Çocuk Psikolojisi Nedir? Doğru Yaklaşım Nasıldır? Çocuk Psikoloğu Kimdir?
Psikoloji biliminin ülkemizde de hızla ilerlemesiyle birlikte bu bilimin alt dalları ve bu alt dallarına ait uzmanlık alanları hakkında bizler de gün geçtikçe bilinçleniyoruz. Her bir alt alan birbirinden kati suretle ayrılmadığı gibi, bilimsel tabanlarıyla ve güncel araştırmalarla birbirlerini besler ve tamamlar. Buna ek olarak; her meslek grubunda olduğu gibi meslek içi profesyonel uzmanlıklar (çocuk ergen psikiyatrisi ve erişkin psikiyatrisi gibi); belirli alan ve sınırları da etik paydada beraberinde getiriyor. Bu bağlamda çocuk psikolojisini doğru çerçeveye yerleştirmek; uygun müdahaleyi uygun zamanda ve uygun ellerden alabilmek için oldukça mühim…
Çocuk ve ergen psikolojisinin alanı, sınırları ve içeriği gün geçtikçe netleşmekte, biyoloji ve genetik, sosyoloji ve çevresel faktörler üzerine yapılan psikoloji çalışmalarıyla daha da gelişmektedir. Geçmişte yapılan araştırmalara bakıldığında yetişkinlere yönelik ve başarısı kanıtlanmış psiko-terapötik yaklaşımların çocuk ve ergenlerde aynı başarıyı aynı oranda göstermediğini görüyoruz (Reinecke, Dattilio, & Freeman, 2006). Rasyonel bir tabana dayanan psikoterapi modellerinin çocukların ve ergenlerin yaşantıladığı ve deneyimlediği gelişimsel unsurlara duyarsız kaldığı ve çocuk gelişim sürecindeki yapısal değişimler üzerinde yeteri kadar durulmadığı eleştirileri (Mahoney & Nezworski, 1995); çocuk ve ergenlere yönelik her türlü terapötik yaklaşımı gelişimsel psikoloji ve gelişim psikopatolojisi çerçevesinde gözden geçirerek yeniden düzenleme ihtiyacı doğurmuştur (Reinecke, 2006).
Çocuk ve ergenlik süreci, kısaca, sosyal, bilişsel, davranışsal, duygusal ve fiziksel yeterlilikleri kapsayan hızlı ve etkili değişimlerle tanımlanır. Bu bir devinim sürecidir. Bu süreçte ekilen her tohum; ekilme ortamına, toprağın yapısına, yetiştirilme farklılıklarına göre başkalaşarak filizlenecektir. Bu süreç anlama ve anlamlandırma sürecidir… Bu dönemde kazanılan her türlü yeterlilik yetişkinlik döneminde sağlıklı ve etkili işlevselliğin temelini oluşturur. Bu yeterliliklerin kazanım sürecinde oluşan her türlü eksiklik ve aksaklık da çocukların ileriki dönemlerde duygusal, sosyal ve davranışsal sorunlar yaşama riskini arttırır (Reinecke & DuBois, 2001). Bu bağlamda, çocukların yaşayabileceği potansiyel sorunları, sorunların yapısını ve sıklığını gelişimsel çerçevede değerlendirmek, müdahalenin gerekli olup olmadığı ve müdahalenin içeriğinin ne olması gerektiği kararını doğrudan etkiler. Örneğin kolay anlatımla; bazı korkular erken çocukluk döneminde görece yaygınken, ilerleyen yaşlarda klinik açıdan anksiyetenin işareti olabilir. Tüm kapsamlı çocuk psikopatolojisi model ve yaklaşımlarda bu gelişimsel farklılıklar sosyo-kültürel ve biyolojik etmenler çerçevesinde mutlaka değerlendirilmelidir (Reinecke ve ark., 2006). Özetle, çocukluk ve ergenlik psikolojisi gelişim sürecinde adaptasyon ve ileriki yaşlarda işlevsellik için gerekli olan becerilerin kazanılması hususu ancak gelişim sistemleri perspektifiyle en iyi şekilde değerlendirilir (Mash & Dozois, 2003; Rutter, 1986). Bu perspektif de çocukları duygusal, sosyal ve davranışsal aksaklıklardan koruyan faktörlere (ara değişkenlere) odaklanmalıdır (Anthony & Cohler, 1987; Cicchetti & Garmezy, 1993).
Global Britannica Ansiklopedisi’nin tanımına göre çocuk psikolojisi; çocukların psikolojik süreçlerini, bu süreçlerin yetişkinlerden nasıl farklılaştığını, doğumdan ergenlik sürecinin sonuna kadar sürecin nasıl geliştiğini ve bu gelişim sürecinin de bir çocuktan diğerine hangi açılardan farklılık gösterdiğini çalışan psikoloji biliminin alt dalıdır. Bu başlık çoğu zaman bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleri şeklinde gruplanan gelişim psikolojisinin bir alt kategorisi olarak çalışılır (http://global.britannica.com/science/child-psychology). Amerikan Psikoloji Birliği’nin (American Psychological Association-APA) tanımına göre; bu alan kısaca bebeklerin, çocukların ve ergenlerin kendi sosyal ortamlarını göz önünde bulundurarak bilimsel bilgi ve yöntemleri geliştiren ve uygulayan profesyonellerin sunduğu psikolojik hizmetlerle tanımlanır. Gelişmiş ülkelerdeki mesleki standardizasyonlara ve düzenlemelere psikoloji çerçevesinde yaklaştığımızda bu alanda çalışan profesyonel kimlik için; 4 senelik bir psikoloji lisans programından mezun olmak, onun üzerine 2 sene çocuk ve ergen gelişim yönelimli klinik masterı yapmak ve minimum 3-4 sene süren çocuk gelişimi ve klinik-çocuk psikopatolojisi odaklı doktora (PhD) eğitimini tamamlamak gerekir. Bu akademik eğitim tamamlanması zorunlu bir ön koşuldur ve alanda çalışmak için yeterli görülmez. Bu eğitimin üzerine çocuk ve ergen odaklı çalışmalarda yeterli bir süre deneyim sahibi olmak ve süpervizyon alarak alandaki yeterliliği de tamamlamak gerekir. Bu uzun ve meşakkatli sürecin sonunda alanda çalışma ve danışan görme hakkı kazanılır (http://www.apa.org/ed/graduate/specialize/child-clinical.aspx).
Ülkemizde durum biraz daha farklı ilerlemekte. Psikologların henüz bir meslek yasasının olmayışı, alan ve sınırların bu sürecin doğası gereği ayrışmazlığı alanda çalışabilmek için yeterlilik koşullarını gelişmiş ülkelerden biraz daha farklı kılıyor. Son birkaç senedir ülkemizde de klinik psikoloji uzmanlık alanı sayılı üniversitede iki alt alana ayrılmış durumda: çocuk ergen klinik ve yetişkin klinik. Buna ek olarak Türkiye’de yine sayılı uzmanlık programlarından olan gelişim psikolojisi uzmanlık alanı da gün geçtikçe revaçta olmaya ve klinikle bütünleşik eğitime olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda çocuk-klinik alanında uzman bir psikolog aşağıdakileri de içeren yeni doğan, bebek, çocuk, ve ergen popülasyonlarına yönelik prosedür ve becerileri edinir (Amerikan Psikoloji Birliği uzmanlıklar kriterlerinden alınmıştır):
• Değerlendirme (örn: psikolojik, entelektüel, bilişsel, davranışsal test uygulama ve değerlendirme)
• Müdahale (örn: psikoterapi ve davranışsal yönetim)
• Önleme programlarının gelişimi (örn: akran zorbalığı, madde bağımlılığı, obezite)
• Çocuklarla çalışan diğer profesyonellerle konsültasyon (örn: çocuk sağlığı, çocuk cerrahisi, özel eğitim)
• Bilimsel araştırma dizayn etme ve bundan pratik anlamda faydalanma
Ülkemizde meslek yasasına yönelik çalıştayların düzenlenmesi, dernekler çatısı altında yasa ile ilgili düzenleme önerilerinin meclise sunulması, bu anlamda sivil örgütlenmelerin oluşmaya başlaması gibi süreçler ülkemizdeki psikoloji biliminin konumu ve bu bilimi alanda ve akademide icra etmeye çalışan psikologlar için umut vaat edicidir. Dolayısıyla, bu alanda ya da başka alt alanlarda danışmanlık alma ihtiyacı hisseden bireyler, çiftler, aileler ve çocuklar da daha belirgin ve sağlıklı adımlarla ilerleyebilecekler.
"Çocuklar özenle bakılmalı, davranışlarında ölçüyü kaçırmamaları için desteklenmelidirler. Öfkeli tepkileri, korkuları ve kaygıları giderilmelidir. Bu, en iyi biçimde, çocuğun istek ve eğilimleri yanında hoşlanmadığı şeyler de göz önünde tutularak sağlanır. Çocuğun doğal yetenekleri desteklenirken, onu tedirgin eden nedenler ortadan kaldırılmalıdır. Böyle bir yetiştirme hem beden, hem de ruh için yararlıdır. Çünkü kazanılan iyi alışkanlıklar ve davranışlar daha ilk yıllarda kişiliğe siner (İbni Sina, 1025- Kanun eserinden alıntıdır)."
Çocuk ve ergen psikolojisinin alanı, sınırları ve içeriği gün geçtikçe netleşmekte, biyoloji ve genetik, sosyoloji ve çevresel faktörler üzerine yapılan psikoloji çalışmalarıyla daha da gelişmektedir. Geçmişte yapılan araştırmalara bakıldığında yetişkinlere yönelik ve başarısı kanıtlanmış psiko-terapötik yaklaşımların çocuk ve ergenlerde aynı başarıyı aynı oranda göstermediğini görüyoruz (Reinecke, Dattilio, & Freeman, 2006). Rasyonel bir tabana dayanan psikoterapi modellerinin çocukların ve ergenlerin yaşantıladığı ve deneyimlediği gelişimsel unsurlara duyarsız kaldığı ve çocuk gelişim sürecindeki yapısal değişimler üzerinde yeteri kadar durulmadığı eleştirileri (Mahoney & Nezworski, 1995); çocuk ve ergenlere yönelik her türlü terapötik yaklaşımı gelişimsel psikoloji ve gelişim psikopatolojisi çerçevesinde gözden geçirerek yeniden düzenleme ihtiyacı doğurmuştur (Reinecke, 2006).
Çocuk ve ergenlik süreci, kısaca, sosyal, bilişsel, davranışsal, duygusal ve fiziksel yeterlilikleri kapsayan hızlı ve etkili değişimlerle tanımlanır. Bu bir devinim sürecidir. Bu süreçte ekilen her tohum; ekilme ortamına, toprağın yapısına, yetiştirilme farklılıklarına göre başkalaşarak filizlenecektir. Bu süreç anlama ve anlamlandırma sürecidir… Bu dönemde kazanılan her türlü yeterlilik yetişkinlik döneminde sağlıklı ve etkili işlevselliğin temelini oluşturur. Bu yeterliliklerin kazanım sürecinde oluşan her türlü eksiklik ve aksaklık da çocukların ileriki dönemlerde duygusal, sosyal ve davranışsal sorunlar yaşama riskini arttırır (Reinecke & DuBois, 2001). Bu bağlamda, çocukların yaşayabileceği potansiyel sorunları, sorunların yapısını ve sıklığını gelişimsel çerçevede değerlendirmek, müdahalenin gerekli olup olmadığı ve müdahalenin içeriğinin ne olması gerektiği kararını doğrudan etkiler. Örneğin kolay anlatımla; bazı korkular erken çocukluk döneminde görece yaygınken, ilerleyen yaşlarda klinik açıdan anksiyetenin işareti olabilir. Tüm kapsamlı çocuk psikopatolojisi model ve yaklaşımlarda bu gelişimsel farklılıklar sosyo-kültürel ve biyolojik etmenler çerçevesinde mutlaka değerlendirilmelidir (Reinecke ve ark., 2006). Özetle, çocukluk ve ergenlik psikolojisi gelişim sürecinde adaptasyon ve ileriki yaşlarda işlevsellik için gerekli olan becerilerin kazanılması hususu ancak gelişim sistemleri perspektifiyle en iyi şekilde değerlendirilir (Mash & Dozois, 2003; Rutter, 1986). Bu perspektif de çocukları duygusal, sosyal ve davranışsal aksaklıklardan koruyan faktörlere (ara değişkenlere) odaklanmalıdır (Anthony & Cohler, 1987; Cicchetti & Garmezy, 1993).
Global Britannica Ansiklopedisi’nin tanımına göre çocuk psikolojisi; çocukların psikolojik süreçlerini, bu süreçlerin yetişkinlerden nasıl farklılaştığını, doğumdan ergenlik sürecinin sonuna kadar sürecin nasıl geliştiğini ve bu gelişim sürecinin de bir çocuktan diğerine hangi açılardan farklılık gösterdiğini çalışan psikoloji biliminin alt dalıdır. Bu başlık çoğu zaman bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleri şeklinde gruplanan gelişim psikolojisinin bir alt kategorisi olarak çalışılır (http://global.britannica.com/science/child-psychology). Amerikan Psikoloji Birliği’nin (American Psychological Association-APA) tanımına göre; bu alan kısaca bebeklerin, çocukların ve ergenlerin kendi sosyal ortamlarını göz önünde bulundurarak bilimsel bilgi ve yöntemleri geliştiren ve uygulayan profesyonellerin sunduğu psikolojik hizmetlerle tanımlanır. Gelişmiş ülkelerdeki mesleki standardizasyonlara ve düzenlemelere psikoloji çerçevesinde yaklaştığımızda bu alanda çalışan profesyonel kimlik için; 4 senelik bir psikoloji lisans programından mezun olmak, onun üzerine 2 sene çocuk ve ergen gelişim yönelimli klinik masterı yapmak ve minimum 3-4 sene süren çocuk gelişimi ve klinik-çocuk psikopatolojisi odaklı doktora (PhD) eğitimini tamamlamak gerekir. Bu akademik eğitim tamamlanması zorunlu bir ön koşuldur ve alanda çalışmak için yeterli görülmez. Bu eğitimin üzerine çocuk ve ergen odaklı çalışmalarda yeterli bir süre deneyim sahibi olmak ve süpervizyon alarak alandaki yeterliliği de tamamlamak gerekir. Bu uzun ve meşakkatli sürecin sonunda alanda çalışma ve danışan görme hakkı kazanılır (http://www.apa.org/ed/graduate/specialize/child-clinical.aspx).
Ülkemizde durum biraz daha farklı ilerlemekte. Psikologların henüz bir meslek yasasının olmayışı, alan ve sınırların bu sürecin doğası gereği ayrışmazlığı alanda çalışabilmek için yeterlilik koşullarını gelişmiş ülkelerden biraz daha farklı kılıyor. Son birkaç senedir ülkemizde de klinik psikoloji uzmanlık alanı sayılı üniversitede iki alt alana ayrılmış durumda: çocuk ergen klinik ve yetişkin klinik. Buna ek olarak Türkiye’de yine sayılı uzmanlık programlarından olan gelişim psikolojisi uzmanlık alanı da gün geçtikçe revaçta olmaya ve klinikle bütünleşik eğitime olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda çocuk-klinik alanında uzman bir psikolog aşağıdakileri de içeren yeni doğan, bebek, çocuk, ve ergen popülasyonlarına yönelik prosedür ve becerileri edinir (Amerikan Psikoloji Birliği uzmanlıklar kriterlerinden alınmıştır):
• Değerlendirme (örn: psikolojik, entelektüel, bilişsel, davranışsal test uygulama ve değerlendirme)
• Müdahale (örn: psikoterapi ve davranışsal yönetim)
• Önleme programlarının gelişimi (örn: akran zorbalığı, madde bağımlılığı, obezite)
• Çocuklarla çalışan diğer profesyonellerle konsültasyon (örn: çocuk sağlığı, çocuk cerrahisi, özel eğitim)
• Bilimsel araştırma dizayn etme ve bundan pratik anlamda faydalanma
Ülkemizde meslek yasasına yönelik çalıştayların düzenlenmesi, dernekler çatısı altında yasa ile ilgili düzenleme önerilerinin meclise sunulması, bu anlamda sivil örgütlenmelerin oluşmaya başlaması gibi süreçler ülkemizdeki psikoloji biliminin konumu ve bu bilimi alanda ve akademide icra etmeye çalışan psikologlar için umut vaat edicidir. Dolayısıyla, bu alanda ya da başka alt alanlarda danışmanlık alma ihtiyacı hisseden bireyler, çiftler, aileler ve çocuklar da daha belirgin ve sağlıklı adımlarla ilerleyebilecekler.
"Çocuklar özenle bakılmalı, davranışlarında ölçüyü kaçırmamaları için desteklenmelidirler. Öfkeli tepkileri, korkuları ve kaygıları giderilmelidir. Bu, en iyi biçimde, çocuğun istek ve eğilimleri yanında hoşlanmadığı şeyler de göz önünde tutularak sağlanır. Çocuğun doğal yetenekleri desteklenirken, onu tedirgin eden nedenler ortadan kaldırılmalıdır. Böyle bir yetiştirme hem beden, hem de ruh için yararlıdır. Çünkü kazanılan iyi alışkanlıklar ve davranışlar daha ilk yıllarda kişiliğe siner (İbni Sina, 1025- Kanun eserinden alıntıdır)."
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuk Psikolojisi Nedir? Doğru Yaklaşım Nasıldır? Çocuk Psikoloğu Kimdir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Gizem ÇEVİKER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Gizem ÇEVİKER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden |
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
