Çölyak Hastalığı ve Beslenme
ÇÖLYAK
Çölyak Hastalığı ince bağırsağın, ‘gluten’ adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir.
Çölyak her yaşta ortaya çıkabilen bir hastalıktır ve her yaşta tanısı konulabilir. Sebepsiz karın ağrısı, alerji, inatçı kusma, deri döküntüsü, tedaviye rağmen düzelmeyen kansızlık ve gelişme geriliği gibi belirtiler çölyak hastalığının göstergesi olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
-Karın Bölgesinde öne doğru şişkinlik
-Yaşa göre kilo azlığı
-Kas zayıflığı
-Kansızlık
-Dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacı artması
-Kusma
-Bezginlik
-İştahsızlık
-Büyüme geriliği
-Ağız içinde oluşan aftlar
-İştahsızlık, gaz şikayetleri
-Eklem ve kemik ağrıları
-Sinirlilik
-Ciltte kaşıntılı döküntüler
Çölyak hastalığının tek tedavisi glutensiz bir diyettir. Glutensiz bir diyetin uygulanması süresince çölyak hastasının genellikle bir şikayeti olmaz. Beslenme tarzının değiştirilmesinin ardından genelde kısa bir süre içerisinde şikayetler belirgin şekilde azalır.
GLUTENSİZ BESLENME
GLUTEN NEDİR?
Gluten; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıl ürünlerinin içerisinde bulunan bu doğal proteinin adıdır. Çölyak hastası, gluten hassasiyeti, gluten alerjisine sahip olan kişiler glütene karşı değişiklik gösteren ciddi reaksiyonlar verebilir.
GLUTENSİZ BESLENME (GLUTEN-FREE)
Bu beslenme şekli içerisinde buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıl ürünlerinin doğal proteini olarak adlandırılan glüten maddesinin tüketilmemesi yer alır.
*Gluten İçeren Besinler:
Buğday, arpa, yulaf, çavdar, şehriye, kuskus, makarna-pizza-pasta gibi unlu mamuller, paketli gıdaların çoğu, soya sosu, şinitzel-soğan halkası gibi una batırılarak yapılan kızartmalar, hazır çorba ve köftelerde kullanılan harçlar, bira, votka, cin
*Gluten İçermeyen Besinler:
Mısır unu, patates unu, kestane unu, pirinç unu
Fasulye, bezelye, barbunya, soya fasulyesi, nohut, mercimek, pirinç, kinoa, karabuğday, maş fasulyesi
Amarant, ararot, keten tohumu, soya, tef
Meyve ve sebze çeşitleri
Et, tavuk, balık (Panelenmemiş, una bulanmamış, marine edilmemiş).
Süt, yumurta, peynir, yoğurt, tereyağı, bal (içerikleri okunmalı).
Zeytin, zeytinyağı, ay çiçek, mısır, fındık ve kanola yağları
Fındık, fıstık, badem, ceviz, leblebi
Dondurma (Ürün içerikleri okunmalı)
Çölyak Hastalığında Beslenme Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
-Marketlerden satın alınacak besinlerin etiketlerinin iyi okunması gerekir. Eğer üzerinde etiket olmayan bir besin tüketilecekse özellikle dikkatli olunmalıdır. Benzer şekilde beslenme haricinde içerisinde gluten bulunan ilaçların, şampuanların, kremlerin ya da kozmetik ürünlerin tüketiminde de dikkatli olunmalıdır.
-Besinler pişirileceği ya da hazırlanacağı zaman da o besinlerin hiçbir şekilde içerisinde gluten bulunan besinlere değmemiş olmasına özen gösterilmesi gerekir. İçerisinde buğday olmayan besinler de gluten içerebileceği için hastaların bu besinlerin tüketiminde titiz davranmaları gerekir. İçeriği tam olarak bilinmeyen hiçbir besini tüketmemelidir.
-Bazen vitamin ve mineralleri ihtiyaçları karşılanamayabilir. Bu yüzden bir uzmandan yardım alarak bu tip vücutlarında eksik olan vitamin ve mineralleri karşılayacak beslenme programları yapılmasında fayda vardır.
Sağlıklı Bireylerde Glutensiz Beslenme
Gluten intoleransı olmayan sağlıklı bireylerde, zayıflama amaçlı veya farklı nedenlerle glutensiz diyet uygulamak farklı sonuçlara yol açabilir.
Yakın zamanda çölyak hastası olmayan bireylerde glütensiz beslenmenin kronik hastalık riski üzerindeki etkilerini inceleyen büyük bir araştırma yapılmıştır. Araştırmanın sonucuna göre en az gluten tüketen bireyler ile en çok gluten tüketen bireyler arasında kalp krizi geçirme sıklığı açısından bir fark bulunmamıştır. Glutenli besinleri diyetimizden çıkarınca tam tahıllı besinleri de çıkarmış olduğumuz için glütensiz beslenen bireylerde kalp hastalıkları riskinin az da olsa arttığı bildirilmiştir.
Kilo vermek amacıyla da glütensiz beslenme son zamanlarda yaygınlaştı. Unutulmaması gerek ki glutensiz ürünlerin hepsi sağlıklı değildir. Şeker ve çikolata içeren birçok paketli glutensiz ürün de bulunmaktadır. Doğal olmayan, paketli glutensiz ve sağlıksız atıştırmalıklardan uzak durup, doğal glutensiz beslenmeye geçince istemsiz bir şekilde düşük karbonhidratlı, protein ve sebze ağırlıklı bir beslenme türünde olacağın için glutensiz beslenme kilo vermeye yardımcı oluyor gibi sonuçlar çıkabilir. Ayrıca çölyak hastası olmadan glutensiz besinler tüketmek, vücut yağ dengesini bozabilir. Çünkü glutensiz gıdalar daha fazla yağ içerir.
Glutensiz diyet uygulamlarında, tahıl ve tam tahıl tüketiminden uzak durulması, posa ve B grubu vitaminler ile bazı minerallerin alımının kısıtlanması vitamin-mineral eksikliklerine sebep olabilir. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemli bir bileşeni olan tahılların ve özellikle tam tahılların yeterli ve dengeli tüketilmesi önemlidir.
ANNE SÜTÜ VE ÇÖLYAK
Bebeklerin ilk 6 ay mutlaka sadece anne sütüyle beslenmeleri, 1 yaşına kadar da kesinlikle inek sütü içmemeleri gerekiyor. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki anne sütüyle beslenmeyip erken dönemde inek sütüyle tanışan çocuklarda çölyak görülme riski çok daha fazla. Anne sütü çölyak hastalığına karşı da koruyucu özelliktedir. Bu nedenle çölyak hastalığına yakalanma ihtimalini düşürmek için ilk 6 ay anne sütü vermek, tamamlayıcı beslenmede glutenli ürünlere 6.ayda başlamak ve ilk tahıl ürünü olarak pirinç vermek gerekiyor . Bu sayede çocuklarda çölyak hastalığına karşı çok iyi bir bağışıklık sistemi oluşabiliyor.
ÇÖLYAK VE DİYABET
Çölyak beraberinde diğer hastalıkları da etkileyebilmektedir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki diyabet hastası olan kişilerde aynı zamanda çölyak hastası olma riski 20 kat fazla. Bu nedenle diyabetli kişilerin bu olasılığı ihmal etmemeleri gerekiyor.
Tedavi edilmemiş ve ince bağırsaklara zarar veren çölyak hastalığı, emilim sorunlarından dolayı hipoglisemi riskini arttırabilir.
Glütensiz diyet, diyabet hastaları için glisemik kontrolü iyileştirebilir; ancak bu konu hala tartışmalıdır. Bazı araştırmalar bunu desteklerken, diğerleri herhangi bir fark olmadığını savunuyorlar.
Her 20 diyabetik bireyin birinde görülen glüten intoleransı ve çölyak hastalığında; özellikle glutenli besinlerin tüketimi risk taşımaktadır:
Glütenli besinlerin çoğu karbonhidrattan zengin oldukları için kan şekeri düzensizliğine yol açmaktadır. Kan şekeri düzensizliği ve diyabet kontrolünde ise; karbonhidrat sayımına dikkat edilmesi başta gelir.
Glütensiz besinlerin teker teker tüketilip kan şekeri üzerindeki etkileri öğrenilmelidir.
ÇÖLYAK VE TİROİD HASTALIKLARI
Yapılan araştırmalar çölyak hastalarının ‘haşimato’ hastalığına yakalanma oranlarının yüksek olduğunu göstermiştir. Gluten ve haşimato hastalığı arasında kesin olarak tıbben bir ilişki belirtilmemiştir ancak bilinen bazı sebepler aşağıda sıralanmıştır:
–Çölyak hastalığının ve tiroit hastalığının birlikte oluşması muhtemeldir çünkü her ikisi de yaygın görülen otoimmün hastalıklardır.
–Çölyak hastalığının bireyleri tiroit hastalıkları gibi diğer otoimmün hastalıklara yatkın hale getirdiğine dair kanıt mevcuttur.
–Tiroit hastalığının teşhisi sıklıkla çölyak hastalığından önce konulur; doktorlar tiroit hastalığını çölyak hastalığından daha fazla test ederler çünkü bu hastalık çok yaygındır.
–Çölyak hastalığı olan bazı bireyler, belirli bir süre gluten içermeyen diyet uyguladıktan sonra, daha az tiroit hormonu yenileme tedavisine ihtiyaç duyduklarını bildirmişlerdir. Bunun nedeni; gluten içermeyen diyetin ince bağırsakların iyileşmesine olanak sağlaması ve böylece tiroit ilaçları daha iyi emilmesidir. Gluten içermeyen diyet ayrıca daha az iltihaplı cevaba neden olur ve tiroit bezinin iltihabını azaltır.
Çölyak Hastalığı ince bağırsağın, ‘gluten’ adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir.
Çölyak her yaşta ortaya çıkabilen bir hastalıktır ve her yaşta tanısı konulabilir. Sebepsiz karın ağrısı, alerji, inatçı kusma, deri döküntüsü, tedaviye rağmen düzelmeyen kansızlık ve gelişme geriliği gibi belirtiler çölyak hastalığının göstergesi olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
-Karın Bölgesinde öne doğru şişkinlik
-Yaşa göre kilo azlığı
-Kas zayıflığı
-Kansızlık
-Dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacı artması
-Kusma
-Bezginlik
-İştahsızlık
-Büyüme geriliği
-Ağız içinde oluşan aftlar
-İştahsızlık, gaz şikayetleri
-Eklem ve kemik ağrıları
-Sinirlilik
-Ciltte kaşıntılı döküntüler
Çölyak hastalığının tek tedavisi glutensiz bir diyettir. Glutensiz bir diyetin uygulanması süresince çölyak hastasının genellikle bir şikayeti olmaz. Beslenme tarzının değiştirilmesinin ardından genelde kısa bir süre içerisinde şikayetler belirgin şekilde azalır.
GLUTENSİZ BESLENME
GLUTEN NEDİR?
Gluten; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıl ürünlerinin içerisinde bulunan bu doğal proteinin adıdır. Çölyak hastası, gluten hassasiyeti, gluten alerjisine sahip olan kişiler glütene karşı değişiklik gösteren ciddi reaksiyonlar verebilir.
GLUTENSİZ BESLENME (GLUTEN-FREE)
Bu beslenme şekli içerisinde buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıl ürünlerinin doğal proteini olarak adlandırılan glüten maddesinin tüketilmemesi yer alır.
*Gluten İçeren Besinler:
Buğday, arpa, yulaf, çavdar, şehriye, kuskus, makarna-pizza-pasta gibi unlu mamuller, paketli gıdaların çoğu, soya sosu, şinitzel-soğan halkası gibi una batırılarak yapılan kızartmalar, hazır çorba ve köftelerde kullanılan harçlar, bira, votka, cin
*Gluten İçermeyen Besinler:
Mısır unu, patates unu, kestane unu, pirinç unu
Fasulye, bezelye, barbunya, soya fasulyesi, nohut, mercimek, pirinç, kinoa, karabuğday, maş fasulyesi
Amarant, ararot, keten tohumu, soya, tef
Meyve ve sebze çeşitleri
Et, tavuk, balık (Panelenmemiş, una bulanmamış, marine edilmemiş).
Süt, yumurta, peynir, yoğurt, tereyağı, bal (içerikleri okunmalı).
Zeytin, zeytinyağı, ay çiçek, mısır, fındık ve kanola yağları
Fındık, fıstık, badem, ceviz, leblebi
Dondurma (Ürün içerikleri okunmalı)
Çölyak Hastalığında Beslenme Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
-Marketlerden satın alınacak besinlerin etiketlerinin iyi okunması gerekir. Eğer üzerinde etiket olmayan bir besin tüketilecekse özellikle dikkatli olunmalıdır. Benzer şekilde beslenme haricinde içerisinde gluten bulunan ilaçların, şampuanların, kremlerin ya da kozmetik ürünlerin tüketiminde de dikkatli olunmalıdır.
-Besinler pişirileceği ya da hazırlanacağı zaman da o besinlerin hiçbir şekilde içerisinde gluten bulunan besinlere değmemiş olmasına özen gösterilmesi gerekir. İçerisinde buğday olmayan besinler de gluten içerebileceği için hastaların bu besinlerin tüketiminde titiz davranmaları gerekir. İçeriği tam olarak bilinmeyen hiçbir besini tüketmemelidir.
-Bazen vitamin ve mineralleri ihtiyaçları karşılanamayabilir. Bu yüzden bir uzmandan yardım alarak bu tip vücutlarında eksik olan vitamin ve mineralleri karşılayacak beslenme programları yapılmasında fayda vardır.
Sağlıklı Bireylerde Glutensiz Beslenme
Gluten intoleransı olmayan sağlıklı bireylerde, zayıflama amaçlı veya farklı nedenlerle glutensiz diyet uygulamak farklı sonuçlara yol açabilir.
Yakın zamanda çölyak hastası olmayan bireylerde glütensiz beslenmenin kronik hastalık riski üzerindeki etkilerini inceleyen büyük bir araştırma yapılmıştır. Araştırmanın sonucuna göre en az gluten tüketen bireyler ile en çok gluten tüketen bireyler arasında kalp krizi geçirme sıklığı açısından bir fark bulunmamıştır. Glutenli besinleri diyetimizden çıkarınca tam tahıllı besinleri de çıkarmış olduğumuz için glütensiz beslenen bireylerde kalp hastalıkları riskinin az da olsa arttığı bildirilmiştir.
Kilo vermek amacıyla da glütensiz beslenme son zamanlarda yaygınlaştı. Unutulmaması gerek ki glutensiz ürünlerin hepsi sağlıklı değildir. Şeker ve çikolata içeren birçok paketli glutensiz ürün de bulunmaktadır. Doğal olmayan, paketli glutensiz ve sağlıksız atıştırmalıklardan uzak durup, doğal glutensiz beslenmeye geçince istemsiz bir şekilde düşük karbonhidratlı, protein ve sebze ağırlıklı bir beslenme türünde olacağın için glutensiz beslenme kilo vermeye yardımcı oluyor gibi sonuçlar çıkabilir. Ayrıca çölyak hastası olmadan glutensiz besinler tüketmek, vücut yağ dengesini bozabilir. Çünkü glutensiz gıdalar daha fazla yağ içerir.
Glutensiz diyet uygulamlarında, tahıl ve tam tahıl tüketiminden uzak durulması, posa ve B grubu vitaminler ile bazı minerallerin alımının kısıtlanması vitamin-mineral eksikliklerine sebep olabilir. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemli bir bileşeni olan tahılların ve özellikle tam tahılların yeterli ve dengeli tüketilmesi önemlidir.
ANNE SÜTÜ VE ÇÖLYAK
Bebeklerin ilk 6 ay mutlaka sadece anne sütüyle beslenmeleri, 1 yaşına kadar da kesinlikle inek sütü içmemeleri gerekiyor. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki anne sütüyle beslenmeyip erken dönemde inek sütüyle tanışan çocuklarda çölyak görülme riski çok daha fazla. Anne sütü çölyak hastalığına karşı da koruyucu özelliktedir. Bu nedenle çölyak hastalığına yakalanma ihtimalini düşürmek için ilk 6 ay anne sütü vermek, tamamlayıcı beslenmede glutenli ürünlere 6.ayda başlamak ve ilk tahıl ürünü olarak pirinç vermek gerekiyor . Bu sayede çocuklarda çölyak hastalığına karşı çok iyi bir bağışıklık sistemi oluşabiliyor.
ÇÖLYAK VE DİYABET
Çölyak beraberinde diğer hastalıkları da etkileyebilmektedir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki diyabet hastası olan kişilerde aynı zamanda çölyak hastası olma riski 20 kat fazla. Bu nedenle diyabetli kişilerin bu olasılığı ihmal etmemeleri gerekiyor.
Tedavi edilmemiş ve ince bağırsaklara zarar veren çölyak hastalığı, emilim sorunlarından dolayı hipoglisemi riskini arttırabilir.
Glütensiz diyet, diyabet hastaları için glisemik kontrolü iyileştirebilir; ancak bu konu hala tartışmalıdır. Bazı araştırmalar bunu desteklerken, diğerleri herhangi bir fark olmadığını savunuyorlar.
Her 20 diyabetik bireyin birinde görülen glüten intoleransı ve çölyak hastalığında; özellikle glutenli besinlerin tüketimi risk taşımaktadır:
Glütenli besinlerin çoğu karbonhidrattan zengin oldukları için kan şekeri düzensizliğine yol açmaktadır. Kan şekeri düzensizliği ve diyabet kontrolünde ise; karbonhidrat sayımına dikkat edilmesi başta gelir.
Glütensiz besinlerin teker teker tüketilip kan şekeri üzerindeki etkileri öğrenilmelidir.
ÇÖLYAK VE TİROİD HASTALIKLARI
Yapılan araştırmalar çölyak hastalarının ‘haşimato’ hastalığına yakalanma oranlarının yüksek olduğunu göstermiştir. Gluten ve haşimato hastalığı arasında kesin olarak tıbben bir ilişki belirtilmemiştir ancak bilinen bazı sebepler aşağıda sıralanmıştır:
–Çölyak hastalığının ve tiroit hastalığının birlikte oluşması muhtemeldir çünkü her ikisi de yaygın görülen otoimmün hastalıklardır.
–Çölyak hastalığının bireyleri tiroit hastalıkları gibi diğer otoimmün hastalıklara yatkın hale getirdiğine dair kanıt mevcuttur.
–Tiroit hastalığının teşhisi sıklıkla çölyak hastalığından önce konulur; doktorlar tiroit hastalığını çölyak hastalığından daha fazla test ederler çünkü bu hastalık çok yaygındır.
–Çölyak hastalığı olan bazı bireyler, belirli bir süre gluten içermeyen diyet uyguladıktan sonra, daha az tiroit hormonu yenileme tedavisine ihtiyaç duyduklarını bildirmişlerdir. Bunun nedeni; gluten içermeyen diyetin ince bağırsakların iyileşmesine olanak sağlaması ve böylece tiroit ilaçları daha iyi emilmesidir. Gluten içermeyen diyet ayrıca daha az iltihaplı cevaba neden olur ve tiroit bezinin iltihabını azaltır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çölyak Hastalığı ve Beslenme" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Fatma Merve KALELİOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Fatma Merve KALELİOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
çölyak hastalığı, glütensiz beslenme, çölyakta beslenme, çölyak hastalığında beslenme, çölyak ve beslenme
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
