2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Empati
MAKALE #17756 © Yazan Uzm.Psk.Hülya MACİT | Yayın Aralık 2016 | 6,336 Okuyucu
EMPATİ

Empatinin kökeni özbilinçtir; kendi duygularımıza ne kadar açıksak, başkalarının hislerini okumayı da o kadar iyi beceririz. Kendisinin ne hissettiği konusunda hiçbir fikri olamayanlar, çevrelerindeki kişilerin ne hissettiğini anlamaktan tamamen acizdirler. Bu kişiler duygusal tonlara karşı sağırdırlar. İnsanların söz ve hareketlerinin dokusunu oluşturan duygusal notalar ve akorların -ese tonunun, duruş değişikliğinin, çok şey ifade eden sessizliklerin, her şeyi açığa vuran bir titremenin- farkına varamazlar (Goleman, 2005).

Yunanca'da "içini hissetmek" demek olan empatheia terimi İngilizceye çevrilirken, ilk kez estetik kuramcılar tarafından, "diğerinin öznel deneyimini algılayabilme yeteneği" için kullanmıştır (akt:Goleman, 2005:129).

Hoffman (1977), empati tanımlamalarını iki grupta toplamaktadır. Bunlardan birincisi, diğer insanların duygularından, düşüncelerinden ve amaçlarından haberdar olmadır. İkici grup tanımlamalarda ise empati, diğer insanların duygularını imgeleme yoluyla anlamak ve benzer duygusal tepkiler vermektir. Bu iki anlayış hiç kuşkusuz birbiri içine girmiş durumdadır. Şöyle ki; bir başkasının duygusal durumunu imgeleme yoluyla anlama becerisi, o kişinin duygusal durumunu bilişsel olarak anlayabilmeye bağlıdır.
Hoffman bu tanımlamaları empatik becerinin ortaya çıkışı ile ilgili olarak yaptığı literatür taramalarından elde etmiştir. Empatinin tanımına dayanarak ortaya çıkan kategorilerin yanı sıra empati becerisinin ortaya çıkışına dayanarak yapılacak bir kategorizasyonda da beş farklı yaklaşım olduğunu ortaya koymuştur:
1. Birinci yaklaşım, empatik becerinin doğuştan var olan biyolojik temelli bir tepki olduğu yönündedir. Bu konuda düzenlenmiş deneysel çalışmalarda 1-2 günlük bebeklerin bir başka bebeğin ağlamasına yine aynı şekilde ağlayarak tepkide bundukları gözlenmiştir.
2. İkinci olarak, empatik tepkinin klasik koşullanma teorisiyle açıklanması yere almaktadır. Sullivan, bir bebeğin annesinin neşesine veya üzüntüsüne otomatik olarak empati göstereceğini söyler. Üzüntülü olan annenin bedeni gerilir ve mimik ya da sözel yolla bunu ifade ettiğinde bebek de benzer bir üzüntü yaşar. Bu durum bakıcının veya annenin duygusal durumunun fiziksel temas yoluyla bebeğe geçişinin sonucudur.
3. Üçüncü yaklaşım, klasik koşullama paradigmasından daha genel bir açıklamadır. Huprey'e göre, bir kişinin üzüntü ya da mutluluğunun ifadesi diğer kişinin üzüntü ya da mutluluk yaşantılarıyla birleştiğinde o kişide duygusal bir tepki oluşturur. Örneğin bir çocuk parmağını kestiğinde acı duyar ve ağlar. Daha sonra başka bir çocuğun parmağını kestiğini gördüğünde yaşadığı üzüntü ortadaki kan görüntüsünün ya da çocuğun ağlamasından olduğu kadar, kendi geçmiş tatsız yaşantısını tekrar hatırlamasındandır.
4. dördüncü grup açıklamalar "motor taklitçilik üzerinedir. Lips ve Mc Dougal bu yaklaşımın başlıca öncüleridir. Burada bir kişinin herhangi bir duygu ifadesi (mimik ya da sözel yolla) diğer kişinin de aynı duyguyu hissetmesi için yeterli bir uyarıcı olarak görülür. Lips'e göre empati kuran kişi, karşısındaki kişinin mimiklerini ya da davranışlarını otomatik olarak taklit eder.
5. beşinci grup kuramsal açıklamalarda ise, bir kişinin yaşadığı durumu acaba kendimiz yaşasaydık neler hissederdik şeklinde bir imgelemeden bahsediliyor (akt:Aydın, 1996:4-15).
Gelişim süreci içerisinde empati becerisinin ilerleyişini inceleyen gelişim psikologları, bebeklerin henüz başkalarından ayrı bir varlık olduklarını tam olarak kavrama gücüne sahip olamadan önce dahi başkasının sıkıntısından rahatsız olduklarını saptamıştır. Hoffman'a göre, bir yaşındaki bir çocuk bir başkasının düşüp ağlamaya başladığını gördüğünde kendisi de o sıkıntıyı hisseder; duygu birliği o kadar güçlü ve doğrudandır ki, sanki acı çeken kendisiymiş gibi baş parmağını ağzına götürür, başını annesini kucağına gömer. İlk yaşından sonra, çocuklar diğerinden ayrı olduklarının farkına vardıklarında, örneğin ağlayan bir bebeğe kendi oyuncak ayısını vererek, diğerini etkin bir şekilde yatıştırmaya çalışırlar. Çocukluk dönemine gelindiğinde, empati en ileri aşamasına ulaşır. Çocuklar o anki durumun ötesindeki sıkıntıları anlayabilir, birinin koşullarının ya da hayattaki konumunun kronik bir sıkıntının kaynağı olabileceğini görürler. Bu noktada kötü durumda olan bir gruptaki -fakirler, ezilenler, toplumdan dışlanmış olanlar- herkese karşı bir şeyler hissedebilirler. Bu anlayışın etkileri ergenlikte de kendini gösterir. Ergen bu anlayışla talihsizlik ve adaletsizliği düzeltmeye ve iyileştirmeye yönelik ahlaki inançları destekleyebilir (Goleman, 2005).
Empati becerisinin gelişmesi gelişim süreci içerisinde bebeğin anne (ilk bakıcı, bağlanma figürü) ile etkileşimindeki ahenk ile ilgilidir. Stern'e göre, anne ile bebek arasındaki ahenkli yaşantıların defalarca yaşanması sonucunda bebek diğer insanlarda onun hislerini paylaşma yeteneği ve isteği bulunduğu sezgisini geliştirmeye başlar. Bu sezi, diğerlerinden ayrı olduğunun farkına vardığı, aşağı yukarı sekiz aylık olduğu dönemde ortaya çıkar ve yaşamı boyunca yakın ilişkiler içinde şekillenmeye devam eder. Anne çocukla ahenk içinde değilse, çocuk derinden sarsılır. Anne çocuğun çeşitli duygularına empati göstermekten sürekli uzak kalıyorsa, çocuk bu duyguları ifade etmekten ve hatta hissetmekten vazgeçmeye başlar. Böylece, büyük olasılıkla bütün bir duygu yelpazesi, özellikle de çocukluk boyunca açıkça veya üstü kapalı olarak engellenmiş olanlar, yakın ilişki repertuarından silinmeye başlayabilir (Goleman, 2005).
Duygusal ihmal empatiyi köreltir; zalim, sadistçe tehditler, aşağılamalar ve salt kötülük içeren yoğun ve ısrarlı duygusal taciz ise mantığa aykırı bir sonuç doğurur. Bu tür bir tacize katlanan çocuklar, bir bakıma travma sonrası tehlike işaretlerine karşı sürekli tetikte olma haline benzer biçimde, çevredekilerin duygularına karşı aşırı hassaslaşabilir. Başkalarının hislerine böylesine saplantılı bir ilgi, çocukken psikolojik tacize maruz kalmış çocuklara özgüdür; bu kişiler yetişkinlik hayatlarında, zaman zaman "sınırda kişilik bozukluğu" olarak da tanımlanan, çok değişken yoğun iniş çıkışların kurbanı olurlar. Bu durumdaki çoğu kişi çevrelerindeki kişilerin neler hissettiğini algılamakta ustadır ve yine bu kişilerin çoğu, çocukluklarında duygusal tacize maruz kaldıklarını belirtmişlerdir (akt:Goleman, 2005:137) .
Empati sıklıkla başka kavramlarla karıştırılmaktadır. Sempati bunlarsın en sık karşımıza çıkanıdır. VVisp'e göre, sempati, acı veya sıkıntı çeken birinin durumunun farkında olmak ve bu durumu hafifletmek için çaba göstermektir. Bu tanımlamanın iki yönü vardır. Birincisi, diğer kişinin duygularına karşı yüksek bir duyarlılık; ikincisi ise, acı çeken kişinin sıkıntısını azaltmaya yönelik bir itici kuvvet. Empatide ise, bir kişinin diğerinin olumlu ya da olumsuz yaşantılarını anlaması söz konusudur. Bu anlama sürecinde o kişinin duygularını ve düşüncelerini paylaşmak şart değildir (akt:Aydın, 1996:11).
Dökmen (2004)'e göre, bir insana sempati duymak demek, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak onunla birlikte acı çekeriz ya da seviniriz. Empati kurduğumuzda ise, karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak esastır. Kendimizi sempati duyduğumuz kişinin yerine koymamız ve onu anlamamız şart değildir, "yandaş" olmak esastır. Empatide karşımızdaki kişi ile aynı duygu ve görüşleri paylaşmaktan çok onun duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışırız.
(Uzm. Psk. Hülya Macit)

KAYNAKÇA
Atkinson, Rita, L 'v.d.\ Psikolojiye Giriş, çev:Alogan, Yavuz, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 1999.
Aydın, Arzu, "Empatik Becerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi" (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir, 1996.
Aydın, B., Palut, B., Derelioğlu, Y., "Ergenlerin Sosyal Becerilerini Değerlendirme Ölçeği (İKE-İnsan İlişkileri, Kendini Kontrol, Empati) Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması", Marmara Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2001.
Aydın, Betül, Çocuk ve Ergen Psikolojisi, 2.bs., Nobel Basımevi, Ankara, 2005.
Dökmen, Üstün, İletişim Çatışmaları ve Empati, 29.bs.,Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2004.
Ekşi, Aysel, Çocuk, Genç, Ana Babalar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990.
Erginsoy, Devrim, "Duygusal Zeka ve Kişiler Arası İlişkiler Tarzları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi", (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2002.
Goleman, Daniel, Duygusal Zeka, çev:Yüksel, B.Seçkin, 29.bs., Varlık Yayınları, İstanbul, 2005.
Güngör, Derya, "Bağlanma Stillerinin ve Zihinsel Modellerin Kuşaklar Arası Aktarımında Anababalık Stillerinin Rolü" (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara, 2000.
Mumcuoğlu, Özlem, "Bar-On Duygusal Zeka Testi'nin Dilsel Eşdeğerli, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2002.
Sümer, N., Güngör, D., "Yetişkin Bağlanma Stillerinin Türk Örneklemi Üzerinde Psikometrik Değerlendirilmesi ve Kültürler Arası Bir Karşılaştırması", Türk Psikoloji Dergisi,14(43), 1999.
Kohut, Heinz, Kendiliğin Çözümlenmesi, çev:Cebeci, Oğuz, Metis Yayınları, İstanbul, 1998.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Empati" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Hülya MACİT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Hülya MACİT'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     5 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Uzm.Psk.Hülya MACİT
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi4 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Hülya MACİT'in Yazıları
► Empati Psk.Tuğba DEMİRÖZ
► Lateralizasyon ve Empati Psk.Simay Okşan ORAL
► Empati: Ötekini Anlamak Psk.Meltem BİLGİCİ
► İletişimde Empati ve Sempati.. Psk.Cevher SÖNMEZ
► Evlilikte Empati ve Evlilik Doyumu Psk.Dnş.Murat ÇAKIR
► Empati,sempati ve Anlam(Landırma) Psk.Yetkin KUŞAN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Empati' başlığıyla benzeşen toplam 12 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Kendini Kontrol Ocak 2017
► Ergenlik Ne Demektir? Nisan 2015
► Yarık Ruhlar Mart 2015
► Cinselliğin Dili Mart 2015
◊ Narsisizm Kültürü-I Ocak 2017
◊ Terapiden-I Ekim 2016
◊ Terapiden-Iı Ekim 2016
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


08:50
Top