ŞİŞMANLIK NEDİR?

Şişmanlık vücut ağırlığının ideal kilonun üzerine çıkması durumudur. Şişmanlıkta yağ dokusu diğer dokulara ( su ve kas yoğunlukları) göre artmıştır.

ŞİŞMANLIĞIN SAPTANMASI:

Şişmanlık , boy ve ağırlık ölçülerinin ilgili standartlarla (beden kitle indeksi , olması gereken ağırlık) karşılaştırılması , deri kıvrım kalınlıklarının ölçülmesi , klinik gözlemler gibi yöntemlerle saptanabilir.

Beden kitle indeksi : Her bireyin beden yapısı aynı değildir. Boyun kiloya oranı beden kitle indeksini vermektedir. Beden kitle indeksinizi hesaplamak için kilonuzu boyunuzun karesine bölmek yeterlidir. Çıkan değer 18 in altı ise hastalıklı zayıf , 18-19.9 arası zayıf , 20-25 arası normal , 25-29.9 arası şişman , 30 -35 arası ağır şişman ,35 üstüde obez olarak değerlendirilir. Örneğin; boyu 1.62 olan bir bayan 52 kilo ise beden kitle indeksi : 52/1.62*1.62=19.81 yani zayıf grubundadır fakat normal sınıra yaklaşmıştır.
Triseps deri kıvrım kalınlığı bayanlarda 30 mm, erkeklerde 23 mm üstü olması şişmanlığın göstergesidir.
Bedendeki yağ oranının toplandığı yerde çok önemlidir. Eğer yağ bedenin alt bölgesinde toplanmışa jinoid (armut tip) ,yağ bedenin üst bölgesinde toplanmış ise android (elma) şişmanlık olarak sınıflandırılır. Bunu belirlemek için de bel kalça oranı ölçüt olarak kullanılabilmektedir. Bel / kalça oranı erkeklerde 1.0 , bayanlarda 0.85 üstü olursa eğer şişman olarak değerlendirilmektedir.

ŞİŞMANLIĞIN NEDENLERİ?

Şişmanlık uzun süren enerji dengesizliği sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Genelde alınan enerji yakılan enerjiden fazla olduğu durumlarda gözlemlenir. Bunun belli başlı sebepleri vardır. Bunları açıklamak gerekirse ;
1.Demogrofik faktörler : ırk , cinsiyet ,yaş faktörleri
2. Aşırı yeme davranışı : genelde fast food tarzı beslenme , aşırı yağlı yiyeceklerin çok sık tüketilmesi , gece yemeği yenmesi ,aşırı şekerli besinlerin sık tüketimi ,karbonhidrat ağırlıklı beslenme , hamur işlerinin fazla tüketim ..vs
3. Düşük sosyo-ekonomik durumdan yüksek sosyo-ekonomik duruma geçiş
4. Köyden kente göç.
5. Biyolojik faktörler : doğum sayısı ve sıklığı , genetik yatkınlık. Genelde yağ hücre sayısı , büyüklüğü ,ve depo edildiği yerler kalıtımsal özelliktedir.
6. Fazla alkol ve sigara tüketimi
7. Fiziksel aktivite azlığı :Genellikle sedanter yaşayan (hareketsiz kişiler) hareketli olanlar kadar yemektedirler. Bu durumda enerji dengesi de paralel olarak bozulmaktadır. Alınan enerji harcanılan enerjiden kat be kat fazla olacağı için kişiye kilo olarak geri dönmektedir.Ağır işte çalışanlar arasında şişmanlık daha az olmasına karşın memur kesimi gibi oturarak çalışan kimselerde şişmanlık daha yaygın görülmektedir. Bunun sebebi de fiziksel aktivite azlığı ile ilişkilidir.
8. Psikolojik bozukluklar :Bazı kimseler üzüntülü , sıkıntılı , depresyon durumlarında kendilerini yemek yemeye vererek mutlu hissetmektedir. Tabiî ki bunun tersi durumlarda olmaktadır.
9.Bazal metabolizma hızı : bu terim vücudun günlük yaktığı enerjiyi temsil etmektedir. Bazı kimselerde bazal metabolizma hızı cok yavaş olmasına karşın bazı kişilerde de bir hayli yüksektir. Bazalı yavaş olanlarda alınan enerjinin fazla olması şişmanlığın sebebi olarak sayılabilir.
10. Metabolik ve Hormonal Bozukluklar : Özellikle zayıflama diyetlerine dirençli olan kişilerde ki şişmanlık hormonal ve metabolik nedenlere dayanmaktadır.Bazı hormonlar bazal metabolizma hızını etkilemektedir.Hormonal nedenle bazal metabolizma hızının yavaş oluşu , enerji harcamasını azaltarak alınan besinlerin bir kısmının yağ olarak depolanmasına sebep olmaktadır.
11. şişmanlığın diğer bir nedeni de bireysel olmayan şok diyetlerin fazla sayıda yapılmasıdır. Hızlı yitirilen ağırlık normal beslenmeye geçince aynı hızla geri alınır. Yeniden diyete başlanıldığı zaman zayıflama da bu nedenle daha yavaş olmaktadır. Oluşan bu dönü sonucunda da şişmanlık oluşmaktadır.
Bugün şişmanlık bir hastalık olarak değerlendirilmelidir. Şişmanlık bireyin sağlığını çeşitli yönlerde etkilemektedir. Bu etkileri sıralarsak ;
1.Birey kendisini aynaya baktığında çirkin hissedecek ve ruh hali bozulacak ,kendisine olan güveni sarsılacaktır.
2.Orta yaşlı ve yaşlılarda şişmanlık sonucu eklem hastalıkları görülebilmektedir.
3. Kalp ,damar hastalıkları oluşma riski artmaktadır.
4. Böbrek ,pankreas ,karaciğer fonksiyon bozuklukları oluşabilmektedir.
5.kas hareketlerinin verimi azalmaktadır.
6.Kronik hastalıkların oluşum riski arttırarak yaşam kalitesini düşürmektedir.
7.Şişmanlarda genelde kan kolesterol düzeyi yüksek olmaktadır.
8.Hipertansiyonlu oranı şişman kişilerde daha yüksektir.

ŞİŞMANLIĞIN ÖNLENMESİ

Şişmanlıkta mutlaka zamanında müdahale yapılması gereken bir hastalıktır. Kişilerin besinlerden alınan enerji ile enerji harcaması konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Uygulanan zayıflama diyeti ;
1.Mutlaka kişinin değerlerine uygun hazırlanmalıdır. Unutmayınız ki diyet tamamen kişiye özgü beslenme programıdır.
2.zayıflama diyetlerinde alınan enerji kişinin harcadığı enerjiden az olmalıdır.
3.Mutlaka diyet hazırlanmadan önce kişinin beslenme hikayesi alınmalıdır, ve kişinin beslenme alışkanlığına göre doyurucu aç bırakmayacak bir program hazırlanmalıdır.
4. Fiziksel aktiviteyi arttırabilme olanağı olacak kişilere egzersiz önerilmelidir.
5. Diyetin protein , karbonhidrat ve yağ dengesi beslenme ilkelerine uygun olarak hazırlanmalıdır. Tek tip besinle hazırlanan beslenme programları uygulanmamalıdır.
6. Kişiye su içme alışkanlığı kazandılrılması gerekmektedir.
7.Diyet programı haftada yarım yada 1 kg lık yağ dokusu kayıpları hedeflenerek hazırlanmalıdır. Aşırı eneri kısıtlanması yapılmamalıdır.
8.Zayıflama programında kişinin boyuna göre olması gerekn ideal kilo belirlenmelidir.
9. Zayıflama diyetinde enerjisi hesaplanmayan besinler yenmemelidir. Eğer farklı bir besin tüketildiği takdirde ( misafirlikte yenilen pasta gibi) mutlaka onun karşılı olan besin diyetten çıkarılmalıdır.
10. posalı besinler hem kan şekerini düzenler hemde acıkmayı geciktirir. Bu nedenle zayflama diyetlerinde beyaz ekmek yerine kepekli ekmek ,pirinç yerine bulgur ve kurubaklagiller tercih edilmelidir.
11. suyun birebir zayıflamaya etkisi olmasa da yemeklerden önce içilecek su şişkinlik yapacağı için önerilebilir.
12.Zayıflama diyetleri mutlaka yağ deposu kaybını hedeflemelidir. Kas ve su kaybı en azda tutulmalı hatta bu degerler az ise arttırılmalıdır. Yani zayıflamada su kaybı kilo kaybı olarak görülmemelidir. Kilo kaybı = yağ kaybı olmalıdır.
Normal ağırlığa ulaşıldığı zaman mutlaka var olan kiloyu koruyacak koruma programı da uygulanmalıdır. Unutmayınız ki zayıflamak için beslenme alışkanlığınızın değişmesi gerekmektedir. Eğer program bitiminde eski alışkanlıklarınıza dönecek olursanız bu size yine kilo olarak geri gelecektir. Her şeyin fazlası zarardır ve her besini de tadında yemek gerekir. Herkese formunda günler dilerim..