2007'den Bugüne 92,309 Tavsiye, 28,219 Uzman ve 19,977 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



İş Yerinde Psikolojik Taciz-Mobbing
MAKALE #15892 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Erkan ÖZ | Yayın Aralık 2015 | 4,117 Okuyucu
“Öfke rüzgar gibidir, bir süre sonra diner; ama birçok dal kırılmıştır bile.” der Mevlana. Kıssadan hisse : Ustası, şaşı çırağına “içeriye gir, raftaki şişeyi dışarıya getir” demiş; şaşı çırak “o iki şişeden hangisini getireyim?” diye sormuş. Ustası cevap vermiş: “O, iki şişe değil, git şaşılığı bırak; biri iki görme. ”Çırak“ usta beni niye azarlıyorsun” deyince ustası “öyleyse o iki şişenin birini kır” diye karşılık vermiş. Şişe bir taneydi, ama onun gözüne iki görünüyordu. Çırak birini kırınca diğeri de gözden kayboldu. İnsan da arzuları ve öfkesi sebebiyle böyle şaşı olur. Öfke ve şehvet insanı şaşı yapar, ruhu doğruluktan ayırır.
Şiddet kelimesinin etimolojik kökeni Arapça’dır ve "bir gücün derecesi", "sertlik", "peklik" anlamlarını barındırır. Kelimenin İngilizce ve Almanca kullanımı ise Latince birkaç kavramın birleşiminden oluşmaktadır ve bir yandan "ihlal etmek" ve "zarar vermek" anlamlarını taşırken diğer yandan "kuvvet", "hız" ve "aşırılık" anlamlarını da karşılamaktadır. Bu bağlamda şiddet kavramı, en geniş tanımıyla gücün, kuvvetin, otoritenin ve üstünlüğün kötüye kullanımı ile ortaya çıkan sınır ihlalini ifade eder. (Dursun, 2011).
Şiddetin her türlüsünü yaşadığımız şu dönemde kurumsal bağlamda gerçekleşen ve fiziksel olmayan; ancak kişiyi hem fiziksel hem de duygusal açıdan yıpratan kurum içi şiddet oldukça yaygın olmaya başlamıştır. Fiziksel şiddetten daha tehlikeli boyutlara ulaşan psikolojik şiddet, iş yerinde önemli güvenlik sorunu yaratmaktadır.(Chappell ve Di Martino,2000). Psikolojik şiddeti tanımlamak için yıldırma(mobbing), zorbalık(bullying), taciz(homossment), psikolojik terör,(psychological terror) ve kötü davranma(mistreatment) gibi çok sayıda farklı kavram kullanılmaktadır.(Özen,2007)
İngilizce de “mob” kökünden gelen aşırı şiddete yönelmiş kalabalık anlamındaki sözcüğün eylem biçimi olan “mobbing” birine karşı cephe oluşturma, duygusal saldırıda bulunma, psikolojik terör olarak ifade edilmektedir.( Yücetürk, 2003)
Leyman, (1996) insanların mobbinge başvurmasında dört temel neden görür. Bunlar; birisini bir grup kuralını kabul etmeye zorlamak, düşmanlıktan hoşlanmak, can sıkıntısı için zevk arayışı ve önyargıları pekiştirmek olarak sıralanabilir.
Kurumlarda gözlenen mobbing davranışları aşağıdaki şekillerde karşımıza çıkmaktadır.
-Çalışanları yeterine çaba göstermediği için suçlamak
-Çalışanı deneyimsiz olduğu gerekçesiyle aşağılamak
-Örgütün sunduğu imkanlardan yararlanmasını engellemek
-Aşırı iş yükü vermek
-İşlerin mümkün olmayan tarihlerde bitirilmesini istemek
-Çalışana yüksek olasılıkla başarılı olmayacağı işler vermek
-Çalışana sürekli olarak yaptığı hataları hatırlatmak
-Ağır ithamlarda bulunmak
-İşten atmakla tehdit etmek
-Çalışanın telefon ve e-postalarına cevap vermemek
-Çalışan hakkında söylenti yaymak
-Çalışana fazla basit işler vermek
-Fiziksel şiddet uygulamak ya da tehditte bulunmak ( Solmuş, 2005)
-Çalışanın ruh sağlığı hakkında üstü kapalı ifadelerde bulunmak gibi birçok türde iş yerinde psikolojik taciz karşımıza çıkmaktadır. Bütün bu maddeler ışığında çatışma ve psikolojik tacizi birbirinden ayırmak lazım.
İşyerinde psikolojik tacizin aşamalarını Anlaşmazlık, Saldırgan eylemler, Yönetimin katılımı, Zor veya akıl hastası olarak damgalanma, İşine son verilme olarak sıralayabiliriz.
İş yerinde psikolojik şiddetin birçok nedeni, çeşidi olmakla birlikte Mobbing (psikolojik şiddet) uygulayan kişilik tiplerini şu şekilde söyleyebiliriz:
Narsist kişilikli psikolojik şiddet uygulayan, hiddetli uygulayan, iki yüzlü psikolojik şiddet uygulayan, hayal kırıklığına uğramış psikolojik şiddet uygulayan, eleştirici kişilik yapısındaki psikolojik şiddet uygulayan kişilik tipleridir. Bu kişilik tiplerinden yola çıkarsak psikolojik taciz uygulayan kişilerin kişilik özelliklerini maddeler halinde sıralamak istersek, mobbing uygulayan kişiler: Antipatik kişiliklidir, ayrıcalıklı ve vazgeçilmez olduğuna inanır, narsist kişiliğe sahiptir, paranoid baskıcı ruh hali gösterir, düşmanlık yapmaktan kendini alamaz, sadist kişiliğe sahiptir, kendi normlarını örgüt politikası haline getirmeye çalışır, önyargılı ve duygusaldır, kötü kişiliklidir, tehdit altında ben merkezcidir, genellikle çalışkandır ve esnek değildir.
Mobbing uygulayanların kişilik tipleri ve özellikleri bu şekilde iken mobbinge maruz kalanların, kendilerine mobbing yapılanların kişiler genellikle yalnız, acayip, başarılı, yeni gelen kişilerdir.
Tüm kültürlerde ve ülkelerde çalışanların zaman zaman karşılaşması muhtemel olan psikolojik şiddet kavramı Türkiye’de Çalışma ve Sosyal Bakanlığı tarafından gündeme alınmış 19 Mart 2011 tarih ve 27879 sayılı resmi gazete yayımlanan “İşyerlerinde psikolojik tacizin önlenmesi(mobbing)” Başbakanlık genelgesinin dördüncü, beşinci ve sekizinci maddeleri bakanlığa açık görevler yüklemiştir. Bu amaçla Alo 170 üzerinden psikolojik taciz konusunda çağrılar alınmaya başlanmıştır. Bununla birlikte 21/05/2012 tarihinde bakanlık oluru ile “Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu” oluşturulmuştur.
Ülkemizdeki mobbing ile var olan mevcut yasal düzenlemeler bu şekildeyken Türkiye’de görülen mobbing vakalarını incelersek sadece Alo 170 üzerinden çağrı yapılan mobbing rakamları 19.03.2011- 06.04.2014 tarihleri arasında toplam 11.393 adet işyerinde psikolojik taciz başvurusu yapılmıştır. Bu başvurularda sektörel olarak %70 özel sektör, %30 kamu sektöründen gelmektedir. Cinsiyet olarak baktığımızda özle sektörde %42 kadın %58 erkek, kamu sektöründe %50 kadın %50 erkek başvuruda bulunmuştur. Yaş açısından baktığımızda mobbing çağrısı yapan çalışanları yarıya yakını 24-33 yaş aralığındaki kişilerdir. Özellikle özel sektörde daha genç çalışanların mobbinge maruz kaldıkları görülmüştür. Veriler incelendiğinde karşımıza çıkan en ilginç detay mobbinge uğrayanların eğitim durumlara baktığımızda ortaya çıkmaktadır. Mobbing maruz kalanlar kamu sektöründe daha eğitimli kişiler olarak görülürken özel sektörde mobbing mağdurları daha eğitimsiz kişilerdir.(kamuda en fazla lisans, özel sektörde lise mezunları psikolojik taciz çağrısında bulunmuşlarıdır.)
İşyerinde psikolojik taciz şikayeti konularında ilk sırada istifaya zorlama sonrasında sırasıyla kötü muameleye maruz kalma ve sözlü taciz, ayrımcılık gelmektedir. Şikayet edilen mercilere baktığımızda amirleri yüksek oranla ilk sırada görürüz. Psikolojik tacizleri illere göre incelediğimizde doğal olarak büyükşehirler(İstanbul, Ankara gibi) ilk sıralardadır. Ancak örneğin İstanbul’da özel sektördeki şiddet uygulamasıyla kamudaki şiddet uygulaması görülme sıklığı açısından farklılık göstermektedir. İstanbul’da özel sektörde çalışanların mobbing başvurusu kamu sektördekilerinin yaklaşık üç katı fazlalığındandır.
İşyerinde psikolojik tacize uğramak hiçbir insanını istemeyeceği, travmatik durumlara neden olabilecek bir olaydır. Kişiler, psikolojik tacize karşı bireysel ya da örgütsel olarak mücadele edebilirler. Bireysel mücadele yöntemleri; özgüvenini artırma yollarına başvurmak, insanlar daha çok birlikte olmak, sevdiklerinden destek almak, kendilerini yalıtmayarak, kurban psikolojisinden çıkmak, kontrolü kendisinde olduğunu hissettirmek ve inançlı olmak olarak sıralayabiliriz. Örgütsel mücadelede daha çok yasal sınırları bilmeli kişisel haklarınızı örgütlü biçimde savunmalısınız.

Bir devlet hastanesi'nde başhemşire olarak görev yapan E.Ö(45), hastane yönetiminin kendisi hakkında; kınama, uyarı ve disiplin dahil, 6 kez ceza vermesi ve geçici görevle başka bir hastaneye gönderilmesi nedeniyle açtığı mobbing davasını kazandı. …..1'inci İdare Mahkemesi, E.Ö.’nın geçici görevlendirme ve disiplin cezaları nedeniyle kişilik haklarının ve manevi bütünlüğünün zarara uğratıldığına karar vererek,…. Valiliği'ni 5 bin lira manevi tazminat cezası ödemesini kararlaştırdı. ……Devlet Hastanesi'nde başhemşire E.Ö.’ya, 2007 yılı Aralık ayında acil serviste sargı bezi kalmadığı gerekçesiyle uyarı, 2 ay sonra da servislerin bakım ve temizliğinin yapılmadığı iddiasıyla disiplin cezası verildi. E.Ö.’nın 'ın itirazı üzerine disiplin cezası kaldırılırken, 33 gün sonra ihale komisyonu üyesi olduğu bir ihalede usulsüz işlem yapıldığı gerekçe gösterilerek Sağlık Bakanlığı tarafından uyarı cezası ile cezalandırıldı. 1 yıl sonra ise E.Ö.’dan ayniyat saymanı ve ambar memurlarının görevlendirildiği "Tıbbi sarf ve ilaç taşınır kayıt kontrol yetkilisi" olması istenildi. Bu görevin başhemşirelerin görevi olmadığını belirten E.Ö. hakkında tutanak tutularak kınama cezası verildi. Bu olaydan 5 gün sonra da E.Ö.’a katları kontrol etmediği için disiplin cezası verildi. 2 gün sonra ise hastanede tartışan 2 hemşire arasındaki sorunu, çözüme kavuşturmadığı iddiasıyla E.Ö. bu kez de kınama cezası aldı. 1 ay sonra anestezi uzmanı ile kadın doğum uzmanı arasında çıkan tartışmada E.Ö.’nın sorumluluğu bulunduğu gerekçe gösterilerek kınama cezası verildi.
E.Ö. hakkında verilen cezaların ardından idarecilik yönünden zayıf olduğu iddia edilerek hastane yönetimi tarafından geçici görevle ….. Devlet Hastanesi'ne gönderildi. E.Ö., hakkındaki 2 uyarı, 1 disiplin ve 3 kınama cezalarının yıldırma amaçlı olduğunu, kişilik haklarının zedelendiğini ve ruh sağlığının bozulduğunu belirterek, 2 Şubat 2010 tarihinde …Valiliği hakkında ….1'inci İdare Mahkemesi'nde mobbing davası açtı. ….1'inci İdare Mahkemesi, E.Ö.’nın geçici görevlendirme ve disiplin cezaları nedeniyle kişilik hakları ve manevi bütünlüğünün zarara uğratıldığına karar vererek, ….. Valiliği'nin 5 bin TL manevi tazminat cezası ödemesini kararlaştırdı.
Bu örnekte olduğu gibi ülkemizde birçok mobbinng davası açılmakta ve mobbinge maruz kalanların lehine sonuçlanabilmektedir. Önemli olan haklarımızı savunmak ve asla yılmamaktır. İşyerinde psikolojik taciz modern dünyanın en sık görüldüğü şiddetlerden biridir.
M.Gandhi’nin söylediği gibi “Şiddet ile hedefine ulaşılan zafer anlık olduğu için yenilgiye eşittir.

Erkan ÖZ
Uzm. Psikolojik Danışman / Kariyer Danışmanı


KAYNAKÇA
CHAPPELL, D.-Di MARTINO, V. (2000), Violence at Work, Second Edition, ILO, Geneova.
LEYMANN, H.; “The Context and Development of Mobbing at Work”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 1996, 5 (2).
ÖZEN, S. (2004), “Çalışma Yaşamında İşyeri Şiddeti Sorunu ve AB Ülkelerinde Durum”, UZUN, T.-ÖZEN, S. (Edi.) Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
TENGİLİMOĞLU, D. (2004), “Yönetici Asistanlığı”
YÜCETÜRK, Elif; (2005), “Bilgi Çağında Örgütlerin Görünmeyen Yüzü: Mobbing”, Sendikal Notlar, Sayı 36, s.77- 91.
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/csgb/dosyalar/kitap/kitap07_mob
bing

Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"İş Yerinde Psikolojik Taciz-Mobbing" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Erkan ÖZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Erkan ÖZ'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Erkan ÖZ Fotoğraf
Uzm.Psk.Dnş.Erkan ÖZ
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi2 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Dnş.Erkan ÖZ'ün Makaleleri
► Mobbing - Psikolojik Yıldırma Psk.Samet BADAL
► Ruh Sağlığım Yerinde mi? Psk.Aysel İnciler BİRTÜRK
► İş Yerinde Öfke Kontrolü Psk.Kayhan GÜRBÜZ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,977 uzman makalesi arasında 'İş Yerinde Psikolojik Taciz-Mobbing' başlığıyla benzeşen toplam 12 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Kariyerim İçin Umutluyum Aralık 2015
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


20:59
Top