Çocuklarda Doğru Tuvalet Alışkanlığı İçin Bilinmesi Gerekenler
“Yaşamsal Üçlü” nün bir parçası olan tuvalet kontrolü, aynı beslenme ve uyku gibi, her canlının en temel ihtiyaçlarından biridir. Ömür boyu, her gün kullanılacak olan bu becerinin doğru bir şekilde kazandırılması için ebeveynlere önemli görevler düşmektedir.
Tuvalet eğitiminde altın kural, “doğru zaman” da “uygun adımlar” ile ilerlemektir. Her çocuğun gelişim hızı ve özellikleri birbirinden farklı olabileceğinden, ebeveynlerin çocuklarının hazır oluşluğunu değerlendirmek için bazı soruları cevaplamaları gerekmektedir.
• “Çocuğum Tuvalet Eğitimine hazır mı?”
Biyolojik olgunluk 18-24. Aydan itibaren başlamaktadır. Genellikle 2,5-3 yaş aralığı en uygun zamanlardır. Ancak çocuğun hazır oluşluğu sadece biyolojik değil, tüm gelişim alanlarında da olgunlaşmayı gerektirir. Başlangıçta 2 saatlik kuruluk, mesane kapasitesinin gelişimi için yeterlidir. Eğer çocuğumuz daha sık aralıklarla bezini ıslatıyorsa, biyolojik olgunlaşma için biraz daha takip gerekebilir.
Gelişimsel olgunlaşmaya dair dikkat edeceğimiz noktalar:
Çocuğunuz;
- Kendisine söylenilenleri anlıyor mu?
- Basit yönergelere uygun davranışlar sergiliyor mu? ( Bak, gel,ver,tut, otur,…)
- İstek ve ihtiyaçlarını işaretlerle de olsa ifade edebiliyor mu?
- Kısa sürelerle de olsa beklemesi gereken durumlarda sabredebiliyor mu?
- Tuvaletini yapmadan önce söylüyor ya da gözle görülür net belirtiler veriyor mu?
- Tuvaletini yaptıktan sonra söylüyor ya da rahatsızlık tepkileri veriyor mu?
Bu sorulara cevaplarınız “evet” ise, sıra sizin hazır oluşluğunuzu değerlendirmede.
• “Biz Hazır mıyız?”
Bu süreç ne kadar sakin ve tutarlı bir şekilde atlatılırsa o kadar kolay geçecektir. Bunun için anne-baba olarak sizin hazır oluşluğunuz da en az çocuğunuzun ki kadar önemlidir. Eğitime başlayacağınız dönemde olası çiş kaçırma kazaları sebebiyle sabrınızın testten geçeceği dönemlerdir. Dolayısıyla sizi ve ev ortamını etkileyecek dış faktörleri olabildiğince minimize etmek, stabil bir dönemde bu sürece başlamak fayda sağlayacaktır. Bu dönem ( en az iki , ortalama dört hafta) tatile gitmek, taşınmak, yatılı misafir ziyareti gibi değişimlerin yaşanmayacağı zamanlar için planlanırsa süreç daha rahat işleyebilir.
Hem çocuğunuz, hem de siz bu sürece HAZIR iseniz o halde aşamalı olarak Tuvalet Eğitimine başlayabiliriz.
1. Aşama: Hazırlık
a) Biyolojik Takip : Bezi çıkarmadan en az bir hafta önce, saatte bir gibi sıklıklar ile çocuğunuzun bezini kontrol edin. Islak olduğu zamanları saati ile birlikte kaydedeceğiniz bir liste oluşturduğunuzda çocuğunuza özel biyolojik çiş-kaka ritmini belirlemiş olursunuz. Bu liste aynı zamanda bezi çıkardıktan sonraki tuvalete gidiş zamanlarımıza ışık tutacaktır.
b) Farkındalık: Tuvaletin kullanımı hakkında çocuğa model olmak. Özellikle çocuğun tuvalet eğitimini tamamlamış diğer çocukları tuvaleti kullanırken gözlemleyebilmelerine imkan yaratmak model alarak öğrenmeye yardımcı olacaktır. Kreşe devam eden çocuklarda bu farkındalık, okul ortamında kolaylıkla kazandırılmaktadır.
c) Çocuğu fikren hazırlama: Önceden planladığımız eğitime başlama tarihine bir iki gün kala, çocuğunuza bez paketini göstererek : “Bunlar bittiğinde artık sen de külot giyecek ve bizim gibi tuvaleti kullanmaya başlayacaksın” gibi doğal söylemlerde bulunabiliriz. Beklentimizi çocuğa hissettirmeyerek onun endişelenmesini engelleyebiliriz.
d) Çocuğu sürece dahil etme- Motivasyon: Çocuğunuzu bilgilendirdikten sonra, iç çamaşırı alış-verişine birlikte gidilerek, kendi seçtiği çamaşırları almasına izin vermek sürece dahil olmalarını sağlayacaktır. Benzer şekilde birlikte adaptör veya lazımlık almak motivasyonu olumlu yönde etkileyebilir.
2. Aşama: Bez Bırakma
Bezi çıkardıktan sonra, daha önceden hazırlamış olduğumuz biyolojik takip listesine göre çocuğunuzun genellikle tuvaletini yaptığı zaman dilimlerinde tuvalete götürün ve ortalama 5 dk. Oturmasını sağlayın. Bu aşamada baskıcı olmak, çocukla çatışmaya girmek ya da tamamen çocuğa göre hareket etmek süreci olumsuz etkileyebilir. “Çişin geldi mi?” yerine (eğer çocuğunuz çişinin geldiğini haber vermiyorsa), “Hadi tuvalete gidiyoruz, bakalım çiş gelmiş mi?” gibi sakin ama kararlı ifadeler ile çocuğu endişelendirmeden uyum sağlamasını kolaylaştırabiliriz. Çok sık tuvalete götürmek ( bir saatten kısa aralıklarla), çocuğun oyun gibi sevdiği bir etkinliği bölerek götürmek çocuğun tuvalete gitme istediğini azaltır. Tuvalette kendisini güvende hissedebilmesi için, yanında olmanız, ayaklarının boşlukta kalmaması için altına bir basamak koymanız yerinde olacaktır.
Oturarak beklenilen 5 dk sonunda çocuğunuz çişini tuvalete yapmamış olsa dahi kaldırınız. Daha uzun sürelerle oturtmaya çalışmak, çocuğunuzun sıkılmasına ve tuvalet ile ilgili olumsuz algı oluşturmasına sebep olabilir.
Tuvalette oturma anlarını sırf çocuk sıkılmasın diye eğlence alanına çevirmek, tablet-oyuncak gibi dikkat dağıtıcılar kullanmak da sakıncalıdır. Çünkü bu durumda çocuk çişini yapmaya odaklanamaz ve tuvalet amacı dışında bir ortama dönüşür. Sevecen, sakin bir şekilde çocuğunuzla tuvalet anında ve hakkında sohbet etmeniz en güzelidir.
Ayrıca bu aşamadan sonra en önemli durum, çıkarılan bezi bir daha takmamaktır. Aksi halde çocuğunuz çelişkiye düşecek, kafası karışacak ve eğitim süreci uzayacaktır.
3. Aşama: Pekiştirme
Eğitime başladıktan sonra, çocuğunuzun bunu sağlıklı bir şekilde öğrenmesi sizin tepkilerinize bağlıdır.
Çocuğunuza, çişini veya kakasını tuvalete yaptığı her deneyime karşı MEMNUNİYET, altına yaptığı her deneyime de KAYITSIZLIK tepkisi vermelisiniz.
Memnuniyetinizi, teşekkür ederek, sarılıp öperek, “aferin” diyerek gösterebilirsiniz. (Abartılı sevinç tepkilerinden kaçınmanızı öneririm.)
Altına kaçırma kazalarına karşı kayıtsızlık tepkisi ise, hiçbir açıklama yapmadan, hiçbir şey olmamış gibi sakinlikle davranmamızdır. Çocukların sözlerden çok beden dilimize odaklandıklarını da unutmayalım. Bu aşamada kızma, azarlama,aşağılama, utandırma, kıyaslama, tehdit etme gibi yaklaşımlar, çocuğun uzun vadeli psikolojik gelişimini etkileyecek izler bırakabilir. Çocuğunuza “altın ıslanmış, hadi dolabından kuru çamaşır getir, değiştirmene yardımcı olayım” denilebilir.
İstendik davranışa odaklandığımızda (çişini söyleme, haber verme, oturttuğumuzda tuvalete yapma,vs…) ve ilgimizi bunlarla karşılaştığımızda gösterdiğimizde istenmedik davranış olan altına kaçırmalar azalacaktır.
Tuvalet Eğitimi, her çocuğun kazanabileceği temel bir beceridir. Hazır olmayan bir çocuğu bu sürece zorlamak, başarı veya zeka ile ilişkilendirmek doğru değildir. Doğru olan, çocuğunuzun sizin rehberliğinizde ve doğru yaklaşımlarınız ile hayatı için çok önemli olan bu beceriyi kazanabilmesine yardımcı olmaktır.
Eğer ÇOCUĞUNUZ;
Tuvalet eğitimini iki aydan fazla süredir kazanamadıysa,
Bir ay geçmesine rağmen,tuvalete yapma sıklığı kazalardan çok çok daha az ise,
Çocuğunuz ısrarla tuvalete oturmayı reddediyorsa,
Kakasını tutuyor ve yapmamak için direniyorsa,
Size tepki olarak tuvaletini tuvalet dışında her yere yapmaya başladıysa,
Dört yaşından sonra kaka kontrolü, beş yaşından sonra çiş kontrolü kazanılamadı ya da kaybolduysa,
Tuvalet eğitimi gündüz tamamlandığı halde gece kontrol kazanamıyorsa
Daha detaylı veya spesifik önerilere ihtiyacınız olabilir. Bu aşamada yardım almaktan çekinmeyiniz.
Çocuklarınızla mutluluklar ve eğitim süreçlerinde kolaylıklar diliyorum.
Benal Saraçoğlu YARDIMCI
Çocuk Gelişimi Uzmanı
Tuvalet eğitiminde altın kural, “doğru zaman” da “uygun adımlar” ile ilerlemektir. Her çocuğun gelişim hızı ve özellikleri birbirinden farklı olabileceğinden, ebeveynlerin çocuklarının hazır oluşluğunu değerlendirmek için bazı soruları cevaplamaları gerekmektedir.
• “Çocuğum Tuvalet Eğitimine hazır mı?”
Biyolojik olgunluk 18-24. Aydan itibaren başlamaktadır. Genellikle 2,5-3 yaş aralığı en uygun zamanlardır. Ancak çocuğun hazır oluşluğu sadece biyolojik değil, tüm gelişim alanlarında da olgunlaşmayı gerektirir. Başlangıçta 2 saatlik kuruluk, mesane kapasitesinin gelişimi için yeterlidir. Eğer çocuğumuz daha sık aralıklarla bezini ıslatıyorsa, biyolojik olgunlaşma için biraz daha takip gerekebilir.
Gelişimsel olgunlaşmaya dair dikkat edeceğimiz noktalar:
Çocuğunuz;
- Kendisine söylenilenleri anlıyor mu?
- Basit yönergelere uygun davranışlar sergiliyor mu? ( Bak, gel,ver,tut, otur,…)
- İstek ve ihtiyaçlarını işaretlerle de olsa ifade edebiliyor mu?
- Kısa sürelerle de olsa beklemesi gereken durumlarda sabredebiliyor mu?
- Tuvaletini yapmadan önce söylüyor ya da gözle görülür net belirtiler veriyor mu?
- Tuvaletini yaptıktan sonra söylüyor ya da rahatsızlık tepkileri veriyor mu?
Bu sorulara cevaplarınız “evet” ise, sıra sizin hazır oluşluğunuzu değerlendirmede.
• “Biz Hazır mıyız?”
Bu süreç ne kadar sakin ve tutarlı bir şekilde atlatılırsa o kadar kolay geçecektir. Bunun için anne-baba olarak sizin hazır oluşluğunuz da en az çocuğunuzun ki kadar önemlidir. Eğitime başlayacağınız dönemde olası çiş kaçırma kazaları sebebiyle sabrınızın testten geçeceği dönemlerdir. Dolayısıyla sizi ve ev ortamını etkileyecek dış faktörleri olabildiğince minimize etmek, stabil bir dönemde bu sürece başlamak fayda sağlayacaktır. Bu dönem ( en az iki , ortalama dört hafta) tatile gitmek, taşınmak, yatılı misafir ziyareti gibi değişimlerin yaşanmayacağı zamanlar için planlanırsa süreç daha rahat işleyebilir.
Hem çocuğunuz, hem de siz bu sürece HAZIR iseniz o halde aşamalı olarak Tuvalet Eğitimine başlayabiliriz.
1. Aşama: Hazırlık
a) Biyolojik Takip : Bezi çıkarmadan en az bir hafta önce, saatte bir gibi sıklıklar ile çocuğunuzun bezini kontrol edin. Islak olduğu zamanları saati ile birlikte kaydedeceğiniz bir liste oluşturduğunuzda çocuğunuza özel biyolojik çiş-kaka ritmini belirlemiş olursunuz. Bu liste aynı zamanda bezi çıkardıktan sonraki tuvalete gidiş zamanlarımıza ışık tutacaktır.
b) Farkındalık: Tuvaletin kullanımı hakkında çocuğa model olmak. Özellikle çocuğun tuvalet eğitimini tamamlamış diğer çocukları tuvaleti kullanırken gözlemleyebilmelerine imkan yaratmak model alarak öğrenmeye yardımcı olacaktır. Kreşe devam eden çocuklarda bu farkındalık, okul ortamında kolaylıkla kazandırılmaktadır.
c) Çocuğu fikren hazırlama: Önceden planladığımız eğitime başlama tarihine bir iki gün kala, çocuğunuza bez paketini göstererek : “Bunlar bittiğinde artık sen de külot giyecek ve bizim gibi tuvaleti kullanmaya başlayacaksın” gibi doğal söylemlerde bulunabiliriz. Beklentimizi çocuğa hissettirmeyerek onun endişelenmesini engelleyebiliriz.
d) Çocuğu sürece dahil etme- Motivasyon: Çocuğunuzu bilgilendirdikten sonra, iç çamaşırı alış-verişine birlikte gidilerek, kendi seçtiği çamaşırları almasına izin vermek sürece dahil olmalarını sağlayacaktır. Benzer şekilde birlikte adaptör veya lazımlık almak motivasyonu olumlu yönde etkileyebilir.
2. Aşama: Bez Bırakma
Bezi çıkardıktan sonra, daha önceden hazırlamış olduğumuz biyolojik takip listesine göre çocuğunuzun genellikle tuvaletini yaptığı zaman dilimlerinde tuvalete götürün ve ortalama 5 dk. Oturmasını sağlayın. Bu aşamada baskıcı olmak, çocukla çatışmaya girmek ya da tamamen çocuğa göre hareket etmek süreci olumsuz etkileyebilir. “Çişin geldi mi?” yerine (eğer çocuğunuz çişinin geldiğini haber vermiyorsa), “Hadi tuvalete gidiyoruz, bakalım çiş gelmiş mi?” gibi sakin ama kararlı ifadeler ile çocuğu endişelendirmeden uyum sağlamasını kolaylaştırabiliriz. Çok sık tuvalete götürmek ( bir saatten kısa aralıklarla), çocuğun oyun gibi sevdiği bir etkinliği bölerek götürmek çocuğun tuvalete gitme istediğini azaltır. Tuvalette kendisini güvende hissedebilmesi için, yanında olmanız, ayaklarının boşlukta kalmaması için altına bir basamak koymanız yerinde olacaktır.
Oturarak beklenilen 5 dk sonunda çocuğunuz çişini tuvalete yapmamış olsa dahi kaldırınız. Daha uzun sürelerle oturtmaya çalışmak, çocuğunuzun sıkılmasına ve tuvalet ile ilgili olumsuz algı oluşturmasına sebep olabilir.
Tuvalette oturma anlarını sırf çocuk sıkılmasın diye eğlence alanına çevirmek, tablet-oyuncak gibi dikkat dağıtıcılar kullanmak da sakıncalıdır. Çünkü bu durumda çocuk çişini yapmaya odaklanamaz ve tuvalet amacı dışında bir ortama dönüşür. Sevecen, sakin bir şekilde çocuğunuzla tuvalet anında ve hakkında sohbet etmeniz en güzelidir.
Ayrıca bu aşamadan sonra en önemli durum, çıkarılan bezi bir daha takmamaktır. Aksi halde çocuğunuz çelişkiye düşecek, kafası karışacak ve eğitim süreci uzayacaktır.
3. Aşama: Pekiştirme
Eğitime başladıktan sonra, çocuğunuzun bunu sağlıklı bir şekilde öğrenmesi sizin tepkilerinize bağlıdır.
Çocuğunuza, çişini veya kakasını tuvalete yaptığı her deneyime karşı MEMNUNİYET, altına yaptığı her deneyime de KAYITSIZLIK tepkisi vermelisiniz.
Memnuniyetinizi, teşekkür ederek, sarılıp öperek, “aferin” diyerek gösterebilirsiniz. (Abartılı sevinç tepkilerinden kaçınmanızı öneririm.)
Altına kaçırma kazalarına karşı kayıtsızlık tepkisi ise, hiçbir açıklama yapmadan, hiçbir şey olmamış gibi sakinlikle davranmamızdır. Çocukların sözlerden çok beden dilimize odaklandıklarını da unutmayalım. Bu aşamada kızma, azarlama,aşağılama, utandırma, kıyaslama, tehdit etme gibi yaklaşımlar, çocuğun uzun vadeli psikolojik gelişimini etkileyecek izler bırakabilir. Çocuğunuza “altın ıslanmış, hadi dolabından kuru çamaşır getir, değiştirmene yardımcı olayım” denilebilir.
İstendik davranışa odaklandığımızda (çişini söyleme, haber verme, oturttuğumuzda tuvalete yapma,vs…) ve ilgimizi bunlarla karşılaştığımızda gösterdiğimizde istenmedik davranış olan altına kaçırmalar azalacaktır.
Tuvalet Eğitimi, her çocuğun kazanabileceği temel bir beceridir. Hazır olmayan bir çocuğu bu sürece zorlamak, başarı veya zeka ile ilişkilendirmek doğru değildir. Doğru olan, çocuğunuzun sizin rehberliğinizde ve doğru yaklaşımlarınız ile hayatı için çok önemli olan bu beceriyi kazanabilmesine yardımcı olmaktır.
Eğer ÇOCUĞUNUZ;
Tuvalet eğitimini iki aydan fazla süredir kazanamadıysa,
Bir ay geçmesine rağmen,tuvalete yapma sıklığı kazalardan çok çok daha az ise,
Çocuğunuz ısrarla tuvalete oturmayı reddediyorsa,
Kakasını tutuyor ve yapmamak için direniyorsa,
Size tepki olarak tuvaletini tuvalet dışında her yere yapmaya başladıysa,
Dört yaşından sonra kaka kontrolü, beş yaşından sonra çiş kontrolü kazanılamadı ya da kaybolduysa,
Tuvalet eğitimi gündüz tamamlandığı halde gece kontrol kazanamıyorsa
Daha detaylı veya spesifik önerilere ihtiyacınız olabilir. Bu aşamada yardım almaktan çekinmeyiniz.
Çocuklarınızla mutluluklar ve eğitim süreçlerinde kolaylıklar diliyorum.
Benal Saraçoğlu YARDIMCI
Çocuk Gelişimi Uzmanı
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Doğru Tuvalet Alışkanlığı İçin Bilinmesi Gerekenler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Benal SARAÇOĞLU YARDIMCI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Benal SARAÇOĞLU YARDIMCI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
çocuklarda tuvalet eğitimi, çocuklarda tuvalet alışkanlığı, bez bırakma, çocuğum tuvalet eğitimine hazırmı, tuvalet eğitimi öncesi, doğru tuvalet eğitimi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
