2007'den Bugüne 92,232 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,964 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi
MAKALE #17046 © Yazan Dr.Psk.Dnş.Suat KILIÇARSLAN | Yayın Ağustos 2016 | 4,575 Okuyucu
Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi

The Effects of Conflict Resoution Training Program on Conflict Resolution Behavior of 6th and 7th Grade Students

Uzm. Psi. Dan. Suat KILIÇARSLAN* Doç. Dr. Meral ATICI**
Adana/Seyhan Akkapı Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Çukurova Üniversitesi

Öz
Bu araştırmanın amacı, “Çatışma Çözme Beceri Eğitimi Programı”nın ilköğretim ikinci kademe 6. ve 7. sınıf öğrencilerininçatışma çözme davranışları üzerindeki etkisini incelemektir.Çalışma grubu 2011-2012 öğretim yılında Adana’da bir ilköğretim Okulu’nda öğrenim gören ve programa gönüllü olarak katılmak isteyen 20 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma deseni olarak kontrol gruplu ön-test son-test izleme modeli kullanılmış ve 10 öğrenci deney, 10 öğrenci kontrol grubuna alınmıştır.
Eğitim programı uygulanmadan önce ve sonra, deney ve kontrol gruplarının çatışma çözme davranışları, “Çatışma Çözme Davranışını Belirleme Ölçeği (ÇÇDBÖ)” ile değerlendirilmiştir. Deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin “ÇÇDBÖ”nün “Problem Çözme” ve “Saldırganlık” alt ölçeklerinden almış oldukları öntest, sontest ve izleme testi puanlarının ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı Karışık Ölçümler İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (Split-Plot ANOVA) ile test edilmiştir.
Bulgular incelendiğinde, çatışma çözme eğitim programının deney grubundaki öğrencilerin yapıcı çatışma çözme beceri düzeylerinde, bu programın uygulanmadığı kontrol grubundaki öğrencilere göre artış olduğu ve bu artışın uzun süreli olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Çatışma Çözme, Çatışma Çözme Eğitim Programı, Saldırganlık, Problem Çözme.

Abstract
The purpose of this study was to investigate the effects of Conflict Resolution Training Program on conflict resolution behavior of 6th and 7th grade students. Participants of the study consisted of 20 students who attended a primary school in Adana in 2011-2012 academic year. A pretest posttest experimental research design with control group and follow up study was used. There were 10 students in experimental and 10 students in control group.
Conflict Resolution Behavior Scale was administered to assess conflict resolution behaviors of students to be assigned experimental and control group before applying the training program. A split-Plot ANOVA test was used to determinewhether the mean scores of pretest, posttest and follow up test optained from problem solving and aggression sub scales of Conflict Resolution Behavior Scalechanged. Results showed that the level of constructive resolution skills of students in experimental group much more increased than those of students in control group. Furthermore this increase on scores seemed to be long term.
Key Words: Conflict Resolution, Conflict Resolution Training Program, Aggression, Problem Solving.



*Uzm. Psi. Dan., Suat KILIÇARSLAN, Adana/Seyhan Akkapı Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Psikolojik Danışmanı (Rehber Öğrt.), suatkilicarslan@hotmail.com
**Doç. Dr. Meral ATICI, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi, matici@cu.edu.tr


Summary

Introduction
Conflicts between two persons or a group of people seem to be an universal issue. Inevitably, human being as a social entity may have conflict with others because of a restrict resources available at the moment (Gordon, 2001). As it happens over the life span primary school students come cross several conflicts either at school or outside school and they may give several responses towards conflicts they meet.
A conflict happens when two or more than two persons have a difficulty to make agreement on any issue arisen from dispute among them. In other words, when the needs, desires and drives of a person contrast with another person’s needs, desires and drives a conflict may occur. Sometimes people’s discourses differ from each others’ speech or they may perceive each others’ speaking in a different way. These differences among people’s perspectives and perceptions also result in conflict among them. As a human being and having different ideas everyone may conflicts in their life span.
Several reasons may be found behind the conflicts in interpersonal relationships. These reasons can be grouped into three factors. Unmet basic psychological needs (belonging, freedom, power), restricted resources (time, money and material), and diversity on values (priorities, beliefs and principles) are among these reasons. Responses such as escaping (withdrawing, denying, ignoring), arguing (threat, aggression, anger) and problem solving (understanding, respect and solution) can be given towards conflicts (Öner, 2000, s.199).
Students can find many opportunities to socialize with their peers intensively at school. Traditional approaches like using reward and punishment in resolving conflicts between students has not been effective on providing an orderly and peaceful environment for students. For this reason, for much more effective schools the best way is to teach students constructive conflict resolution skills and help them use these skills in resolving their conflicts rather than applying aggressive methods. These skills are said to be necessary for life time and enable students concentrate on learning activities (Öner, 2000).

Purpose
The purpose of this study was to investigate the effects of conflict resolution training programs for 6th and 7th grade students’ on their constructive conflict resolution skills.

Method
Experimental study model with control group and pretest posttest design was used to examine the effects of conflict resolution training program on conflict resolution skills of 6th and 7th grade students. Participants of the study consisted of 20 students attended a primary schools at Yüreğir district of Adana city in 2011-2012 academic term. In order to identify participants for the study Conflict Resolution Identification Scale was administered to 78 students. Of 78 students 34 were male, 44 were female and their age is ranged between 12 and 15. Students in experimental group attended a 50 minutes psycho-education group sessions designed for them while students in control group were not involved in any training sessions. For identification of experimental and control group students’ scores obtained from the administration of the scale were used as pretest, scores obtained after experimental procedure used as pots test. In order to identify long term effects of experimental program the scale was administered to students again three months after completing the program.

Result and Discussion
Results showed that there was an increase on the level of constructive conflict resolution of students attended conflict resolution training program especially compared to students in control group. Furthermore this increase was found as long-term. According to the results of the study it is clear that conflict resolution training program has been effective on enhancing students’ problem solving skills as well as it is more likely to reduce their aggressive behavior in solving conflicts. Having these positive results it is assumed that conflict resolution training program at schools can be influential on reducing discipline problems caused by bullying and violence.
It is concluded that applying conflict resolution training program developed in this study may help students to establish healthy interpersonal relationships with their teachers, parents and peers, to manage their behavior effectively, to develop internal control and responsibility in managing their behavior. Conflict resolution training program can also contribute in supporting children’s emotional, social, personal, cognitive and moral development and establishing healthy school environment in which effective education and instruction take place.

Giriş
Kişilerarası ve gruplar arası çatışma evrensel bir kavramdır. Sosyal bir varlık olan insanın içinde bulunduğu ortam itibariyle kısıtlı kaynak ve olanaklar da göz önüne alındığında diğer birey ve gruplarla çatışmaya girmemesi imkansızdır (Gordon, 2001).
Tüm yaşam süresince olduğu gibi ilköğretim çağındaki öğrenciler de gerek okul yaşamlarında gerekse de okul dışı etkileşimlerinde birçok çatışma içeren olay, durum ve yaşantı geçirmekte ve bu çatışmalara farklı tarzlarda tepkiler göstermektedirler.
Çatışma bir ya da birden çok kişinin herhangi bir konu üzerinde anlaşamadığı zaman ortaya çıkar. Bireylerin gereksinimleri, dürtüleri, istekleri, birbirleriyle ters düştüğü zaman, çatışma yaşanır. Bazı durumlarda kişilerin söylemleri birbirlerinden farklıdır ya da bireyler bunları farklı algılar. Bu farklı bakış açıları ve farklı algılamalar da çatışmalara yol açar. İnsan olmanın özelliği gereği tüm bireyler zaman zaman farklı düşündükleri için çatışmalar yaşarlar (Öner, 1999).
Mourer (1991) ise, çatışmayı iki ya da daha fazla tarafın isteklerinin birbiriyle uyuşmaması sonucu ortaya çıkan anlaşmazlık olarak tanımlamıştır.
Kişilerarasında yaşanan çatışmaların çok farklı nedenleri olabilir. Bu nedenleri üç grupta toplanmak mümkündür. Bunlar; karşılanmayan temel psikolojik gereksinimler (Ait olma, Güç, Özgürlük, Eğlenme), sınırlı olan kaynakların paylaşımı (Zaman, para, mal) ve farklı değerlere ( İnançlar, öncelikler, ilkeler) sahip olmadır. Bu sebeplerle oluşan çatışmalara ise kaçma (Çekilme, inkar, görmezden gelme), kavga (Tehtid, saldırı, öfke) ve problem çözme (Anlayış, saygı, çözüm) biçiminde tepkiler gösterilmektedir (Öner, 2000, s.199).
Çatışma yaşayan bireyler, yaşadıkları çatışmaları çözmek için çok farklı davranışlarda bulunurlar. Bu konuda çalışan araştırmacılar, (Johnson ve Johnson, 1994, Akt. Koruklu, 1998) 5 tür çatışma çözme biçimi belirlemişlerdir. Bunlar; a)Zorlama (Forcing), b) Uyma (Accommadation), c) Uzlaşma (Compromise),d) Kaçınma (Avoidance) ve e) İşbirliğidir (Collaboration).Zorlama’da, çatışma durumunda taraflardan birinin kendi çözümlerini ve isteklerini karşı tarafa kabul ettirme istekleri vardır. Uyma, taraflardan birinin kendi isteklerini göz ardı ederek, karşı tarafın isteklerini yerine getirmek için çaba harcamasıdır. Uzlaşma, taraflardan birinin, diğerinin isteklerinin bir kısmını karşılamak için kendi isteklerinin bir kısmından taviz vererek, iki istek arasında uzlaşma yolu aramasıdır. Kaçınma,taraflardan birinin, diğerinin isteklerine karşı kayıtsız kalmasıdır. Kaçınma biçimini benimseyenler çatışma yaratabilecek kişi ve konulardan uzak dururlar. İşbirliğinde ise taraflar kendi sorunlarıyla, gereksinmeleriyle ne kadar ilgileniyorlarsa aynı biçimde karşı tarafın duygu, gereksinim ve istekleriyle de ilgilenirler. Bu kişiler çatışmaları çözülebilir problemler olarak görebilirler. Hem kendilerine hem de karşı tarafın amaçlarına hizmet edecek çözümler arayarak ilişkilerini sürdürürler. Sonuçta iki tarafın da memnun olması esastır. Bu, kısaca problem çözme davranışıdır.Tarafların çatışmayı çözmek için seçtikleri davranış biçimi çatışmanın yapıcı ya da yıkıcı olmasını belirlemektedir. Zorlama ve kaçınma genel olarak yıkıcı çatışma çözme grubuna giren davranış biçimleridir. Uyma, çatışmadan kaçınma sürecine uygun bir davranış biçimidir. Bu davranışların gösterilmesi durumunda kişi çatışma sonucunda olumsuz duygular yaşamaktadır. Uzlaşma ve işbirliği ise yapıcı çatışma çözme biçimleridir. Kişiler bu davranış biçimleriyle çatışmalarını çözdüklerinde olumlu duygular yaşamaktadırlar.
Bireyin gelişme ve toplumsallaşma sürecini en yoğun yasadığı yerlerden birisi de okuldur. Okul kişiler arası etkileşimin yoğun bir biçimde yaşandığı bir ortamdır; öğrenciler hem birbirleri ile hem de öğretmenleri ile sürekli iletişimde bulunurlar. Sürekli iletişimde bulunmak zaman zaman anlaşmazlıkları da beraberinde getirir. Çünkü herkesin kendine özgü düşünme tarzı, değerleri ve inançları vardır; kısacası her kişi yaşanan olaylara farklı açıdan bakmakta, farklı yorumlar getirmekte ve farklı tepkilerde bulunmaktadır. Bu durum, günlük yaşamda, zaman zaman uyuşmazlığa düşülmesine ve çatışma yaşanmasına neden olmaktadır. Okul yaşamında da her öğrencinin birbirinden farklı özellikleri ve yaşantıları olduğu düşünülürse, birbirini algılayış biçimlerinin farklı olmasından doğan çatışmaların yaşanması doğaldır (Taştan, 2006).
Öğrencilerin çatışma çözme yöntemleri konusundaki bazı araştırmalar (Johnson ve Johnson, 2000; Bemak ve Keys, 2000, akt., Tastan, 2004; Türnüklü ve Şahin, 2002;Uysal, 2006; Güner, 2007; Türnüklü ve ark. 2009) öğrencilerin okul ortamında; sınıfta, bahçede, serviste, derste ya da oyun oynarken çatışmaya girebildiklerini ve bu çatışmaları genellikle sözel ya da fiziksel saldırıda bulunarak çözmeye çalıştıklarını ortaya koymaktadır.
Çatışma çözme eğitimi boyunca, öğrenciler çatışmalarını yapıcı çözümlerle müzakere etmeyi öğrenirler. Müzakere kişilerin her ikisinin de paylaşmak zorunda olduğu ve çıkarların ortaya konduğu ve anlaşmayla sonuçlanması istenen bir süreçtir (Johnson ve Johnson 1994; Johnson ve Johnson 1995). Literatürde de çatışma çözme ve akran arabuluculuğu psiko-eğitim programlarının öğrencilerin kendine güvenlerini, akademik başarılarını artırırken, okuldan uzaklaştırmaları azalttığı ileri sürülmektedir (Araki 1990; Davis, 1986; Lam, 1989; Marshall, 1987; Maxwell 1989; akt., Taştan 2004).
Ülkemizde de çeşitli düzeylerde (okulöncesi, ilköğretim birinci kademe, ilköğretim ikinci kademe, ortaöğretim ve yükseköğretim) uygulanmak üzere hazırlanmış, çeşitli değişkenlere etkisi test edilmiş çatışma çözme programları vardır ve özellikle ilköğretimde bunların artırılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Pekkaya (1994), arabulucu yoluyla çatışmalara çözüm bulma ve arabuluculuk eğitiminin okullarda uygulanmasının ve bu eğitimin öğrencilerin benlik gelişimlerine, liderlik becerilerine, saldırgan davranışlarına ve algıladıkları problem miktarına etkisini incelemiştir.Öner-Koruklu (1998), ilköğretim ikinci kademe sınıflarına uyguladığı bir arabuluculuk eğitiminin çatışma çözme davranışlarına etkisini incelemiştir. Kavalcı (2001), Johnson ve Johnson’ın (1997) modeline uygun olarak hazırladığı çatışma çözme becerileri eğitim programının, üniversite öğrencilerinin çatışma çözme becerileri üzerindeki etkisini incelemiştir. Türnüklü ve Şahin (2002) ilköğretim okullarında öğrenci çatışmaları ve öğretmenlerin bu çatışmalarla başa çıkma stratejilerini incelemişlerdir. Çoban (2002), ilköğretim 4. sınıf öğrencileri ile yaptığı çalışmada uyguladığı çatışma çözme eğitim programının, çatışma çözme stratejilerine etkisini incelemiştir. Tastan (2004) ilköğretim 6. sınıf öğrencileri ile yaptığı çalışmasında uygulanan çatışma çözme ve arabuluculuk eğitimlerinin çatışma çözme ve akran arabuluculuklarına etkisini incelemiştir. Uysal, (2006) “Çatışma çözme eğitim programının orta öğretim dokuzuncu sınıf düzeyindeki öğrencilerin çatışma çözme becerilerine etkisi”ni incelemiştir. Güner, (2007) “Çatışma çözme becerilerini geliştirmeye yönelik grup rehberliğinin lise öğrencilerinin saldırganlık ve problem çözme becerileri üzerindeki etkisi”ni incelemiştir. Türnüklü ve ark. (2009)10-11-yaşlarındakiilköğretim öğrencilerininkişilerarasıçatışmaları üzerindeçatışma çözme veakranarabuluculuk eğitiminin etkisini incelemiştir. Yapılan araştırmalara bakıldığında, uygulanan çatışma çözme beceri eğitim programlarının öğrencilerin yapıcı çatışma çözme becerilerini arttırdığı sonuçlarına ulaşılmıştır.
Öğrenciler arasında yaşanan çatışmaların çözümünde ödül-ceza kullanımına dayalı geleneksel yöntemler, okulda düzenli ve barışçıl bir ortamın sağlanmasında yeterli olmamaktadır. Bu nedenle, etkili bir okul ortamı için yapılması gereken, öğrencilere, yaşadıkları çatışmaları şiddete dönüşmeden yapıcı bir biçimde çözebilmelerini sağlayacak yöntemleri öğretmek ve bunları kullanabilme becerilerini geliştirmelerine yardım etmektir. Yaşam için gerekli ve önemli olan bu beceriler aynı zamanda öğrencilerin enerjilerini öğrenme üzerine yoğunlaştırabilmelerine de olanak sağlayacaktır (Öner, 2000).
Konu ile ilgili araştırmaların incelenmesi sonucunda Türkiye’de ilköğretim öğrencilerine uygulanan çatışma çözme becerilerini geliştirmeye yönelik grup rehberliği çalışmalarına ve bu çalışmaları konu alan psiko-eğitim programlarının etkililiğini incelemeye ihtiyaç olduğu görülmüştür. Bu çalışmada, sözü edilen gereksinimden yola çıkılarak ilköğretim ikinci kademede eğitimine devam etmekte olan bir grup 6. ve 7. sınıf öğrencilerine çatışma çözme becerilerini geliştirmeye yönelik 10 haftalık grup rehberliği uygulanarak, bunun saldırganlık ve problem çözme becerileri üzerindeki etkisi incelenmiştir.

Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, ilköğretim altıncı ve yedinci sınıf düzeyindeki öğrencilere uygulanan çatışma çözme eğitim programının, öğrencilerin yaşadıkları çatışmaları yıkıcı çatışma çözme yollarıyla çözmek yerine, yapıcı çatışma çözme yollarını kullanarak çözmelerinde etkili olup olmadığını ortaya koymaktır.
Bu temel amaç doğrultusunda aşağıdaki denencelerin doğruluğu test edilmiştir.
1. Çatışma çözme eğitim programı uygulanan deney grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nin“Problem Çözme Alt Ölçeği”nden aldıkları öntest, sontest ve izleme puan ortalamalarıyla bu programın uygulanmadığı kontrol grubundaki öğrencilerin öntest, sontest ve izleme puan ortalamaları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark vardır.
2. Çatışma çözme eğitim programı uygulanan deney grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nin“Saldırganlık Alt Ölçeği”nden aldıkları öntest, sontest ve izleme puan ortalamalarıyla bu programın uygulanmadığı kontrol grubundaki öğrencilerin öntest, sontest ve izleme puan ortalamaları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark vardır.
3.Problem çözme puanlarında deney grubunda gözlenen bu fark kalıcıdır.
4.Saldırganlık puanlarında deney grubunda gözlenen bu fark kalıcıdır.

Yöntem
Bu bölümde araştırmanın deseni, çalışma gurubu, veri toplamı aracı, çatışma çözme eğitim programı ve verilerin analizi hakkında bilgi verilmiştir.

Araştırmanın Deseni
Bu araştırmada, Çatışma Çözme Eğitim Programının ilköğretim altıncı ve yedinci sınıf düzeyindeki öğrencilerin çatışma çözme becerileri üzerindeki etkisini test etmek amacıyla, öntest-sontest kontrol gruplu desen kullanılmıştır. Araştırma deseninde gruplar ve yapılan işlemler Tablo 1’de yer almaktadır.

Tablo 1
Araştırmada Uygulanan Desen
Gruplar
Öntest
(ÇÇDBÖ) İşlem Sontest
(ÇÇDBÖ)
İzleme
(3 Ay Sonra)
(ÇÇDBÖ)
Deney Grubu
X ÇÇEP
(10hafta) X X
Kontrol Grubu X ----- X X
X: Çatışma Çözme Davranışlarını Belirleme Ölçeği (ÇÇDBÖ)
ÇÇEP: Çatışma Çözme Eğitim Programı
-----: Herhangi bir işlem yapılmamıştır

Bu araştırmada öğrencilere yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmayıamaçlayan çatışma çözme eğitim programının etkisini incelemek amacıyla yansız olarakbelirlenen deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Tablo 1’de de görüldüğü gibiDeney grubuna on hafta süreyle çatışma çözme eğitim programı uygulanmış, kontrolgrubuna ise, herhangi bir işlem yapılmamıştır. Eğitim programı uygulanmadan önce vesonra, deney ve kontrol gruplarının çatışma çözme davranışları, Çatışma ÇözmeDavranışını Belirleme Ölçeği ile değerlendirilmiştir. Deney grubuna verilençatışma çözme eğitimi tamamlandıktan 1 hafta sonra kontrol grubuyla birlikte her ikigruba da sontest olarak “ÇÇDBÖ” verilmiştir.
Uygulanan eğitim programı sonrasında kazanılan çatışma çözme becerilerinin uzun süreli bir etkiye sahip olup olmadığını test etmek amacıyla sontest’in uygulanmasından 3 ay sonra, izleme çalışması yapmak amacıyla deney ve kontrol gruplarına tekrar “ÇÇDBÖ” uygulanmıştır.

Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu, Adana ili, Yüreğir ilçesi’nde bulunan bir ilköğretim okulunda, 2011-2012 eğitim öğretim yılında öğrenim görmekte olan 20 altıncı ve yedinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır.
Çalışma grubunu oluşturmak için toplam 78 öğrenciye, Çatışma Çözme Davranışlarını Belirleme Ölçeği uygulanmıştır. Ölçeği yanıtlayan öğrencilerin 34’ü erkek, 44’ü kız olup, yaşları 12-15 arasında değişmektedir. ÇÇDBÖ’nün“Problem Çözme” ve “Saldırganlık” alt ölçeklerinden elde edilen puanların“Aritmetik ortalama (X)” ve “Standart Sapma (Ss)” verileri Tablo 2’de yer almaktadır.

Tablo 2
ÇÇDBÖ’nün Problem Çözme ve Saldırganlık Alt Ölçeklerinden Elde Edilen Puanların Aritmetik Ortalama, Standart Sapma ve Ranjı
Alt ölçekler X Ss Ranj
Problem Çözme 46,01 10,56 16-60
Saldırganlık 24,20 10,44 12-58

Öğrencilerin seçimi, araştırmaya katılan öğrencilerin ölçeğin “Saldırganlık” ve “Problem Çözme” alt ölçeklerinden aldıkları puanlara göre yapılmıştır. Ön uygulama sonunda ölçekten en düşük ya da en yüksek puan alan öğrenciler, dağılımın normalliğini bozacağından analizlere dahil edilmemiştir. Analize dahil edilen öğrenciler içinde problem çözme alt ölçeğinden düşük puan alan, saldırganlık alt ölçeğinden yüksek puan alan ve eğitim çalışmalarına katılmaya gönüllü 20 öğrenci saptanmıştır. Bu 20 öğrencinin yansız olarak deney ve kontrol grubuna atanmasıyla araştırma grubu oluşturulmuştur.
Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin “Problem Çözme” ve “Saldırganlık” alt ölçeklerinden aldıkları öntest puan ortalamaları arasında fark olup olmadığı test edilmiştir. İki grubun puanlarının aritmetik ortalama, standart sapma ve t değerleri Tablo 3’de verilmiştir.

Tablo 3
Deney ve Kontrol Gruplarının Problem Çözme ve Saldırganlık Alt Ölçeklerinden Aldıkları Öntest Puanlarının Aritmetik Ortalama, Standart Sapma ve t Değerleri

Deney Grubu Kontrol Grubu
n=10 n=10
Alt ölçekler X Ss X Ss t p
Problem çözme 41,60 5,66 44,50 5,14 -1,199 ,445
Saldırganlık 25,60 3,16 29,40 6,51 -1,658 ,008

Tablo 3 incelendiğinde, deney ve kontrol gruplarında yer alan öğrencilerin “Problem Çözme” ve “Saldırganlık” puanlarının aritmetik ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olmadığı görülmektedir. Bu durumda deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin problem çözme ve saldırganlık puanları bakımından istatistiksel olarak eşit düzeyde oldukları söylenebilir.

Veri Toplama Aracı
Çalışmada öğrencilerin çatışmalara verdikleri tepkileri ölçmek amacıyla Koruklu (1998) tarafından geliştirilen “Çatışma Çözme Davranışlarını Belirleme Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçek, bir kendini değerlendirme ölçeği olup, uygulama süresi yaklaşık olarak 20 dakikadır. Ölçek, çatışma çözme davranışlarını Saldırganlık (küfür, kavga, tehdit, susarak saldırma) ve Problem Çözme (uzlaşma, işbirliği) olmak üzere iki alt ölçekle değerlendirmektedir. Ölçek, 24 maddeden oluşmakta ve beşli likert tipi değerlendirme kullanılmaktadır. Ölçeği yanıtlayanlardan beşli derecelendirmeyi kullanarak, her bir maddede yer alan çatışma durumlarına verilen tepkilerin, kendi davranışlarına ne derece uygun olduğunu belirtmeleri istenmektedir.
Çatışma çözme davranışı açısından (1) “ hiçbir zaman uygun değil”, (2) “biraz uygun”, (3) “uygun”, (4) “çoğunlukla uygun” ve (5) “çok uygun” biçimindedir. Ölçekte yer alan 1., 3., 5., 7., 9., 11., 13., 15., 17., 19., 21. ve 23. maddeler, ölçeğin saldırganlık boyutuyla; 2., 4., 6., 8., 10., 12., 14., 16., 18., 20., 22. ve 24. maddeleri ise ölçeğin problem çözme boyutuyla ilgilidir.
Her bir alt ölçekten alınabilecek en yüksek puan 60, en düşük puan ise 12’dir. Puanın yüksek oluşu, o davranışın sık görüldüğü anlamına gelmektedir. Yani, ölçeğin “Saldırganlık” alt ölçeğinden yüksek puan almak, çatışma çözme açısından olumsuz bir durumken, “Problem Çözme” alt ölçeğinden yüksek puan almak, çatışma çözme açısından olumlu bir durumdur. ÇÇDBÖ’nün geçerlik ve güvenirliği, Koruklu (1998) tarafından 6, 7. ve 8. Sınıf öğrencilerinden elde edilen veriler kullanılarak yapılmıştır.
Ölçeğinkapsam geçerliği için, Ankara Üniversitesi, EPH Bölümünün Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında çalışan uzmanların görüşleri alınmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğine ise, faktör analiziyle bakılmış ve her bir maddenin kendi faktörü ile verdikleri yük değerlerinin .40’ın üzerinde olduğu görülmüştür. Çatışma çözme davranışları bakımından maddelerin ne denli ayırt edici oldukları madde analizi ile incelenmiş ve madde toplam korelasyonlarının .30’un üzerinde olduğu görülmüştür. Bu değerlerin istatistiksel olarak anlamlı olduğu, madde ayırt edicilik düzeyleri bakımından maddelerin iyi derecede oldukları görülmüştür. ÇÇDBÖ’nün güvenirliği, test tekrar test güvenirlik analizi ile incelenmiş, saldırganlık boyutu için r= .64 ve problem çözme boyutu için r= .66 değerleri bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlığına ise Cronbach-Alpha ile bakılmış, ölçeğin iç tutarlılık katsayıları, saldırganlık boyutu için r= .85, problem çözme boyutu içinse r= .83 olarak belirlenmiştir. Bu değerler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.

İşlem Yolu
Araştırmacı, öğrencilere, ilköğretim ikinci kademe altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin katılabileceği bir psiko-eğitim grubu çalışması yapılacağını duyurmuştur. Deney grubuyla haftada bir 50 dk.süren 10 haftalık psiko-eğitim grubu oturumları düzenlenirken, kontrol grubuna herhangi bir işlem uygulanmamıştır. Grupların oluşturulması aşamasında uygulanan ölçeklerden elde edilen puanlar öntest puanları olarak kullanılırken, deneysel uygulama işleminin bitiminden sonra yapılan ölçümler ise sontest puanları olarak kullanılmıştır. Ayrıca uygulanan deneysel programın uzun süreli etkisinin devam edip etmediğini belirlemek amacıyla deneyin bitiminden üç ay sonra deney grubuna ölçme araçları bir kez daha uygulanmıştır.

Verilerin Analizi
Deney ve kontrol gruplarının, öntest ve sontest ölçümlerinden elde edilen verilerin analizinde Karışık Ölçümler İçin İki Faktörlü Varyans Analizi tekniği kullanılmıştır. Karışık Ölçümler İçin İki Faktörlü Varyans Analizi, işlem gruplarına bağlı olarak ilişkisiz ölçümlerin ve zamana bağlı olarak tekrarlı ölçümlerin olduğu iki faktörlü karışık desenlerde, uygulanan deneysel işlemin etkililiğine ilişkin grup x ölçüm ortak etkisini ve grup ile ölçüm faktörlerinin temel etkilerini test etmek için kullanılmaktadır (Büyüköztürk, 2002 ).


Çatışma Çözme Psiko-eğitim Grubu Uygulaması
Çatışma Çözme becerilerini içeren psiko-eğitim grubu uygulaması, okul idaresi ve öğrencilerin ailelerinden izin alınarak gruba katılan öğrencilerin ders saatleri dışında uygulama yapılan okulun kütüphane ve laboratuar salonu düzenlenerek, her oturum yaklaşık 50 dk. olmak üzere, haftada bir oturum yapılarak on oturum şeklinde gerçekleştirilmiştir.
Çatışma çözme eğitim programı, öğrencileri çatışma ve çatışma çözme davranışları hakkında bilgilendirmeyi, onlara iletişim becerilerini kazandırmayı, çatışma çözme basamaklarını öğrenerek çatışmaların çözümünde problem çözme yöntemini kullanmalarını sağlayacak biçimde yapılandırılmış bir programdır. Programın hazırlanmasında, ilgili kuramsal yaklaşımlardan, daha önce hazırlanmış olan ve değişik araştırmalarda kullanılan eğitim programlarından (Çam, 1997; Pekkaya, 1994; Koruklu, 1998; Çoban, 2002; Taştan, 2004; Kavalcı, 2001, Uysal,2006) ve konuyla ilgili olan diğer kaynaklardan (Johnson ve Johnson, 1992; Teolis, 1998; Martin, Greenwood, 2002; Brown, 1992; Stevens, 2003; Türnüklü, 2003,Kulaksızoğlu, 2003) yararlanılmıştır.
İlk oturumda tanışmanın ardından çatışma çözme becerileri grup eğitimi içeriği öğrencilere tanıtılmış, kurallar öğrencilere belirtilmiştir. Daha sonra sırasıyla; çatışma konusunda bilgi sahibi olma, yaşanan çatışmaları, çatışma çözme davranışlarını ve kişilerarası iletişimi engelleyen faktörleri fark etme, ben dili ve sen dili arasındaki farkı anlama ve ben dilini kullanabilme, etkin dinleme ve empatik düşünme becerisi kazanma, duyguları fark etme ve ifade etme, öfkeyi kontrol etme becerisi kazanma ve çatışmaları çatışma çözme basamaklarına uygun olarak çözebilme becerileri üzerinde durulmuştur. Her oturumda kazandırılacak beceriler ile ilgili kuramsal açıklamalara ve bu becerileri geliştirmeye yönelik grup etkinliklerine yer verilmiştir. Her oturumun sonunda, öğrencilere günlük yaşamda uygulamaları için önceden hazırlanmış olan çalışma formları ev ödevi olarak verilmiştir. Bu programda, yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmak için farklı teknik ve etkinliklerden yararlanılmıştır. Öğrencilerin okulda, evde ve günlük yaşam içerisinde sıklıkla yaşadıkları ya da yaşama olasılıkları yüksek olan çatışma senaryoları rol oynama tekniğiyle canlandırılmış, kendini gözlemleme, ev ödevlerinin verilmesi ve bunların her oturumda incelenmesi, bilgi verme, tartışma, empati kurma, iletişimde ben dilini kullanma, açık uçlu sorular sorma, geribildirim gibi tekniklerin kullanılması yapılan çalışmaların daha etkili olmasını sağlamıştır.
Araştırmacı 10 haftalık bu program süresinde uygulayıcı olarak yapılan oturumları öğrencilerin ve ailelerinin bilgisi ve izni dahilinde video kaydına almış ve uzman bir danışman ile tüm kayıtları beraber izleyerek oturum ve becerilerin kullanımının daha etkili olması için süpervizyon eğitimleri almıştır. Yapılan bu süpervizyon çalışmalarının eğitim programının uygulama kalitesini artırdığı ve grup liderliği becerilerinin daha etkin bir şekilde kullanılmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

Bulgular
ÇÇDBÖ’nün Problem Çözme Ölçeğine İlişkin Bulgular
Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin “Çatışma Çözme Davranışını Belirleme Ölçeği”nin “Problem Çözme” alt ölçeğinin öntest- sontest ve izleme ölçümlerinden almış oldukları puanların aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 4’te yer almaktadır.











Tablo 4
Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin ÇÇDBÖ’nün Problem ÇözmeAlt Ölçeğinin Öntest- Sontest ve İzleme Testinden Almış Oldukları PuanlarınAritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri

Gruplar Öntest Sontest İzleme

X Ss X Ss X Ss
Deney
(N=10) 41,60 5,66 54,40 4,90 54,50 6,24
Kontrol
(N=10) 44,50 5,14 45,20 6,10 45,00 5,72

Tablo 4’te görüldüğü gibi, deney grubu Problem Çözme öntest ortalama puanı 41,60 iken, bu değer deney sonrasında 54,40, izlemede ise 54,50 olmuştur. Kontrol grubu öntest ortalama puanı 44,50 iken, bu değer son testte 45,20, izlemede ise 45,00 olarak bulunmuştur.
Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nin Problem Çözme Alt Ölçeğinden almış oldukları öntest, sontest ve izleme çalışması puanlarının ortalamaları arasında gözlenen farkın anlamlı olup olmadığı İki Faktörlü Varyans Analizi (Split- Plot ANOVA) ile test edilmiş ve analiz sonuçları Tablo 5’te verilmiştir.

Tablo 5
ÇÇDBÖ’nün Problem Çözme Alt Ölçeğinin Öntest-Sontest ve İzlemePuanlarının ANOVA Sonuçları
Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalaması F p
Deneklerarası 1580,267 19
Grup (Birey/Grup) 416,067 1 416,067 6,433 ,021*
Hata 1164,200 18 64,678
Denekleriçi 1662,666 40
Ölçüm(Öntest-Sontest İzleme) 603,033 2 301,517 19,411 ,000*
Grup*Ölçüm 500,433 2 250,217 16,108 ,000*
Hata 559,200 36 15,533
Toplam 3242,933 59
*p<.05
Tablo 5’te görüldüğü gibi, deney ve kontrol gruplarında olmak ile tekrarlı ölçüm faktörlerinin problem çözme puanları üzerindeki ortak etkisinin anlamlı olduğu bulunmuştur [F(2-36)= 16,108, p<.01]. Bu bulgu, deneysel işleme tabi tutulmanın ve tutulmamanın problem çözme puanları üzerinde farklı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra deney ve kontrol gruplarının problem çözme alt ölçeğinden almış oldukları öntest- sontest ve izleme puanları arasında da anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [F(2-36)= 19,411, p<.01]. Aynı şekilde, grup ana etkisinin anlamlı düzeyde olduğu saptanmıştır [F(1-18)= 6,433, p<.05]. Bu bulguya göre, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin problem çözme puanları, uygulanan eğitime bağlı olarak farklılık göstermektedir.

ÇÇDBÖ’nün Saldırganlık Ölçeğine İlişkin Bulgular
Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin saldırganlık alt ölçeğinin öntest- sontest ve izleme ölçümlerinden almış oldukları puanların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları Tablo 6’da verilmiştir.





Tablo 6
Deney ve Kontrol Gruplarındaki Öğrencilerin ÇÇDBÖ’nün Saldırganlık AltÖlçeğinin Öntest- Sontest ve İzleme Testinden Almış Oldukları PuanlarınAritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri

Gruplar
Öntest Sontest İzleme

X Ss X Ss X Ss
Deney
(N=10) 25,60 3,17 17,40 3,86 15,70 3,83
Kontrol
(N=10) 29,40 6,52 31,70 6,41 33,50 6,69

Tablo 6’da görüldüğü gibi, deney grubu saldırganlık ön test ortalama puanı 25,60 iken, bu değer deney sonrasında 17,40 ve izlemede ise 15.70 olmuştur. Kontrol grubu öntest ortalama puanı 29,40 iken, bu değer son testte 31,70, izlemede ise 33,50 olarak bulunmuştur. Buna göre, deney grubunun saldırganlık puanlarında, kontrol grubundaki öğrencilerin puanlarına göre daha fazla düşüş olduğu söylenebilir.
Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nün “Saldırganlık Alt Ölçeği”nden almış oldukları öntest, sontest ve izleme puanlarında gözlenen söz konusu değişmelerin anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğine ilişkin İki Faktörlü ANOVA sonuçları Tablo 7’de yer almaktadır.

Tablo 7
Saldırganlık Alt Ölçeği Öntest- Sontest ve İzleme Puanlarının ANOVA Sonuçları

Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalaması F p
Deneklerarası 2724,85 19
Grup (Birey/Grup) 2148,017 1 2148,017 67,029 ,000*
Hata 576,833 18 32,046
Denekleriçi 1580,00 40
Ölçüm(Öntest-Sontest İzleme) 114,100 2 57,050 2,196 ,126
Grup*Ölçüm 530,833 2 265,417 10,219 ,000*
Hata 935,067 36 25,974
Toplam 4304,85 59
*p<.01

Tablo 7’de görüldüğü gibi, deney ve kontrol gruplarında olmak ile tekrarlı ölçüm faktörlerinin saldırganlık puanları üzerindeki ortak etkisinin anlamlı olduğu bulunmuştur [F(2-36)=10,219, p<.01]. Bu bulgu, deneysel işleme tabi tutulmanın ve tutulmamanın saldırganlık puanı üzerinde farklı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Grup ana etkisine bakıldığında ise anlamlı düzeyde farklılık olduğu belirlenmiştir [F(1-19)= 67,03, p<.01].
Bu bulgular sonucunda araştırmanın “Çatışma çözme eğitim programı uygulanan deney grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nin Saldırganlık alt ölçeğinden aldıkları öntest, sontest puan ortalamalarıyla bu programın uygulanmadığı kontrol grubundaki öğrencilerin öntest, sontest puan ortalamaları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark vardır” şeklinde ifade edilen denencesi kabul edilmiştir. Ayrıca, “Saldırganlık puanlarında deney grubunda gözlenen bu fark kalıcıdır” şeklinde ifade edilen denencesine de destekleyici kanıt elde edilmiştir.




Sonuç ve Tartışma
Bu bölümde, çatışma çözme eğitim programının ilköğretim 6. ve 7. sınıf düzeyindeki öğrencilerin çatışma çözme becerilerine etkisinin incelenmesi sonucunda elde edilen bulgular, tartışılmış, yorumlanmış ve ayrıca elde edilen bulgulara yönelik öneriler sunulmuştur.
Çatışma çözme eğitim programına katılan deney grubundaki öğrencilerin “ÇÇDBÖ” nün problem çözme alt ölçeğinden almış oldukları öntest ile sontest ve izleme puanları arasında kontrol grubuna oranla anlamlı bir fark gözlenmiştir. Bu bulguya göre, deney grubundaki bu değişimin verilen çatışma çözme eğitim programının yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmada etkili olmasından kaynaklandığı söylenebilir.
Çatışma çözme eğitim programına katılan deney grubundaki öğrencilerin ÇÇDBÖ’nün Saldırganlık alt ölçeğinden almış oldukları sontest ve izleme puanlarında, kontrol grubuna oranla anlamlı bir fark gözlenmiştir. Bu bulgu, çatışma çözme eğitim programının, eğitime katılan öğrencilerin yaşadıkları çatışmaların çözümünde saldırgan davranışlara başvurma eğilimini azaltmada etkili olduğunu göstermiştir.
Bu araştırmada elde edilen bulgular, yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmak amacıyla ilköğretim öğrencileri (Çoban, 2002, Türnüklü ve Şahin 2002, Türnüklü ve ark. 2009; Richardson, Lane ve Garon, 2003), lise öğrencileri ( Woody, 2001, Uysal, 2006, Güner 2007) ve üniversite öğrencileri için (Hughes, 1991; Palmer ve Roessler, 2001; Kavalcı, 2001) geliştirilen çatışma çözme becerileri eğitim programlarının etkisini inceleyen araştırma bulgularını destekler niteliktedir. Bunun yanında ilköğretim ve lise öğrencileri için yapıcı çatışma çözme becerileri ve arabuluculuk yöntemleri yoluyla çatışma çözme becerileri kazandırmak için hazırlanan psiko-eğitim programlarının etkisini inceleyen (Johnson ve Johnson, 1991; Pekkaya, 1994; Koruklu, 1998; Stevhan, Schultz, Johnson ve Johnson, 2002; Stevhan, 2004; Taştan, 2004) araştırma sonuçlarına destekleyici bulgular elde edilmiştir.
Araştırmacı tarafından yapılandırılan çatışma çözme eğitim programı, öğrencileri çatışma ve çatışma çözme davranışları hakkında bilgilendirmeyi, iletişim becerileri kazandırmayı, duyguları anlama ve ifade etmeyi, öfke duygularını kontrol edebilmeyi, çatışma çözme basamaklarını öğrenerek çatışmaların çözümünde problem çözme yöntemini kullanmalarını sağlayacak biçimde yapılandırılmış bir programdır. Araştırmanın sonucuna göre çatışma çözme eğitim programının, eğitime katılan öğrencilerin ev ve okul yaşamlarında yaşadıkları çatışmaların çözümünde saldırgan davranışlara başvurma eğilimini azaltmada ve problem çözme becerisini kullanabilmelerinde etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bu sonuçlara dayanarak çatışma çözme eğitim programının okullarda uygulanmasının, okullarda yaşanan şiddet ve zorbalık içerikli davranışların neden olduğu disiplin sorunlarını azaltabileceği söylenebilir.
Bu çalışmada, geliştirilen çatışma çözme eğitim programının okullarda uygulanması öğrencilerin akranları, öğretmenleri, aile bireyleri ve diğer yetişkinlerle sağlıklı ilişkiler kurmalarına, kendi kendilerini yöneterek iç denetimlerini kazanmalarına ve sorumluluk duygularının gelişmesine yardım edecektir. Aynı zamanda öğrencilerin toplumsal, duygusal, kişilik, ahlak ve bilişsel gelişimlerini destekleyerek, etkili eğitim ve öğretimin yapıldığı sağlıklı okul ortamlarının oluşmasına katkıda bulunacaktır.
Bu programın içeriğinde, yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmak için farklı teknik ve etkinliklerden yararlanılmıştır. Programda okulda, evde ve günlük yaşam içerisinde sıklıkla yaşanabilen ya da yaşanma olasılığı yüksek olan çatışma senaryolarına da yer verilmiştir. Öğrencilerin rol oynama tekniğiyle bu senaryoları canlandırmaları, kendini gözlemlemeleri, ev ödevlerinin uygulanarak her oturumda incelenmesi, bilgi verme, tartışma, açık uçlu sorular sorma, geribildirim ve empati gibi tekniklerin kullanılması yapılan çalışmaların daha etkili olmasını sağlamıştır.
Sonuç olarak, çatışma çözme eğitim programının ilköğretim ikinci kademe 6. ve 7. sınıf düzeyindeki öğrencilerin yapıcı çatışma çözme beceri düzeylerinde bu programın uygulanmadığı kontrol grubundaki öğrencilere göre artış olduğu ve bu artışın uzun süreli olduğu görülmüştür.
Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda hem uygulamaya hem de konuyla ilgili yapılacak araştırmalara yönelik bazı öneriler aşağıda sunulmuştur. Öncelikle, bu araştırmada uygulanan ve yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırmayı hedefleyen programa ek olarak okulda ve evde öğrencilerin olumlu/yapıcı davranışlarının yaygınlaştırılması amacıyla öğrencilere iletişim becerileri, öfke ile baş etme ve problem çözme becerileriyle ilgili olan programlar da uygulanabilir. Son yıllarda okullarda yaşanan şiddet olaylarındaki artış, öğrencilerin çatışma çözmede etkili yolları kullanamadıklarını, hatta sorunu büyüten ve yeni sorunlara yol açabilen davranışlara başvurduklarını göstermektedir. Etkili çatışma çözme yollarının günlük yaşam içerisinde öğrenilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Bu nedenle okulda verilecek yapıcı çatışma çözme ve benzer nitelikteki programlar aracılığıyla şiddete başvurma eğilimi ve yaşanan çatışmaların saldırganca çözümü önlenebilir. Ayrıca bu çalışma sonuçlarından hareket ederek okullarda çalışan okul psikolojik danışmanları, rehberlik programlarında ve çalışmalarında çatışma çözme eğitim programına daha yoğun bir şekilde yer verebilir ve böylece öğrenciler arasında yapıcı bir iletişim ve etkileşimin kullanıldığı bir okul ortamının oluşturulmasına katkıda bulunabilirler.
Bununla birlikte, çatışma çözme eğitim programıyla kazandırılacak becerilerin günlük yaşama aktarılabilmesi için yeterli oranda uygulama yapmak gerekmektedir. Belirgin bir davranış değişiminin olabilmesi için okulun yanı sıra evde ve diğer sosyal alanlarda da bu becerilerin kullanılması ve belirli oranda pekiştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle yapılan çalışmalar hakkında aileler de bu tür psikoeğitim çalışmalarına dahil edilerek bilgilendirilebilir ve becerileri artırılabilir.

Kaynakça

Akbalık, F.G. (2001). “Çatışma çözme ölçeği’nin (üniversite öğrencileri formu) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma veRehberlik Dergisi, 2(16), 7-13.
Bilge, F. (1996). “Danışandan hız alan ve bilişsel davranışçı yaklaşımlarla yapılan grupla psikolojik danışmanın, öğrencilerin kızgınlık düzeyleri üzerindeki etkileri”.Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Brown, R.B. (1992). Conflict Resolution: A Strategyfor Reducing Physical Confrantation in Public Schools. Dissertation Abstracts International. 53(4), 995-A.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum.(2. Baskı), Ankara: Pegem AYayıncılık
Çoban, R. (2002). “The Effect of Conflict Resolution Training Program On Elementary School Students’ Conflict Resolution Strategies”.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. ODTÜ, Ankara.
Deutsch, M. (1993). Constructive Conflict Resolution: Principles, Training andResearch. Journal of SocialIssues, 50(1), 13-32.
Duryea, M.L. (1992). Conflict and Culture: A Literature Review and Bibliography. University Of VictoriaInstitute For Dispute Resolution, Victoria, British Columbia, Canada.
Gordon, T. (2005). E.Ö.E. – Etkili Öğretmenlik Eğitimi. Sistem Yayıncılık: İstanbul.
Haar, B.F. ve Krahe, B. (1999). Strategies for Resolving Interpersonal conflict In Adolescence A German- Indonesion comparison. Journal Of Cross- CulturalPsychology, 30(6), 667-683.
Hale, L.(1988). Conflict Resolution Theory and Practice. New York: American Bar Association.
Johnson, D.W. ve Johnson, R.T. (1991, 1995). TeachingChildrenTo Be Peacemakers. Edina, Minnesota, Interaction Book Company.
Johnson, D. W. ve Johnson, R. T. (1992). Teaching studentsto be peer mediators. Educational Leadership, 50 (1), 10-13.
Johnson, D. W. ve Johnson, F.P. (1997). Joining Together: GroupTheory and Group Skills. Universty of Minnesota.333- 399.
Johnson, D.W. ve Johnson, R.T. (1994). ConstructiveConflict in the Schools.Journal of SocialIssues, No: 30.
Johnson, D. W. ve Johnson, R. T. (1996). Conflict Resolutionand Peer Mediation Programs in Elementary and Secondary Schools: A Review of The Research. Review of Educational Research, 66(4), 459-506.
Johnson, D.W. ve Johnson, R.T. (1997). “TheImpact of Conflict Resolution Training in Middle School Students”, Journal of SocialPsychology, No: 137.
Güner, İ. (2007)“Çatışma çözme becerilerini geliştirmeye yönelik grup rehberliğinin lise öğrencilerinin saldırganlık ve problem çözme becerileri üzerindeki etkisi” .Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Jones, V.F. ve Jones, L.S. (1998). Comprehensive Classroom Management. London: Allyn and Bacon.
Kavalcı, Z. (2001). “Çatışma çözme becerileri eğitimi programının üniversite öğrencilerinin çatışma çözme biçimleri üzerindeki etkisi”.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Korkut, F. (2004). Okul Temelli Önleyici Rehberlik ve Psikolojik Danışma. Ankara: Anı Yayıncılık.
Koruklu, N. (1998). “Arabuluculuk eğitiminin ilköğretim düzeyindeki bir grup öğrencinin çatışma çözme davranışlarına etkisinin incelenmesi”. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Kulaksızoğlu, A. (2003). Kişisel Gelişim Uygulamaları (1. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Lane-Garon, P.S. ve Richardson, T. (2003). Mediatormentors: improving school climate, nurturing student disposition. Conflict Resolution Quarterly, 21(1), 47-68.
Martin, M.,Greenwood, C.W. (2002). Çocuğunuzun Okulla İlgili Sorunlarını Çözebilirsiniz (Çev. F. Zengin Dağıdır).(3. Basım) İstanbul: Sistem Yayıncılık
Öğülmüş, S. (2004). Ben Sorun Çözebilirim: Kişilerarası Sorun Çözme Becerileri ve Eğitimi (2. baskı). Babil Yayıncılık: Ankara.
Öner, U. (2000). Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Eğitimi. İlköğretimde Rehberlik. (Editör: Yıldız Kuzgun) (2. Baskı). (198-237). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Öner, U. (2005). Eğitim Ortamlarında Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Programlarının Yeri ve Kullanımı Seminer Notları. Ankara: PDR Derneği.
Pekkaya, B. (1994). “Arabulucu Yolu ile Çatışmalara Çözüm Bulma, Arabuluculuk Eğitiminin Okullarda Uygulanması ve Bu Eğitimin Öğrencilerin Benlik Gelişimlerine, Liderlik Becerilerine, Saldırgan Davranışlarına ve Algıladıkları Problem Miktarına Etkisi”.Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Sarı, S. (2005). “İlköğretim 5.Sınıf Öğrencilerine Çatışma Çözümü Becerilerinin Kazandırılmasında, Akademik Çelişki Değer Çizgisi ve Güdümlü Tartışma Yöntemlerinin Etkisi”.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Stevahn, L., Johnson, D.W., Johnson, R.T., ve Schultz , R. (2002). Effects of ConflictResolution Training IntegratedInto a High School SocialStudiesCurriculum. Journal of SocialPsychology, 142(3), 305- 328.
Stevens, R. (2003). ConflictResolutionandPeer Mediation: UnderlyingValues. Encounter, 16(2), 52-56,
Taştan, N.(2004) “Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuğu Eğitimi Programlarının İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Ve Akran Arabuluculuğu Becerilerine Etkisi”. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Taştan, N. (2006). Çatışma Çözme Eğitimi ve Akran Arabuluculuğu. Uygulamalı Grup Rehberliği Programları Dizisi.(Editör: Uğur Öner) (1. Baskı). Ankara: PDR Derneği. Nobel Yayın Dağıtım.
Teolis, B. (1988). Ready ToUseConflictResolutionActivitiesForElementaryStudents(1.Ed.) San Francisco: Jossey- Bass. A WillayImprint
Türnüklü, A. Şahin, İ. ve Öztürk, N. (2002). İlköğretim Okullarında, Öğrenci, Öğretmen, Okul Yöneticisi ve Velilerin Çatışma Çözüm Stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 8(32), s.74-597.
Türnüklü, A. (2003). Öğrenciler Arasındaki Çatışmaların Çözümünde Problem Çözme ve Arabuluculuk. Sınıf Yönetimi (Editör, Emin Karip) (3. Baskı 186-204). Ankara: Pegem A Yayıncılık .
Türnüklü A.Kacmaz, T. Turk , F., Kalender, A. Sevkin B. Zengin, F.(2009) Helping students resolve their conflict sthrough conflict resolution and peer mediation training; Procedia Socialand Behavioral Sciences 1 (2009) 639–647.
Uysal, Z (2006). “Çatışma Çözme eğitim Programının Orta Öğretim Dokuzuncu Sınıf Düzeyindeki Öğrencilerin Çatışma Çözme Becerilerine Etkisi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Dnş.Suat KILIÇARSLAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Dnş.Suat KILIÇARSLAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Suat KILIÇARSLAN Fotoğraf
Dr.Psk.Dnş.Suat KILIÇARSLAN
Niğde
Doktor Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi5 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dr.Psk.Dnş.Suat KILIÇARSLAN'ın Makaleleri
► Çiftlerin Çatışma Çözme Anahtarı Psk.Dnş.Fatih FİDAN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,964 uzman makalesi arasında 'Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi' başlığıyla benzeşen toplam 19 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:48
Top