2007'den Bugüne 92,259 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Yapma! Diyorum, Yapıyor
MAKALE #19190 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.İsa Özgür ÖZER | Yayın Ocak 2018 | 9,420 Okuyucu
“Bir çocukta değiştirmek istediğimiz bir şey varsa, öncelikle durup düşünmeli ve o şeyi kendimizde değiştirmenin daha doğru bir seçenek olup olmadığından emin olmalıyız.” – Carl Gustav JUNG
Birlikte çalıştığım ebeveynlerden en sık duyduğum yakınmalardan birisi bu: Çocuklarındaki olumsuz davranışlarla nasıl başa çıkabilecekleri konusunda çaresiz hissetmeleri. Bu açıdan ebeveynlerin, çocuklarındaki olumsuz davranışlara nasıl müdahale edebileceklerine ilişkin birkaç pratik bilgi sunmayı uygun gördüm.
Öncelikle anne babaların şunu bilmesinde yarar var: Çocuğunuz ne kadar istenmeyen davranışlarda bulunursa bulunsun, kötü olan çocuğun kendisi değil, davranışıdır. Çocuğunun türlü yaramazlıklarından, kötü davranışlarından yorulan ve yıpranan ebeveynler, çocuklarını olduklarından daha kötü görebilir, öfke besleyebilir hatta ondan utanç duyabilir. Ancak bu sizi çocuğunuzdan uzaklaştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Özellikle çocukla yaptığı davranış hakkında konuşurken bu tutumu takınmak, işleri sizler için daha kolay hale getirecektir. Örneğin, çocuğa “Beni çıldırtıyorsun! Çok sinir bozucusun” demekle “İyi bir çocuk olmana rağmen …….. yapman beni sinirlendiriyor.” Demek arasında büyük bir fark vardır. Peki iyi çocuklar neden kötü davranış gösteriyor olabilirler?
- Olumsuz davranış ödüllendiriliyorsa çocuk bunu yapmaya devam eder.
“Neden böyle bir şey yapayım?” diye düşünüyor olabilirsiniz ancak farkında olmadan çocukların kötü davranışlarını ödüllendirerek pekiştirmek mümkün. Örneğin özellikle erkek çocukların argo konuşmaları aile içinde ya da yakın akrabalar tarafından gülerek karşılanıyorsa, çocuk bundan hoşnutluk duyacak, bu davranışı olumlu bir davranış olarak zihnine işleyecek, aynı şeyi okulda arkadaşlarına karşı da deneyecektir. Ya da kendi başına yemek yiyebileceği halde ısrarla annesinin yedirmesini isteyen çocuk, ısrarlarına dayanamayan annesi tarafından yemeği yedirildiği müddetçe ödüllendirilmiş olur ve bunu yapmaya devam edecektir. Benzer şekilde ağladığı zaman istekleri yerine getirilen çocuk, ağlamanın isteklerini elde etmek için iyi bir yol olduğunu düşünerek buna devam edecektir.
- Olumsuz davranış ilgi ve dikkat çekme ihtiyacını karşılıyorsa çocuk bunu yapmaya devam eder.
Çocukların düşünce biçimi göz önüne alınırsa, bir davranışı pekiştiren şey her zaman ödül olmayabilir. Kötü bir davranışta bulunduğunda ödül vermenin aksine bağırıp çağırıyor, tartışmaya giriyor, ilginizi bir şekilde ona yönlendiriyorsanız da farkında olmadan yaptığı davranışı ödüllendirmiş olabilirsiniz. Bu her ne kadar yetişkinlere anormal gelse de çocuklar için bazen olumsuz da olsa ilgi odağı olabilmek ya da fark edilmek bir hoşnutluk yaratabilir.
- Olumsuz davranış istenmeyen bir şeyden kaçınmayı sağlıyorsa, bu davranış tekrarlanır.
Çocuklar her zaman isteklerini elde etmek için değil, istemedikleri bir şeyden kaçmak için de olumsuz davranış gösterebilirler. Bu davranışların en sık rastlanan örneklerinden biri de yalan söylemektir. Sık sık yalan söyleyen bir çocuk genellikle doğru söylediği takdirde karşılaşması olası sonuçları bertaraf etmek istemektedir (Eğer bir kişilik bozukluğu yoksa).
Yukarıdaki gibi birtakım olası nedenlerden kaynaklı olumsuz davranışı değiştirmede izlenmesi gereken yol:
1) Olumsuz davranışın belirlenmesi2) Olumsuz davranışı söndürmeye yönelik çalışma3) Olumsuz davranışın yerine koyulacak olumlu davranışın belirlenmesi4) Olumlu davranışı alışkanlık haline getirmek adına çalışma

Olumsuz davranışa yönelik kullanılabilecek yöntemler
Görmezden gelme: Eğer çocuğunuz kendisine ya da bir başkasına ciddi derecede zarar verecek olumsuz bir davranışta bulunmuyorsa (ağlamak, bağırmak, küsmek, yemek yememek vs.) bu hareketlerde bulunduğu her zaman ilginizi ondan çekip olumlu ya da olumsuz herhangi bir tepkide bulunmayarak onu kendisiyle baş başa bırakmayı deneyebilirsiniz. Ancak bunu tutarlı bir şekilde, her zaman uygulamalısınız. Tekrarlandığı takdirde çocuk, davranışının işlevsiz olduğunu fark ederek buna son verip başka bir şey denemek isteyecektir.
Kesin, net bir iletişim: Olumsuz davranış karşısında sakinliğinizi koruyarak, bağırıp çağırmadan ancak kararlı bir şekilde tepkinizi koyun. Çoğunuzun yapmasını istemediğiniz davranışı olabildiğince somut, açık bir şekilde ifade edin. Örneğin “Uslu bir çocuk ol.” Ya da “Yaramazlık yapma” demek, çocuklar için belirsiz ifadeler olabilir. Bunun yerine “Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını yerine koymalısın.” ya da “Otobüste bir başkası rahatsız olabileceğinden çok yüksek sesle konuşmamalısın, kısık sesle konuşabilirsin” gibi ifadeler, daha açık ve olumsuz davranışa vurgu yapan ifadelerdir.
2. Tip Ceza: Ceza mecbur kalmadıkça başvurulması önerilen bir yöntem değildir çünkü kalıcı bir çözüm değildir, davranışın bastırılmasına neden olur ve bir süre sonra yeniden ortaya çıkabilir ya da başka bir davranışa neden olabilir (alt ıslatma gibi). Ayrıca ceza olumsuz davranışı belli ölçüde bastırsa da, yerine koyulacak olumlu davranışlar konusunda çocuğa yol göstermediğinden, tam anlamıyla değişim için yeterli değildir. Yine de değişim sürecinin sadece bir parçası olarak görülüp uygulanmak istenirse 2. tip cezanın uygulanması önerilir. Bu da çocuğa hoşuna gitmeyecek bir şey yapmaktan çok (odaya kapatma, vurma, aç bırakma gibi) onu hoşuna giden bir şeyden mahrum bırakmaktır (Hamburger yemeye götürmekten vazgeçme, tabletle oynamasına izin vermeme gibi). Bu ve benzeri uygulamalar, çocuğun yaptığı davranışın sonuçlarını yaşamasına olanak tanıyacak ve olumsuz davranışlarından tecrübe edinmesine vesile olacaktır.

Olumlu davranış kazandırmaya yönelik kullanılabilecek yöntemler
Olumlu Pekiştirme: Olumsuz davranışların olası nedenleri olarak yukarıda yazmış olduğum her şey (ödül sağlama, ilgi-dikkat sağlama, kaçınmayı sağlama) olumlu davranışlar için de geçerlidir. Yani olumlu bir davranış da ödül getiriyor, dikkat çekmeyi sağlıyor ya da istenmeyenden kaçınmayı sağlıyorsa tekrarlanacaktır. O halde çocuğunuzun olumsuz davranış yerine göstermesini beklediğiniz olumlu davranışı da pekiştirebilirsiniz. Bunu yaparken şu önemli ilkelere dikkat etmelisiniz:
- Ödülünüz çocuk için cazip ve ilgi çekici olmalıdır. - …….. yaparsan ödül veririm demek yerine, çocuğunuz kendi başına olumlu bir davranışta bulunduğunda bunu ödüllendirmelisiniz.- Davranışla ve ödül arasındaki zamanı çok uzun tutmamalısınız. Eğer ödülünüz hafta sonu yapılacak bir şeyse bile bunu hafta içi çocuğunuzla konuşarak bilgilendirmelisiniz.- Ödül verirken çocuğunuzun ödül-davranış arasındaki ilişkiyi anlamasına yardımcı olmalısınız. Örneğin çocuğunuzun odasına girdiniz ve yatağını topladığını gördünüz, “Harikasın” diye takdir etmek iyi gözükse de, yetersizdir çünkü çocuğun neden takdir edildiğini anlamasına ihtiyaç vardır. “Yatağını topladığını görmek beni çok sevindirdi, aferin sana.” gibi bir ifade, çok daha işlevsel olacaktır. - Çocuklar her zaman olumlu davranışı tam olarak gerçekleştiremeyebilir. Bu sebeple onu teşvik etmek adına tam anlamıyla doğru olmasa da olumlu bir davranışa yakın, çabaladığını gördüğünüz birtakım davranışları da ödüllendirmeye özen gösterin.
Sonuç olarak çocukları küçük adamlar değil de çocuk olarak görmek, onların davranışlarını anlamada, açıklamada ve bunlara müdahale edebilmede yol göstericidir. Fransızlar, “Eğer bir sorun okulda yaşanıyorsa, çözümü de okuldadır.” derler. O halde ailede yaşanmışsa çözümü de çoğu zaman ailededir. Çocuğunuzu değiştirmeye kalkışmadan önce kendi düşüncelerinizi, davranışlarınızı ve duygularınızı gözden geçirmekte yarar var. Aynı zamanda nasıl bir rol modeli olduğunuz, çocuğunuzun davranışları hakkında size ipucu verebilir. Tüm bunları gözden geçirip, olumsuz davranışların ne gibi bir amaçla yapıldığını keşfettiğiniz zaman, çözüme de çok yaklaşmış olacaksınız. Yine de kendi başınıza zor olabileceğini düşünüyor ve yardıma ihtiyaç duyuyorsanız, sizin için uygun olan herhangi bir profesyonelden yardım alabilirsiniz.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Yapma! Diyorum, Yapıyor" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.İsa Özgür ÖZER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.İsa Özgür ÖZER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
İsa Özgür ÖZER Fotoğraf
Uzm.Psk.Dnş.İsa Özgür ÖZER
Ankara (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi1 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Dnş.İsa Özgür ÖZER'in Yazıları
► Hata Yapma Korkusu Psk.Namık ACAR
► Çocuğum Mastürbasyon Yapıyor Ne Yapabilirim? Psk.Dnş.Alaaddin DEBGİCİ
► Mutsuz Çocuk Yanlış Evlilik Yapıyor... Psk.Dnş.Mustafa Kemal ÇELİK
► Çocuğum Mastürbasyon Yapıyor, Nasıl Davranmalıyım ÇOK OKUNUYOR Psk.Dnş.Alaaddin DEBGİCİ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Yapma! Diyorum, Yapıyor' başlığıyla benzeşen toplam 24 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Porno Bağımlılığı Şubat 2020
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:45
Top