2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Çocukta Yaşlara Göre Çizim Becerilerinin Gelişimi
MAKALE #16387 © Yazan Uzm.Psk.Şükriye KARAHAN | Yayın Mart 2016 | 47,249 Okuyucu
Çocuğun bedensel ve zihinsel gelişimine paralel olarak el kasları üzerindeki kontrollü de artar ve el kaslarını amaçladığı doğrultuda kullanmasını sağlar . Çocuk ilk zamanlarda yaptığı anlamsız karalamaları giderek daha anlamlı şekillere dönüştürülür. Bu şekiller ise zamanla oldukça organize, belli bir düşünsel amaç ve arzu etrafında organize edilmiş sanat eserleri olarak karşımıza çıkar. Buna bağlı olarak da yapılan çizimlerdeki ayrıntı miktarı yaş ilerledikçe artar
Gelişimin her alanında olduğu gibi bireysel farklılıklar olmakla birlikte genel olarak karalamayla başlayan çizimlerin organize resimlere dönüşünceye kadar olan gelişimi üç aşağı beş yukarı tüm dünyada evrenseldir. Çocukların çizim becerilerine dair gelişim süreci ele alındığında bu sürecin beş aşamada gerçekleştiğini söyleyebiliriz.

1. Karalama Dönemi
2. Şema Öncesi Dönem
3. Şematik Dönem
4. Gerçekçilik Dönemi
5. Görünürde Doğalcılık Dönemi

1. Karalama Dönemi (1. 5-4 yaş)

Karalama dönemi 1, 5-4 yaş arasındaki dönemi kapsar. Çizim niteliğindeki farklılaşmalar düşünüldüğünde ise Schirmacher (1993) bu dönemi de kendi içinde 3 ayrı aşamada ele alınabileceğini belirtmiştir.

  • Düzensiz Karalama Dönemi (1, 5-2, 5 yaş arası)

Schirmacher (1993)' a göre bu aşamadaki karalamalar gelişigüzel, motoriktir. Çocuk malzemelerle (pastal boya, kurşun kalem, tebeşir vb. ) neler yapabileceğini fark etmeye başlar. Malzemeyi tutmak ve hareket ettirmek ilginç ve eğlencelidir. Bu aşamanın hazırlık aşaması ise çocuğun işaret parmağını bir şeylerin içine sokması, bir çubuğu yüzeyde hareket ettirmesi ve pastel boya ya da tebeşirle izler yapmasıdır.


  • Karalamanın Bilindiği Dönem (2, 5-3 yaş arası)

    Bu aşamanın en belirgin özelliği görsel ve motor koordinasyonun daha iyi olmasıdır. Bunun anlamı çocuğun bilek hareketini daha iyi kontrol edebiliyor olması ve çizimi yaparken amaçlı olarak izlemesidir. Bir önceki aşama boyunca çocuk kağıdın sınırlarını aşan karalamalar yaparken bu aşamada kağıdın sınırları dahilinde karalamalar yapar (Schirrmacher 1993).
    Çocuk çizim malzemelerini almak için el göz koordinasyonunu geliştirmiştir ve çizim malzemeleriyle yaptığı karalamalar arasında bağlantı olduğunu anlamaya bu dönemde başlar (Anderson 1994).
Herberholz ve Hason (1995), Kaufman ve Wohl (1992) bu dönemi karalamaların kontrolü olarak belirtirler ve şu aşamaları tanımlarlar;

  • Karalamanın bilinçli olarak farkındadırlar ve istediği şekilde işaretler yapabildiğini keşfeder
  • Bilek hareketini daha kontrollü kullanır
  • Çember ilk formdur
  • Çizim yaparken hareketlerini değiştirmeye başlarlar
  • Dairesel ve uzunlamasına karalamalar yaparlar
  • Sayfanın sınırlarının farkında olma
  • Çizgileri yapacağı zamanlarda daha fazla görsel ve motor kontrol kullanır
  • Hoşlarına giden bazı çizgileri tekrar etmeye başlarlar ve çizimde geçirdikleri süre artmaya başlar
  • Karalamayı İsimlendirme Dönemi (3, 5-4 yaş arası)

    Yaklaşık 3. 5 yaşında bu dönemin ayırıcı özelliği olan çocukların çizimlerine bir isim vermeye başlamasıdır. Bu dönemin bir başka karakteristik özelliği ise çocuğun çizim yaparken sözel becerilerini kullanabilmesidir. Genellikle bu sözelleştirmenin içeriğini çizimi tarif etme, sosyal bir konuşma oluşturmaktadır (Schirrmacher, 1993).
    Cox (1993)' da bu dönemde insan çiziminin ilk başlangıcı olan sadece kafadan ibaret olan yüz özellikleri, kol ve bacakları olan çizimlerin yapıldığını belirtmekte olup, bu dönem çizimlerini kafadan bacaklı yada larva şeklinde adlandırmaktadır. Cox (1993)' a göre diğer bazı özellikler olan saç, el, kulağın da bu kafadan bacaklı resimlerde olabileceğini ancak karın yada gövde içermediğini vurgular.
    Herberholz ve Hanson (1995) bu dönemim özellikleri tanımlarlar;
  • Çocuğun düşüncesi kinesteziden yaratıcılığa kayar
  • Çocuklar karalamalarına isim verirler ve bu isim zamanla değişebilir
  • Çizim aktivitesine dair konsantrasyon artmıştır
  • Çizimlerini çevreyle ilişkilendirebilirler
  • Mandala ve kafadan bacaklı çizimler insan figürü çiziminin ilk aşamaları olarak bu dönemde başlar
  • Karalamalarda üst üste gelme olmaz
  • İnsan figürüne dair bildikleri çizdiğinden fazladır
  • Çocuk çizim yaparken konuşabilir
  • Renkler bu aşamada önemli bir role sahip değildir

2. Şema Öncesi Dönem (4-7 yaş)

Bu dönem işlem öncesi dönemin bir parçasıdır. Çocukta artık sembolik düşünce, bağlantıları görme ve sınıflandırma, sayıları anlama yeteneği yavaş yavaş artmaktadır. Bu dönemde çocuk artık kendini çevrenin bir parçası olarak görmeye baslar. Çevresindeki nesne ve insanlarla özdeşim kumaya baslar. Bu dönemde çocuk resim yapma, düşünme ve gerçek arasındaki ilişkileri keşfetmeye baslar (Malchiodi, 2005).
Schirrmacher (1993)' e göre bu dönemde çizgilerin ve geometrik şekillerin yerleştirilmesiyle inşa edilen çizimler kişisel sembol ve dizaynlardır. Örneğin bir çember ve etrafından çubuklar çıkarılması bir insan figürü olarak yansıtılır. Uca doğru sivrilen bir çember ağaç yada çiçek olarak, kare bir şekil her türlü yapıyı temsilen kullanılır.
Anderson (1994)' a göre 5 yaş civarında diğer semboller olan ev, ağaç, güneş kuş vb çizilmeye başlanır. Bu aşamadaki çocuk basit düzeyde sayabilir kelimeleri tanıyabilir ancak okuma çizimlerde ölçü alınan bir zemin çizgisi gelişmeden gerçekleşmez.
Cox (1993)' a göre bu aşamadaki çocuk farklı çemberler çizerek baş, gövde olarak kullanabilir.
Herberholz ve Hanson (1995)' a göre ise yaptığı figürleri anne veya başka biri olarak isimlendirebilir ancak çocuk kim olduğunu söylemedikçe bu figürlerin kimi yansıttığı anlaşılmaz. Objeler birbiriyle ölçü, pozisyon veya şekil olarak veya zeminle ilişkili değildir.
6 yasına gelen çocukların resimleri giderek konulu olmaya baslar. Bu dönemde insan figürü yapmayı çok severler (Yavuzer, 1993). Kendilerinin ve ailelerinin resimlerini yapmak en sevdikleri konulardır (Malchiodi, 2005).
Yaptığı resmin türüne göre öğeler koyarlar. Öznel bir görüşe sahip olan çocuğun resimlerinde hiçbir kısıtlama yoktur. Tamamen duyguları ve hayalleriyle hareket eder. İçinden geldiği gibi resim yapar. Bu nedenle figürler şematiktir. Vücut oranları gerçeği yansıtmaz. Resimlerinde perspektife rastlanmaz (Yavuzer, 1993).
Objeleri büyüklük ve küçüklüklerine aldırmadan sayfanın her yerine yerleştirebilirler (Malchiodi, 2005).
Altıncı yastan itibaren sanatsal becerileri gelişmeye baslar. Bunun belirtisi gerçek şemaların gelişmesidir. Örneğin bir insan figüründe genelde dairesel bas, şekilli saçlar, kolları ve bacakları çizer. Kahverengi gövdeli, yeşil yapraklı ağaçlar, kağıdın kösesine sarı bir güneş, sivri çatılı bir ev çoğunda standarttır. Resimlerinde yer çizgisi vardır. Bu çizgi ya kağıdın alt kısmına çizilir veya kağıdın alt kenarı yer çizgisi olarak kullanılır. Resimlerde gök çizgisi de olabilir. Genellikle mavi bir şerit seklinde boyarlar. Derinlik kavramı yoktur. Örneğin masa çizerken masanın basit yandan görünüşünü çizer. Arabanın 4 tekerleğini, sandalyenin 4 bacağını çizebilir (Malchiodi, 2005).
Bu yasta çocuk resimlerinde saydamlık özelliği görülür. Röntgen resim de denir. Bu özelliğe 5–7 yasları arasındaki çocukların çizimlerinde rastlanır. Bu özellikte çocuk, bir objenin içinde veya arkasında olan, bakıldığında görünmesi mümkün olmayan eşyaları görüyormuş gibi çizer. Örneğin bir ev çizer, evin içinde insanları, eşyaları çizer. Yani evi saydamlaştırır (Yavuzer, 1993).
Çocuk yaptığı bir şeyin önemini vurgulamak istediğinde boyutlarında değişiklik yapabilir. Örneğin kendini bir evden daha büyük çizebilir ya da dişlerini fırçalamayı anlatacaksa olduğundan daha büyük dişler yaparak konuyu anlatabilir. Konu ile ilgili önemsiz ayrıntıları atlayabilir (Malchiodi, 2005).

3. Şematik Dönem (7-9 yaş)

Şematik dönem yaklaşık 7 yaşlarında başlar. Schirrmacher (1993) form kavramının başarılması olarak bu dönemi tanımlar. Şekil kavramının geliştiği bu dönemde çocuğun bir olayı ya da objeyi nasıl görüp değerlendirdiği, ona karşı yüklediği duygusal anlamı şemanın oluşunu belirler. Bu aşamada resimler çocuğun ne bildiğini yansıtır. Çocuk ilk kez resme bakan kişinin kavramları tanıyıp tanımayacağı ya da resimdeki konuyu anlayıp anlamayacağıyla ilgili endişelenir. Bu dönem itibarıyla insan figürlerinde ayrıntılandırmalar artmaktadır. İnsan çizimleri yalnızca önden değil, profilden de çizilmeye başlar. Artık kendilerine özgü bir bakış açısına sahip olmaya başlayan 8 yaş çocuğu, çizimlerinde nesneler arası ilişkileri göstermeye başlar. Oranları daha doğru olarak çizilen bu resimler görsel gerçekçilik dönemi olarak nitelendirilebilir. Çocuk artık bu dönemde bir insan, ağaç ve araba figürünü birbiriyle ilişkilendirerek çizer. Kadınlar uzun saçlı ve elbiseli çizilir. Ev çizimlerine pencere, merdiven vb eklenir. Çizimler daha ayrıntılandırılır ve daha dekoratiftir (Yavuzer, 1992; Schirrmacher, 1993).
Bu dönemin en önemli özelliklerinden biri artık “yer çizgisi” ni kullanmaya başlamasıdır. 8 yaşına doğru çizim bir zemin çizgisi içerir, bu da çocuğun cümle okumaya hazır olduğunun göstergesidir Bununla beraber yavaş yavaş kağıdın üst kısmına gök çizgisi de çizilmeye başlanır. Tüm bu yer ve gök çizgileri, çocuğun obje ve kendi imajıyla, yer ve gök arasındaki bağlantıyı kavrayacak zihinsel olgunlukta olduğunu gösterir. Ayrıca kuşbakışı resim çizimleri ağırlıktadır. Çocuk çizdiği formların renklerine dair bir şemaya sahiptir ama geniş bir perspektiften ziyade renkleri kullanma da katıdır; örneğin çiçekler hep kırmızı, güneş hep sarı yapılır. Çocuk çizimlere hareket eklemeye başlar. Objelerin birbirine göre oranına dikkat eder (Halmatov, 2015; Anderson, 1994).
Bu dönemde çocuk artık yalnızca kendisiyle ilişkili durumları değil, başkalarının birbirleriyle olan mantıksal ilişkilerini de göstermeye başlar. Benmerkezcilik döneminin ortadan kalkmaya başlamasıyla beraber, çocuk artık daha objektif olarak kendisinin farkına varır ve kendisini dünyanın merkezi olarak görmez, çevresindeki her şeyin daha çok farkına varır, bu da çizimlerine bu şekilde yansır. Bununla beraber çok hareketli ve aktif çocuklar, resimlerindeki figürlere daha fazla hareket vermektedirler (Venger, 2011).

4. Gerçekçilik Dönemi (9-12 yaş)

Ergenlik öncesi dönemi içeren bu yaşlarda gerçeklik algısındaki artışa paralel olarak artık çizgilerinin daha ayrıntılı ve gerçeğe yakın olduğu söylenebilir. Schirrmacher' e göre bu dönemde çocuk, çizimlerinin ölçüsü, yerleştirmesi, şekli, rengi, oranı ve gölgelemeyle ilgili oldukça hassastır. Objeler daha küçük ve biçimi daha az bozuk olarak çizilir. Sanatlarıyla ilgili daha çok kendilerine güvenirler (Schirrmacher, 1993).
Artık eskiye nazaran özgür çizimler ortadan kalkmaya başlar ve normlara uyma kaygısıyla beraber bol ayrıntılı resimler gözlemlenir. Objeleri olabildiğince ayrıntılı çizmek istemekle birlikte genellikle en çok zorlanılanda gözlerdir. Figürlerle objeler arası ilişki kurallara uymaya başlarken, perspektif artık tam olarak oturmaya başlamıştır ( Halmatov, 2015). Mortenson (1991)' a göre ise bedeni farklı pozisyonlarda çizmeye başlarlar. Profil çizimleri daha genel olarak kullanılır.
Konu seçiminde artık cinsiyet farklılıkları gözükür. Önceki dönemlerde hem kız hem erkek çocukları benzer resimler çizmeyi tercih ederken, bu dönemde erkek çocuklar daha çok araba, uçak, savaş sahneleri gibi resimler çizerken, kız çocuklar daha çok çiçekler, bebekler, giysilerini ayrıntılandırdıkları kadın figürleri, çizimlerinde kadın ve erkeğin cinsel kimliklerini ve spesifik karakterleri (terzi, prenses vb) ayırmaya yönelik özelliklere yer verirler. Bu dönemde çizimi yaparken eğlenmekten ziyade çizimin sonucunun memnun edici olması daha önemlidir ancak çocuklar resimlerini göstermeyi ve açıklamayı sevmeyebilirler. (Halmatov, 2015; Mortenson, 1991).

5. Görünürde Doğalcılık Dönemi (12-14 yaş)

Muhina (1985)' ya göre bu dönem ergenlik dönemiyle örtüşmektedir, dolayısıyla cinsel öğelerin resimlerde büyük ölçüde belirginleştiği söylenebilir. Oranlarda boyut kadar derinlik de sağlıklı bir şekilde verilmeye başlanır. Renkleri artık doğru şekilde kullanma söz konusudur. Nesneler orantılı ve perspektiflidir (Halmatov, 2015). Soyut imgeler yaratmaya başlarlar (Malciodi, 2005).
Bu döneme gelmiş bir bireyin çizim becerisinin gelişimsel açıdan oldukça yeterli olmasına rağmen bu dönem çizimlerinde gözlenen genel bir özellik baştan savma, özensiz yapılmış, bu haliyle gelişimsel olarak yetersiz olarak görülebilecek çizimlerdir. Bu ise ergenin çizim becerisinin gelişmemiş olmasından ziyade bu dönem özelliği olan ergenin genel umursamaz tavrından kaynaklanabilmektedir (Malciodi, 2005).

6. Çizim Gelişimini Etkileyen Faktörler

Çizim becerisinin yaşa bağlı olarak aşama aşama gelişmesine rağmen bu gelişimin gecikmesine sebep olacak bazı faktörler olabilmektedir. Bu faktörler şöyle sıralanabilir;

  • Davranışlar ve genel hastalıklar: Shatil (1995) çocuğun çizim becerilerine dair problemleri tespit etmek için en ideal yaşın 4. 5-5 arası olduğunu belirtir. Çocuğun çizim becerilerini etkileyen üç faktör belirtir;

Düşük kas tonusu; Bu durum genellikle çocuk nörolojik bir problem yaşadığında ortaya çıkar ve beraberinde şu durumlar eşlik eder;
  • sakarlık
  • Reaksiyonlarda belirgin yavaşlık yada genel gelişimde yavaşlık
  • Motor fonksiyonlarda uyuşukluk ve konuşmada yavaşlama
  • Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu;
  • Genel oryantasyon ve koordinasyon bozukluğu;
  • Mental retardasyon

Fiziksel sakatlıklar, yaralanmalar

Cinsiyet farklılıkları; Mortensen (1991) çocuğun çizim becerisinin niteliksel ve niceliksel olarak etkilerini belirtmiştir;
  • Kızların ilerlemesi erkeklere göre daha yavaş olduğu,
  • İnsan, hayvan, araba, ev, manzara çiziminde erkeklerin iyi olduğu,
  • Çiçek çiziminde iki cinsiyet arasında pek fark olmadığı,
  • Kızların dekorasyon ve ayrıntılandırmada, renk kullanımında daha iyi olduğu
  • Çizimlerde, erkeklerin daha çok dinozor, araba , taşıt, uzay gemisi çizmesinden dolayı daha çok doğaüstü temalar işledikleri, kızların ise temaların daha realistik olduğu ve kral-kraliçe, insanlar, manzara gibi çizimleri tercih ettikleri,
  • Erkekler deha agresif içerikli kızların ise daha sakin ve durgun resimler çizdikleri,
  • Resimlerde kızların erkeklerden daha fazla kendi duygularıyla meşgul oldukları,
  • Kızların daha dairesel çizgiler şekiller kullandıkları erkeklerin ise daha köşeli çizimler yaptıkları gözlenmiştir.





  • Kültürel farklılıklar

  • Bazı kültürlerde çocuk çizimle ilgili imkanlara evde ulaşabilirken, kimi kültürlerde bu ancak okul ortamıyla mümkün olabilmektedir. Bu da çizimin kalitesini etkilemektedir.
  • Kültürden kültüre çizimlerin ayrıntılandırılması, dengesi, simetrisi, orantılandırılması farklılık gösterebilmektedir
  • Ayrıca kültüre özgü objeler çizimi etkileyebilir. Doğu kültüründe çember (mandala) önemli faktör olmasından dolayı daha erken yaşlarda görülebilir, ya da şapka kullanılan bir toplumda insan çiziminin şapkasız yapılmaması gibi (Brown, 1992)
  • İstisnai çocuklar

Bazı çocuklar çizimle diğerlerine göre daha fazla ilgilenirler veya daha yeteneklidirler. Bu farklılıklar Cox (1992)' a göre doğuştan gelen yeteneklere, kişiliğe, aile veya okul tarafından cesaretlendirilmeye bağlıdır.
  • Üstün olan çocuklar yeteneklidirler ve 5-11 yaş aralığında fark edilirler
  • Diğer çocuklar gibi gelişim dönemlerinden geçerler ama bu dönemleri daha hızlı geçerler
  • Çizimdeki yeni konuları uygulamaya isteklidirler, yetişkin konularıyla ilgilenirler
  • Resimleri daha ayrıntılıdır, pek çok hareket ve pozisyon içerir
  • Çok iyi bir görsel bellekleri vardır
  • Pek çok objeyi bir resimde organize ederek çizerken diğerleri bunda zorlanırlar (Cox, 1992).
Kaynaklar

  • Anderson, F.E. (1994). Art Centred Education and Therapy for Children with Disabilities. U.S.A. : Charles Thomas Publishers.
  • Cox, M. V. (1998). Drawings Of People by Australian Aboriginal Children: the Intermixing of Cultural Styles. International Journal of Art & Design Education, 17 (1), 71-79.
  • Halmatov, S. (2015). Çocuk Resimleri Analizi ve Psikolojik Resim Testleri. Anakara: Pegem Yayınları.
  • Malchiodi, C. A. (1998). Çocukların resimlerini anlamak. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
  • Munro, T. (1956). Art education: Its philosophy and psychology. New York: TheLiberal Arts Pres.
  • Herberholz, H. and Hanson, L. (1995). Early Childhood Art. (5th Edison). Brown & Benchmark Publishers.
  • Schirrmacher, R. (1993). Art and Creative Devolepment for Young Children. Albany: Delmar Publishers.
  • Yavuzer, H. (1993). Resimleriyle Çocuk .( 4. baskı).İstanbul: Remzi Kitabevi.

Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Çocukta Yaşlara Göre Çizim Becerilerinin Gelişimi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Şükriye KARAHAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Şükriye KARAHAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     7 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Şükriye KARAHAN Fotoğraf
Uzm.Psk.Şükriye KARAHAN
Muğla (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi132 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Şükriye KARAHAN'ın Makaleleri
► Yaşlara Göre Çocuk Gelişimi Pdg.Aykut AKOVA
► Çocukta Özgüven Gelişimi Psk.Bengü TOROSLUOĞLU
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Çocukta Yaşlara Göre Çizim Becerilerinin Gelişimi' başlığıyla benzeşen toplam 32 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


09:43
Top