Diş Macunu İçerisindeki Kimyevi ve Bitkisel Ajanlar
Bu kitapçıkta günümüzde en sık kullanılan diş macunlarının içerdikleri kimyasal ve bitkisel ajanlardan bahsedilmektedir.Diş macunu önerirken Diş Hekimi meslektaşlarımın önerdikleri diş macunlarındaki ajanları,bu ajanların kimyasal özellikleri, insan sağlığına tesirleri, bioyararlanılımları, kullanım alanları hakkında birçok makale, araştırma ve kimyevi kaynak taranarak elde edilmiş bilgiler bulunmaktadır.
İçindekiler
-Propylene gliycol -Agua -Zinc lactate -Silica -Sodyum saccarin -Chondrus crispus powder (carregenan) -Trisodium phosphate -Stannous flouride -Xantham gum -Sorbitol -Hiydroxyethylcellulose -Sodyum hidroksit -Sodium flouride -Phytic acid (inositol phosphate) -Fosforik asit -Eugenol -Potasyum nitrat -Triclosan -Hydroted silica -Sodium Hexametaphosphate -Sodium layril sülfat -Glyserin -Sodium glukonat -Çinko sitrat -Titanyum dioksit -Cellulose gum -Kalay clorur (Stannous Chlorid) -Cocamidopropyl Betain -Sodium Bicarbonate -Krameria Triandra Extract -Echinacea Purpurea Flower/leaf/stem juice -Alcohol Denat -Chamomilla recutita extract -Sodium benzoate -Salvia officinalis oil -Mentha arvensis oil -Mika -Lecithin(E322) -Aloe Barbadensis Extract (Aloe vera) -Pantotenik Asit (B5 vitamini) (calsium-d pantothanet) -B6 Vitamini -Cetylpyridinium Cholorid -Methylparaben -Carbomer
PROPYLENE GLYCOL
Düşük uçuculuklu, suyla alkolle ve eterle karışabilir, yüksek saflıkta berrak,renksiz bir solventtir.Özellikle kozmetik uygulamalar için uuygundur. Nötral ve higroskopiktir. Suyla bütün oranlarda karışır. Solüsyonlarda mikroorganizmaların çoğalmasını durdurur. Genellikle %15-30 konsantrasyonlarda istenen etki elde edilebilir. Gargara, diş macunu, merhemler, cilt kremleri, şampuanlarda ve parfümlerde kullanılır. Emülsiyon oluşumunda kozmetiklerde koruyucu olarak, yağlayıcı olarak, yüzey aktiflerden gelen irritasyonu azaltmak için kozmetik ve deterjanlarda yumuşatıcı olarak kullanılır. Bir petrol türevidir, cilde nüfuz ederek proteini ve hücresel yapıyı zayıflatır. Malzeme güvenlik data sayfasında akut ve kronik sağlığa zararlıdır,solunum ve boğaz sisteminde tahrişe,santral sinir sisteminde depresyona,kan ve böbrekte tahribata,ciltte kaşıntı ve yanmaya,gözde kaşıntı ve iltihaba neden olabilir.Yüksek dozda yutulduğunda akciğer ödemi,beyin tahribi,kan hücrelerinin azalmasınave ölüme yol açar.Deney hayvanlarında teratojenik veya fetotoksik olmadığını gösteren çalışmalarda mevcuttur.
AGUA Su.
ZİNC LACTATE (Çinko laktat)
Higroskopik şurup kıvamında bir sıvı olup suda çözünmektedir. Korozyon önleyicive hidroskopik ajan olarak kullanılmaktadır. Et endüstrisinde lezzet arttırıcı ve koruyucu ajan olarakta kullanılmaktadır. Ağız kokusunun giderilmesinde faydalıdır.
SİLİCA (Silisyum dioksit)
E-551 kodlu gıda katkı maddesidir.Başlıca kullanım alanları higroskobik özelliği yüksek olan toz ürünlerin nemlenmesini ve topaklaşmasını önler. Tüplerde serbest akışkanlık sağlar. Amorf ince kristalin toz olan silika dioksit, ilaç sanayinde tablet yapımında, endüstride ise yüksek dayanıklılığa sahip boyaların yapımında kullanılır.Nem tutucu ve topaklaşmayı önleyici özelliği vardır.
SODİUM SACCARİN (E-954)
Kalorisiz bir tatlandırıcı olan sakkarin,sukroz çözeltisinden 300-500 kat daha tatlı olup beyaz,kokusuz kristal yapıdadır.Sakkarinin tatlı tadına kaydadeğer bir acılık ve metalik tat özellikleri eşlik etmektedir. Yapılan çalışmalarda halkın %30 u bu durumla ilgili yüksek derecede hassasiyet göstermektedir.Bu tadı maskelemek için tatlandırıcı karışımları üretilmektedir(1 kısım sodium saccarin 9-10 kısım sodium siklamat).
Yavaş şekilde absorbe edilen,metabolize edilmeyen ve böbreklerden değişmeden dışarı atılan sakkarinin faydaları; -Şekerin yerini alarak gıda ve içeceklerin kalorisini düşürür. -Yüksek derecede stabil ve iyi raf ömrüne sahiptir. -Pişirme ve fırınlamaya uygundur. -Diş çürümesini teşvik etmemektedir.
En sık rastlanan sakkarin tozları sodyum ve kalsiyumdur.
CHONDRUS CRİSPUS POWDER (Carregenan, E-407 )
Kırmızı deniz yosunundan elde edilen bir sülfatlı polisakkarittir.Bu yosunlardan jelatinimsi bir sıvı elde edilir,genelde gıdalarda kullanılır.Sarmal yapı oluşturan,yüksek esnekliğe sahip moleküllerdir.Bu sayede oda sıcaklığında farklı jeller oluşturur.Yüzey basıncıyla incelir,bu basınç kalktığında eski vizkositesine geri döner.B u sayede kolayca pompalanır ve hemen sertleşir.Kıvam arttırıcı ve emülgatör bir özelliğe sahiptir.Önemli miktarda selüloz içerir.
TRİSODIUM PHOSPHATE (E-339)
Kireç önlemede,su yumuşatmada,ph değeri ayarlayıcısı,şekerin ağartılmasında kullanılan beyaz granül veya kristal yapıda tuzdur.Suda çok çözünen iyonik bir tuzdur,suda çözündüğünde çözelti alkalidir.
En önemli kullanımı temizlik ajanı olarak kullanımıdır.Daha önceden sabun ve deterjan üretiminde ciddi boyutta kullanılırken ekolojik problemlerden dolayı batı ülkelerinde bu amaçla kullanımına son verilmiştir.Halen bulaşık ve çamaşır deterjanlarında aktif madde olarak kullanılmaktadır.Toz ve iyon tuutcu olarak kullanılır. Sağlık açısından zararlıdır.
STANNOUS FLOURİDE (Kalay florid)
Geniş spektrumlu bir antimikrobiyal ajandır.Bakteriyel plak indexini azaltmakta veya inhibe etmekte ve böylece bakteriyel virulansın önüne geçmektedir.Ancek dişlerde oluşturduğu renklenme nedeniyle yaygın olarak kullanılmamaktadır.Bahsedilen yan etkilerin oluşmaması,azaltılması ve bu arada antimikrobiyal etkinin devam ettirilebilmesi için formülasyona hekzometafosfat eklenmiştir.Floridler 50ppm düzeyinde bakteri metabolizmesi üzerine etkilidir.100 ppm ve üzeri konsantrasyonlarda florid plak içine birikir.Çürük gelişimi başlayıp asidik ortam oluştuğunda plak yapısına katılmışolan florid iyonik forma geçer.
Mine yüzeyindeki bu aktif florid iyonları flor hidroksiapatit olarak remineralizasyonu teşvik eder. Bu lezyonun fizyolojik olarak restore olmasıdır.Floridin etkilerinden biriside glikolizisi inhibe eder.ayrıca florid streptococcus mutans ın karyojenik potansiyeli üzerinede etki eder.Kalayın bakteri hücre yüzeyine bağlanması kalsiyum iyonlarının yer değiştirmesine böylece enzim fonksiyonlarının bozulmasına yani antibakteriyel etkiye neden olur.Zayıfta olsa antiplak özelliği vardır.Kalay asit formasyonunu azaltır fakat dişlerde boyama yapar.
XANTHAM GUM (Ksantan sakızı)(E-415)
Karbonhidratın xanthomonas campestris ile bir saf kültür fermentasyonu olarak üretilen yüksek moleküllü bir polisakkarid zinciridir.Bir zamk olarak hidrofilik kolloidler ve türevleri olarak sınıflandırılır. Emülsiyonları stabilize eder,pıhtılaşmayı önler,iyi yapışma sağlar,dokuyu düzeltir,kremsi yoğunluk verir,vizkosite verir,emülsiyon ve köpük kararlılığını sağlar,kolay akma ve pompalanabilirlik sağlar,kristalizasyonu kontrol eder,suyla bağlanır.
Gıda,meşrubat,ilaç ,kişisel bakım,temizleyiciler ve endüstriyel uygulamalarda kullanılır.
SORBİTOL (E-420)
Elma,kuru erik,kiraz ve üzüm gibi taneli ve tanesiz bir çok meyvede bulunan doğal bir karbonhidrat alkoloüdür.Ticari olarak glikozdan(dextroz) üretilir.Stabilizatördür,düşük kalorili tatlandırıcı ve hacim arttırıcı özelliktedir.Suda çok kolay çözünen sorbitol,alkol,metanol ve asetik asitte çok az çözünmektedir.Eczacılık alanında,diş macunu,kozmetik ve tütün ürünleri formülasyonlarında kullanılır.
HYDROKSİETHYLCELLULOSE
(HES,HEC)
Sıcak yada soğuk su farketmeksizin topaklanmayı önler. Renklendiricilerle,emülsiyonlarla,surfaktanlarla,köpük kesicilerle ve koruyucularla mükemmel bir uyum gösterir.Kalınlaştırıcı,reolojik kontrolü sağlayan,beyazımsı özelliktedir.Non iyonik bir yüzey aktif olarak,kıvam verici,film oluşturucuve pseudoplastik çözelti özellikleri taşıyan bir polimerdir.
SODİUM HİDROKSİT (NaOH)
Sodyum hidroksit diğer adıyla kostik,beyaz renkte,nem çekici bir maddedir.Suda kolaylıkla çözünür ve yumuşak,kaygan ve sabun hissi veren bir çözelti oluşturur.Kokusu yoktur sıvı veya katı halde bulunur.İnsan dokusuna kaşındırıcı bir etkisi vardır.Endüstride yapay ipek,sabun,kağıt,boya,deterjan endüstrisinde ve petrol rafinelerinde kullanılır.Zeytinler genellikler kostikle işleme tutularak yumuşatılır.Temizleme ajanı olarakta kullanılır.Gres ve diğer yağlarla proteinleri çözebilir.Lavabo ve kanalizasyon atık borularının temizlnmesinde kullanılır.
SODİUM FLOURİD
Bazı su kaynakları ve gıdalarda florür bulunmaktadır.Flour iyonu daha çok kemik,diş gibi sert dokularda birikmektedir.Flour mine tabakasının oluşumu sırasında iyi mineralize olmasını sağlar.Mikrobiyal dental plak üzerinde asit oluşumunu inhibe edici etki gösterir.İçme suları için bilimsel olarak güvenliği diş çürüğü oluşumunu azaltıcı etkisi kabul edilen optimal flour seviyesi 0.3-0.7 ppm dir.
PHYTİC ACİD (İnositol phosphate)(IPG)
Bir çok bitki hücresinde depo halinde bulunan bir fosfordur.Tahılda,baklagillerde,çekirdekte,buğday kepeği ve keten tohumunda,bazı sebze ve meyvelerde bulunur.Fitik asit antioksidan,anti kanser,hipokolesterolemik ve hipolipidemik etkiye sahiptir.IPG magnezyum,demir,kalsiyum ve çinko gibi minerallere bağlandığı için onların emilimini bozarak yetersiz alımlarına neden olabilir.
FOSFORİK ACİD (Ortofosforik asit)
Fosforik asit fosfor,oksijen,hidrojen atonlarından oluşur.Saf hali 42 derece erime noktasına sahip olan kristal bir katı halinde olup daha düşük konsantrasyonlarda renksiz,şurup kıvamında bir sıvı halini almaktadır.Asitli ortamlarda fungi ve bakteri gibi mikroorganizmalar büyüyemediği için fosforik asit koruyucu olarak kullanılır.
En düşük ph'a ve en kuvvetlietkiye sahip asitliği düzenleyicilerden biridir.Kolalı içeceklerde asitliği fosforik asit sağlamaktadır.Fosforik asit en çok fosfatlı gübrelerin imalatında ve böcek endüstrisi başta olmak üzere tarım sektöründe,metal yüzeylerin temizlenmesi ve polisaj boyalarında kullanılmak üzere metal sanayinde ve asitliği düzenleyici olarakta gıda sektöründe kullanılır.Fosforik asit göz,cilt ve solunum yolları için çok ciddi yanıklara sebep teşkil eden korozif madde özelliğindedir.
Bunların dışında fosforik asit gıdalarda su bağlama ve antimikrobiyal amaçlarlada kullanılmaktadır.
EUGENOL (Öjenol)
Karanfil bitkisinin koncasından elde edilen uçucu yağın içerisinde bulunan öjenol hafif anestezik ve analjezik özellikler gösterir.Karanfil yağı pıhtılaşmayı önleyici etki gösterir.Karanfil yağı gr(+) ve gr(-) bakterilerin çoğalması önleyerek anti bakteriyel etki gösterir.Bunun yanısıra fungustatik,antiviral,antihelmintik etki göstermektedir.Anestezik özelliğinden dolayı yüzyıllardır diş ağrısını dindirmek için kullanılmaktadır.Medikal haricinde de ağıza aromatik bir tat ve hoş koku vermesi nedeniyle de kozmetik ve gıda sektöründe de kullanılır.Bazı antiseptik ve tedavi edici ağız yıkama sularında genellikle %1-5 oranında karanfil yağı bulunmaktadır.
POTASYUM NİTRAT (Güherçile)(E-252)
Renksiz yada beyaz renkte granüle yada kristalize durumda,kokusuz,acı-tuzlu tatta olan bir maddedir.Suda çok etanolde az çözünür.Güherçile mayaların etkisiyle oluşur.Çok kuvvetli oksitleyici bir madde olan güherçile asit ortamda bir çok maddeyi okside edebilecek güce sahiptir.Güherçile özellikle barut ve patlayıcı madde yapımında oksitleyici olarak kullanılır.Cam ve kibrit yapımında ,dondurucu karışımlarda,etlerin konserve edilmesinde,diğer konserve türlerinde,tıpta haricen antiseptik olarak kullanılır.%5 lik potasyum nitrat içerikli diş macunlarının dentin duyarlılığını azalttığı tespit edilmiştir.Potasyum nitratın etki mekanizması ilk depolarizasyon sonrasında pulpal repolarizasyonu önleyerek diş hassasiyetini azalttığı yönünde açıklanmaktadır.
TRİCLOSAN
Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılan klorlu fenoksifenol türevi bir fenolik bileşiktir.Triclosan antifungal ve antibakteriyel bir maddedir.Gr(-) ve (+) bakteriler üzerine bakteriostatik etki göstermektedir.Uzmanlara göre içme suyuna katılan klor diş macunundaki triclosanla temasa geçtiğinde reaksiyona girerek zehirli kloroform gazını oluşturmaktadır.Uzun süre kullanılması sonucu bakterilerin direç kazanmasına sebep olması,vücuttan atılmalarının çok yavaş olması ve tabiatta uzun süre kalmalarından ötürü kullanımı tavsiye edilmemektedir.
TİTANYUM DİOKSİT (Cl 77891)(E-171)
Oksijenle tepkimeye girmiş titanyum elementidir.Renklendirici olarak bilinen titanyum dioksit titanyum beyazı olarakta bilinir.Boya ve güneş losyonu üretiminde kullanılır.Çünkü gözle görülebilir ışığı etkin biçimde dağıtır,boya ve kaplamalara beyazlık,parlaklık ve opasite verir.Gıda sektöründe özellikle şeker,sakız,kabartma tozu,beyaz leblebi gibi beyaz olan bir çok üründe titanyum dioksit kullanılır.Titanyum dioksit dünyada en geniç çapta kullanılan beyaz pigmenttir.Yüksek kırılma göstergesine sahiptir.Bu sayede donukluk ve örtme kabiliyeti sağlanır.Bu özelliği sayesinde yüzey kaplamak için beyaz renk olarak,ürünlerde katmanları ayırmak için ve diş macunlarında beyazlatıcı ajan olarak kullanılır.Titanyum dioksit fotokataliz yani parçalara ayırma özelliği taşır.Organik parçaları korbondioksit ve suya ayrıştırır,organik maddeleri parçalayarak yok eder.Titanyum dioksit gıda ve ilaçlarla birlikte solunum ve temas yoluyla vücuda girer,vücut tarafından tanınmadığı ve biyolojik olarak parçalanamadığı için dokularda depolanır.Depolanan bu parçacıklar organik bir maddeyi parçalama ve yok etme özelliğine sahiptirler.Yapılan bazı çalışmalarda titanyum dioksitin dna'ya,kromozomlara hasar verdiği ve enflamasyona sebep olduğu ortaya çıkmıştır.
ZİNC CİTRATE (Çinko sitrat)
Bir dış kayganlaştırıcıdır.Proseste malzeme yüzeyine doğru göçerek makine parçasıyla ürün arsında film tabakası oluşturur,böylece ürünün sürtünme direnci düşer ve akış artar.Ayrıca kalıp ayırıcı özelliğide vardır.Yapılan bir çalışmada çinko sitrat tuzu içeren diş macunlarının plak oluşumunu önleyici potansiyeli olduğu ve gingival sağlığı geliştirdikleri saptanmıştır.Çinko sitratın etkisini arttırmak,sinerji sağlamak için başka mikrobiyal ajanlarda (klorheksidin,heksetidin..) katılmaktadır.
SODİUM LAURYL SÜLFAT
Hindistan cevizinde bulunan yağ asitine basitçe sodyum ve sülfat eklenerek elde edilir.Sabun köpüğünü daha aktif hale getirir,köpük miktarını arttırır.Emülsiyon özelliği nedeniyle fazla yağ ve kiri saç ve deriden uzaklaştırır.Cilt ve ağız yoluyla kan dolaşımı sistemine geçerek kalbe,akciğere,karaciğere,beyne ve göze sirayet edebilir.Bu dokularda uzun süre kalabilir.Endokrinde östrojen hormonunu taklit ederek üreme sistemini ve cinsel gelişimi engelleyebilir.Göz hücreleri tarafından anında emilir.Saç foliküllerine zarar veren oldukça sert bir aşındırıcıdır.Cildin nemini azaltarak kuru cilde sebep olur.
HYDRATED SİLİCA (Silika hidrat)
Kuvartz ve kumdan yapılır.Diş macunu içindeki aşındırıcıdır.Diğer aşındırıcılar kalsiyum fosfat,alumina,kalsiyum karbonat.
SODİUM HEXAMETAPHOSPHATE(Calgon,Grahams tuzu)
Gıda sektöründe ph ayarlama ajanı olarak ve mayalamada katkı maddesi olarak kullanılır.Ette içindeki yağın bozulmasını önlemek amacıyla,bira yapımında berraklığı sağlamak için kullanılır.Kağıt ve tekstil sektöründe banyo suyunu yumuşatmak için kullanılır.Pelikıl oluşumu ve minerilizasyonu inhibe ederek diş taşı olşumunu ve renklenmeyi önlediği ileri sürülüyor.Sabunda kalsiyum ve magnezyum iyonlarını bağlamada kullanılmaktadır.
GLYCERİN (C3H8O3)
Sıvı halde bulunan polar organik bir trihidroksi alkolüdür.Hafifçe tatlı,zehirleyici olmayan bir sıvıdır.Su ve alkol ile karışır,asetonda çözülür.Karbonhidrat sınıfındandır.Hayvansal ve bitkisel kaynaklı olabilir.Tıpta yumuşatıcı olarak,endüstride sabun ve özel dokumaların yapımında kullanılır.Eskiden katı ve sıvı yağların hidrolizinden elde ediliyordu,bugün ise petrol ürünlerinden sentetik olarak elde edilmektedir.Propilenden klor ile allilklorür elde edilir.Bu maddenin hipoklorit asit ile muamele edilmesinden sonra su ile reaksiyona sokularak gliserin elde edilmiş olur.Diş macunlarında kurumayı önlemesi için kullanılır,bunun haricinde kurumasını önlemek için sorbitol,su ve xylitol kullanılır.
SODİUM GLUKONAT (E-576)
Glikozun fermentasyonu ile elde edilen glikonik asitin sodyum tuzudur.Beyaz,ince franüllü kristal tozdur.Suda çok çözünür,korozif ve toksik değildir,hızlı bir şekilde biyolojik bozulmaya uğrar(2 gün sonra yaklaşık %98).Sodyum glukonat en çok kompleks yapıcı ajan olarak değerlendirilir.Sodyum glukonatın en önemli özelliği özellikle alkali ve konsantre alkali çözeltilerde mükemmel komplaks yapıcı gücüdür.Ca,Fe,Cu,Al ve diğer ağır metallerle kompleks oluşturur.Ayrıca iyi bir plastikleştirici,su azaltıcı ve acılık durdurucu olarak oldukça verimlidir.Bazı ülkelerde kullanımı yasaktır.
SELÜLOZ GUM
Kozmetik ürünlerde kıvam verici,kalınlaştırıcı olarak kullanılmaktadır.Oldukça geniş kullanım alanları vardır.Sentetik,suda çözünebilir bir selüloz eteri türevi olan selüloz gum,odun veya pamuk orjinli selülozun sodyum hidroksit çözeltisiyle muamele edilerek elde edilen alkali selüloz,monokloroasetat ile reaksiyona sokulmakta,sonra nötralize edilip kurutulmaktadır.Kokusuz,toksik olmayan,biyolojik olarak indirgenebilen bir yapıya sahiptir.Çikolatalı içeceklerde,meyveli yoğurtlar,donmuş balık,patates cipsi,pastalar hazır çorba,diş macunu,sabunda bağlayıcı,kıvam arttırıcı ve stabilizatör olarak kullanılır.
Kalay Klorür (Stannous chlorid)
Renksiz,kostik bir sıvıdır.Suyla birleşince kristal yapılı bir katıya dönüşür.Soğuk suda ve alkolde çözülür,sıcak suda bozulur.Kalay-4-klorür bileşiği özel kaplama,ağartma,makina yağlarının özelliklerinin ıslahında ,ayna yapımında kullanılır.Kalay-2-klorür boya,fosfor,polimer üretiminde indirgeyici olarak ve galvanize edici,yağlama yağlarını temizleyici olarak kullanılır.Sınırlı kullanımlarda güvenli olarak belirtilmiştir,düşük toksisiteye sahiptir.
Cocamidopropyl Betain (CAPB)
Sodium lauryl sülfata göre yüzey aktif özelliği daha zayıftır.Köpüklendirici ve kıvam arttırıcı olarak kullanılır.Hindistan cevizi yağından elde edilen,sürfaktan özelliğinde olup şampuan,sıvı sabun,cilt temizleyicilerde yaygın olarak kullanılır.Bu maddeye karşı nadiren allerjik kontakt dermatit gelişebilmektedir.
Sodium Bicarbonate
Sodyum tuzlarından birisidir,antiasit özelliği vardır.Beyaz,katı,kristal bir tozdur,suda çözünür,kabartma tozu olarakta kullanılır.Karbonat suyun sertliğini veren kalsiyum ve magnezyum iyonlarıyla tepkimeye girerek çökelti oluşturur ve suyun yumuşamasını sağlar.Allerjen özelliği yoktur,bunların haricinde diş macunlarında aşındırıcı olarakta kullanılır.
Krameria Triandra Extract (RATANYA)
Peru ve bolivyada sıkça yetişen bu bitkinin kurutulmuş köklerinden elde edilir.Hemostatik,astrejan olarak hemoralji ve diyarede veya harici pomat olarak hemoroid ve oral fissürlerde kullanılır.Ağız gargaralarınde ve diş macunlarında da dişeti enfeksiyonlarının tedavisi için kullanılmaktadır.
Echinacea Purpurea Flower(Ekinezya=kirpi otu)
Eski kültürler ekinezyayı öksürüğe,boğaz ağrılarına ve enfeksiyonlara karşı kullanmışlardır.Geleneksel tıpta ayrıca solunum ve idrar yolları enfeksiyonu ve zor iyileşen dış yaralar içinde kullanmışlardır.Beyaz kann hücrelerinin sayısını arttırarak savunma sistemini güçlendirmektedirler.Kuzey amerika yerlileri özellikle böcek sokması,ağız ve boğaz enfeksiyonlarında kullanmaktadırlar.İçeriğinde fenolik bileşikler,flavonoitler,uçucu yağlar,lipit bileşikleri,azotlu bileşenler ve polisakkaritler vardır.Yüksek düzeyde C vitamini ihtiva eder.
Alcohol Denat
Aktif bileşenlerin emilimini arttıran bir çözücüdür.Ayrıca antimikrobiyal etkisi vardır.Denatüralize edilmiş etil alkoldür.
Chamomilla Recutita Extract(Papatya çiçeği)
Antimikrobiyal,antienflamatuar,ağrı kesici,yara iyileştirici,kramp çözücü,terletici,hazmettirici tesirleri vardır.Etken maddeleri chamazulen,terpenik,bisabolol ve matricin.
Mika
Mika fillosilikat mineralailesindendir.Toz halindeki beyaz mikalar,macunun parlak ve ışıltılı görünmesini sağladığı gibi diş yüzeyini parlatmak amaçlı hafif aşındırıcı olarakta kullanılmaktadır.
Lecithin (E 322)
Diğer adı fosfatidilkolin’dir.Bu madde yumurta sarısından veya soya fasülyesinden elde edilir.Lecithin birçok gıdada emülgatör olarak kullanılır.Lecithin zehirli olmayan ve vüvut tarafondan tolerans gösterilen bir surfaktandır.Genel olarak yoğunlaştırıcı,karıştırıcı,yalıtıcı ve yumuşatıcı olarak kullanılır.
Aloe Barbadensis Extract (Aloe Vera)
Sarısabır olarakta bilinen aloe vera 3 kısımdan oluşmaktadır,yaprağın kabuğu,sarı sıvı ve jel tabakası.Aloe vera özellikle epitel dokusu ve bağışıklık sistemi üzerinde oldukta etkili bir bitkidir.Aloe veranın içeriği oldukça zengindir.Analjezik,antibakteriyel,anti fungal,anti viral etkilerinin yanısıra,lipaz ve proteaz gibi enzimlerle sindirim sistemi üzerine olumlu etkileri vardır.Magnezyum,çinko,bakır,krom,kalsiyum,sodyum,demir gibi minerallerin haricinde A,B1,B2,B3,B6 ve folik asit gibi vitaminleride içerisinde barındırır.Nemlendirici,yatıştırıcı ve iyileştirici özelliklerinden dolayı kozmetik sektöründe geniş yer bulmaktadır.Aloe veralı diş macunları ve gargaraların dişetlerinde antienflamatuar etki gösterdiği ve plak oluşumunu azalttığıyapılan araştırmalarda tespit edilmiştir.
Pantotenik Asit (B5 Vitamini)
Yaygın olarak et,sebze,tahıl ürünleri,baklagiller,yumurta ve sütte dahil olmak üzere hem bitkilerde hemde hayvanlarda bulunur.Pantotenik asit vücutta depolanamayan ve suda eriyen bir vitamindir.Karbonhidrat,yağ ve protein metabolizması için gereklidir.
B6 Vitamini (Piridoksin Hidroklorür)
Özellikle pirinç,buğday,et,karaciğer,bira mayası,hububat,baklagil ve sütte fazladır.Piridoksin hücrelerde piridoksal fosfat şeklinde bulunur,aminoasit ve protein metabolizmasıyla ilgili birçok kimyasal reaksiyon için ko enzim olarak görev yapar.Eksikliğinde protein ve yağ metabolizması ile hücrelerin oksijen almasındaproblemler ortaya çıkar.B6 vitamin eksikliğinde oral dokularda glossitis,cheliosis,mukozada renk değişiklikleri gözlenmiştir.
Cethylpridinium Chloride
Antimikrobiyal,yüzey aktif,katyonik bir dezenfektandır.%0,05 veya %0,1 lik solüsyonlar şeklinde cilt solusyonu veya ağız yıkama suyu ve pastil şeklinde kullanılır.Ağıza uygulandığında plak oluşumunu azaltır.Ağız kokusuna sebep olan uçucu sülfür bileşenlerinin önemli ölçüde azalmasına yardımcı olur.
Methylparaben (Metil Paraben)
Şeffaf kristalize veya beyaz toz halinde bulunur.Özellikle gram pozitif bakteriler olmak üzere antibakteriyel etki gösterir.Koruyucu madde olarak özellikle kozmetik ve gıda sektöründe sık kullanılmaktadır.Antibakteriyel özelliği formülasyona propilen glikol eklenmesiyle artış gösterir.Sağlık açısından toksik ve allerjik güvenilirliği sınırlı kullanımda dahi halen tartışmalıdır.Yapılan bazı çalışmalarda endokrin sisteminde bozulmalara sebebiyet verdiğine ve parabenin östrojen hormonunu taklit ederek meme kanseri riskini arttırdığına dair sonuçlar elde edilmiş olup halen çok geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Carbomer
Yüksek vizkoziteye sahip olan carbomerler,kalınlaştırıcı ve süspanse edici özellikleri nedeniyle kozmetik ve medikal sektöründe jelleştirici ajan olarak %0.1-%1.5 oranlarında formülasyonlara katılarak kullanılır.
Derleyen-Yazan: Diş Hekimi Ömer KAZANCI
İçindekiler
-Propylene gliycol -Agua -Zinc lactate -Silica -Sodyum saccarin -Chondrus crispus powder (carregenan) -Trisodium phosphate -Stannous flouride -Xantham gum -Sorbitol -Hiydroxyethylcellulose -Sodyum hidroksit -Sodium flouride -Phytic acid (inositol phosphate) -Fosforik asit -Eugenol -Potasyum nitrat -Triclosan -Hydroted silica -Sodium Hexametaphosphate -Sodium layril sülfat -Glyserin -Sodium glukonat -Çinko sitrat -Titanyum dioksit -Cellulose gum -Kalay clorur (Stannous Chlorid) -Cocamidopropyl Betain -Sodium Bicarbonate -Krameria Triandra Extract -Echinacea Purpurea Flower/leaf/stem juice -Alcohol Denat -Chamomilla recutita extract -Sodium benzoate -Salvia officinalis oil -Mentha arvensis oil -Mika -Lecithin(E322) -Aloe Barbadensis Extract (Aloe vera) -Pantotenik Asit (B5 vitamini) (calsium-d pantothanet) -B6 Vitamini -Cetylpyridinium Cholorid -Methylparaben -Carbomer
PROPYLENE GLYCOL
Düşük uçuculuklu, suyla alkolle ve eterle karışabilir, yüksek saflıkta berrak,renksiz bir solventtir.Özellikle kozmetik uygulamalar için uuygundur. Nötral ve higroskopiktir. Suyla bütün oranlarda karışır. Solüsyonlarda mikroorganizmaların çoğalmasını durdurur. Genellikle %15-30 konsantrasyonlarda istenen etki elde edilebilir. Gargara, diş macunu, merhemler, cilt kremleri, şampuanlarda ve parfümlerde kullanılır. Emülsiyon oluşumunda kozmetiklerde koruyucu olarak, yağlayıcı olarak, yüzey aktiflerden gelen irritasyonu azaltmak için kozmetik ve deterjanlarda yumuşatıcı olarak kullanılır. Bir petrol türevidir, cilde nüfuz ederek proteini ve hücresel yapıyı zayıflatır. Malzeme güvenlik data sayfasında akut ve kronik sağlığa zararlıdır,solunum ve boğaz sisteminde tahrişe,santral sinir sisteminde depresyona,kan ve böbrekte tahribata,ciltte kaşıntı ve yanmaya,gözde kaşıntı ve iltihaba neden olabilir.Yüksek dozda yutulduğunda akciğer ödemi,beyin tahribi,kan hücrelerinin azalmasınave ölüme yol açar.Deney hayvanlarında teratojenik veya fetotoksik olmadığını gösteren çalışmalarda mevcuttur.
AGUA Su.
ZİNC LACTATE (Çinko laktat)
Higroskopik şurup kıvamında bir sıvı olup suda çözünmektedir. Korozyon önleyicive hidroskopik ajan olarak kullanılmaktadır. Et endüstrisinde lezzet arttırıcı ve koruyucu ajan olarakta kullanılmaktadır. Ağız kokusunun giderilmesinde faydalıdır.
SİLİCA (Silisyum dioksit)
E-551 kodlu gıda katkı maddesidir.Başlıca kullanım alanları higroskobik özelliği yüksek olan toz ürünlerin nemlenmesini ve topaklaşmasını önler. Tüplerde serbest akışkanlık sağlar. Amorf ince kristalin toz olan silika dioksit, ilaç sanayinde tablet yapımında, endüstride ise yüksek dayanıklılığa sahip boyaların yapımında kullanılır.Nem tutucu ve topaklaşmayı önleyici özelliği vardır.
SODİUM SACCARİN (E-954)
Kalorisiz bir tatlandırıcı olan sakkarin,sukroz çözeltisinden 300-500 kat daha tatlı olup beyaz,kokusuz kristal yapıdadır.Sakkarinin tatlı tadına kaydadeğer bir acılık ve metalik tat özellikleri eşlik etmektedir. Yapılan çalışmalarda halkın %30 u bu durumla ilgili yüksek derecede hassasiyet göstermektedir.Bu tadı maskelemek için tatlandırıcı karışımları üretilmektedir(1 kısım sodium saccarin 9-10 kısım sodium siklamat).
Yavaş şekilde absorbe edilen,metabolize edilmeyen ve böbreklerden değişmeden dışarı atılan sakkarinin faydaları; -Şekerin yerini alarak gıda ve içeceklerin kalorisini düşürür. -Yüksek derecede stabil ve iyi raf ömrüne sahiptir. -Pişirme ve fırınlamaya uygundur. -Diş çürümesini teşvik etmemektedir.
En sık rastlanan sakkarin tozları sodyum ve kalsiyumdur.
CHONDRUS CRİSPUS POWDER (Carregenan, E-407 )
Kırmızı deniz yosunundan elde edilen bir sülfatlı polisakkarittir.Bu yosunlardan jelatinimsi bir sıvı elde edilir,genelde gıdalarda kullanılır.Sarmal yapı oluşturan,yüksek esnekliğe sahip moleküllerdir.Bu sayede oda sıcaklığında farklı jeller oluşturur.Yüzey basıncıyla incelir,bu basınç kalktığında eski vizkositesine geri döner.B u sayede kolayca pompalanır ve hemen sertleşir.Kıvam arttırıcı ve emülgatör bir özelliğe sahiptir.Önemli miktarda selüloz içerir.
TRİSODIUM PHOSPHATE (E-339)
Kireç önlemede,su yumuşatmada,ph değeri ayarlayıcısı,şekerin ağartılmasında kullanılan beyaz granül veya kristal yapıda tuzdur.Suda çok çözünen iyonik bir tuzdur,suda çözündüğünde çözelti alkalidir.
En önemli kullanımı temizlik ajanı olarak kullanımıdır.Daha önceden sabun ve deterjan üretiminde ciddi boyutta kullanılırken ekolojik problemlerden dolayı batı ülkelerinde bu amaçla kullanımına son verilmiştir.Halen bulaşık ve çamaşır deterjanlarında aktif madde olarak kullanılmaktadır.Toz ve iyon tuutcu olarak kullanılır. Sağlık açısından zararlıdır.
STANNOUS FLOURİDE (Kalay florid)
Geniş spektrumlu bir antimikrobiyal ajandır.Bakteriyel plak indexini azaltmakta veya inhibe etmekte ve böylece bakteriyel virulansın önüne geçmektedir.Ancek dişlerde oluşturduğu renklenme nedeniyle yaygın olarak kullanılmamaktadır.Bahsedilen yan etkilerin oluşmaması,azaltılması ve bu arada antimikrobiyal etkinin devam ettirilebilmesi için formülasyona hekzometafosfat eklenmiştir.Floridler 50ppm düzeyinde bakteri metabolizmesi üzerine etkilidir.100 ppm ve üzeri konsantrasyonlarda florid plak içine birikir.Çürük gelişimi başlayıp asidik ortam oluştuğunda plak yapısına katılmışolan florid iyonik forma geçer.
Mine yüzeyindeki bu aktif florid iyonları flor hidroksiapatit olarak remineralizasyonu teşvik eder. Bu lezyonun fizyolojik olarak restore olmasıdır.Floridin etkilerinden biriside glikolizisi inhibe eder.ayrıca florid streptococcus mutans ın karyojenik potansiyeli üzerinede etki eder.Kalayın bakteri hücre yüzeyine bağlanması kalsiyum iyonlarının yer değiştirmesine böylece enzim fonksiyonlarının bozulmasına yani antibakteriyel etkiye neden olur.Zayıfta olsa antiplak özelliği vardır.Kalay asit formasyonunu azaltır fakat dişlerde boyama yapar.
XANTHAM GUM (Ksantan sakızı)(E-415)
Karbonhidratın xanthomonas campestris ile bir saf kültür fermentasyonu olarak üretilen yüksek moleküllü bir polisakkarid zinciridir.Bir zamk olarak hidrofilik kolloidler ve türevleri olarak sınıflandırılır. Emülsiyonları stabilize eder,pıhtılaşmayı önler,iyi yapışma sağlar,dokuyu düzeltir,kremsi yoğunluk verir,vizkosite verir,emülsiyon ve köpük kararlılığını sağlar,kolay akma ve pompalanabilirlik sağlar,kristalizasyonu kontrol eder,suyla bağlanır.
Gıda,meşrubat,ilaç ,kişisel bakım,temizleyiciler ve endüstriyel uygulamalarda kullanılır.
SORBİTOL (E-420)
Elma,kuru erik,kiraz ve üzüm gibi taneli ve tanesiz bir çok meyvede bulunan doğal bir karbonhidrat alkoloüdür.Ticari olarak glikozdan(dextroz) üretilir.Stabilizatördür,düşük kalorili tatlandırıcı ve hacim arttırıcı özelliktedir.Suda çok kolay çözünen sorbitol,alkol,metanol ve asetik asitte çok az çözünmektedir.Eczacılık alanında,diş macunu,kozmetik ve tütün ürünleri formülasyonlarında kullanılır.
HYDROKSİETHYLCELLULOSE
(HES,HEC)
Sıcak yada soğuk su farketmeksizin topaklanmayı önler. Renklendiricilerle,emülsiyonlarla,surfaktanlarla,köpük kesicilerle ve koruyucularla mükemmel bir uyum gösterir.Kalınlaştırıcı,reolojik kontrolü sağlayan,beyazımsı özelliktedir.Non iyonik bir yüzey aktif olarak,kıvam verici,film oluşturucuve pseudoplastik çözelti özellikleri taşıyan bir polimerdir.
SODİUM HİDROKSİT (NaOH)
Sodyum hidroksit diğer adıyla kostik,beyaz renkte,nem çekici bir maddedir.Suda kolaylıkla çözünür ve yumuşak,kaygan ve sabun hissi veren bir çözelti oluşturur.Kokusu yoktur sıvı veya katı halde bulunur.İnsan dokusuna kaşındırıcı bir etkisi vardır.Endüstride yapay ipek,sabun,kağıt,boya,deterjan endüstrisinde ve petrol rafinelerinde kullanılır.Zeytinler genellikler kostikle işleme tutularak yumuşatılır.Temizleme ajanı olarakta kullanılır.Gres ve diğer yağlarla proteinleri çözebilir.Lavabo ve kanalizasyon atık borularının temizlnmesinde kullanılır.
SODİUM FLOURİD
Bazı su kaynakları ve gıdalarda florür bulunmaktadır.Flour iyonu daha çok kemik,diş gibi sert dokularda birikmektedir.Flour mine tabakasının oluşumu sırasında iyi mineralize olmasını sağlar.Mikrobiyal dental plak üzerinde asit oluşumunu inhibe edici etki gösterir.İçme suları için bilimsel olarak güvenliği diş çürüğü oluşumunu azaltıcı etkisi kabul edilen optimal flour seviyesi 0.3-0.7 ppm dir.
PHYTİC ACİD (İnositol phosphate)(IPG)
Bir çok bitki hücresinde depo halinde bulunan bir fosfordur.Tahılda,baklagillerde,çekirdekte,buğday kepeği ve keten tohumunda,bazı sebze ve meyvelerde bulunur.Fitik asit antioksidan,anti kanser,hipokolesterolemik ve hipolipidemik etkiye sahiptir.IPG magnezyum,demir,kalsiyum ve çinko gibi minerallere bağlandığı için onların emilimini bozarak yetersiz alımlarına neden olabilir.
FOSFORİK ACİD (Ortofosforik asit)
Fosforik asit fosfor,oksijen,hidrojen atonlarından oluşur.Saf hali 42 derece erime noktasına sahip olan kristal bir katı halinde olup daha düşük konsantrasyonlarda renksiz,şurup kıvamında bir sıvı halini almaktadır.Asitli ortamlarda fungi ve bakteri gibi mikroorganizmalar büyüyemediği için fosforik asit koruyucu olarak kullanılır.
En düşük ph'a ve en kuvvetlietkiye sahip asitliği düzenleyicilerden biridir.Kolalı içeceklerde asitliği fosforik asit sağlamaktadır.Fosforik asit en çok fosfatlı gübrelerin imalatında ve böcek endüstrisi başta olmak üzere tarım sektöründe,metal yüzeylerin temizlenmesi ve polisaj boyalarında kullanılmak üzere metal sanayinde ve asitliği düzenleyici olarakta gıda sektöründe kullanılır.Fosforik asit göz,cilt ve solunum yolları için çok ciddi yanıklara sebep teşkil eden korozif madde özelliğindedir.
Bunların dışında fosforik asit gıdalarda su bağlama ve antimikrobiyal amaçlarlada kullanılmaktadır.
EUGENOL (Öjenol)
Karanfil bitkisinin koncasından elde edilen uçucu yağın içerisinde bulunan öjenol hafif anestezik ve analjezik özellikler gösterir.Karanfil yağı pıhtılaşmayı önleyici etki gösterir.Karanfil yağı gr(+) ve gr(-) bakterilerin çoğalması önleyerek anti bakteriyel etki gösterir.Bunun yanısıra fungustatik,antiviral,antihelmintik etki göstermektedir.Anestezik özelliğinden dolayı yüzyıllardır diş ağrısını dindirmek için kullanılmaktadır.Medikal haricinde de ağıza aromatik bir tat ve hoş koku vermesi nedeniyle de kozmetik ve gıda sektöründe de kullanılır.Bazı antiseptik ve tedavi edici ağız yıkama sularında genellikle %1-5 oranında karanfil yağı bulunmaktadır.
POTASYUM NİTRAT (Güherçile)(E-252)
Renksiz yada beyaz renkte granüle yada kristalize durumda,kokusuz,acı-tuzlu tatta olan bir maddedir.Suda çok etanolde az çözünür.Güherçile mayaların etkisiyle oluşur.Çok kuvvetli oksitleyici bir madde olan güherçile asit ortamda bir çok maddeyi okside edebilecek güce sahiptir.Güherçile özellikle barut ve patlayıcı madde yapımında oksitleyici olarak kullanılır.Cam ve kibrit yapımında ,dondurucu karışımlarda,etlerin konserve edilmesinde,diğer konserve türlerinde,tıpta haricen antiseptik olarak kullanılır.%5 lik potasyum nitrat içerikli diş macunlarının dentin duyarlılığını azalttığı tespit edilmiştir.Potasyum nitratın etki mekanizması ilk depolarizasyon sonrasında pulpal repolarizasyonu önleyerek diş hassasiyetini azalttığı yönünde açıklanmaktadır.
TRİCLOSAN
Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılan klorlu fenoksifenol türevi bir fenolik bileşiktir.Triclosan antifungal ve antibakteriyel bir maddedir.Gr(-) ve (+) bakteriler üzerine bakteriostatik etki göstermektedir.Uzmanlara göre içme suyuna katılan klor diş macunundaki triclosanla temasa geçtiğinde reaksiyona girerek zehirli kloroform gazını oluşturmaktadır.Uzun süre kullanılması sonucu bakterilerin direç kazanmasına sebep olması,vücuttan atılmalarının çok yavaş olması ve tabiatta uzun süre kalmalarından ötürü kullanımı tavsiye edilmemektedir.
TİTANYUM DİOKSİT (Cl 77891)(E-171)
Oksijenle tepkimeye girmiş titanyum elementidir.Renklendirici olarak bilinen titanyum dioksit titanyum beyazı olarakta bilinir.Boya ve güneş losyonu üretiminde kullanılır.Çünkü gözle görülebilir ışığı etkin biçimde dağıtır,boya ve kaplamalara beyazlık,parlaklık ve opasite verir.Gıda sektöründe özellikle şeker,sakız,kabartma tozu,beyaz leblebi gibi beyaz olan bir çok üründe titanyum dioksit kullanılır.Titanyum dioksit dünyada en geniç çapta kullanılan beyaz pigmenttir.Yüksek kırılma göstergesine sahiptir.Bu sayede donukluk ve örtme kabiliyeti sağlanır.Bu özelliği sayesinde yüzey kaplamak için beyaz renk olarak,ürünlerde katmanları ayırmak için ve diş macunlarında beyazlatıcı ajan olarak kullanılır.Titanyum dioksit fotokataliz yani parçalara ayırma özelliği taşır.Organik parçaları korbondioksit ve suya ayrıştırır,organik maddeleri parçalayarak yok eder.Titanyum dioksit gıda ve ilaçlarla birlikte solunum ve temas yoluyla vücuda girer,vücut tarafından tanınmadığı ve biyolojik olarak parçalanamadığı için dokularda depolanır.Depolanan bu parçacıklar organik bir maddeyi parçalama ve yok etme özelliğine sahiptirler.Yapılan bazı çalışmalarda titanyum dioksitin dna'ya,kromozomlara hasar verdiği ve enflamasyona sebep olduğu ortaya çıkmıştır.
ZİNC CİTRATE (Çinko sitrat)
Bir dış kayganlaştırıcıdır.Proseste malzeme yüzeyine doğru göçerek makine parçasıyla ürün arsında film tabakası oluşturur,böylece ürünün sürtünme direnci düşer ve akış artar.Ayrıca kalıp ayırıcı özelliğide vardır.Yapılan bir çalışmada çinko sitrat tuzu içeren diş macunlarının plak oluşumunu önleyici potansiyeli olduğu ve gingival sağlığı geliştirdikleri saptanmıştır.Çinko sitratın etkisini arttırmak,sinerji sağlamak için başka mikrobiyal ajanlarda (klorheksidin,heksetidin..) katılmaktadır.
SODİUM LAURYL SÜLFAT
Hindistan cevizinde bulunan yağ asitine basitçe sodyum ve sülfat eklenerek elde edilir.Sabun köpüğünü daha aktif hale getirir,köpük miktarını arttırır.Emülsiyon özelliği nedeniyle fazla yağ ve kiri saç ve deriden uzaklaştırır.Cilt ve ağız yoluyla kan dolaşımı sistemine geçerek kalbe,akciğere,karaciğere,beyne ve göze sirayet edebilir.Bu dokularda uzun süre kalabilir.Endokrinde östrojen hormonunu taklit ederek üreme sistemini ve cinsel gelişimi engelleyebilir.Göz hücreleri tarafından anında emilir.Saç foliküllerine zarar veren oldukça sert bir aşındırıcıdır.Cildin nemini azaltarak kuru cilde sebep olur.
HYDRATED SİLİCA (Silika hidrat)
Kuvartz ve kumdan yapılır.Diş macunu içindeki aşındırıcıdır.Diğer aşındırıcılar kalsiyum fosfat,alumina,kalsiyum karbonat.
SODİUM HEXAMETAPHOSPHATE(Calgon,Grahams tuzu)
Gıda sektöründe ph ayarlama ajanı olarak ve mayalamada katkı maddesi olarak kullanılır.Ette içindeki yağın bozulmasını önlemek amacıyla,bira yapımında berraklığı sağlamak için kullanılır.Kağıt ve tekstil sektöründe banyo suyunu yumuşatmak için kullanılır.Pelikıl oluşumu ve minerilizasyonu inhibe ederek diş taşı olşumunu ve renklenmeyi önlediği ileri sürülüyor.Sabunda kalsiyum ve magnezyum iyonlarını bağlamada kullanılmaktadır.
GLYCERİN (C3H8O3)
Sıvı halde bulunan polar organik bir trihidroksi alkolüdür.Hafifçe tatlı,zehirleyici olmayan bir sıvıdır.Su ve alkol ile karışır,asetonda çözülür.Karbonhidrat sınıfındandır.Hayvansal ve bitkisel kaynaklı olabilir.Tıpta yumuşatıcı olarak,endüstride sabun ve özel dokumaların yapımında kullanılır.Eskiden katı ve sıvı yağların hidrolizinden elde ediliyordu,bugün ise petrol ürünlerinden sentetik olarak elde edilmektedir.Propilenden klor ile allilklorür elde edilir.Bu maddenin hipoklorit asit ile muamele edilmesinden sonra su ile reaksiyona sokularak gliserin elde edilmiş olur.Diş macunlarında kurumayı önlemesi için kullanılır,bunun haricinde kurumasını önlemek için sorbitol,su ve xylitol kullanılır.
SODİUM GLUKONAT (E-576)
Glikozun fermentasyonu ile elde edilen glikonik asitin sodyum tuzudur.Beyaz,ince franüllü kristal tozdur.Suda çok çözünür,korozif ve toksik değildir,hızlı bir şekilde biyolojik bozulmaya uğrar(2 gün sonra yaklaşık %98).Sodyum glukonat en çok kompleks yapıcı ajan olarak değerlendirilir.Sodyum glukonatın en önemli özelliği özellikle alkali ve konsantre alkali çözeltilerde mükemmel komplaks yapıcı gücüdür.Ca,Fe,Cu,Al ve diğer ağır metallerle kompleks oluşturur.Ayrıca iyi bir plastikleştirici,su azaltıcı ve acılık durdurucu olarak oldukça verimlidir.Bazı ülkelerde kullanımı yasaktır.
SELÜLOZ GUM
Kozmetik ürünlerde kıvam verici,kalınlaştırıcı olarak kullanılmaktadır.Oldukça geniş kullanım alanları vardır.Sentetik,suda çözünebilir bir selüloz eteri türevi olan selüloz gum,odun veya pamuk orjinli selülozun sodyum hidroksit çözeltisiyle muamele edilerek elde edilen alkali selüloz,monokloroasetat ile reaksiyona sokulmakta,sonra nötralize edilip kurutulmaktadır.Kokusuz,toksik olmayan,biyolojik olarak indirgenebilen bir yapıya sahiptir.Çikolatalı içeceklerde,meyveli yoğurtlar,donmuş balık,patates cipsi,pastalar hazır çorba,diş macunu,sabunda bağlayıcı,kıvam arttırıcı ve stabilizatör olarak kullanılır.
Kalay Klorür (Stannous chlorid)
Renksiz,kostik bir sıvıdır.Suyla birleşince kristal yapılı bir katıya dönüşür.Soğuk suda ve alkolde çözülür,sıcak suda bozulur.Kalay-4-klorür bileşiği özel kaplama,ağartma,makina yağlarının özelliklerinin ıslahında ,ayna yapımında kullanılır.Kalay-2-klorür boya,fosfor,polimer üretiminde indirgeyici olarak ve galvanize edici,yağlama yağlarını temizleyici olarak kullanılır.Sınırlı kullanımlarda güvenli olarak belirtilmiştir,düşük toksisiteye sahiptir.
Cocamidopropyl Betain (CAPB)
Sodium lauryl sülfata göre yüzey aktif özelliği daha zayıftır.Köpüklendirici ve kıvam arttırıcı olarak kullanılır.Hindistan cevizi yağından elde edilen,sürfaktan özelliğinde olup şampuan,sıvı sabun,cilt temizleyicilerde yaygın olarak kullanılır.Bu maddeye karşı nadiren allerjik kontakt dermatit gelişebilmektedir.
Sodium Bicarbonate
Sodyum tuzlarından birisidir,antiasit özelliği vardır.Beyaz,katı,kristal bir tozdur,suda çözünür,kabartma tozu olarakta kullanılır.Karbonat suyun sertliğini veren kalsiyum ve magnezyum iyonlarıyla tepkimeye girerek çökelti oluşturur ve suyun yumuşamasını sağlar.Allerjen özelliği yoktur,bunların haricinde diş macunlarında aşındırıcı olarakta kullanılır.
Krameria Triandra Extract (RATANYA)
Peru ve bolivyada sıkça yetişen bu bitkinin kurutulmuş köklerinden elde edilir.Hemostatik,astrejan olarak hemoralji ve diyarede veya harici pomat olarak hemoroid ve oral fissürlerde kullanılır.Ağız gargaralarınde ve diş macunlarında da dişeti enfeksiyonlarının tedavisi için kullanılmaktadır.
Echinacea Purpurea Flower(Ekinezya=kirpi otu)
Eski kültürler ekinezyayı öksürüğe,boğaz ağrılarına ve enfeksiyonlara karşı kullanmışlardır.Geleneksel tıpta ayrıca solunum ve idrar yolları enfeksiyonu ve zor iyileşen dış yaralar içinde kullanmışlardır.Beyaz kann hücrelerinin sayısını arttırarak savunma sistemini güçlendirmektedirler.Kuzey amerika yerlileri özellikle böcek sokması,ağız ve boğaz enfeksiyonlarında kullanmaktadırlar.İçeriğinde fenolik bileşikler,flavonoitler,uçucu yağlar,lipit bileşikleri,azotlu bileşenler ve polisakkaritler vardır.Yüksek düzeyde C vitamini ihtiva eder.
Alcohol Denat
Aktif bileşenlerin emilimini arttıran bir çözücüdür.Ayrıca antimikrobiyal etkisi vardır.Denatüralize edilmiş etil alkoldür.
Chamomilla Recutita Extract(Papatya çiçeği)
Antimikrobiyal,antienflamatuar,ağrı kesici,yara iyileştirici,kramp çözücü,terletici,hazmettirici tesirleri vardır.Etken maddeleri chamazulen,terpenik,bisabolol ve matricin.
Mika
Mika fillosilikat mineralailesindendir.Toz halindeki beyaz mikalar,macunun parlak ve ışıltılı görünmesini sağladığı gibi diş yüzeyini parlatmak amaçlı hafif aşındırıcı olarakta kullanılmaktadır.
Lecithin (E 322)
Diğer adı fosfatidilkolin’dir.Bu madde yumurta sarısından veya soya fasülyesinden elde edilir.Lecithin birçok gıdada emülgatör olarak kullanılır.Lecithin zehirli olmayan ve vüvut tarafondan tolerans gösterilen bir surfaktandır.Genel olarak yoğunlaştırıcı,karıştırıcı,yalıtıcı ve yumuşatıcı olarak kullanılır.
Aloe Barbadensis Extract (Aloe Vera)
Sarısabır olarakta bilinen aloe vera 3 kısımdan oluşmaktadır,yaprağın kabuğu,sarı sıvı ve jel tabakası.Aloe vera özellikle epitel dokusu ve bağışıklık sistemi üzerinde oldukta etkili bir bitkidir.Aloe veranın içeriği oldukça zengindir.Analjezik,antibakteriyel,anti fungal,anti viral etkilerinin yanısıra,lipaz ve proteaz gibi enzimlerle sindirim sistemi üzerine olumlu etkileri vardır.Magnezyum,çinko,bakır,krom,kalsiyum,sodyum,demir gibi minerallerin haricinde A,B1,B2,B3,B6 ve folik asit gibi vitaminleride içerisinde barındırır.Nemlendirici,yatıştırıcı ve iyileştirici özelliklerinden dolayı kozmetik sektöründe geniş yer bulmaktadır.Aloe veralı diş macunları ve gargaraların dişetlerinde antienflamatuar etki gösterdiği ve plak oluşumunu azalttığıyapılan araştırmalarda tespit edilmiştir.
Pantotenik Asit (B5 Vitamini)
Yaygın olarak et,sebze,tahıl ürünleri,baklagiller,yumurta ve sütte dahil olmak üzere hem bitkilerde hemde hayvanlarda bulunur.Pantotenik asit vücutta depolanamayan ve suda eriyen bir vitamindir.Karbonhidrat,yağ ve protein metabolizması için gereklidir.
B6 Vitamini (Piridoksin Hidroklorür)
Özellikle pirinç,buğday,et,karaciğer,bira mayası,hububat,baklagil ve sütte fazladır.Piridoksin hücrelerde piridoksal fosfat şeklinde bulunur,aminoasit ve protein metabolizmasıyla ilgili birçok kimyasal reaksiyon için ko enzim olarak görev yapar.Eksikliğinde protein ve yağ metabolizması ile hücrelerin oksijen almasındaproblemler ortaya çıkar.B6 vitamin eksikliğinde oral dokularda glossitis,cheliosis,mukozada renk değişiklikleri gözlenmiştir.
Cethylpridinium Chloride
Antimikrobiyal,yüzey aktif,katyonik bir dezenfektandır.%0,05 veya %0,1 lik solüsyonlar şeklinde cilt solusyonu veya ağız yıkama suyu ve pastil şeklinde kullanılır.Ağıza uygulandığında plak oluşumunu azaltır.Ağız kokusuna sebep olan uçucu sülfür bileşenlerinin önemli ölçüde azalmasına yardımcı olur.
Methylparaben (Metil Paraben)
Şeffaf kristalize veya beyaz toz halinde bulunur.Özellikle gram pozitif bakteriler olmak üzere antibakteriyel etki gösterir.Koruyucu madde olarak özellikle kozmetik ve gıda sektöründe sık kullanılmaktadır.Antibakteriyel özelliği formülasyona propilen glikol eklenmesiyle artış gösterir.Sağlık açısından toksik ve allerjik güvenilirliği sınırlı kullanımda dahi halen tartışmalıdır.Yapılan bazı çalışmalarda endokrin sisteminde bozulmalara sebebiyet verdiğine ve parabenin östrojen hormonunu taklit ederek meme kanseri riskini arttırdığına dair sonuçlar elde edilmiş olup halen çok geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Carbomer
Yüksek vizkoziteye sahip olan carbomerler,kalınlaştırıcı ve süspanse edici özellikleri nedeniyle kozmetik ve medikal sektöründe jelleştirici ajan olarak %0.1-%1.5 oranlarında formülasyonlara katılarak kullanılır.
Derleyen-Yazan: Diş Hekimi Ömer KAZANCI
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Diş Macunu İçerisindeki Kimyevi ve Bitkisel Ajanlar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dt.Ömer KAZANCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dt.Ömer KAZANCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
14 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
