Erken Çocukluk Döneminde Otizm
Otizm, günümüzde adını sıkça duymaya başladığımız bir olgu haline geldi. Uzun yıllardır biliniyor olmasına rağmen, hayatımıza girişi oldukça hızlı oldu.
Tanı konan çocuk sayısı arttı, otizm ile ilgili alternatif tedavi ve terapi yöntemleri arttı, bu arada insanlar da otizmi daha yakından tanımaya başladı.
Dünyaya gelen her 68 çocuktan birinin otizmli olma riski var. Bu, çocuk doğum sayısını düşündüğümüzde oldukça yüksek bir sayı.
Otizm çok geniş bir yelpazede seyreden bir durumdur. Kendi içinde birçok çeşidi vardır. Bazen çocuklarda sadece otizm görülürken, bazen otizmin yanında ona eşlik eden epilepsi, dikkat eksikliği ya da down sendromu görülebilir. Otizme eşlik eden farklı bir durumun olması, otizmde elde edilecek başarıyı etkilemektedir.
Otizmin temel belirtileri şunlardır:
• Başkalarıyla göz teması kurmuyorsa,
• İsmini söylediğinizde bakmıyorsa,
• Söyleneni işitmiyor gibi davranıyorsa,
• Parmağıyla ile istediği şeyi göstermiyorsa,
• Oyuncaklarla oynamayı bilmiyorsa,
• Akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermiyorsa,
• Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz ortamlarda söylüyorsa,
• Konuşmada akranlarının gerisinde kalmışsa,
• Sallanmak, çırpınmak gibi garip hareketleri varsa,
• aşırı hareketli, hep kendi bildiğince davranıyorsa,
• Gözleri bir şeye takılıp kalıyorsa,
• Bazı eşyaları döndürmek, sıraya dizmek gibi sıra dışı hareketler yapıyorsa,
• Günlük yaşamındaki düzen değişikliklerine aşırı tepki veriyorsa,
• otizm açısından değerlendirme yapmak gerekir.
Otizmde en önemli nokta erken tanıdır. Aslında birçok aile erken çocukluk döneminde çocuklarının gelişiminde diğer çocuklara göre farklılıklar gözlese de, ya bunu kendine bile itiraf etmek istemekten kaçınır, ya sebep olan farklı kılıflar bulur, ya da bunun geçici bir durum olduğunu düşünerek zamana bırakır.
Oysa, erken dönemde fark edilen ve eğitime başlanan birçok çocukta, ciddi anlamda ilerleme görmek mümkündür.
Birçok konuda olduğu gibi otizmde de, erken tanı, etkili ve düzenli özel eğitim ile başarı oranı artar.
Ama çocuğun yaşı ilerlediğinde, var olan problem davranışlar arttığında, eğitim süreci düzenli olmadığında başarı oranında düşüş yaşanma olasılı artabilmektedir.
Peki erken çocukluk döneminde otizmin belirtileri nelerdir, anne babalar çocuklarının gelişimini değerlendirirken nelere dikkat etmelidirler.
Otizmli çocuklar bebeklik dönmelerinde de sürekli huzursuz olan bebeklerdir. Kucağa alınmaktan da hoşlanmayabilirler, yatağa bırakılmaktan da hoşlanmayabilirler. Çoğu zaman anne babaları huzursuzluk sebeplerini tahmin etmekte zorlanırlar.
Nedeni belli olmayan sürekli ağlamaları olabilir. Ancak bu durum “Kolik Bebek” olma durumu ile karıştırılmamalıdır. Kolik bebekler günün belli saatlerinde başlayan ve kısa süre devam eden ağlama krizleri yaşarken, otizm riski altında olan bebeklerde bu ağlamalar daha yoğun ve uzun sürebilir.
Aynadaki görüntüsüne bakma, yetişkinin yüzüne gülümseme, güldüren hareketleri, jest ve mimikleri tekrarlama gibi becerileri diğer bebekler göre daha az sergileyebilirler.
Özellikle 6. Aydan itibaren ismi ile seslenildiğinde tepki vermeme, dönüp bakmama gibi davranışları olabilir.
İnsan sesine çok fazla tepki vermezken, oyuncakların çıkardıkları seslere ya da çevreden gelen seslere daha çok tepki verme davranışı gözlenebilir.
Daha ileri yaşlarda ismi ile seslenildiğinde tepki vermeme, arkası dönük iken çağrıldığında dönüp bakmama, göz kontağı kurmama gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Işıklı, dönen ve ses çıkaran nesnelere karşı olması gerekenden daha fazla ilgisi olabilir. Her çocuk bu tarz oyuncakları tercih edebilir, ama otizmli çocuklar için bu oyuncaklar takıntı boyutunda olabilir.
Ev içinde ya da bulunduğu diğer sosyal ortamlarda, açık kapıları kapatma, kapı açıp kapatma, dolap kapaklarını açıp kapatma gibi davranışları olabilir.
Yürümeye başladıktan sonra, ayak tabanının üstüne basmak yerine, parmak ucunda yürüyebilir. Bazı çocuklar yürümeye başladıktan sonra ara ara parmak ucunda yürüme davranışı sergileyebilir, ama otizm riski olan çocuklar çoğunlukla parmak ucunda yürümeyi tercih edebilir.
Sterotipik hareketler dediğimiz tekrarlayıcı hareketler gözlenebilir. Bu hareketler kendi etrafında dönme, ellerini sallama, el çırpma, öne arkaya sallanma şeklinde görülebilir.
Her çocukta olmasa da, otizm riski altında olan bazı çocuklarda duyusal sorunlar yaşanabilir. Bu duyusal sorunlar koklama, işitme, dokunma, görme, tat alma ile ilgili olabilir. Örneğin kalabalık ortamlara girdiğinde kulaklarını kapatma, dokunulmaktan hiç hoşlanmama ya da sürekli dokunma isteği içinde olma gibi olabilir.
İnce motor gelişim alanında yaşından beklenen bazı becerileri sergilemekte zorlanabilir. Kalem tutma, uzanma, kavrama gibi becerilerde daha az başarılı olabilirler.
Benzer bir durum da kaba motor beceriler için yaşanabilir. Merdiven inip çıkma, çift ayak zıplama, bisiklet kullanma, pedal çevirme gibi becerilerde zorlanabilirler.
Otizm riski altında olan çocukların dil ve konuşma gelişiminde de bazı gecikmeler olabilir. Yaşından beklenen düzeyde kelime dağarcığına sahip olmama, cümle kuramama, papağan konuşması olarak da tabir edilebilen “ekolali” gibi bazı özellikler gözlenebilmektedir.
Anne babalar için önemli olan durum, çocuklarında yukarıda belirtilen davranışları gördüklerinde tedirgin olmaları değil, tedbirli olmalarıdır.
Bu özelliklerin alanında deneyimli bir uzman tarafından değerlendirilmesi önemlidir. Bu değerlendirme sonucunda, çocuğun otizm riski altında olup olmadığı aileye söylenebilir.
Eğer çocuk otizm altında ise, önce tanılama süreci gerçekleştirilmeli, daha sonra aile ile birlikte özel eğitim süreci planlanmalı ve başlanmalıdır.
Özel eğitim sürecinin düzenli olması, alanında uzman kişilerce ve kurumlarca yürütülüyor olması ve ailenin de bu sürece katılımı eğitimden maximum fayda elde edilmesi açısından önemlidir.
Özel eğitim süreci ile birlikte yürütülmesi gereken başka bir süreç de terapi sürecidir. Çocuğun ihtiyacına göre, konuşma terapisi, duyu terapi ya da ergoterapi süreçleri de planlanabilir.
Otizm yelpazesi içinde bir de “Başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk” ifadesi de yer almaktadır. Kısacası bta-ybg olarak adlandırılan bu durumda tablo, bazı yönleri ile tipik otizmden farklılık gösterir.
Bta-ygb tanısı, belirgin sosyal etkileşim bozukluğu varlığında diğer tanıları alacak kadar yeterli belirtinin olmadığı durumlarda konur.
Bu tabloda, sterotipik hareketler çok yoğun görülmeyebilir.
Ekolali çok yoğun olmayabilir.
Gecikmiş konuşma tablosu yine vardır.
Göz kontağı hiç yok denemez ama, sınırlıdır.
İsmi ile seslenildiğinde çocuk dönüp bakma konusunda tercihsel davranabilir.
Duyusal hassasiyetler daha az görülebilir ya da olmayabilir.
Karşılıklı oyun oynamama, ,iletişim kurmakta zorluk, yalnız kalma isteği gibi belirtiler bu grypta da görülmektedir.
Bta-ygb tanısı almış olan çocukların bir kısmı, erken tanı alırsa ve etkili özel eğitim süreçlerinden geçerse bir süre sonra “Otizm duvarını aşma” dediğimiz durumu yaşayıp otizm spektrum bozukluğu tanısı yelpazesinden çıkabilir. Böylece çocuk, bir daha tanı almaz.
Tanı konan çocuk sayısı arttı, otizm ile ilgili alternatif tedavi ve terapi yöntemleri arttı, bu arada insanlar da otizmi daha yakından tanımaya başladı.
Dünyaya gelen her 68 çocuktan birinin otizmli olma riski var. Bu, çocuk doğum sayısını düşündüğümüzde oldukça yüksek bir sayı.
Otizm çok geniş bir yelpazede seyreden bir durumdur. Kendi içinde birçok çeşidi vardır. Bazen çocuklarda sadece otizm görülürken, bazen otizmin yanında ona eşlik eden epilepsi, dikkat eksikliği ya da down sendromu görülebilir. Otizme eşlik eden farklı bir durumun olması, otizmde elde edilecek başarıyı etkilemektedir.
Otizmin temel belirtileri şunlardır:
• Başkalarıyla göz teması kurmuyorsa,
• İsmini söylediğinizde bakmıyorsa,
• Söyleneni işitmiyor gibi davranıyorsa,
• Parmağıyla ile istediği şeyi göstermiyorsa,
• Oyuncaklarla oynamayı bilmiyorsa,
• Akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermiyorsa,
• Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz ortamlarda söylüyorsa,
• Konuşmada akranlarının gerisinde kalmışsa,
• Sallanmak, çırpınmak gibi garip hareketleri varsa,
• aşırı hareketli, hep kendi bildiğince davranıyorsa,
• Gözleri bir şeye takılıp kalıyorsa,
• Bazı eşyaları döndürmek, sıraya dizmek gibi sıra dışı hareketler yapıyorsa,
• Günlük yaşamındaki düzen değişikliklerine aşırı tepki veriyorsa,
• otizm açısından değerlendirme yapmak gerekir.
Otizmde en önemli nokta erken tanıdır. Aslında birçok aile erken çocukluk döneminde çocuklarının gelişiminde diğer çocuklara göre farklılıklar gözlese de, ya bunu kendine bile itiraf etmek istemekten kaçınır, ya sebep olan farklı kılıflar bulur, ya da bunun geçici bir durum olduğunu düşünerek zamana bırakır.
Oysa, erken dönemde fark edilen ve eğitime başlanan birçok çocukta, ciddi anlamda ilerleme görmek mümkündür.
Birçok konuda olduğu gibi otizmde de, erken tanı, etkili ve düzenli özel eğitim ile başarı oranı artar.
Ama çocuğun yaşı ilerlediğinde, var olan problem davranışlar arttığında, eğitim süreci düzenli olmadığında başarı oranında düşüş yaşanma olasılı artabilmektedir.
Peki erken çocukluk döneminde otizmin belirtileri nelerdir, anne babalar çocuklarının gelişimini değerlendirirken nelere dikkat etmelidirler.
Otizmli çocuklar bebeklik dönmelerinde de sürekli huzursuz olan bebeklerdir. Kucağa alınmaktan da hoşlanmayabilirler, yatağa bırakılmaktan da hoşlanmayabilirler. Çoğu zaman anne babaları huzursuzluk sebeplerini tahmin etmekte zorlanırlar.
Nedeni belli olmayan sürekli ağlamaları olabilir. Ancak bu durum “Kolik Bebek” olma durumu ile karıştırılmamalıdır. Kolik bebekler günün belli saatlerinde başlayan ve kısa süre devam eden ağlama krizleri yaşarken, otizm riski altında olan bebeklerde bu ağlamalar daha yoğun ve uzun sürebilir.
Aynadaki görüntüsüne bakma, yetişkinin yüzüne gülümseme, güldüren hareketleri, jest ve mimikleri tekrarlama gibi becerileri diğer bebekler göre daha az sergileyebilirler.
Özellikle 6. Aydan itibaren ismi ile seslenildiğinde tepki vermeme, dönüp bakmama gibi davranışları olabilir.
İnsan sesine çok fazla tepki vermezken, oyuncakların çıkardıkları seslere ya da çevreden gelen seslere daha çok tepki verme davranışı gözlenebilir.
Daha ileri yaşlarda ismi ile seslenildiğinde tepki vermeme, arkası dönük iken çağrıldığında dönüp bakmama, göz kontağı kurmama gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Işıklı, dönen ve ses çıkaran nesnelere karşı olması gerekenden daha fazla ilgisi olabilir. Her çocuk bu tarz oyuncakları tercih edebilir, ama otizmli çocuklar için bu oyuncaklar takıntı boyutunda olabilir.
Ev içinde ya da bulunduğu diğer sosyal ortamlarda, açık kapıları kapatma, kapı açıp kapatma, dolap kapaklarını açıp kapatma gibi davranışları olabilir.
Yürümeye başladıktan sonra, ayak tabanının üstüne basmak yerine, parmak ucunda yürüyebilir. Bazı çocuklar yürümeye başladıktan sonra ara ara parmak ucunda yürüme davranışı sergileyebilir, ama otizm riski olan çocuklar çoğunlukla parmak ucunda yürümeyi tercih edebilir.
Sterotipik hareketler dediğimiz tekrarlayıcı hareketler gözlenebilir. Bu hareketler kendi etrafında dönme, ellerini sallama, el çırpma, öne arkaya sallanma şeklinde görülebilir.
Her çocukta olmasa da, otizm riski altında olan bazı çocuklarda duyusal sorunlar yaşanabilir. Bu duyusal sorunlar koklama, işitme, dokunma, görme, tat alma ile ilgili olabilir. Örneğin kalabalık ortamlara girdiğinde kulaklarını kapatma, dokunulmaktan hiç hoşlanmama ya da sürekli dokunma isteği içinde olma gibi olabilir.
İnce motor gelişim alanında yaşından beklenen bazı becerileri sergilemekte zorlanabilir. Kalem tutma, uzanma, kavrama gibi becerilerde daha az başarılı olabilirler.
Benzer bir durum da kaba motor beceriler için yaşanabilir. Merdiven inip çıkma, çift ayak zıplama, bisiklet kullanma, pedal çevirme gibi becerilerde zorlanabilirler.
Otizm riski altında olan çocukların dil ve konuşma gelişiminde de bazı gecikmeler olabilir. Yaşından beklenen düzeyde kelime dağarcığına sahip olmama, cümle kuramama, papağan konuşması olarak da tabir edilebilen “ekolali” gibi bazı özellikler gözlenebilmektedir.
Anne babalar için önemli olan durum, çocuklarında yukarıda belirtilen davranışları gördüklerinde tedirgin olmaları değil, tedbirli olmalarıdır.
Bu özelliklerin alanında deneyimli bir uzman tarafından değerlendirilmesi önemlidir. Bu değerlendirme sonucunda, çocuğun otizm riski altında olup olmadığı aileye söylenebilir.
Eğer çocuk otizm altında ise, önce tanılama süreci gerçekleştirilmeli, daha sonra aile ile birlikte özel eğitim süreci planlanmalı ve başlanmalıdır.
Özel eğitim sürecinin düzenli olması, alanında uzman kişilerce ve kurumlarca yürütülüyor olması ve ailenin de bu sürece katılımı eğitimden maximum fayda elde edilmesi açısından önemlidir.
Özel eğitim süreci ile birlikte yürütülmesi gereken başka bir süreç de terapi sürecidir. Çocuğun ihtiyacına göre, konuşma terapisi, duyu terapi ya da ergoterapi süreçleri de planlanabilir.
Otizm yelpazesi içinde bir de “Başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk” ifadesi de yer almaktadır. Kısacası bta-ybg olarak adlandırılan bu durumda tablo, bazı yönleri ile tipik otizmden farklılık gösterir.
Bta-ygb tanısı, belirgin sosyal etkileşim bozukluğu varlığında diğer tanıları alacak kadar yeterli belirtinin olmadığı durumlarda konur.
Bu tabloda, sterotipik hareketler çok yoğun görülmeyebilir.
Ekolali çok yoğun olmayabilir.
Gecikmiş konuşma tablosu yine vardır.
Göz kontağı hiç yok denemez ama, sınırlıdır.
İsmi ile seslenildiğinde çocuk dönüp bakma konusunda tercihsel davranabilir.
Duyusal hassasiyetler daha az görülebilir ya da olmayabilir.
Karşılıklı oyun oynamama, ,iletişim kurmakta zorluk, yalnız kalma isteği gibi belirtiler bu grypta da görülmektedir.
Bta-ygb tanısı almış olan çocukların bir kısmı, erken tanı alırsa ve etkili özel eğitim süreçlerinden geçerse bir süre sonra “Otizm duvarını aşma” dediğimiz durumu yaşayıp otizm spektrum bozukluğu tanısı yelpazesinden çıkabilir. Böylece çocuk, bir daha tanı almaz.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Erken Çocukluk Döneminde Otizm" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Emine ERGÜN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Emine ERGÜN'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
