Kusurluluk Hissi
Lütfen maddeleri okuduğunuz esnadaki duygularınıza odaklanın , neler oluyor içinizde ?
İnsan doğduğunda, kendisine, diğer insanlara ve dünyaya (çevreye, nesnelere, hayata, varoluşa vb.) dair bir bilgiye sahip değildir.
İnsanın doğduğu andaki zihinsel yapısını boş bir kişisel sayfa olarak ifade edebiliriz. Gün geçtikçe yaşadıkça insan bu sayfaya öğrendiği bilgileri kayıtlar. Bu bilgiler, temel yaşantılar, duygular, düşünceler, fizyolojik reaksiyonlardan oluşturur ; yazılan bu temel bilgileri, inançları şema kavramıyla ifade edebiliriz. Şema , yaşantıların tortusunun insanın kendisiyle, diğer insanlarla ve dünyayla ilgili oluşturduğu inanç ve davranış kalıplarıdır.
0-18 yaşa aralığında oluşan bu zihin örüntüleri, daha sonra karşılaştığımız durumları anlamada ve yorumlamada bize rehberlik eder. Bir anlamda şemalar temel zihinsel gözlüklerimizdir. Şemalar temelde hayatımızı kolaylaştırmak; bizi belirsizlikten kurtarmak, her durumda her şeyi yeni baştan öğrenme zahmetinden kurtarmak gibi işlevlere sahiptir. Elmanın ne olduğunu bir kere öğrenip kayıtladıktan sonra onu her gördüğümüzde otomatik olarak elma algısı oluşur veya aynı şekilde yüksek notun iyi bir şey olduğunu öğreniriz daha sonra onu deneyimlediğimizde kendimizi başarılı hissederiz.
Şema Açısından Psikolojik Problemlerin Oluşumu
Çocuklukta, temel ihtiyaçların giderilememesiyle ortaya çıktığı düşünülür. Yetişkinlik döneminde de aynı giderilmesinde engel oluşturur.
En temel ihtiyaçlar şunlardır:
kişinin kendi ihtiyaçlarının giderilmemesine rağmen, sevgi ve onaylanmak, olumsuz tepkilerden kaçınmak vb. için karşı tarafın istekleri, duyguları ve beklentileri üzerine aşırı odaklanmadır. Bu şemadaki insanlar genelde kendi öfke ve isteklerinin farkında olmazlar. Tipik aile kökenleri, ilgi, sevgi ve onaylanmanın şarta bağlı olduğu ve ebeveynin istekleri her zaman çocuğunkilerden önde olmuştur.
Kusurluluk / Utanç (Defectiveness / Shame) şeması
Kişinin kendini kusurlu olarak algıladığı psikolojik bir dinamiktir. Yaptıklarınızdan dolayı değil kişiliğinizin doğuştan eksik olduğundan , yaradılışınızdan dolayı kendinizi böyle hissedersiniz. Kendinizle ilgili kronik utanç duygusu yaşarsınız; yani, kendinizden utanırsınız. Kusurluluk algınız kendinizin ; çirkin , bodur, şişman, saldırgan, abartılı tepkili, ezik, öfkeli, yoksun, bencil, iradesiz, soğuk, kötü, huysuz, tembel, budala, aptal, sıkıcı, tuhaf, garip, şişman, otoriter, uzun, kısa, güçsüz, sosyal açıdan beceriksiz, maddi acıdan fakir, kendini ifade edemeyen vb… özelliklerine bağlarsınız.
Var olduğunu düşündüğünüz kusurların fark edilmemesi için, insanlarla ilişki kurmaktan kaçınabilir veya onların yanında rahat hissetmezsiniz. Çünkü, insanların her an sahip olduğunuz kusurları görebileceğinden endişe eder ve bu düşünce utanç duygusunun ortaya çıkmasına sebep olur.
Başkalarının sizinle ilgili düşüncelerine aşırı odaklanırsınız. “Acaba benim hakkımda ne düşünüyorlar?” sorusu zihninizi en çok meşgul eden soru olur. Aslında bu soruya kendi içinizde cevabınız hazırdır: “Kesinlikle kusurlarımı gördüler ”
Karakteristik Davranışları
ŞEMA TESLİM (Şemanın doğruluğunu kabul)
Eleştirel insanları seçer, alttan alır, kendini alçaltır, alçaltılmaya da müsaade eder çünkü zaten kusurludur ve onlarda doğru söylüyorlardır
KAÇINMA (şemanın yaşattığı duyguyu yaşamamak için kaçış)
Gerçek duygu ve düşüncelerini ifade etmez, insanlarla temastan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışır , yanlarında hep bir tedirginlik duygusu hakimdir
AŞIRI TELAFİ (Şemanın inancının tam tersi davranışla örtmek)
Mükemmel gibi görünür , çok çabalar ve başkalarını eleştirir hata kabul etmez, ama eleştiriye aşırı hassas, kırılgan ve tepkilidir
Kusurluluk şemasının tedavi terapisinde temel amaç, sevgi ve saygıyı herkes kadar hak ettiğini kişinin fark etmesidir. Bu farkındalık çalışmaları duygu, davranış ve bilişsel odaklı olarak 3 süreçten geçer . Sonuçta ;
- Çocukluğunuzda, nasıl olduğunuz, nasıl göründüğünüz, ne söylediğiniz, ne yaptığınız ailenizin bir bireyi tarafından eleştirilmiş, utandırılmış , küçümsenmiş ve cezalandırılmış olabilirsiniz .
- Ebeveyninizden biri için bir hayal kırıklığı olduğunuzu veya reddedilmiş veya sevilmemiş hissetmiş olabilirsiniz
- Ters giden durumlar için anlaşılmamış suçlanmış olabilirsiniz.
- Anne ile babanızın arasındaki sorunlarının suçlusu olarak kendinizi algıladınız.
- Kardeşlerinizle , arkadaşlarınızla kıyaslandınız veya onlar size tercih edildi, çünkü daha iyilerdi…
- Ebeveynlerinizden biri sürekli size kötü, değersiz ve hiçbir şey için iyi olmadığınızı söyledi veya öyle hissettirdi.
İnsan doğduğunda, kendisine, diğer insanlara ve dünyaya (çevreye, nesnelere, hayata, varoluşa vb.) dair bir bilgiye sahip değildir.
İnsanın doğduğu andaki zihinsel yapısını boş bir kişisel sayfa olarak ifade edebiliriz. Gün geçtikçe yaşadıkça insan bu sayfaya öğrendiği bilgileri kayıtlar. Bu bilgiler, temel yaşantılar, duygular, düşünceler, fizyolojik reaksiyonlardan oluşturur ; yazılan bu temel bilgileri, inançları şema kavramıyla ifade edebiliriz. Şema , yaşantıların tortusunun insanın kendisiyle, diğer insanlarla ve dünyayla ilgili oluşturduğu inanç ve davranış kalıplarıdır.
0-18 yaşa aralığında oluşan bu zihin örüntüleri, daha sonra karşılaştığımız durumları anlamada ve yorumlamada bize rehberlik eder. Bir anlamda şemalar temel zihinsel gözlüklerimizdir. Şemalar temelde hayatımızı kolaylaştırmak; bizi belirsizlikten kurtarmak, her durumda her şeyi yeni baştan öğrenme zahmetinden kurtarmak gibi işlevlere sahiptir. Elmanın ne olduğunu bir kere öğrenip kayıtladıktan sonra onu her gördüğümüzde otomatik olarak elma algısı oluşur veya aynı şekilde yüksek notun iyi bir şey olduğunu öğreniriz daha sonra onu deneyimlediğimizde kendimizi başarılı hissederiz.
Şema Açısından Psikolojik Problemlerin Oluşumu
Çocuklukta, temel ihtiyaçların giderilememesiyle ortaya çıktığı düşünülür. Yetişkinlik döneminde de aynı giderilmesinde engel oluşturur.
En temel ihtiyaçlar şunlardır:
- Ötekine Güvenle Bağlanma
- Özerlik Ve Olumlu Kimlik Algısı
- İhtiyaçlarını Ve Duygularını İfade Hakkı
- Kendiliğindenlik Ve Çoşku
- Gerçekçi Limitler Ve Öz Denetim
kişinin kendi ihtiyaçlarının giderilmemesine rağmen, sevgi ve onaylanmak, olumsuz tepkilerden kaçınmak vb. için karşı tarafın istekleri, duyguları ve beklentileri üzerine aşırı odaklanmadır. Bu şemadaki insanlar genelde kendi öfke ve isteklerinin farkında olmazlar. Tipik aile kökenleri, ilgi, sevgi ve onaylanmanın şarta bağlı olduğu ve ebeveynin istekleri her zaman çocuğunkilerden önde olmuştur.
Kusurluluk / Utanç (Defectiveness / Shame) şeması
Kişinin kendini kusurlu olarak algıladığı psikolojik bir dinamiktir. Yaptıklarınızdan dolayı değil kişiliğinizin doğuştan eksik olduğundan , yaradılışınızdan dolayı kendinizi böyle hissedersiniz. Kendinizle ilgili kronik utanç duygusu yaşarsınız; yani, kendinizden utanırsınız. Kusurluluk algınız kendinizin ; çirkin , bodur, şişman, saldırgan, abartılı tepkili, ezik, öfkeli, yoksun, bencil, iradesiz, soğuk, kötü, huysuz, tembel, budala, aptal, sıkıcı, tuhaf, garip, şişman, otoriter, uzun, kısa, güçsüz, sosyal açıdan beceriksiz, maddi acıdan fakir, kendini ifade edemeyen vb… özelliklerine bağlarsınız.
Var olduğunu düşündüğünüz kusurların fark edilmemesi için, insanlarla ilişki kurmaktan kaçınabilir veya onların yanında rahat hissetmezsiniz. Çünkü, insanların her an sahip olduğunuz kusurları görebileceğinden endişe eder ve bu düşünce utanç duygusunun ortaya çıkmasına sebep olur.
Başkalarının sizinle ilgili düşüncelerine aşırı odaklanırsınız. “Acaba benim hakkımda ne düşünüyorlar?” sorusu zihninizi en çok meşgul eden soru olur. Aslında bu soruya kendi içinizde cevabınız hazırdır: “Kesinlikle kusurlarımı gördüler ”
Karakteristik Davranışları
- Kusurluluk şemasına sahipseniz, kendinizi değersiz görürsünüz ve başkalarının da sizi değersizleştirmelerine müsaade edersiniz. İnsanların size kötü davranmalarına ve sizi sözel olarak suistimal etmelerine izin verebilirsiniz.
- Eleştirilmeye ve reddedilmeye aşırı hassasiyet gösterirsiniz. Eleştirildiğiniz ve reddedildiğiniz durumlarda, ya çok üzülürsünüz ve moraliniz bozulabilir, ya da aşırı öfkelenebilirsiniz.
- İçten içe, sahip olduğunuz sorunlar için başkalarını suçlayabilirsiniz.
- Sık sık kendinizle başkalarını karşılaştırabilirsiniz. Diğer insanları “kusursuz”, ya da “kusurlarınızı fark edenler” olarak algılayabilirsiniz. Bu da size, o insanların arasında güvensiz hissettirir, içinize kapanmanıza sebep olur.
- Hayatınıza daha çok sizi eleştiren , kendinizden yüksek gördüğünüz kişiler ilginizi çeker, onlara gizli bir çekim hissedersiniz. Sizi seven ve beğenen insanları eleştirir ve küçük görebilirsiniz bile. Çünkü içten içe şöyle inanırsınız: “Beni beğenen birinin beğenisinden ne olur ki?”
- Kusurluluk şemasına sahip bazıları da kibirli ve aşırı mükemmelliyetçi olabilirler. Şayet öyle iseniz, sahip olduğunuz kibir, kendini beğenmişlik ve mükemmellik çabası daha çok altta yatan kusurluluk algınızı telafi etmek için geliştirdiğiniz manevralar olarak düşünülebilir.
- Kusurluluk şemanız, çekingen kişilik bozukluğu, sosyal fobi, madde bağımlılığı, kekeleme , yüz kızarması ve yeme bozukluğu gibi sorunları da yanında taşıyabilir.
ŞEMA TESLİM (Şemanın doğruluğunu kabul)
Eleştirel insanları seçer, alttan alır, kendini alçaltır, alçaltılmaya da müsaade eder çünkü zaten kusurludur ve onlarda doğru söylüyorlardır
KAÇINMA (şemanın yaşattığı duyguyu yaşamamak için kaçış)
Gerçek duygu ve düşüncelerini ifade etmez, insanlarla temastan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışır , yanlarında hep bir tedirginlik duygusu hakimdir
AŞIRI TELAFİ (Şemanın inancının tam tersi davranışla örtmek)
Mükemmel gibi görünür , çok çabalar ve başkalarını eleştirir hata kabul etmez, ama eleştiriye aşırı hassas, kırılgan ve tepkilidir
Kusurluluk şemasının tedavi terapisinde temel amaç, sevgi ve saygıyı herkes kadar hak ettiğini kişinin fark etmesidir. Bu farkındalık çalışmaları duygu, davranış ve bilişsel odaklı olarak 3 süreçten geçer . Sonuçta ;
- Kişi daha sahici, doğal bir benlik algısı geliştirir, kendine acı vermeyi bırakır .
- Kusurluluğunuzla ilgili algılarınız daha gerçekçi hale gelir. Değiştirebileceğiniz şeyleri değiştirir, değiştiremeyeceğiniz özellikleriniz içinse kendinizi hırpalamazsınız. Kendinizi kusurlarınızla birlikte bir bütün olarak kabul edebilirsiniz.
- Kendinizle barışmanız başkalarının yanında da daha rahat hissetmenize yol açar. Bu ise, diğer insanlarla ilişkilerinizi iyileştirir, ihtiyacınız olan bağı kurmanızı sağlar
- İncinmeye ve korunmasızlığa karşı daha dayanıklı hale gelirsiniz. Sürekli kendinize odaklanmaktan ve tehlike algısından vazgeçersiniz.
- Başkalarını yargılayıcı ve eleştirel olmaktan ziyade daha gerçekçi olarak değerlendirirsiniz.
- Gerçekten yargılayıcı ve eleştirel kişilere karşı ise, karşı koyma gücü geliştirirsiniz. Sizi eleştiren ve hor gören insanlara sınır koymayı öğrenirsiniz.
- Kusurluluk şemanız iyileştikçe, zarar verici mükemmelliyetçiliğiniz azalır. Kendinizi ve başkalarını eleştirmekten vazgeçersiniz.
- Hayatınızda sizi seven ve size değer veren insanların kıymetini bilmeye başlarsınız.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kusurluluk Hissi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Elif HERGÜNER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Elif HERGÜNER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
