Bilişsel Davranışçı Ekole (Bdt) Göre Madde ile İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozukları Alkol Bagımlılıgı
MAKALE #20156 © Yazan Psk.Yunus Emre ŞEKER | Yayın Aralık 2018 | 4,672 Okuyucu
Araştırmalara göre Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bilimsel temellere dayalı ve çoğu kez etkililiği kanıtlanmış olan bir psikoterapi türüdür. BDT’nin birçok patoloji iyileştirme yanı sıra bağımlılık tedavisinde gerek bireysel gerek grup terapileri ile sorunun tedavisinde etkili olduğu görülmüştür (Butler ve ark. 2006).
Madde ile ilişkili bozukluklar ve bağımlılık bozukları kapsamında; Bilişsel Davranışçı Tedavisinin bağımlılık tedavisindeki yerine baktığımızda sıklıkla kullanılan ve bilimsel olarak da etkililiği gösterilen tedaviler arasındadır (Carroll ve ark., 2004). Yanı sıra alanda, 72000 danışanı kapsayan 361 kontrollü çalışmayı ele alan bir meta analizde BDT ve sosyal beceri eğitiminin etkili 10 tedavi kapsamında yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır (Miller,W. R. & Wilbourne, P. L., 2002).
DSM-5’te, madde ile ilişkili bozukluklar, DSM-IV’ teki gibi daha az ve daha çok benzer oluşuna göre tanımlanmaya devam edilmektedir. Bunlara ek olarak madde kullanım bozukluğu, DSM-4 tanı kriterlerinde “madde kötüye kullanımı” ve “madde bağımlılığı” olarak ayrılırken güncel olarak kullandığımız DSM-5 kriterlerinde bu iki ayrım kaldırılmış “madde kullanım bozukluğu’’ haliyle revize edilmiştir.
İnsanlar, sosyal hayatın getirdiği sıkıntılar veya yaşadığı sorunlar ile baş edemediği için alkol kullanmaya ve rahatlamaya ihtiyaç duyarlar. Komor bite giden durumlarda göze çarpan durum alkol kullanımı olarak görülmekte aslına bakarsak neden kullanımda olduğunu birey kendisi bile bazen fark edemiyor zamanla kullanım miktarı artıp işlevsellik durumu bozuluyor.BDT’ de direnç ve isteklilik göz ardı edilemeyecek kadar önemli ve durumun gidişatını etkileyen önemli yapı taşlarıdır. (Haugaard 2008). Bağımlık tedavisi sonrası ortaya çıkan tekrar sıklığına dayanarak bilişsel sosyal öğrenme modeli bağımlılığa yönelik yapılan geniş kapsamlı bir bakış açısıdır. (Marlatt ve Gordon 1985, Bandura 1986).
Bu taraftan baktığımızda, madde ile ilişkili bozukların gerek iyileşme gerek tekrar sürecinde yola çıkarak; madde kullanımının temel bilişsel terapi modellerine baktığımızda Liese, Beck, Newman ve Wright tarafından geliştirildiğine rastlanılmaktadır (Beck et al., 1993; Liese and Franz, 1996).
Madde ile ilişkili bozuklukların tedavisinde bireyin, yoksunluk ve devam eden temiz kalma yaşamına yönelik ilaç tedavilerinin ve psikososyal bir iyileştirme programı kapsamasının gerekliliğini evren ve arkadaşları (2007) belirtmektedir. Madde kullanım bozukluklarındaki ilaç tedavisinde, disulfiram ve naltreksonun kullanıldığı farmakolojik tedavilerin tekrarın sıklığı ve şiddeti üzerinde önemli bir yere sahip olduğu bilinse de kullanılan bu tedavilerin tek başına yeterli olmadığı psikoterapi süreçleriyle beraber kullanılması üzerinde durulmuştur (Nunes ve ark., 1995) Çünkü terapist danışandaki direnci danışana göstermek ve buna yönelik çalışmalar için davranışçı modeller kullanmaktadır. (Haugaard 2008).Davranışçı ek olarak farmakolojik destek direnç ve iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.
BDT’de fonksiyonel analiz ve beceri eğitimi iki önemli bileşen olarak kabul edilmektedir süreç ve gidişat açısından. BDT, yoksunluk için motivasyon, başa çıkma becerileri, pekiştirme olasılıkları, zorlayıcı duyguların yönetimi ve kişilerarası işlevsellik ve sosyal desteklerin sağlanabilmesiyle başarılı bir madde kullanımı bozuklukları tedavisi için gerekli olan çeşitli alanları ele almaktadır gerek direnci inceleme gerek danışanın aktif katılımını sağlamak için.( Kathleen’e (1998). Görüşmeler içeriğinde işbirliği yapmak, çağrışımda bulunmak ve danışanın otonomisine saygı duymak onu görmek ve gerekli yansıtmalar ile motivasyonel görüşmenin davranış kalıplarını oluşturmak iletişimin kalitesini perçinleştirir. Motivasyonel görüşmenin prensipleri ise empatiyi ifade etmek, çelişkiyi geliştirmek, dirence dirençle karşılık vermek yerine onunla birlikte hareket etmek ve öz-yeterliliği geliştirmektir (Aviram ve Westra 2011).
Madde kullanımı ile eşlik eden depresyonda maddeye ayrılan gün içindeki sürenin ortadan kalması ile birlikte kişide işlevsellik ile sıkıntılar görülmektedir bu boş kalan zamanlara eylemsel ve ev ödevleri ile doldurma kişide başarı duygusunu artırmakta ve maddeyi bırakma istekliliği olumlu yönde etkilemektedir. Araştırmalar da görülüyor ki ödevleri tamamlama oranında çok fazla bireysel farklılık görülür, fakat BDT’de yüksek oranda ödev tamamlayan bireylerde daha pozitif sonuçlar kaydedilmiştir (. Burns ve Spangler 2000, Schmidt ve Woolaway-Bickel 2000). Ayrıca, ödev tamamlamama problemi, BDT uzmanları tarafından yayın olarak kabul gören bir sorun olarak ele alınmıştır ve halen incelenmekte olan bir durumdur. (Huppert ve Baker-Morissette 2003, Leahy 2001).
Bilişsel Davranışçı Terapinin, madde kullanım bozukluklarına eşlik edebilen depresyon tedavisinde etkili olup olmayacağına ilişkin soruları destekleyebilmek için bilimsel söylemlerin bulunması ile birlikte kontrol edilmiş çalışmanın az sayıda bulunması sağlıklı sonuçların alınmasını engelleyebileceği düşünülmektedir (Tosun, 2008).
Süreç içeriklerine bakarsak grup terapileri ve bireysel terapiler süre ve seans sayıları olarak etkileri açısından incelediğimizde anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Hatta grup terapileri daha maliyetli olduğu için öncelik olarak bu görüşmeler tercih edilmektedir. (Marques ve Formigoni 2001)
Göz ardı edilmemesi gereken en önemli hususlardan biri ise bağımlılık sadece bireyi etkilememekte bireyin çevresini ailesi ve tüm yaşamını etkilemektedir BDT ise bu durumu sosyal hayatı iyileştirme ve geliştirme olarak ele alır. ( Kalyoncu 2010).
Madde ile ilişkili bozukluklar ve bağımlılık bozukları kapsamında; Bilişsel Davranışçı Tedavisinin bağımlılık tedavisindeki yerine baktığımızda sıklıkla kullanılan ve bilimsel olarak da etkililiği gösterilen tedaviler arasındadır (Carroll ve ark., 2004). Yanı sıra alanda, 72000 danışanı kapsayan 361 kontrollü çalışmayı ele alan bir meta analizde BDT ve sosyal beceri eğitiminin etkili 10 tedavi kapsamında yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır (Miller,W. R. & Wilbourne, P. L., 2002).
DSM-5’te, madde ile ilişkili bozukluklar, DSM-IV’ teki gibi daha az ve daha çok benzer oluşuna göre tanımlanmaya devam edilmektedir. Bunlara ek olarak madde kullanım bozukluğu, DSM-4 tanı kriterlerinde “madde kötüye kullanımı” ve “madde bağımlılığı” olarak ayrılırken güncel olarak kullandığımız DSM-5 kriterlerinde bu iki ayrım kaldırılmış “madde kullanım bozukluğu’’ haliyle revize edilmiştir.
İnsanlar, sosyal hayatın getirdiği sıkıntılar veya yaşadığı sorunlar ile baş edemediği için alkol kullanmaya ve rahatlamaya ihtiyaç duyarlar. Komor bite giden durumlarda göze çarpan durum alkol kullanımı olarak görülmekte aslına bakarsak neden kullanımda olduğunu birey kendisi bile bazen fark edemiyor zamanla kullanım miktarı artıp işlevsellik durumu bozuluyor.BDT’ de direnç ve isteklilik göz ardı edilemeyecek kadar önemli ve durumun gidişatını etkileyen önemli yapı taşlarıdır. (Haugaard 2008). Bağımlık tedavisi sonrası ortaya çıkan tekrar sıklığına dayanarak bilişsel sosyal öğrenme modeli bağımlılığa yönelik yapılan geniş kapsamlı bir bakış açısıdır. (Marlatt ve Gordon 1985, Bandura 1986).
Bu taraftan baktığımızda, madde ile ilişkili bozukların gerek iyileşme gerek tekrar sürecinde yola çıkarak; madde kullanımının temel bilişsel terapi modellerine baktığımızda Liese, Beck, Newman ve Wright tarafından geliştirildiğine rastlanılmaktadır (Beck et al., 1993; Liese and Franz, 1996).
Madde ile ilişkili bozuklukların tedavisinde bireyin, yoksunluk ve devam eden temiz kalma yaşamına yönelik ilaç tedavilerinin ve psikososyal bir iyileştirme programı kapsamasının gerekliliğini evren ve arkadaşları (2007) belirtmektedir. Madde kullanım bozukluklarındaki ilaç tedavisinde, disulfiram ve naltreksonun kullanıldığı farmakolojik tedavilerin tekrarın sıklığı ve şiddeti üzerinde önemli bir yere sahip olduğu bilinse de kullanılan bu tedavilerin tek başına yeterli olmadığı psikoterapi süreçleriyle beraber kullanılması üzerinde durulmuştur (Nunes ve ark., 1995) Çünkü terapist danışandaki direnci danışana göstermek ve buna yönelik çalışmalar için davranışçı modeller kullanmaktadır. (Haugaard 2008).Davranışçı ek olarak farmakolojik destek direnç ve iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.
BDT’de fonksiyonel analiz ve beceri eğitimi iki önemli bileşen olarak kabul edilmektedir süreç ve gidişat açısından. BDT, yoksunluk için motivasyon, başa çıkma becerileri, pekiştirme olasılıkları, zorlayıcı duyguların yönetimi ve kişilerarası işlevsellik ve sosyal desteklerin sağlanabilmesiyle başarılı bir madde kullanımı bozuklukları tedavisi için gerekli olan çeşitli alanları ele almaktadır gerek direnci inceleme gerek danışanın aktif katılımını sağlamak için.( Kathleen’e (1998). Görüşmeler içeriğinde işbirliği yapmak, çağrışımda bulunmak ve danışanın otonomisine saygı duymak onu görmek ve gerekli yansıtmalar ile motivasyonel görüşmenin davranış kalıplarını oluşturmak iletişimin kalitesini perçinleştirir. Motivasyonel görüşmenin prensipleri ise empatiyi ifade etmek, çelişkiyi geliştirmek, dirence dirençle karşılık vermek yerine onunla birlikte hareket etmek ve öz-yeterliliği geliştirmektir (Aviram ve Westra 2011).
Madde kullanımı ile eşlik eden depresyonda maddeye ayrılan gün içindeki sürenin ortadan kalması ile birlikte kişide işlevsellik ile sıkıntılar görülmektedir bu boş kalan zamanlara eylemsel ve ev ödevleri ile doldurma kişide başarı duygusunu artırmakta ve maddeyi bırakma istekliliği olumlu yönde etkilemektedir. Araştırmalar da görülüyor ki ödevleri tamamlama oranında çok fazla bireysel farklılık görülür, fakat BDT’de yüksek oranda ödev tamamlayan bireylerde daha pozitif sonuçlar kaydedilmiştir (. Burns ve Spangler 2000, Schmidt ve Woolaway-Bickel 2000). Ayrıca, ödev tamamlamama problemi, BDT uzmanları tarafından yayın olarak kabul gören bir sorun olarak ele alınmıştır ve halen incelenmekte olan bir durumdur. (Huppert ve Baker-Morissette 2003, Leahy 2001).
Bilişsel Davranışçı Terapinin, madde kullanım bozukluklarına eşlik edebilen depresyon tedavisinde etkili olup olmayacağına ilişkin soruları destekleyebilmek için bilimsel söylemlerin bulunması ile birlikte kontrol edilmiş çalışmanın az sayıda bulunması sağlıklı sonuçların alınmasını engelleyebileceği düşünülmektedir (Tosun, 2008).
Süreç içeriklerine bakarsak grup terapileri ve bireysel terapiler süre ve seans sayıları olarak etkileri açısından incelediğimizde anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Hatta grup terapileri daha maliyetli olduğu için öncelik olarak bu görüşmeler tercih edilmektedir. (Marques ve Formigoni 2001)
Göz ardı edilmemesi gereken en önemli hususlardan biri ise bağımlılık sadece bireyi etkilememekte bireyin çevresini ailesi ve tüm yaşamını etkilemektedir BDT ise bu durumu sosyal hayatı iyileştirme ve geliştirme olarak ele alır. ( Kalyoncu 2010).
3 Beğeni 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
