Meslek Seçimini Etkileyen Aile Baskısının Ölçülme Çalışması
MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN AİLE BASKISININ ÖLÇÜLME ÇALIŞMASI
Beril ÖZSOY
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü
Özet:
Araştırmanın amacı meslek seçimini etkileyen aile baskısını ölçmektir.Araştırma 280 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği için kullanılan açımlayıcı faktör analizi çalışmasında ölçeğin toplam varyansının %41’ini açıklayan bir yapı elde edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi çalışmasına göre, toplam 22 madde 2 faktörde toplanmaktadır. Bulunan faktörler Etki Altında Kalma ve Değer Yargıları olarak isimlendirilmiştir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin ölçüt geçerliğini test etmek için TATAR, BİLDİK, YEKTAŞ, HAMİDİ, ÖZMEN (2015) tarafından geliştirilen, Duygusal Özerklik Ölçeği(DÖÖ) ölçeği kullanılmıştır. Güvenirlik çalışmasında iç tutarlılık katsayısı, ölçeğin alt boyutlarının sırası ile, .83 ve .55 bulunmuştur. Bu bulgulara dayanarak Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin eğitim ve psikoloji alanında kullanılabilecek, geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Meslek Seçimi, aile baskısı, duygusal özerklik
Tanım: Meslek seçiminde aile baskısı, bireyin istemediği ve bireyin ilgi, yeteneklerine uygun olmayan mesleği ebeveynlerinin beklentisi ve istekleri doğrultusunda seçmesidir.
Yöntem:
Çalışma Grubu: Çalışma grubu meslek seçiminde ki aile baskısının ölçülmesi amaçlandığından dolayı üniversite öğrencileri tarafından seçilmiştir.Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi öğrencilerine uygulanıştır.Yaş ortalamaları 18-26 öğrenciler toplam 280 ölçek doldurmuştur.280 kişinin 186’sı kadın öğrenci 94’ü erkek öğrenci olmaktadır.
Veri Toplama Araçları:Duygusal Özerklik Ölçeği Çalışmanın katılımcıları, farklı sosyo-ekonomik düzeyleri yansıtan dört farklı lisede eğitim gören 14-20 yaşları arasında 445 erkek, 600 kız ve 6 cinsiyet belirtmemiş öğrenci olmak üzere toplam 1051 ergen öğrenciden oluşmuştur. Güvenirlik çalışmasında cronbach alpha değerlerine bakılmış, ölçeğin tamamı için .92, etki altında kalma için .83, değer yargıları için .55 bulgusuna ulaşılmıştır.
Veri Toplama Süreci:
Ölçek maddelerinin hazırlanması sürecinde öncelikle meslek seçiminde ki aile baskısı alanında yapılan çalışmalar incelenmiştir.İlk önce meslek seçimiyle ilgili araştırmalar yapılmıştır.Daha sonra aile tutumları ve otoriter aile baskıyla ilgili çalışmalara bakılmıştır.Öğretmenlik Mesleğine Yönelmede Ailenin ve Branş Seçiminde Cinsiyetin Rolü, Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi:Üniversite Öğrencilerin Meslek Seçimi, Anne Baba Tutumlarının Gencin Meslek Seçimine Etkisi, Ergenlerin Meslek Kararı Verme Yetkinlik Algılarının, Algılanan Ana Baba Tutumu ve Bazı Özlük Nitelikleri Açısından İncelenmesi gibi makaleler okunmuştur.Aynı zamanda 6 kişi ile nitel görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler ve incelenen araştırmalar sonucunda 43 tane madde ile madde havuzu oluşturulmuştur. Nitel görüşmelerden elde edilen bilgiler şu şekilde olmaktadır: Birey meslek seçimi yaparken ailenin düşüncelerinin daha garanti mesleklere yönelik olduğu, daha toplum tarafından saygın görülen popüler mesleklere yönlendirdiği ortaya çıkmıştır. Ebeveynlerin çocuklarına maddi gelirleri yüksek olan mesleklere yönelmeleri için baskı uyguladıkları görülmüştür.Araştımalar ve nitel görüşmeler sonucunda oluşturulan madde havuzu iki alan uzmanına inceletilip yorumları alınmıştır ve madde sayısı 32 maddeye düşürülmüştür. Bir tane dil uzmanına gösterilmiş anlatım yazım ve imla kuralları yönünden incelenmiştir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin geçerlik çalışması olarak yapı geçerliği kapsamında açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve ölçüt geçerliği yapılmıştır. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin güvenirliği Cronbach Alpha iç tutarlılık yöntemi, alt-üst grup güvenirlik çalışması ve madde toplam korelasyonu ile incelenmiştir. Geçerlik ve güvenirlik analizleri için SPSS 22
programı kullanılmıştır.
BULGULAR
Geçerlik çalışmaları
Yapı gerçerliliği: Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin yapı geçerliğini incelemek amacıyla yapılan AFA’da öncelikle bütün maddeler arasında korelasyon matrisi incelenerek önemli oranda manidar korelasyon olup olmadığına bakılmış ve faktör analizinin yapılabilmesine uygunluk gösterir nitelikte manidar ilişkilerin olduğu görülmüştür. Verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) katsayısı ve Barlet Testi ile incelenmiştir. KMO’nun 0.60’dan yüksek çıkması ve Barlett testinin anlamlı çıkması gerekmektedir (Büyüköztürk; 2007). Bu çalışmada KMO örneklem uygunluk katsayısı .93, Barlett Sphericity testi X 2 değeri ise 890.008 (p<.001) bulunmuş ve ölçek maddelerine verilen cevapların faktörleşebileceği görülmüştür. Alanyazında, bir maddenin faktör yük değeri için asgari büyüklüğün .32 olması yönünde yaygın bir görüş vardır (Büyüköztürk, 2010), bunun yanında Büyüköztürk (2010) faktör yük değerlerini değerlendirmek amacıyla yüklerin büyüklüğü için kesme noktasının ne olması gerektiğine ilişkin kararın araştırmacının tercihleri ile ilgili bir sorun olduğunu belirtmiştir. Bu görüşten hareketle .32 faktör yük değeri kesme noktası olarak benimsenmiştir. Faktörleştirme işlemine başlamadan önce faktör yük değerinin
belirlenmesi için Bu araştırmada AFA’nın temel bileşenler tekniği ile varimax döndürme
tekniği ve Scree Plot neticesinde faktör çözümlemesi 2 faktörle sınırlandırılmıştır. Faktör
yükü .32’nin altında kalan ya da binişik olan 10 madde ölçekten çıkartılmış toplam varyansın % 31.51’ini açıklayan 2 faktörlü, 22 maddeden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Her bir faktöre ait maddelerin faktör yükleri ile faktör varyansları ve açıklanan varyanslar Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1: meslek seçiminde aile baskısı ölçeği faktör yükleri
Faktör Yük Değerleri Madde Toplam Korelasyonu
Madde No Etki Altında Kalma Değer Yargıları Bütün Ölçek Etki Altında Kalma Değer Yargıları
M1 .627 .556 .55
M2 .586 .576 .57
M3 .590 .647 .64
M4 .693 .651 .65
M6 .829 .714 .71
M7 .815 .686 .68
M8 .856 .697 .69
M9 .586 .420 .42
M10 .764 .694 .69
M11 .767 .775 .77
M12 .647 .619 .61
M13 .751 .689 .68
M15 .483 .369 .36
M5 .555 .226 .22
M17 .594 .525 .52
M18 .595 .661 .66
M19 .606 .565 .56
M22 .540 .608 .60
M24 .553 .564 .56
M25 .595 .489 .48
M30 .607 .597 .59
M32 .637 .554 .55
Özdeğer 6.892 4.119
Açıklanan
Varyans 31.327 18.721
Cronbach α Bütün ölçek için Cronbach α: .92
Bu iki alt boyutun isimlendirilmesinde faktörlerde toplanan maddelerin içeriği dikkate
alınmıştır. Birinci faktörde bulunan maddelerin daha çok bireylerin meslek tercihi yaparken aile etkisi altında kalmanın ile ilişkili olduğu belirlenmiş ve bu faktör etki altında kalma adı altında ele alınmıştır. Bu faktör altında toplanan maddeler kişinin meslek seçimi yaparken aile etkisi altında ne kadar kaldığını değerlendirmektedir. Etki altında kalma faktörü adı altında toplanan 13 maddenin faktör yükleri .483 ile .856 arasında değişmektedir.
İkinci faktöre yüklenen maddeler daha çok bireylerin meslek seçimi yaparken değer yargılarını göz önünde bulundurdukları değer yargıları olarak adlandırılmıştır.
Ölçüt Geçerliği
Meslek Seçiminde Aile Baskısı’nın ölçüt geçerliğini test etmek için Hamidi Tatar Bildik Yektaş ve Özmen (2015) tarafından geliştirilen, duygusal özerklik ölçeği
kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda meslek seçiinde aile baskısı ölçeğinden alınan puanlarla duygusal özerklik ölçeği puanları arasında .22(p< .001)
ilişki bulunmuştur. Elde edilen sonuca göre Meslek Seçininde Aile Baskısı Ölçeğinin, duygusal özerklik ölçeği ile düşük düzeyde anlamlı bir ilişkisinin
olduğu, ölçüt geçerliğinin gerekliliğini yerine getirdiği söylenebilir.
Güvenirlik Çalışmaları
Test-Tekrar Test Çalışması
Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için test-tekrar test yöntemi kullanılmıştır. 50 kişilik
bir gruba üç hafta ara ile iki uygulama yapılmıştır. Güvenirlik çalışması için Pearson
Momentler Korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Yapılan ön test ve iki hafta sonra yapılan son test çalışmasından sonra pearson momentler korelasyon katsayısı .39 bulunmuştur. Tavşancıl’a (2010) göre güvenirlik katsayısının pozitif ve en az .70 olması beklenmektedir. Bu bilgiye göre ölçeğin güvenilir bir ölçek olmadığı söylenebilir.
İç Tutarlılık Güvenirliği
Ölçeğin iç tutarlılığını belirlemek amacıyla Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı
değerlerine bakılmıştır. Ölçeğin tamamı için .92 , “etki altında kalma” boyutu için .90 , “değer yargıları” boyutu için .82 , bulunmuştur. Bu bulgular ölçeğin iç tutarlılığının kabul edilebilir düzeyde olduğunu göstermektedir.
Madde Toplam Korelasyon Analizi
Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeğinin’nin alt boyutlarıyla bu boyutları oluşturan maddelerin arasındaki ilişkiyi incelemek için madde toplam korelasyon analizi yapılmıştır. Yapılan istatistik çalışmasına göre maddelerin bulundukları faktörlerle arasındaki ilişki .90 ile .82 arasında değişmektedir. Ayrıca her bir maddenin ölçeğin toplam puanıyla ilişkisine bakıldığında korelasyon değerleri .83 ile .55 (p< .001) arasında değişmektedir.
Puanların Değerlendirilmesi
Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeğindeki toplam 22 madde bulunmaktadır. 4’lü likert tipi bir derecelendirme sunduğu için bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 88 en düşük puan 22’dir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeği alt boyutlarından alınan puanlar yükseldikçe bireyin ilgili boyuta ait özelliklere yüksek düzeyde sahip olduğu söylenebilir. Ölçeğin uygulama süresi yaklaşık 10-15 dakikadır.
Tartışma
280 öğrenciye uygulanan Meslek Seçiminde Aile Baskısı ile ilgili 32 maddelik taslak ölçeğinden 22 maddelik bir ölçek elde edilmiştir. Ölçeğin geçerlik çalışmasında yapı geçerliğine bakılmıştır.Yapı geçerliğini belirlemek için Açımlayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Büyüköztürk (2010) ölçek geliştirme çalışmalarında açıklanan toplam varyansın %41’in üzerinde olmasının ve maddelerin faktör yüklerinin .32’nin üzerinde olmasının ölçeğin geçerli sayılabilmesi için yeterli olduğunu belirtmektedir. %41 lik açıklanan toplam varyansı sağlayabilmek için faktör yüklerini .32’nin üzerinde olanlar ölçekte bırakılmıştır. Araştırmada yapılan açımlayıcı faktör analizinden elde edilen sonuçlar bu çerçevede değerlendirildiğinde ölçekte 2 faktör altında yer alan 22 maddenin faktör yüklerinin .32’nin üzerinde olduğu ve toplam varyansın %31.327’nin açıklandığı görülmektedir. Sonuç olarak Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeğinin faktör yükleri ve açıklanan varyans yüzdesi ölçek geliştirme çalışmalarında yapı geçerliği açısından yeterli olmadığı görülmektedir. Bir diğer geçerlik çalışmasında Meslek Seçminde Aile Baskısı ölçeği ile Duygusal Özerklik ölçeği arasında .22 düzeyinde ilişki olduğu, ölçüt geçerliği şartını yerine getirmediği görülmüştür. Bu çerçevede, bu araştırmanın başlangıçtaki amacına ulaşıldığı söylenememektedir.
Yapılan güvenirlik çalışmasında ölçeğin test-tekrar test yöntemi uygulanmıştır. 3 hafta
ara ile yapılan çalışmada pearson momemntler korelasyon katsayısı .39 olarak bulunmuştur. Yine bir diğer güvenirlik çalışması olan Cronbach alfa değerlerinde ölçeğin tamamı için .92, alt boyutlar için ise .90 ile .82 arasında değişen değerler elde edilmiştir.
Güvenirlik çalışması için yapılan son istatistiki çalışma ise Madde toplam korelasyonudur. Maddelerin bulundukları faktörlerle ilişkisi .55 ile .83 arasında
değiştiği görülmüştür. Elde edilen sonuçta ölçeğin yeterli bir güvenirlik seviyesine sahip
olmadığı tespit edilmiştir.
Ayrıca ölçeğin diğer yaş gruplarında da uygulanabilir hale getirilerek geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılabilir. Ölçeğin yakın ve uzak erimli yordama geçerliği araştırılmalıdır. Bununla beraber ölçeğin öğrenci örneklemi dışında da genç ve yetişkin
örneklemlerinde de uygulanarak geçerli ve güvenilir olarak kullanılıp kullanılmayacağının
belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmaların sonucunda ilişki anlamsız çıkmıştır.
Kaynakça
Tatar, A., Bildik, T., Yektaş, Ç., Hamidi, F. Ve Özmen, H. E. (2016). Duygusal Özerklik Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması ve klinik başvurusu olmayan ergen öğrencilerde duygusal özerkliğin incelenmei. Nobel Med, 12(1) 39-48.
AKBAYIR, Öğretmenlik Mesleğine Yönelmede Ailenin ve Branş Seçmede Cinsiyetin Rolü Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, OFMAE, VAN
SARIKAYA, KHORSHID,(2009) ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLERİN İNCELENMESİ: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİ
GENÇ, KAYA, (2007), İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİYEN FAKTÖRLER
AKDENİZ, (2009), ERGENLERİN MESLEK KARARI VERME YETKİNLİK ALGILARININ, ALGILANAN ANA BABA TUTUMU ve BAZI ÖZLÜK NİTELİKLERİ
Ve 6 kişiyle yapılan nitel görüşmeler.
Beril ÖZSOY
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü
Özet:
Araştırmanın amacı meslek seçimini etkileyen aile baskısını ölçmektir.Araştırma 280 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği için kullanılan açımlayıcı faktör analizi çalışmasında ölçeğin toplam varyansının %41’ini açıklayan bir yapı elde edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi çalışmasına göre, toplam 22 madde 2 faktörde toplanmaktadır. Bulunan faktörler Etki Altında Kalma ve Değer Yargıları olarak isimlendirilmiştir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin ölçüt geçerliğini test etmek için TATAR, BİLDİK, YEKTAŞ, HAMİDİ, ÖZMEN (2015) tarafından geliştirilen, Duygusal Özerklik Ölçeği(DÖÖ) ölçeği kullanılmıştır. Güvenirlik çalışmasında iç tutarlılık katsayısı, ölçeğin alt boyutlarının sırası ile, .83 ve .55 bulunmuştur. Bu bulgulara dayanarak Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin eğitim ve psikoloji alanında kullanılabilecek, geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Meslek Seçimi, aile baskısı, duygusal özerklik
Tanım: Meslek seçiminde aile baskısı, bireyin istemediği ve bireyin ilgi, yeteneklerine uygun olmayan mesleği ebeveynlerinin beklentisi ve istekleri doğrultusunda seçmesidir.
Yöntem:
Çalışma Grubu: Çalışma grubu meslek seçiminde ki aile baskısının ölçülmesi amaçlandığından dolayı üniversite öğrencileri tarafından seçilmiştir.Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi öğrencilerine uygulanıştır.Yaş ortalamaları 18-26 öğrenciler toplam 280 ölçek doldurmuştur.280 kişinin 186’sı kadın öğrenci 94’ü erkek öğrenci olmaktadır.
Veri Toplama Araçları:Duygusal Özerklik Ölçeği Çalışmanın katılımcıları, farklı sosyo-ekonomik düzeyleri yansıtan dört farklı lisede eğitim gören 14-20 yaşları arasında 445 erkek, 600 kız ve 6 cinsiyet belirtmemiş öğrenci olmak üzere toplam 1051 ergen öğrenciden oluşmuştur. Güvenirlik çalışmasında cronbach alpha değerlerine bakılmış, ölçeğin tamamı için .92, etki altında kalma için .83, değer yargıları için .55 bulgusuna ulaşılmıştır.
Veri Toplama Süreci:
Ölçek maddelerinin hazırlanması sürecinde öncelikle meslek seçiminde ki aile baskısı alanında yapılan çalışmalar incelenmiştir.İlk önce meslek seçimiyle ilgili araştırmalar yapılmıştır.Daha sonra aile tutumları ve otoriter aile baskıyla ilgili çalışmalara bakılmıştır.Öğretmenlik Mesleğine Yönelmede Ailenin ve Branş Seçiminde Cinsiyetin Rolü, Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi:Üniversite Öğrencilerin Meslek Seçimi, Anne Baba Tutumlarının Gencin Meslek Seçimine Etkisi, Ergenlerin Meslek Kararı Verme Yetkinlik Algılarının, Algılanan Ana Baba Tutumu ve Bazı Özlük Nitelikleri Açısından İncelenmesi gibi makaleler okunmuştur.Aynı zamanda 6 kişi ile nitel görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler ve incelenen araştırmalar sonucunda 43 tane madde ile madde havuzu oluşturulmuştur. Nitel görüşmelerden elde edilen bilgiler şu şekilde olmaktadır: Birey meslek seçimi yaparken ailenin düşüncelerinin daha garanti mesleklere yönelik olduğu, daha toplum tarafından saygın görülen popüler mesleklere yönlendirdiği ortaya çıkmıştır. Ebeveynlerin çocuklarına maddi gelirleri yüksek olan mesleklere yönelmeleri için baskı uyguladıkları görülmüştür.Araştımalar ve nitel görüşmeler sonucunda oluşturulan madde havuzu iki alan uzmanına inceletilip yorumları alınmıştır ve madde sayısı 32 maddeye düşürülmüştür. Bir tane dil uzmanına gösterilmiş anlatım yazım ve imla kuralları yönünden incelenmiştir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin geçerlik çalışması olarak yapı geçerliği kapsamında açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve ölçüt geçerliği yapılmıştır. Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin güvenirliği Cronbach Alpha iç tutarlılık yöntemi, alt-üst grup güvenirlik çalışması ve madde toplam korelasyonu ile incelenmiştir. Geçerlik ve güvenirlik analizleri için SPSS 22
programı kullanılmıştır.
BULGULAR
Geçerlik çalışmaları
Yapı gerçerliliği: Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeği’nin yapı geçerliğini incelemek amacıyla yapılan AFA’da öncelikle bütün maddeler arasında korelasyon matrisi incelenerek önemli oranda manidar korelasyon olup olmadığına bakılmış ve faktör analizinin yapılabilmesine uygunluk gösterir nitelikte manidar ilişkilerin olduğu görülmüştür. Verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) katsayısı ve Barlet Testi ile incelenmiştir. KMO’nun 0.60’dan yüksek çıkması ve Barlett testinin anlamlı çıkması gerekmektedir (Büyüköztürk; 2007). Bu çalışmada KMO örneklem uygunluk katsayısı .93, Barlett Sphericity testi X 2 değeri ise 890.008 (p<.001) bulunmuş ve ölçek maddelerine verilen cevapların faktörleşebileceği görülmüştür. Alanyazında, bir maddenin faktör yük değeri için asgari büyüklüğün .32 olması yönünde yaygın bir görüş vardır (Büyüköztürk, 2010), bunun yanında Büyüköztürk (2010) faktör yük değerlerini değerlendirmek amacıyla yüklerin büyüklüğü için kesme noktasının ne olması gerektiğine ilişkin kararın araştırmacının tercihleri ile ilgili bir sorun olduğunu belirtmiştir. Bu görüşten hareketle .32 faktör yük değeri kesme noktası olarak benimsenmiştir. Faktörleştirme işlemine başlamadan önce faktör yük değerinin
belirlenmesi için Bu araştırmada AFA’nın temel bileşenler tekniği ile varimax döndürme
tekniği ve Scree Plot neticesinde faktör çözümlemesi 2 faktörle sınırlandırılmıştır. Faktör
yükü .32’nin altında kalan ya da binişik olan 10 madde ölçekten çıkartılmış toplam varyansın % 31.51’ini açıklayan 2 faktörlü, 22 maddeden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Her bir faktöre ait maddelerin faktör yükleri ile faktör varyansları ve açıklanan varyanslar Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1: meslek seçiminde aile baskısı ölçeği faktör yükleri
Faktör Yük Değerleri Madde Toplam Korelasyonu
Madde No Etki Altında Kalma Değer Yargıları Bütün Ölçek Etki Altında Kalma Değer Yargıları
M1 .627 .556 .55
M2 .586 .576 .57
M3 .590 .647 .64
M4 .693 .651 .65
M6 .829 .714 .71
M7 .815 .686 .68
M8 .856 .697 .69
M9 .586 .420 .42
M10 .764 .694 .69
M11 .767 .775 .77
M12 .647 .619 .61
M13 .751 .689 .68
M15 .483 .369 .36
M5 .555 .226 .22
M17 .594 .525 .52
M18 .595 .661 .66
M19 .606 .565 .56
M22 .540 .608 .60
M24 .553 .564 .56
M25 .595 .489 .48
M30 .607 .597 .59
M32 .637 .554 .55
Özdeğer 6.892 4.119
Açıklanan
Varyans 31.327 18.721
Cronbach α Bütün ölçek için Cronbach α: .92
Bu iki alt boyutun isimlendirilmesinde faktörlerde toplanan maddelerin içeriği dikkate
alınmıştır. Birinci faktörde bulunan maddelerin daha çok bireylerin meslek tercihi yaparken aile etkisi altında kalmanın ile ilişkili olduğu belirlenmiş ve bu faktör etki altında kalma adı altında ele alınmıştır. Bu faktör altında toplanan maddeler kişinin meslek seçimi yaparken aile etkisi altında ne kadar kaldığını değerlendirmektedir. Etki altında kalma faktörü adı altında toplanan 13 maddenin faktör yükleri .483 ile .856 arasında değişmektedir.
İkinci faktöre yüklenen maddeler daha çok bireylerin meslek seçimi yaparken değer yargılarını göz önünde bulundurdukları değer yargıları olarak adlandırılmıştır.
Ölçüt Geçerliği
Meslek Seçiminde Aile Baskısı’nın ölçüt geçerliğini test etmek için Hamidi Tatar Bildik Yektaş ve Özmen (2015) tarafından geliştirilen, duygusal özerklik ölçeği
kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda meslek seçiinde aile baskısı ölçeğinden alınan puanlarla duygusal özerklik ölçeği puanları arasında .22(p< .001)
ilişki bulunmuştur. Elde edilen sonuca göre Meslek Seçininde Aile Baskısı Ölçeğinin, duygusal özerklik ölçeği ile düşük düzeyde anlamlı bir ilişkisinin
olduğu, ölçüt geçerliğinin gerekliliğini yerine getirdiği söylenebilir.
Güvenirlik Çalışmaları
Test-Tekrar Test Çalışması
Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için test-tekrar test yöntemi kullanılmıştır. 50 kişilik
bir gruba üç hafta ara ile iki uygulama yapılmıştır. Güvenirlik çalışması için Pearson
Momentler Korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Yapılan ön test ve iki hafta sonra yapılan son test çalışmasından sonra pearson momentler korelasyon katsayısı .39 bulunmuştur. Tavşancıl’a (2010) göre güvenirlik katsayısının pozitif ve en az .70 olması beklenmektedir. Bu bilgiye göre ölçeğin güvenilir bir ölçek olmadığı söylenebilir.
İç Tutarlılık Güvenirliği
Ölçeğin iç tutarlılığını belirlemek amacıyla Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı
değerlerine bakılmıştır. Ölçeğin tamamı için .92 , “etki altında kalma” boyutu için .90 , “değer yargıları” boyutu için .82 , bulunmuştur. Bu bulgular ölçeğin iç tutarlılığının kabul edilebilir düzeyde olduğunu göstermektedir.
Madde Toplam Korelasyon Analizi
Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeğinin’nin alt boyutlarıyla bu boyutları oluşturan maddelerin arasındaki ilişkiyi incelemek için madde toplam korelasyon analizi yapılmıştır. Yapılan istatistik çalışmasına göre maddelerin bulundukları faktörlerle arasındaki ilişki .90 ile .82 arasında değişmektedir. Ayrıca her bir maddenin ölçeğin toplam puanıyla ilişkisine bakıldığında korelasyon değerleri .83 ile .55 (p< .001) arasında değişmektedir.
Puanların Değerlendirilmesi
Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeğindeki toplam 22 madde bulunmaktadır. 4’lü likert tipi bir derecelendirme sunduğu için bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 88 en düşük puan 22’dir. Meslek Seçiminde Aile Baskısı ölçeği alt boyutlarından alınan puanlar yükseldikçe bireyin ilgili boyuta ait özelliklere yüksek düzeyde sahip olduğu söylenebilir. Ölçeğin uygulama süresi yaklaşık 10-15 dakikadır.
Tartışma
280 öğrenciye uygulanan Meslek Seçiminde Aile Baskısı ile ilgili 32 maddelik taslak ölçeğinden 22 maddelik bir ölçek elde edilmiştir. Ölçeğin geçerlik çalışmasında yapı geçerliğine bakılmıştır.Yapı geçerliğini belirlemek için Açımlayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Büyüköztürk (2010) ölçek geliştirme çalışmalarında açıklanan toplam varyansın %41’in üzerinde olmasının ve maddelerin faktör yüklerinin .32’nin üzerinde olmasının ölçeğin geçerli sayılabilmesi için yeterli olduğunu belirtmektedir. %41 lik açıklanan toplam varyansı sağlayabilmek için faktör yüklerini .32’nin üzerinde olanlar ölçekte bırakılmıştır. Araştırmada yapılan açımlayıcı faktör analizinden elde edilen sonuçlar bu çerçevede değerlendirildiğinde ölçekte 2 faktör altında yer alan 22 maddenin faktör yüklerinin .32’nin üzerinde olduğu ve toplam varyansın %31.327’nin açıklandığı görülmektedir. Sonuç olarak Meslek Seçiminde Aile Baskısı Ölçeğinin faktör yükleri ve açıklanan varyans yüzdesi ölçek geliştirme çalışmalarında yapı geçerliği açısından yeterli olmadığı görülmektedir. Bir diğer geçerlik çalışmasında Meslek Seçminde Aile Baskısı ölçeği ile Duygusal Özerklik ölçeği arasında .22 düzeyinde ilişki olduğu, ölçüt geçerliği şartını yerine getirmediği görülmüştür. Bu çerçevede, bu araştırmanın başlangıçtaki amacına ulaşıldığı söylenememektedir.
Yapılan güvenirlik çalışmasında ölçeğin test-tekrar test yöntemi uygulanmıştır. 3 hafta
ara ile yapılan çalışmada pearson momemntler korelasyon katsayısı .39 olarak bulunmuştur. Yine bir diğer güvenirlik çalışması olan Cronbach alfa değerlerinde ölçeğin tamamı için .92, alt boyutlar için ise .90 ile .82 arasında değişen değerler elde edilmiştir.
Güvenirlik çalışması için yapılan son istatistiki çalışma ise Madde toplam korelasyonudur. Maddelerin bulundukları faktörlerle ilişkisi .55 ile .83 arasında
değiştiği görülmüştür. Elde edilen sonuçta ölçeğin yeterli bir güvenirlik seviyesine sahip
olmadığı tespit edilmiştir.
Ayrıca ölçeğin diğer yaş gruplarında da uygulanabilir hale getirilerek geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılabilir. Ölçeğin yakın ve uzak erimli yordama geçerliği araştırılmalıdır. Bununla beraber ölçeğin öğrenci örneklemi dışında da genç ve yetişkin
örneklemlerinde de uygulanarak geçerli ve güvenilir olarak kullanılıp kullanılmayacağının
belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmaların sonucunda ilişki anlamsız çıkmıştır.
Kaynakça
Tatar, A., Bildik, T., Yektaş, Ç., Hamidi, F. Ve Özmen, H. E. (2016). Duygusal Özerklik Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması ve klinik başvurusu olmayan ergen öğrencilerde duygusal özerkliğin incelenmei. Nobel Med, 12(1) 39-48.
AKBAYIR, Öğretmenlik Mesleğine Yönelmede Ailenin ve Branş Seçmede Cinsiyetin Rolü Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, OFMAE, VAN
SARIKAYA, KHORSHID,(2009) ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLERİN İNCELENMESİ: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİ
GENÇ, KAYA, (2007), İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNİ ETKİYEN FAKTÖRLER
AKDENİZ, (2009), ERGENLERİN MESLEK KARARI VERME YETKİNLİK ALGILARININ, ALGILANAN ANA BABA TUTUMU ve BAZI ÖZLÜK NİTELİKLERİ
Ve 6 kişiyle yapılan nitel görüşmeler.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Meslek Seçimini Etkileyen Aile Baskısının Ölçülme Çalışması" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Beril ÖZSOY'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Beril ÖZSOY'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
