Dikkat Dağınıklığı Yaşayan ve Hiperaktivitesi Olan Çocuğun Ebeveynlerine Öneriler
DİKKAT DAĞINIKLIĞI YAŞAYAN VE HİPERAKTİVİTESİ OLAN ÇOCUĞUN EBEVEYNLERİNE ÖNERİLER
Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bir problem midir? Evet, bir davranış problemidir. Öğrenme güçlüğü var mıdır? Hayır, öğrenme güçlüğü yoktur ancak, hareketliliği dikkatini toplayamaması öğrenmeyi olumsuz etkiler. Düzelecek bir durum mudur? Ömür boyu süren bir özelliktir. Uzunca bir süre yaşantısını düzenlemeye destek vermek gerekir. Bu çocukların yaşantıları genellikle dalgalı dağınık ve huzursuz olur. Nedeni de yetişkinlerin ısrarla benimsetmek istediği kuralları bir türlü kavrayamaması, uymakta zorlanmasıdır. Aslında çocuk bu huzursuz yaşamı ailesine ceza olsun diye özellikle seçmemektedir. Dürtüsel davranışların önüne geçememek onda da mutsuzluk yaratır. Üstelik nedenini anlayamaz. Çevresinden aldığı eleştiriler, kendisine takılan sıfatlar ve olumsuz yaklaşımlarla benlik saygısını geliştiremez. Takılan o sıfatlara uygun davranmayı sürdürür. Çevresinin bu çocuk problemli, yaramaz, söz dinlemez, karıştırıcı, başarısız ve kavgacı sıfatları gerçekleşir. Kişilik özelliklerinden birisi oluverir.
Anne baba olarak amacımız; Toplum kurallarına uyabilen, ayakları yere basan, becerikli, bilgili, iyi bir vatandaş, iyi bir insan, çalışkan, özverili örnek bir birey büyütmek isteriz bunun içinde ne gerekiyorsa yaparız. Her anne baba gibi fedakârlıklar la dolup taşar yaşantımız, öncelik çocuğumuzdur her zaman, ama bir şeylerin eksik gittiğini, çocuğumuzun diğer çocuklardan farklı olduğunu bir türlü düzene oturtamadığımız yaşantımızın olduğunu da hissederiz bir yandan. Bir yerlerde bir şeyleri yanlış yapıyoruz diye düşündüğümüz anlar olmuştur. Bazen ,çocuğuma kızıyorum olmuyor. Bir iki tokat atmışlığımda oluyor, ama değişen bir şey yok, seviyorum, nasihat ediyorum, ödül veriyorum, kısa bir süre işe yarıyor sonra yine eski haline dönüyor. Ne yapacağımı şaşırdım. Diye dert yanarız güven duyduğumuz insanlara. Eğer sizde böyle düşünüyorsanız, çocuğunuzun olumsuz davranışları, kural tanımaması aşırı hareketliliği ve ders başarısının düşüklüğü ile nasıl baş edeceğiniz kaygısını yaşıyorsanız işte size birkaç öneri. Öncelikle çocuğumuzun özelliklerini tanımalıyız. Davranışlarının nedenini bilirsek baş etme yöntemlerimizi belirlememizde o denli kolaylaşır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ
Dikkat eksikliği aşırı hareketlilik sorunları olan çocuklar davranışlarını kontrol etmekte zorlanırlar. Böylece, arkadaş ve aile ilişkilerinde sorunlar ve okulda başarısızlıklar yaşayabilirler. Bu çocukları nasıl tanırız belirtilerini inceleyelim.
-Çoğu zaman elleri ayakları kıpır kıpırdır. Oturması beklenen durumlarda kalkar dolaşır. (derslerde) Yerli yersiz koşup tırmanır,
-Sakin bir biçimde etkinliğe katılmakta zorlanır. Aşırı konuşur,
-Sorulan sorulara henüz soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır
-Sırasını beklemekte güçlük çeker.
- Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker,
-Onu harekete geçirecek kişileri ve oyunları tercih eder.
- Tehlikeli davranışları göze alabilir.
-Hareketlerini kısıtlayıcı ortamlardan sıkılabilir.
-İlgi alanı çabuk değişir.
-Acelecidir.
-Dış uyaranlarla dikkati çabuk bozulur. İlgisi kolayca başka yönlere kayar.
- Çoğu zaman yönergelere uymakta ve sorumluluk almakta zorlanır. Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemez, Ödevlerini tamamlayamaz.
-Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınır.
-Doğrudan kendisi ile konuşulduğunda dinliyormuş gibi yapar. Dinlemez,
- Günlük aktivitelerde çoğu zaman unutkandır.
-Her zaman bir şeylerle uğraşır,
-Olaylara ya da konuşmalara müdahale eder. Sabırsızca yarıda keser.
-Dikkatini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanır,
-Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybeder,
-Detayları gözden kaçırır,
-Düzensiz görünür,
Çok fazla olumsuz özellik sıraladık. Çocuğumuz aldığı destekle eğer bu özellikleriyle başa çıkmayı öğrenirse, ileride; Yaratıcı, hoşgörülü, enerji dolu, girişken ve risk olabilen birer yetişkin olurlar. Buda DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİRERAKTİVİTENİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNE KATMIŞ OLDUĞU BİR ARTI DEĞERDİR. Bizim Çocuğumuza destek olabilmemizin bir yolu da onların karşılaştıkları güçlükleri bilmemizden geçer. Bu güçlükleri bilmeliyiz ki çocuğumuza baş etme yollarını da öğretebilelim.
DİKKAT EKSİKLİĞİ YAŞAYAN ÇOCUKLARIN KARŞILAŞTIKLARI ZORLUKLAR
-Çalışma ortamının düzenlenmesinde zorlanırlar.
-Malzemelerini eksiksiz olarak temin edemezler.
-Uzun sürecek ödevlere sabır gösteremezler.
-Dersleri kaçırmadan sonuna kadar dinleyemezler.
-Sabırla yazı yazamazlar.
-Kitap okumakta zorlanırlar.
-Zamanı verimli kullanmada sıkıntı yaşarlar.
Çocuğumuz yukarıda sıraladığımız dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite belirtilerinden birçoğuna sahipse hemen bir uzmanla görüşmeliyiz, Uzmanla görüşmek bizi bilinçlendireceği gibi yaşantımızı doğru planlamaya, enerjimizi verimli kullanmaya ve zamanımızı olumlu değerlendirmeye yardımcı olacaktır. Öncelikle çocuğumuzu tüm özellikleriyle kabullenmeyi onunla sağlıklı iletişim kurmayı başarabiliriz, Çocuğumuzun çektiği zorlukları fark edip ona doğru rehberlik yapabiliriz. Başka nasıl davranmalı neler yapmalıyız. İşte size, birkaç öneri daha.
-Her zaman sabırlı ve dikkatli olalım. Dikkat eksikliği yaşam boyu devam eden bir durum olduğu için, amacımız onun yaşamla baş etme becerisini geliştirmek olmalıdır. Bu durum uzun sürer. Pes etmemek gereklidir.
- Ders konularını defalarca tekrar etmemiz gerekebilir.
-Eğer eğitim programın da zorlanıyorsa programı değiştirelim, çevreye uyum sağlamakta zorlanıyorsa çevreyi değiştirelim.
-Ona sağladığımız destek ve kolaylıklar sayesinde problemlerini daha rahat çözer ve kendine olan güveni gelişir. Motivesi artar, cesareti gelişir.
-Ona destek sağlamak ve özgür bırakmak arasındaki dengeyi iyi kurmak gerekir.
-Çocuğumuzu iyi takip edebilmeliyiz dikkat eksikliği olan çocuklar diğerlerine göre daha fazla rehberliğe gereksinim duyarlar.
-Çocuk sık unutkanlık yaşıyorsa bunu doğal karşılamalıyız, kasti yapmıyordur, unutmaması için birlikte stratejiler geliştirelim.
-Aynı anda çok fazla komut vermeyelim. Birini bitirene kadar ikincisine geçmeyelim, birden fazla şey istediğimizde hepsini unutabilir, biz de sözümü dinlemiyor diye düşünebiliriz.
-Onunla konuşurken göz teması kuralım. Çok uzun konuşmayalım ve söylediğimizi tekrar ettirelim, ne istediğimizi anladığından emin olalım ki iletişim çatışmaları yaşamayalım. Çocuklar kolay anlaşılan, detaysız ve kesin yönergelere ihtiyaç duyar. Dolaylı ve uzun anlatımlar bu çocuklar için karmaşıktır anlaşılmaz.
-Dikkat eksikliği olan çocuklar yapılandırılmış ve düzenli ortamlarda daha rahat organize olurlar. Bu nedenle evimiz düzenli olsun. Bir rutinimiz olsun ne zaman ne yapacağımız belli olsun. Her şeyin yeri ve zamanı belli olsun ki çocuğumuz ne yapması gerektiğini kolay öğrensin karışık ve düzensiz yaşam onun uyumunu zorlaştırır. Kolaylaştırmak için bir günlük plan yapalım, odasında göreceği bir panoya asalım ki uyması ve takibinde başarılı olsun.
-Çocuğumuzun kendi kendine düzenli olmasını beklemeyelim, gerekirse her gün hayatını düzenlemek için ona rehberlik edelim, onunla birlikte eşyalarını toplayıp düzenleyelim. Eşyalarının yeri belli olsun. Gerekirse çekmecelere raflara koyması gereken eşyaların ismini yazalım.
-Duvarına bir takvim asalım, yapacaklarını gidilecek yerleri, ödev günlerini o takvime yazsın ve takibini de biz yapalım.
- Okuldan her geldiğinde çantasını düzenlemesini sağlayalım.
-Odasında çok fazla eşya olduğunda organize olması ve toplaması güç olur odasını sadeleştirelim.
- Doğru ve başarılı davranışları ödüllendirelim. Doğru davranışları pekiştirmiş oluruz, çocuğumuz bu davranışları daha rahat tekrar eder.
- Çok fazla uyaranın olduğu hareketli alışveriş merkezleri yüksek sesli müzik yayınlarının olduğu eğlence birimlerinden kaçınalım hareketli ortamlar onu dürtüsel olarak hareketliliğe yönlendirir. Kontrolünü kaybedebilir. Bize stresli anlar yaşatabilir.
-Dayak ve fiziksel ceza etkili bir yöntem değildir. Çocuğun benlik saygısını zedeler üstelik sık başvurulursa etkisini tamamen yitirir. Çocuk çoğu zaman dayağı göze alarak olumsuz davranışını sürdürür. Böyle durumda yapılacak en iyi yöntem, ilgisiz davranma o an için iletişimi kesme, sesiz sakin bir odaya yönlendirerek, kısa bir süre yalnız kalmasını sağlayarak, davranışa mola verme, çocuk sakinleştikten sonra olumsuz davranış hakkında konuşma ve yanlış davranışını kişiselleştirmeden fark etmesini sağlamak. Uzun vadede kalıcı çözümler oluşturur. Çocuğun benlik saygısı da zedelenmemiş olur. B u yöntemin başarısı bizim kararlı ve tutarlı olmamızla yakından ilgilidir.
Çocuklarımızın ders başarısını ve sınav performansını artırabilmek için onların okul başarısı ile ilgili genel durumlarına bir göz atalım.
.DİKKAT DAGİNİKLİĞİ YAŞAYAN ÇOCUKLARIN SINAV PERFORMANSI
-Kendinden ve zekâsından beklenenin altında bir performans gösterebilirler.
-Bir sınavdan yüksek diğerinden düşük not alabilirler.
-Son derece iyi bildikleri bir konudan çıkan soruyu doğru okumadıkları için yanlış cevapladıkları olabilir.
-Soruyu doğru okusalar da cevaplarken işlem atlayabilirler.
- Uzun metinlerin olduğu soruları da sabırla okuyamazlar.
-Sınavlarda zamanı iyi kullanamadıkları için tüm soruları okuyup cevaplayacak zamanları kalmaz.
Bu özelliklerin etkisini azaltabilmek ve ders başarısını artırabilmek için bizim yapabileceklerimiz.
EVDEKİ DERS ÇALIŞMA ORTAMLARI NASIL OLMALIDIR.
-Sessiz bir çalışma ortamı (T.v. Müzik. Bilgisayar açık olmaz)
-Yapacağı günlük işleri sıralamada destek verebilmeliyiz.
-Zamanı iyi kullanma bir planlama ve uygulama desteği oluşturmalıyız.
-Ödevlerin ve sınavların tarihini görünür yerde tutma ve takvime işaretleme yapmasını sağlamalıyız.
- Derslerle ve evle ilgili sorumluluk alma ve yerine getirme desteği vermeli ve sürdürmeliyiz.
- Okul malzemelerinin akşamdan hazırlanıp düzenlenmesini isteme ve rehberlik edebilmeliyiz.
- Okulla düzenli iletişimde bulunmalı öğretmenle ve rehber öğretmenle görüşmeler yapmalıyız. Çünkü sınıfın yapısı ve kuralları bizim çocuğumuz için zorlayıcı olabilir. Bizim okulla birlikte çocuğumuza rehberlik etmemiz daha yararlı olacak, ilerlemede zaman kazandıracaktır.
Çocuğumuzun okul ve dersle ilgili nasıl sorunlar yaşadığını bilmemiz onu anlamamızı ve daha rahat yardımcı olmamızı sağlayacaktır. Çocuğumuzu suçlamadan ön yargılı olmadan çözümler üretebilecek özellik kazanmamızı destekleyecektir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN OKULDA YAŞADIKLARI SORUNLAR
-Dersin başına oturamama
-Ders çalışırken sürekli bir şeyleri bahane edip kaçma
-Ödevleri acele ve düzensiz yapma veya gereğinden fazla dersin başında oyalanma.
-Günlük işlerini ve ödevlerini erteleme
-Dalgın ve aklı başka yerdeymiş gibi görünme
- Ödevlerini sık unutma( verilen ödevi de, evde ödev yapmayı da)
-Okuma ve yazmayı sevmeme
- Ders çalışma sırasında ağır hareket etme zamanı doğru kullanmama
-Dış uyaranlarla dikkatinin çabuk dağılması gibi durumlarda ebeveyn olarak biz neler yapmalıyız.
ANNE BABA OLARAK NE YAPILABİLİR
-Onu olduğu gibi kabul edelim ve bunu gösterelim. Ders başarısıyla ilgili kendisine destek vereceğimizi, bu sorunu birlikte çözeceğimizi ona söylemeliyiz. Onu motive etmeliyiz.
-Kalabalık çocuğu rahatsız eder, kalabalık ortamda ders yapmayalım, fazla uyaran hareketliliği artırır.
-Disiplin kurallarımızda, isteklerimizde ve günlük işlerimizde tutarlı ve istikrarlı olalım.
-Onu başka çocuklarla kıyaslamayalım.
-Yanlışlar üzerinde durmayalım, olumlu davranışlar için onu kucaklayalım, güzel sözler söyleyelim. Minik ödüller verelim, Unutmayın bu çocuklar o kadar çok eleştiri alırlar ki olumlu desteğe ve sevgiye diğer çocuklardan daha fazla ihtiyaç duyarlar. Ancak hak etmediği doğru olmayan övgülerde de bulunmayalım.
-Çocuklar heyecanlı ve hareketli davrandığında onu başka bir aktiviteye yönlendirerek dikkatini dağıtmaya çalışalım.
-Uzun vadeli tehditlerde bulunmayalım. Cezalandırma gerekiyorsa eğer, istenmeyen davranışın hemen ardından yapılmalıdır. Ceza- suça dengeli olmalıdır.
-Hiperaktif ve dikkat dağınıklığı yaşayan çocuğumuz için büyük bir okul yerine küçük bir okul ve sınıf mevcudu az olan sınıfı tercih etmeliyiz.
- Ders performansındaki gelişme, sınıf içinde anlatılan dersle ilgili kaçırdıklarını toparlayabilmek için bazen özel öğretmen çok işe yarayabilir.
- Evde ödev yaparken kısa aralar verilmesi dikkatini toplamasına yardımcı olur.
-Sınıfta çocuk öğretmenin gözü önünde, pencereden uzak tahtaya en yakın yerde oturursa, öğretmenin kontrolü kolaylaşır ve arkadaşlarına rahatsız etmesi engellenmiş olur.
- Okulda oyun saatlerinin azaltılması, teneffüse çıkmama gibi cezalar bizim çocuğumuz için yanlış olur. Fazla enerjisini harcayamadığı için derste olumsuz davranışlar sergileyecektir. Onun yerine olumlu davranışları için verilmesi gereken puanları askıya alma, ancak yeniden kazanabileceği mesajını verme onu heveslendirecektir.
-Kesin kuralları olan düzenli bir sınıf ve öğretmeni hiperaktif çocuklar için uygundur. Serbest bir sınıf ortamında dağılabilirler.
- Ders ortamının düzeni ve sınıf başarısı için bir sınıfta üçten fazla hiperaktif çocuk olması sınıf düzenini ve öğretmen kontrolünü bozabilir.
-Çocuğumuzla ders çalışırken, bilgileri aktarırken modeller objeler ve resimler kullanmak onun daha çabuk öğrenmesini sağlar derse olan ilgi ve dikkatini artırır.
-Çalışma programı hazırlarken müzik beden eğitimi resim derslerini, Türkçe ve matematik dersleri arasına serpiştirilirse çocuğun ilgisi tazelenir, hareket ihtiyacı azalır.
-Uzun sürebilecek ödevleri küçük parçalara bölerek vermek. Bir işi tamamlayıp öbürüne geçme ortamı yaratacağından, çocuğu motive edecektir.
-Belli bir çalışma alışkanlığını kazandıracak ve istenmeyen davranışları kontrol edecek etkin bir yöntem geliştirin. Ödül puanları, başarıyı grafikle gösterme, çıkartmalar, yıldızlar vermek çocuğu heveslendirir.
-Dikkatinin dağıldığı hissedildiğinde sadece çocuk ve öğretmen tarafından bilinen, diğerlerinin anlayamayacağı, bir şifre bir işaret onu utandırmadan dikkatini toplayıp derse vermesini kolaylaştırır.
-Çocuğun attığı küçük olumlu adımları görüp onun başarısının farkında olduğumuzu hissettirebiliriz. Fark edildiğini düşünen çocuk çabalarımızın meyvesini verecektir.
Ebeveyn olarak daha başka ne yapabilirim diyorsanız eğer, çocuğunuzla ders çalışırken, kuralları öğretirken ve olumlu alışkanlıklar kazandırırken uygulayabileceğiniz, uygularken sizinde zevk alacağınız, çocuğunuzla nitelikli birliktelik yaşayabileceğiniz birkaç oyun ve egzersiz önerimi de dikkate alın lütfen. İşte örnekler.
1-Farklı resim. Çocuğa 4 resim gösterilir, farklı olanı bulması istenir. Farklı olanı bulduktan sonra diğerlerine göre neden farklı olduğu sorulur.
2- Çocuğa bir dakika süresince bir resim gösterilir ve bir dakika sonra resim kapatılır. Daha sonra resimle ilgili sorular sorulur. Örneğin;
a) Çocuklar ne yapıyorlardı?
b) Erkek çocuğun üzerinde ne vardı?
c) Kız çocuğun gözleri ne renkti? … Vb.
3- Birbirine benzeyen ama aralarında küçük farklılıklar bulunan iki resim çocuğa gösterilir. Bunların arasındaki farklılıklar çocuğa anlattırılır.
4- Anne – baba bir kâğıda bir takım geometrik şekiller çizerek çocuğa bir dakika süreyle gösterir. Bir dakika sonra resim kapatılır ve çocuktan hatırladığı kadarıyla çizmesi istenir.
5-Çocuğa kısa bir hikâye anlatılır. Daha sonra bu hikâyenin belli kısımlarıyla ilgili sorular sorulur.
6-Çocuğa kısa bir okuma parçası verilir ve beş dakika içinde okuyabildiği kadarını okuması istenir. Beş dakikanın sonunda çocuktan okuduklarından anlatması istenir. Bu oyun aynı zamanda çocuğun kısa süreli hafızasını geliştirir.
7-Bu oyun için evin belli bir odası seçilir ve çocuğa etrafındaki nesnelere dikkatlice bakması istenir. Çocuk odadan çıkınca herhangi bir nesne saklanır. Çocuk odaya geri döndüğünde hangi nesnenin saklandığını bulmaya çalışır.
8-Oyuncular şişirilmiş bir balonu birbirlerine atarak yere düşürmemeye çalışırlar. Bu oyun aynı zamanda çocuğun konsantrasyon ‘unu sağlamasını da destekler.
9-Oyunculardan biri bir kelime söyleyerek oyunu başlatır. Ondan sonra gelen oyuncu, söylenen kelimenin son harfini kullanarak yeni bir kelime söyler. Bu şekilde oyun devam eder.
10- Pazara gittim elma aldım ( ebeveyn başlatır.)
Çocuk- pazara gittim elma ve armut aldım
Ebeveyn- pazara gittim elma, armut ve muz aldım.
Çocuk- Pazara gittim elma, armut muz ve portakal aldım diye oyun devam eder yanılan ceza alır.
11- Yukarıdaki oyun hareketle tekrarlanır.
Ebeveyn- alkış yapar
Çocuk- alkış ve tek ayak vurur.
Ebeveyn- alkış tek ayak vurma ve el belde hareketi yapar
Çocuk- alkış, tek ayak vurma, el belde ve sıçrama hareketi yapar oyun devam eder. Yanılan ceza alır
12- söylediğimi yap. Emir verilir. Otur, zıpla eğil, atla, el çırp vs.
13-Gösterdiğimi yap. Ebeveyn konuşmadan hareket yapar çocuk tekrarlar yanılınca oyunda rol değişir çocuk gösterir ebeveyn yapar.
14-Gösterdiğim şeyin adını söyle. Ebeveyn etraftaki nesneleri gösterir. Şaşıran çocukla rol değişir.
15-Baktığım şeyin adını söyle. Ebeveynin baktığı nesnenin adını söyler. Şaşırınca rol değişirler.
Bu tür oyunlar; Çocuklara bizim çabalayarak veremediğimiz kuralları daha çabuk benimsetir. Oyunda kazanmakla, kendisiyle gurur duymayı ve başarıyı tatmayı, kaybetmekle, bazen yaşamda kaybetmenin de olabileceğini, yeniden denemesi gerektiğini kavrar. Sırasını beklemeyi ve sabretmeyi öğrenir. Dikkatini aynı noktada toplayabilme, dikkat süresini uzatabilme ve akılda tutabilme egzersizi yapmış olur. Anne-babasıyla hoşça zaman geçirmeyi, sevildiğini, sayıldığını, adam yerine konulduğunu ve kusurlarıyla birlikte kabul gördüğünü hisseder, böylece mutlu bir yaşam sürer. Çocuğumuzun enerjisini olumlu değerlendirebilmesi için haftanın belli günleri sosyal aktivitelere ve spora yönelmesini de sağlayarak, mutlu yaşantıyı ailece sürdürmeniz dileği ile hoşça kalın.
Meral Hasandayıoğlu Aile Danışmanı& Çocuk Gelişimi VE eğitimi Uzmanı (Pedegog)
Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bir problem midir? Evet, bir davranış problemidir. Öğrenme güçlüğü var mıdır? Hayır, öğrenme güçlüğü yoktur ancak, hareketliliği dikkatini toplayamaması öğrenmeyi olumsuz etkiler. Düzelecek bir durum mudur? Ömür boyu süren bir özelliktir. Uzunca bir süre yaşantısını düzenlemeye destek vermek gerekir. Bu çocukların yaşantıları genellikle dalgalı dağınık ve huzursuz olur. Nedeni de yetişkinlerin ısrarla benimsetmek istediği kuralları bir türlü kavrayamaması, uymakta zorlanmasıdır. Aslında çocuk bu huzursuz yaşamı ailesine ceza olsun diye özellikle seçmemektedir. Dürtüsel davranışların önüne geçememek onda da mutsuzluk yaratır. Üstelik nedenini anlayamaz. Çevresinden aldığı eleştiriler, kendisine takılan sıfatlar ve olumsuz yaklaşımlarla benlik saygısını geliştiremez. Takılan o sıfatlara uygun davranmayı sürdürür. Çevresinin bu çocuk problemli, yaramaz, söz dinlemez, karıştırıcı, başarısız ve kavgacı sıfatları gerçekleşir. Kişilik özelliklerinden birisi oluverir.
Anne baba olarak amacımız; Toplum kurallarına uyabilen, ayakları yere basan, becerikli, bilgili, iyi bir vatandaş, iyi bir insan, çalışkan, özverili örnek bir birey büyütmek isteriz bunun içinde ne gerekiyorsa yaparız. Her anne baba gibi fedakârlıklar la dolup taşar yaşantımız, öncelik çocuğumuzdur her zaman, ama bir şeylerin eksik gittiğini, çocuğumuzun diğer çocuklardan farklı olduğunu bir türlü düzene oturtamadığımız yaşantımızın olduğunu da hissederiz bir yandan. Bir yerlerde bir şeyleri yanlış yapıyoruz diye düşündüğümüz anlar olmuştur. Bazen ,çocuğuma kızıyorum olmuyor. Bir iki tokat atmışlığımda oluyor, ama değişen bir şey yok, seviyorum, nasihat ediyorum, ödül veriyorum, kısa bir süre işe yarıyor sonra yine eski haline dönüyor. Ne yapacağımı şaşırdım. Diye dert yanarız güven duyduğumuz insanlara. Eğer sizde böyle düşünüyorsanız, çocuğunuzun olumsuz davranışları, kural tanımaması aşırı hareketliliği ve ders başarısının düşüklüğü ile nasıl baş edeceğiniz kaygısını yaşıyorsanız işte size birkaç öneri. Öncelikle çocuğumuzun özelliklerini tanımalıyız. Davranışlarının nedenini bilirsek baş etme yöntemlerimizi belirlememizde o denli kolaylaşır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ
Dikkat eksikliği aşırı hareketlilik sorunları olan çocuklar davranışlarını kontrol etmekte zorlanırlar. Böylece, arkadaş ve aile ilişkilerinde sorunlar ve okulda başarısızlıklar yaşayabilirler. Bu çocukları nasıl tanırız belirtilerini inceleyelim.
-Çoğu zaman elleri ayakları kıpır kıpırdır. Oturması beklenen durumlarda kalkar dolaşır. (derslerde) Yerli yersiz koşup tırmanır,
-Sakin bir biçimde etkinliğe katılmakta zorlanır. Aşırı konuşur,
-Sorulan sorulara henüz soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır
-Sırasını beklemekte güçlük çeker.
- Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker,
-Onu harekete geçirecek kişileri ve oyunları tercih eder.
- Tehlikeli davranışları göze alabilir.
-Hareketlerini kısıtlayıcı ortamlardan sıkılabilir.
-İlgi alanı çabuk değişir.
-Acelecidir.
-Dış uyaranlarla dikkati çabuk bozulur. İlgisi kolayca başka yönlere kayar.
- Çoğu zaman yönergelere uymakta ve sorumluluk almakta zorlanır. Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemez, Ödevlerini tamamlayamaz.
-Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınır.
-Doğrudan kendisi ile konuşulduğunda dinliyormuş gibi yapar. Dinlemez,
- Günlük aktivitelerde çoğu zaman unutkandır.
-Her zaman bir şeylerle uğraşır,
-Olaylara ya da konuşmalara müdahale eder. Sabırsızca yarıda keser.
-Dikkatini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanır,
-Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybeder,
-Detayları gözden kaçırır,
-Düzensiz görünür,
Çok fazla olumsuz özellik sıraladık. Çocuğumuz aldığı destekle eğer bu özellikleriyle başa çıkmayı öğrenirse, ileride; Yaratıcı, hoşgörülü, enerji dolu, girişken ve risk olabilen birer yetişkin olurlar. Buda DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİRERAKTİVİTENİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNE KATMIŞ OLDUĞU BİR ARTI DEĞERDİR. Bizim Çocuğumuza destek olabilmemizin bir yolu da onların karşılaştıkları güçlükleri bilmemizden geçer. Bu güçlükleri bilmeliyiz ki çocuğumuza baş etme yollarını da öğretebilelim.
DİKKAT EKSİKLİĞİ YAŞAYAN ÇOCUKLARIN KARŞILAŞTIKLARI ZORLUKLAR
-Çalışma ortamının düzenlenmesinde zorlanırlar.
-Malzemelerini eksiksiz olarak temin edemezler.
-Uzun sürecek ödevlere sabır gösteremezler.
-Dersleri kaçırmadan sonuna kadar dinleyemezler.
-Sabırla yazı yazamazlar.
-Kitap okumakta zorlanırlar.
-Zamanı verimli kullanmada sıkıntı yaşarlar.
Çocuğumuz yukarıda sıraladığımız dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite belirtilerinden birçoğuna sahipse hemen bir uzmanla görüşmeliyiz, Uzmanla görüşmek bizi bilinçlendireceği gibi yaşantımızı doğru planlamaya, enerjimizi verimli kullanmaya ve zamanımızı olumlu değerlendirmeye yardımcı olacaktır. Öncelikle çocuğumuzu tüm özellikleriyle kabullenmeyi onunla sağlıklı iletişim kurmayı başarabiliriz, Çocuğumuzun çektiği zorlukları fark edip ona doğru rehberlik yapabiliriz. Başka nasıl davranmalı neler yapmalıyız. İşte size, birkaç öneri daha.
-Her zaman sabırlı ve dikkatli olalım. Dikkat eksikliği yaşam boyu devam eden bir durum olduğu için, amacımız onun yaşamla baş etme becerisini geliştirmek olmalıdır. Bu durum uzun sürer. Pes etmemek gereklidir.
- Ders konularını defalarca tekrar etmemiz gerekebilir.
-Eğer eğitim programın da zorlanıyorsa programı değiştirelim, çevreye uyum sağlamakta zorlanıyorsa çevreyi değiştirelim.
-Ona sağladığımız destek ve kolaylıklar sayesinde problemlerini daha rahat çözer ve kendine olan güveni gelişir. Motivesi artar, cesareti gelişir.
-Ona destek sağlamak ve özgür bırakmak arasındaki dengeyi iyi kurmak gerekir.
-Çocuğumuzu iyi takip edebilmeliyiz dikkat eksikliği olan çocuklar diğerlerine göre daha fazla rehberliğe gereksinim duyarlar.
-Çocuk sık unutkanlık yaşıyorsa bunu doğal karşılamalıyız, kasti yapmıyordur, unutmaması için birlikte stratejiler geliştirelim.
-Aynı anda çok fazla komut vermeyelim. Birini bitirene kadar ikincisine geçmeyelim, birden fazla şey istediğimizde hepsini unutabilir, biz de sözümü dinlemiyor diye düşünebiliriz.
-Onunla konuşurken göz teması kuralım. Çok uzun konuşmayalım ve söylediğimizi tekrar ettirelim, ne istediğimizi anladığından emin olalım ki iletişim çatışmaları yaşamayalım. Çocuklar kolay anlaşılan, detaysız ve kesin yönergelere ihtiyaç duyar. Dolaylı ve uzun anlatımlar bu çocuklar için karmaşıktır anlaşılmaz.
-Dikkat eksikliği olan çocuklar yapılandırılmış ve düzenli ortamlarda daha rahat organize olurlar. Bu nedenle evimiz düzenli olsun. Bir rutinimiz olsun ne zaman ne yapacağımız belli olsun. Her şeyin yeri ve zamanı belli olsun ki çocuğumuz ne yapması gerektiğini kolay öğrensin karışık ve düzensiz yaşam onun uyumunu zorlaştırır. Kolaylaştırmak için bir günlük plan yapalım, odasında göreceği bir panoya asalım ki uyması ve takibinde başarılı olsun.
-Çocuğumuzun kendi kendine düzenli olmasını beklemeyelim, gerekirse her gün hayatını düzenlemek için ona rehberlik edelim, onunla birlikte eşyalarını toplayıp düzenleyelim. Eşyalarının yeri belli olsun. Gerekirse çekmecelere raflara koyması gereken eşyaların ismini yazalım.
-Duvarına bir takvim asalım, yapacaklarını gidilecek yerleri, ödev günlerini o takvime yazsın ve takibini de biz yapalım.
- Okuldan her geldiğinde çantasını düzenlemesini sağlayalım.
-Odasında çok fazla eşya olduğunda organize olması ve toplaması güç olur odasını sadeleştirelim.
- Doğru ve başarılı davranışları ödüllendirelim. Doğru davranışları pekiştirmiş oluruz, çocuğumuz bu davranışları daha rahat tekrar eder.
- Çok fazla uyaranın olduğu hareketli alışveriş merkezleri yüksek sesli müzik yayınlarının olduğu eğlence birimlerinden kaçınalım hareketli ortamlar onu dürtüsel olarak hareketliliğe yönlendirir. Kontrolünü kaybedebilir. Bize stresli anlar yaşatabilir.
-Dayak ve fiziksel ceza etkili bir yöntem değildir. Çocuğun benlik saygısını zedeler üstelik sık başvurulursa etkisini tamamen yitirir. Çocuk çoğu zaman dayağı göze alarak olumsuz davranışını sürdürür. Böyle durumda yapılacak en iyi yöntem, ilgisiz davranma o an için iletişimi kesme, sesiz sakin bir odaya yönlendirerek, kısa bir süre yalnız kalmasını sağlayarak, davranışa mola verme, çocuk sakinleştikten sonra olumsuz davranış hakkında konuşma ve yanlış davranışını kişiselleştirmeden fark etmesini sağlamak. Uzun vadede kalıcı çözümler oluşturur. Çocuğun benlik saygısı da zedelenmemiş olur. B u yöntemin başarısı bizim kararlı ve tutarlı olmamızla yakından ilgilidir.
Çocuklarımızın ders başarısını ve sınav performansını artırabilmek için onların okul başarısı ile ilgili genel durumlarına bir göz atalım.
.DİKKAT DAGİNİKLİĞİ YAŞAYAN ÇOCUKLARIN SINAV PERFORMANSI
-Kendinden ve zekâsından beklenenin altında bir performans gösterebilirler.
-Bir sınavdan yüksek diğerinden düşük not alabilirler.
-Son derece iyi bildikleri bir konudan çıkan soruyu doğru okumadıkları için yanlış cevapladıkları olabilir.
-Soruyu doğru okusalar da cevaplarken işlem atlayabilirler.
- Uzun metinlerin olduğu soruları da sabırla okuyamazlar.
-Sınavlarda zamanı iyi kullanamadıkları için tüm soruları okuyup cevaplayacak zamanları kalmaz.
Bu özelliklerin etkisini azaltabilmek ve ders başarısını artırabilmek için bizim yapabileceklerimiz.
EVDEKİ DERS ÇALIŞMA ORTAMLARI NASIL OLMALIDIR.
-Sessiz bir çalışma ortamı (T.v. Müzik. Bilgisayar açık olmaz)
-Yapacağı günlük işleri sıralamada destek verebilmeliyiz.
-Zamanı iyi kullanma bir planlama ve uygulama desteği oluşturmalıyız.
-Ödevlerin ve sınavların tarihini görünür yerde tutma ve takvime işaretleme yapmasını sağlamalıyız.
- Derslerle ve evle ilgili sorumluluk alma ve yerine getirme desteği vermeli ve sürdürmeliyiz.
- Okul malzemelerinin akşamdan hazırlanıp düzenlenmesini isteme ve rehberlik edebilmeliyiz.
- Okulla düzenli iletişimde bulunmalı öğretmenle ve rehber öğretmenle görüşmeler yapmalıyız. Çünkü sınıfın yapısı ve kuralları bizim çocuğumuz için zorlayıcı olabilir. Bizim okulla birlikte çocuğumuza rehberlik etmemiz daha yararlı olacak, ilerlemede zaman kazandıracaktır.
Çocuğumuzun okul ve dersle ilgili nasıl sorunlar yaşadığını bilmemiz onu anlamamızı ve daha rahat yardımcı olmamızı sağlayacaktır. Çocuğumuzu suçlamadan ön yargılı olmadan çözümler üretebilecek özellik kazanmamızı destekleyecektir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN OKULDA YAŞADIKLARI SORUNLAR
-Dersin başına oturamama
-Ders çalışırken sürekli bir şeyleri bahane edip kaçma
-Ödevleri acele ve düzensiz yapma veya gereğinden fazla dersin başında oyalanma.
-Günlük işlerini ve ödevlerini erteleme
-Dalgın ve aklı başka yerdeymiş gibi görünme
- Ödevlerini sık unutma( verilen ödevi de, evde ödev yapmayı da)
-Okuma ve yazmayı sevmeme
- Ders çalışma sırasında ağır hareket etme zamanı doğru kullanmama
-Dış uyaranlarla dikkatinin çabuk dağılması gibi durumlarda ebeveyn olarak biz neler yapmalıyız.
ANNE BABA OLARAK NE YAPILABİLİR
-Onu olduğu gibi kabul edelim ve bunu gösterelim. Ders başarısıyla ilgili kendisine destek vereceğimizi, bu sorunu birlikte çözeceğimizi ona söylemeliyiz. Onu motive etmeliyiz.
-Kalabalık çocuğu rahatsız eder, kalabalık ortamda ders yapmayalım, fazla uyaran hareketliliği artırır.
-Disiplin kurallarımızda, isteklerimizde ve günlük işlerimizde tutarlı ve istikrarlı olalım.
-Onu başka çocuklarla kıyaslamayalım.
-Yanlışlar üzerinde durmayalım, olumlu davranışlar için onu kucaklayalım, güzel sözler söyleyelim. Minik ödüller verelim, Unutmayın bu çocuklar o kadar çok eleştiri alırlar ki olumlu desteğe ve sevgiye diğer çocuklardan daha fazla ihtiyaç duyarlar. Ancak hak etmediği doğru olmayan övgülerde de bulunmayalım.
-Çocuklar heyecanlı ve hareketli davrandığında onu başka bir aktiviteye yönlendirerek dikkatini dağıtmaya çalışalım.
-Uzun vadeli tehditlerde bulunmayalım. Cezalandırma gerekiyorsa eğer, istenmeyen davranışın hemen ardından yapılmalıdır. Ceza- suça dengeli olmalıdır.
-Hiperaktif ve dikkat dağınıklığı yaşayan çocuğumuz için büyük bir okul yerine küçük bir okul ve sınıf mevcudu az olan sınıfı tercih etmeliyiz.
- Ders performansındaki gelişme, sınıf içinde anlatılan dersle ilgili kaçırdıklarını toparlayabilmek için bazen özel öğretmen çok işe yarayabilir.
- Evde ödev yaparken kısa aralar verilmesi dikkatini toplamasına yardımcı olur.
-Sınıfta çocuk öğretmenin gözü önünde, pencereden uzak tahtaya en yakın yerde oturursa, öğretmenin kontrolü kolaylaşır ve arkadaşlarına rahatsız etmesi engellenmiş olur.
- Okulda oyun saatlerinin azaltılması, teneffüse çıkmama gibi cezalar bizim çocuğumuz için yanlış olur. Fazla enerjisini harcayamadığı için derste olumsuz davranışlar sergileyecektir. Onun yerine olumlu davranışları için verilmesi gereken puanları askıya alma, ancak yeniden kazanabileceği mesajını verme onu heveslendirecektir.
-Kesin kuralları olan düzenli bir sınıf ve öğretmeni hiperaktif çocuklar için uygundur. Serbest bir sınıf ortamında dağılabilirler.
- Ders ortamının düzeni ve sınıf başarısı için bir sınıfta üçten fazla hiperaktif çocuk olması sınıf düzenini ve öğretmen kontrolünü bozabilir.
-Çocuğumuzla ders çalışırken, bilgileri aktarırken modeller objeler ve resimler kullanmak onun daha çabuk öğrenmesini sağlar derse olan ilgi ve dikkatini artırır.
-Çalışma programı hazırlarken müzik beden eğitimi resim derslerini, Türkçe ve matematik dersleri arasına serpiştirilirse çocuğun ilgisi tazelenir, hareket ihtiyacı azalır.
-Uzun sürebilecek ödevleri küçük parçalara bölerek vermek. Bir işi tamamlayıp öbürüne geçme ortamı yaratacağından, çocuğu motive edecektir.
-Belli bir çalışma alışkanlığını kazandıracak ve istenmeyen davranışları kontrol edecek etkin bir yöntem geliştirin. Ödül puanları, başarıyı grafikle gösterme, çıkartmalar, yıldızlar vermek çocuğu heveslendirir.
-Dikkatinin dağıldığı hissedildiğinde sadece çocuk ve öğretmen tarafından bilinen, diğerlerinin anlayamayacağı, bir şifre bir işaret onu utandırmadan dikkatini toplayıp derse vermesini kolaylaştırır.
-Çocuğun attığı küçük olumlu adımları görüp onun başarısının farkında olduğumuzu hissettirebiliriz. Fark edildiğini düşünen çocuk çabalarımızın meyvesini verecektir.
Ebeveyn olarak daha başka ne yapabilirim diyorsanız eğer, çocuğunuzla ders çalışırken, kuralları öğretirken ve olumlu alışkanlıklar kazandırırken uygulayabileceğiniz, uygularken sizinde zevk alacağınız, çocuğunuzla nitelikli birliktelik yaşayabileceğiniz birkaç oyun ve egzersiz önerimi de dikkate alın lütfen. İşte örnekler.
1-Farklı resim. Çocuğa 4 resim gösterilir, farklı olanı bulması istenir. Farklı olanı bulduktan sonra diğerlerine göre neden farklı olduğu sorulur.
2- Çocuğa bir dakika süresince bir resim gösterilir ve bir dakika sonra resim kapatılır. Daha sonra resimle ilgili sorular sorulur. Örneğin;
a) Çocuklar ne yapıyorlardı?
b) Erkek çocuğun üzerinde ne vardı?
c) Kız çocuğun gözleri ne renkti? … Vb.
3- Birbirine benzeyen ama aralarında küçük farklılıklar bulunan iki resim çocuğa gösterilir. Bunların arasındaki farklılıklar çocuğa anlattırılır.
4- Anne – baba bir kâğıda bir takım geometrik şekiller çizerek çocuğa bir dakika süreyle gösterir. Bir dakika sonra resim kapatılır ve çocuktan hatırladığı kadarıyla çizmesi istenir.
5-Çocuğa kısa bir hikâye anlatılır. Daha sonra bu hikâyenin belli kısımlarıyla ilgili sorular sorulur.
6-Çocuğa kısa bir okuma parçası verilir ve beş dakika içinde okuyabildiği kadarını okuması istenir. Beş dakikanın sonunda çocuktan okuduklarından anlatması istenir. Bu oyun aynı zamanda çocuğun kısa süreli hafızasını geliştirir.
7-Bu oyun için evin belli bir odası seçilir ve çocuğa etrafındaki nesnelere dikkatlice bakması istenir. Çocuk odadan çıkınca herhangi bir nesne saklanır. Çocuk odaya geri döndüğünde hangi nesnenin saklandığını bulmaya çalışır.
8-Oyuncular şişirilmiş bir balonu birbirlerine atarak yere düşürmemeye çalışırlar. Bu oyun aynı zamanda çocuğun konsantrasyon ‘unu sağlamasını da destekler.
9-Oyunculardan biri bir kelime söyleyerek oyunu başlatır. Ondan sonra gelen oyuncu, söylenen kelimenin son harfini kullanarak yeni bir kelime söyler. Bu şekilde oyun devam eder.
10- Pazara gittim elma aldım ( ebeveyn başlatır.)
Çocuk- pazara gittim elma ve armut aldım
Ebeveyn- pazara gittim elma, armut ve muz aldım.
Çocuk- Pazara gittim elma, armut muz ve portakal aldım diye oyun devam eder yanılan ceza alır.
11- Yukarıdaki oyun hareketle tekrarlanır.
Ebeveyn- alkış yapar
Çocuk- alkış ve tek ayak vurur.
Ebeveyn- alkış tek ayak vurma ve el belde hareketi yapar
Çocuk- alkış, tek ayak vurma, el belde ve sıçrama hareketi yapar oyun devam eder. Yanılan ceza alır
12- söylediğimi yap. Emir verilir. Otur, zıpla eğil, atla, el çırp vs.
13-Gösterdiğimi yap. Ebeveyn konuşmadan hareket yapar çocuk tekrarlar yanılınca oyunda rol değişir çocuk gösterir ebeveyn yapar.
14-Gösterdiğim şeyin adını söyle. Ebeveyn etraftaki nesneleri gösterir. Şaşıran çocukla rol değişir.
15-Baktığım şeyin adını söyle. Ebeveynin baktığı nesnenin adını söyler. Şaşırınca rol değişirler.
Bu tür oyunlar; Çocuklara bizim çabalayarak veremediğimiz kuralları daha çabuk benimsetir. Oyunda kazanmakla, kendisiyle gurur duymayı ve başarıyı tatmayı, kaybetmekle, bazen yaşamda kaybetmenin de olabileceğini, yeniden denemesi gerektiğini kavrar. Sırasını beklemeyi ve sabretmeyi öğrenir. Dikkatini aynı noktada toplayabilme, dikkat süresini uzatabilme ve akılda tutabilme egzersizi yapmış olur. Anne-babasıyla hoşça zaman geçirmeyi, sevildiğini, sayıldığını, adam yerine konulduğunu ve kusurlarıyla birlikte kabul gördüğünü hisseder, böylece mutlu bir yaşam sürer. Çocuğumuzun enerjisini olumlu değerlendirebilmesi için haftanın belli günleri sosyal aktivitelere ve spora yönelmesini de sağlayarak, mutlu yaşantıyı ailece sürdürmeniz dileği ile hoşça kalın.
Meral Hasandayıoğlu Aile Danışmanı& Çocuk Gelişimi VE eğitimi Uzmanı (Pedegog)
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Dağınıklığı Yaşayan ve Hiperaktivitesi Olan Çocuğun Ebeveynlerine Öneriler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Meral HASANDAYIOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Meral HASANDAYIOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
4 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
