Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışının Nedenleri
ÇOCUKLARDA YALAN SÖYLEME DAVRANIŞININ NEDENLERİ
Yalan söylemek; bilinen bir şeyin kasıtlı olarak yanlış ifade edilmesi, bir yanlışı gizlemek adına gerçek olmayan ifadelerin kullanılmasıdır. Yalan, sözle olabileceği gibi susarak, yazarak, jest ve mimikler yoluyla da söylenebilir. Yalanda mutlaka bir kasıt olmalıdır.
6 yaş öncesi çocukların hemen tamamı yalan söylerler. Ancak 6 yaş öncesi çocukların hayal dünyaları geniş olduğu için çocuklar, sıklıkla yaşamadıkları olayları gerçekmiş gibi anlatırlar ve aileler bunları genelde yalan kapsamında sayarlar.
Aslına bakmak gerekirse bunları yalan olarak kabul etmek haksızlık olur. Çünkü burada "aile olarak", daha doğru ifadeyle "yetişkin olarak" olaya bakılmakta; olay yetişkin gözüyle görülmektedir. Hâlbuki çocukların hemen hepsi bu tür durumlarda karşıdaki kişiyi aldatmak amacı gütmezler. Yani davranışlarında bir kasıt söz konusu değildir. Çocuklar bu yaşlarda doğru ile yanlışı ayırt edebilecek zihinsel düzeye ulaşmamışlardır. Yine aynı şekilde çocuklar bu dönemlerde -özellikle 3-5 yaş arası dönemde- ben merkezcil bir yapıda oldukları için her şeyi kendilerinin veya her şeyin kendileri için olduğunu sanırlar. Var olan her şeye kendi bakış açılarıyla bakarlar ve canlı cansız ayırımı yapamazlar. Bu duruma hayal dünyasının genişliği de eklendiğinde çocuk, gerçek olmayan birçok şeyi gerçekmiş gibi anlatabilir. Daha önce de ifade edildiği üzere bu gibi durumlara yetişkin gözüyle bakmak bizi yanlışa götürür.
Yalan söylemek elbette bir davranış bozukluğudur. Eğer çocuk 6 yaş ve üzerinde ise ve zihinsel olarak da gelişmiş durumdaysa, söylenilen yalanlar bir davranış bozukluğu olarak kabul edilebilir. Bu elbette üzerinde durulması, incelenilmesi gereken bir konudur.
Çocuklar çeşitli nedenlerle yalan başvurabilirler.
Bunlardan en göze çarpanlar olarak şunlar sayılabilir:
1. Çocuk, sevgi ve şefkat eksikliğinden yalan söyleyebilir.
2. Değersizlik hissi yaşadığından ve onaylanma isteğinden yalan söyleyebilir.
3. Başına kötü bir şeylerin gelmesinden korktuğu için yalan söyleyebilir.
4. Dikkat çekmek adına yalana başvurabilir.
5. Eğlenmek adına yalan söyleyebilir.
6. Ailede yalan söyleyen bir “model” olduğunda yalan söyleyebilir.
7. Kıyaslanmaya maruz kalma, küçümsenme, aşağılanma, alay edilme vb durumlar da çocuğu yalana itebilir.
Şimdi bunları biraz açmaya çalışalım…
Ailesi tarafından yeterince sevilmeyen veya bunu hissedemeyen çocuk yalan söyleyebilir. Örneğin başı ağrımadığı halde başı ağrıyormuş gibi yaparak annesinin sevgisini görmek isteyebilir. Burada çocuğun amacı, yaşı kaç olursa olsun, birilerini kandırmak değildir. Çocuk sevgi eksikliği hissinin açığını kapatmak amacındadır. Unutulmaması gereken temel nokta çocukların - tıpkı biz yetişkinler gibi - en temel ihtiyaçlarının "Güven Duygusu-Güven Arayışı" olduğunu bilmektir. Çocukların güven duygusunu en çok karşılayan şey anne baba ilgisi, sevgisi, merhametidir. Bu konularda çocuk eksiklik hissediyorsa şayet, çocuğun yalan söylemesi, tırnak içinde "normal"leşir.
Aynı şekilde kendini değersiz hisseden bir çocuk, açığı kapatmak adına yalan söyleyebilir. Yapmadığı bir şeyi çevresi tarafından onay almak adına yapmış gibi söyleyebilir. Her çocuk ve dahası her yetişkin kendini değerli görmek ve bunu hissetmek ister. Çocuk da bu eksikliği hissederse ciddi anlamda rahatsızlık yaşayabilir ve bu rahatsızlığın etkisini azaltabilmek adına yalanlar söyleyebilir.
Yine benzer şekilde ilgi eksikliği hisseden bir çocuk, bu eksikliği gidermek için yalan söyleyebilir. Çünkü bazen çocuk yalan söyleyerek, doğru söylediğinde elde edemeyeceği şeyleri elde etmeyi öğrenmiş olabilir. Bu gibi durumlar ailede gerçekleşebileceği gibi arkadaş grubu içinde de gerçekleşebilir. Çocuk arkadaş grubuna kabul edilmek için, gruptan dışlanmamak adına yalanlar söyleyebilir ve bu şekilde grubun kendini kabul etmesini sağlayabilir. Örneğin fakir olduğunu gizlemek adına gerçeğe uymayan, sanki zengin bir aileden geliyormuş gibi söylemlerde bulunabilir.
Bazı zeki çocuklar sırf eğlenmek adına yalan söylerler. Önceleri basit yalanlarla başlar ve giderek bu bir alışkanlığa dönüşebilir. İnsan hayatında elbette şakalar vardır. Ancak bunlar başlangıçta masum gibi görünseler de ileride yalancılığın yerleşmesine sebebiyet verebilir. Bir yalanı sıklıkla söylemek söylenen şeyin bilinçaltına "gerçek" olarak kodlanmasıyla sonuçlanır. Bu tarz çocuklar söyledikleri yalanlara bir süre sonra gerçekten inanmaya ve bu doğrultuda düşünce kalıpları geliştirmeye başlayabilirler.
Çocuklar ayrıca kıyaslanmalar karşısında da yalan söyleyebilir. Eğer çocuk kardeşi veya komşu çocuğuyla sıklıkla kıyaslanıyorsa, bu durumda kıyaslandığı çocuğa benzemek adına onun yaptığı şeyleri kendisi de yapmış gibi yalanlar söyleyebilir. Burada çocuk, ailesinin onayladığı kişiye benzemeye çalışarak ailesinin onayını almaya çalışmaktadır.
Çocukların geneli cezadan kaçmak adına, başlarına kötü bir şeylerin gelmemesi adına yalanlar söylerler. Yaptığı şey yanlış da olsa doğruyu söylediğinde ceza gören, bağırılıp çağrılan, kötü muamele gören ve hatta şiddete maruz kalabilen bir çocuğun, bir daha ki yaşadığı olayda yalana başvurmasından daha doğal ne olabilir ki? Burada devreye kuşkusuz ailelerin çocuklara yalan karşısında takındıkları tutum ve davranışlar girmektedir.
Aileler kuşkusuz yalanı kötü bir özellik olarak görmekte; çocukları yalan söylediğinde endişeye kapılmaktadırlar. Bu da gayet doğaldır. Çocuklarının yalana alışmamalarını istemek kadar doğal bir şey yoktur elbette. Ancak diğer birçok davranış bozukluğunda olduğu gibi yalan söyleme davranışı karşısında da söyleyeceğiniz sözler, yapacağınız davranışlar, takınacağınız tutumlar yaşamsal bir öneme sahiptir. Kaldı ki, bir de farkında olmadan da olsa çocuğa yalan konusunda kötü örnek oluyorsanız, tümüyle çaresizsiniz demektir. Çünkü bu durumda çocuğa yalanın kötü bir şey olduğunu öğretmek, anlatmak imkânsızlaşır.
Aslına bakmak gerekirse çocuklar yalanın büyük bir kısmını biz yetişkinlerden öğrenirler. Hemen itiraz etmeyin. Eğer evdeyken eşinize “Falanca ararsa evde değilim” diyorsanız; evinize bir şeyler istemek adına gelen komşunuza istediği şeyin evinizde olmadığını söyledikten ve kapıyı kapattıktan sonra “Bu da iyi alıştı, utanmasa her şeyini bizden alacak” diyorsanız; bayanlar arasında sıklıkla rastlanan “Beyaz Yalanlar”a başvuruyorsanız (Beyaz Yalan ne demekse; sanki yalanın rengi varmış gibi!), böbürlenerek okul yıllarında çektiğiniz kopyaları anlatıyorsanız biliniz ki çocuğunuza yalanı ve aldatmayı da öğretiyorsunuz demektir.
Yalan elbette kötü bir şeydir ve çocukları bu durum karşısında korumamız gerekir. Ancak çocukları korumak için önce kendimizi yalandan korumamız gerekir diye düşünmekteyim. Kendini ıslah edemeyen başkasını edemez. Ve sizi etkilemeyen şey başkasını da etkileyemez. Elindeki sigarayla hastasına sigarayı bırakması gerektiğini söyleyen bir doktorun komik durumuna düşmeyin.
Sağlık ve Esenlik Dileklerimle..
Psikoterapist Eser ÖLÇER..
Yalan söylemek; bilinen bir şeyin kasıtlı olarak yanlış ifade edilmesi, bir yanlışı gizlemek adına gerçek olmayan ifadelerin kullanılmasıdır. Yalan, sözle olabileceği gibi susarak, yazarak, jest ve mimikler yoluyla da söylenebilir. Yalanda mutlaka bir kasıt olmalıdır.
6 yaş öncesi çocukların hemen tamamı yalan söylerler. Ancak 6 yaş öncesi çocukların hayal dünyaları geniş olduğu için çocuklar, sıklıkla yaşamadıkları olayları gerçekmiş gibi anlatırlar ve aileler bunları genelde yalan kapsamında sayarlar.
Aslına bakmak gerekirse bunları yalan olarak kabul etmek haksızlık olur. Çünkü burada "aile olarak", daha doğru ifadeyle "yetişkin olarak" olaya bakılmakta; olay yetişkin gözüyle görülmektedir. Hâlbuki çocukların hemen hepsi bu tür durumlarda karşıdaki kişiyi aldatmak amacı gütmezler. Yani davranışlarında bir kasıt söz konusu değildir. Çocuklar bu yaşlarda doğru ile yanlışı ayırt edebilecek zihinsel düzeye ulaşmamışlardır. Yine aynı şekilde çocuklar bu dönemlerde -özellikle 3-5 yaş arası dönemde- ben merkezcil bir yapıda oldukları için her şeyi kendilerinin veya her şeyin kendileri için olduğunu sanırlar. Var olan her şeye kendi bakış açılarıyla bakarlar ve canlı cansız ayırımı yapamazlar. Bu duruma hayal dünyasının genişliği de eklendiğinde çocuk, gerçek olmayan birçok şeyi gerçekmiş gibi anlatabilir. Daha önce de ifade edildiği üzere bu gibi durumlara yetişkin gözüyle bakmak bizi yanlışa götürür.
Yalan söylemek elbette bir davranış bozukluğudur. Eğer çocuk 6 yaş ve üzerinde ise ve zihinsel olarak da gelişmiş durumdaysa, söylenilen yalanlar bir davranış bozukluğu olarak kabul edilebilir. Bu elbette üzerinde durulması, incelenilmesi gereken bir konudur.
Çocuklar çeşitli nedenlerle yalan başvurabilirler.
Bunlardan en göze çarpanlar olarak şunlar sayılabilir:
1. Çocuk, sevgi ve şefkat eksikliğinden yalan söyleyebilir.
2. Değersizlik hissi yaşadığından ve onaylanma isteğinden yalan söyleyebilir.
3. Başına kötü bir şeylerin gelmesinden korktuğu için yalan söyleyebilir.
4. Dikkat çekmek adına yalana başvurabilir.
5. Eğlenmek adına yalan söyleyebilir.
6. Ailede yalan söyleyen bir “model” olduğunda yalan söyleyebilir.
7. Kıyaslanmaya maruz kalma, küçümsenme, aşağılanma, alay edilme vb durumlar da çocuğu yalana itebilir.
Şimdi bunları biraz açmaya çalışalım…
Ailesi tarafından yeterince sevilmeyen veya bunu hissedemeyen çocuk yalan söyleyebilir. Örneğin başı ağrımadığı halde başı ağrıyormuş gibi yaparak annesinin sevgisini görmek isteyebilir. Burada çocuğun amacı, yaşı kaç olursa olsun, birilerini kandırmak değildir. Çocuk sevgi eksikliği hissinin açığını kapatmak amacındadır. Unutulmaması gereken temel nokta çocukların - tıpkı biz yetişkinler gibi - en temel ihtiyaçlarının "Güven Duygusu-Güven Arayışı" olduğunu bilmektir. Çocukların güven duygusunu en çok karşılayan şey anne baba ilgisi, sevgisi, merhametidir. Bu konularda çocuk eksiklik hissediyorsa şayet, çocuğun yalan söylemesi, tırnak içinde "normal"leşir.
Aynı şekilde kendini değersiz hisseden bir çocuk, açığı kapatmak adına yalan söyleyebilir. Yapmadığı bir şeyi çevresi tarafından onay almak adına yapmış gibi söyleyebilir. Her çocuk ve dahası her yetişkin kendini değerli görmek ve bunu hissetmek ister. Çocuk da bu eksikliği hissederse ciddi anlamda rahatsızlık yaşayabilir ve bu rahatsızlığın etkisini azaltabilmek adına yalanlar söyleyebilir.
Yine benzer şekilde ilgi eksikliği hisseden bir çocuk, bu eksikliği gidermek için yalan söyleyebilir. Çünkü bazen çocuk yalan söyleyerek, doğru söylediğinde elde edemeyeceği şeyleri elde etmeyi öğrenmiş olabilir. Bu gibi durumlar ailede gerçekleşebileceği gibi arkadaş grubu içinde de gerçekleşebilir. Çocuk arkadaş grubuna kabul edilmek için, gruptan dışlanmamak adına yalanlar söyleyebilir ve bu şekilde grubun kendini kabul etmesini sağlayabilir. Örneğin fakir olduğunu gizlemek adına gerçeğe uymayan, sanki zengin bir aileden geliyormuş gibi söylemlerde bulunabilir.
Bazı zeki çocuklar sırf eğlenmek adına yalan söylerler. Önceleri basit yalanlarla başlar ve giderek bu bir alışkanlığa dönüşebilir. İnsan hayatında elbette şakalar vardır. Ancak bunlar başlangıçta masum gibi görünseler de ileride yalancılığın yerleşmesine sebebiyet verebilir. Bir yalanı sıklıkla söylemek söylenen şeyin bilinçaltına "gerçek" olarak kodlanmasıyla sonuçlanır. Bu tarz çocuklar söyledikleri yalanlara bir süre sonra gerçekten inanmaya ve bu doğrultuda düşünce kalıpları geliştirmeye başlayabilirler.
Çocuklar ayrıca kıyaslanmalar karşısında da yalan söyleyebilir. Eğer çocuk kardeşi veya komşu çocuğuyla sıklıkla kıyaslanıyorsa, bu durumda kıyaslandığı çocuğa benzemek adına onun yaptığı şeyleri kendisi de yapmış gibi yalanlar söyleyebilir. Burada çocuk, ailesinin onayladığı kişiye benzemeye çalışarak ailesinin onayını almaya çalışmaktadır.
Çocukların geneli cezadan kaçmak adına, başlarına kötü bir şeylerin gelmemesi adına yalanlar söylerler. Yaptığı şey yanlış da olsa doğruyu söylediğinde ceza gören, bağırılıp çağrılan, kötü muamele gören ve hatta şiddete maruz kalabilen bir çocuğun, bir daha ki yaşadığı olayda yalana başvurmasından daha doğal ne olabilir ki? Burada devreye kuşkusuz ailelerin çocuklara yalan karşısında takındıkları tutum ve davranışlar girmektedir.
Aileler kuşkusuz yalanı kötü bir özellik olarak görmekte; çocukları yalan söylediğinde endişeye kapılmaktadırlar. Bu da gayet doğaldır. Çocuklarının yalana alışmamalarını istemek kadar doğal bir şey yoktur elbette. Ancak diğer birçok davranış bozukluğunda olduğu gibi yalan söyleme davranışı karşısında da söyleyeceğiniz sözler, yapacağınız davranışlar, takınacağınız tutumlar yaşamsal bir öneme sahiptir. Kaldı ki, bir de farkında olmadan da olsa çocuğa yalan konusunda kötü örnek oluyorsanız, tümüyle çaresizsiniz demektir. Çünkü bu durumda çocuğa yalanın kötü bir şey olduğunu öğretmek, anlatmak imkânsızlaşır.
Aslına bakmak gerekirse çocuklar yalanın büyük bir kısmını biz yetişkinlerden öğrenirler. Hemen itiraz etmeyin. Eğer evdeyken eşinize “Falanca ararsa evde değilim” diyorsanız; evinize bir şeyler istemek adına gelen komşunuza istediği şeyin evinizde olmadığını söyledikten ve kapıyı kapattıktan sonra “Bu da iyi alıştı, utanmasa her şeyini bizden alacak” diyorsanız; bayanlar arasında sıklıkla rastlanan “Beyaz Yalanlar”a başvuruyorsanız (Beyaz Yalan ne demekse; sanki yalanın rengi varmış gibi!), böbürlenerek okul yıllarında çektiğiniz kopyaları anlatıyorsanız biliniz ki çocuğunuza yalanı ve aldatmayı da öğretiyorsunuz demektir.
Yalan elbette kötü bir şeydir ve çocukları bu durum karşısında korumamız gerekir. Ancak çocukları korumak için önce kendimizi yalandan korumamız gerekir diye düşünmekteyim. Kendini ıslah edemeyen başkasını edemez. Ve sizi etkilemeyen şey başkasını da etkileyemez. Elindeki sigarayla hastasına sigarayı bırakması gerektiğini söyleyen bir doktorun komik durumuna düşmeyin.
Sağlık ve Esenlik Dileklerimle..
Psikoterapist Eser ÖLÇER..
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışının Nedenleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Eser ÖLÇER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Eser ÖLÇER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
yalan, yalan söyleme, yalana iten nedenler, çocuklarda yalan söyleme, ergenlerde yalan, çocukta yalan
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
