İki Ayrı Evde Çocukluk:Boşanma ve Çocuk
Yaşama başladığımız andan itibaren sevgi bağını ve güven duygusunu tattığımız ilk çatı şüphesiz ki ailedir. Bir çocuğun yegane koruyucuları olan anne veya babasından ayrılmak durumunda kalması ise en sarsıcı deneyimlerden biri. Yetişkin olarak ebeveynlerin dahi zor aşamalardan geçtiğini, yeni hayatlarına adapte olmaya çabalarken çocuklarına alan açabilmenin; dengeleri koruyabilmenin ve güçlü kalabilmenin ne kadar zor olduğunu bilirken, durumun çocuklar için çok daha tedirgin edici olduğunu tahmin edebiliriz.
Tüm çareler denenmesine rağmen artık kopuş yaşandıysa bundan sonra odaklanılması gereken şey, önce anne ve babanın kendilerini toparlayarak hayatlarında yeni bir sayfa açması, ardından da bir dizi değişiklikle karşılaşacak olan çocuk için doğru ortamın ve koşulun oluşturularak bu zorlayıcı sürecin çocuk üzerindeki etkilerinin azaltılmasıdır.
Çocuğa Durumu Nasıl Açıklarım?
Özellikle ev ortamı bir süredir gerginse, çocuğun bir şeylerin ters gittiğinin farkında olması olağandır. Ancak pek çok tartışma ve gerginliğe şahit olsa bile, çoğu çocuk, anne ve babasının ayrılacağı fikrine hiçbir zaman hazır değildir. Dolayısıyla kafa karışıklıklarını dindirmeye yönelik çelişkili ifadelerden uzak, net bir açıklamanın yapılması kesinlikle gereklidir. Boşanma sebebi ne olursa olsun, anne ve baba çocukla konuşmaya başlamadan önce, durumu nasıl açıklayacaklarına yönelik kendi aralarında bir anlaşmaya varmalıdırlar. Açıklamayı anne ve baba beraber yapmalı; konuşma sadece bir kişinin hakimiyetinde olmamalıdır. Ebeveynin gösterdiği duygular, çocukların boşanma kararına tepkilerini belirler. Bu yüzden, anne de baba da kontrolünü yitirmeden soğukkanlı, anlayışlı ve kararlı bir dille durumu anlatmaya çalışmalıdır. Süreçle ilgili yapılacak açıklamalarda şu mesajları vermeye gayret etmek oldukça önemli olacaktır:
• “Anne ve babalar, bazen birbirleriyle anlaşamayabilir ve ayrı yerlerde yaşama kararı alabilirler. Ayrı evde olsalar bile çocuklarını hiç yalnız bırakmazlar ve onu görmeye devam ederler”
• “Ne olursa olsun her zaman senin yanında olacağız, sen bizim çocuğumuz olmaya devam edeceksin”
• “Seni eskisi gibi seveceğiz ve ilgilenebileceğiz, sana olan sevgimiz hiç bitmeyecek”
• “Baban/ annen, hayatının önemli anlarında bizim yanımızda olmaya devam edecek”
• “Bizi ne zaman istersen görebileceksin”
• “….’da yaşayacaksın, ama her ikimizi de sık sık görebileceksin; annenin/babanın ailesini de görmeye devam edeceksin, onlar da seni sevmeye devam edecekler”
• “Boşanmamızın seninle bir ilgisi yok. Bu ikimiz arasında olan bir durum”
Anne ve babasının artık bir arada olmayacağını öğrenen çocuğun zihni karmakarışık olabilir. Bir müddet zihinlerini pek çok soru meşgul etmeye devam edecektir. Dolayısıyla süreç içinde yapılan açıklamalarda, akıllarında şu soruların olabileceği göz ardı edilmeden, belirsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik açıklamalar devam etmelidir:
Benim yüzümden mi ayrıldılar? Bana ne olacak? Annem mi haklı, yoksa babam mı? Hangisi yalan söylüyor? Ya beni eskisi gibi sevmezlerse? Bundan sonra onları daha mı az göreceğim? Annemle daha çok vakit geçirirsem babam bana küser mi? Babamın yanındayken, annem üzülüyor mudur? Annem/babam kendini yalnız hissediyor mudur?
Çocukların sürece adapte olana kadar, hem anneden hem de babadan tutarlı cevaplar duyuyor olması önemlidir. Özellikle çocuğun hayatında onu neler beklediğini, nerede kalacağını, kimi ne kadar göreceğini ve neleri yapmaya devam edeceğini zihninde canlandırıyor olması gerekir.
Çocukların Yaşayabileceği Problemler
Özellikle erken çocukluk dönemindeki çocukların boşanma süreci sonucunda üzüntü, yalnızlık, uyku problemleri, okul başarısızlığı, alt ıslatma, toplumsal uyumsuzluklar, kaygı, depresyon ve saldırganlık vb. gibi farklı tepkiler gösterebilirler. Bir yas tepkisi olarak durumun inkarı, durumu yok sayma ve içine kapanma sıklıkla karşılaşılan durumlardandır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir ölçüt çocuğun her zamankinden farklı tepkiler vermesidir. Örneğin, hareketli ve dışadönük bir çocuğun içe dönmesi veya sakin bir çocuğun öfkeli olması gibi. Buna ek olarak, yaşanan duygudurumun somatik (sindirim sistemi, mide, cilt problemleri vb. gibi bedensel şikayetler) olarak da yansıyor olması olasıdır. Çocukların evliliğin sonlanmasına verdikleri tepkiler, kız çocukları için altı ay ila bir yıl arasında, erkek çocuklarının ise bir buçuk yıl ila iki yıl arasında değişkenlik gösterebilmektedir. Verilen tepkilerin azalmaktan ziyade arttığı gözlemleniyorsa, bunun için bir uzmana başvurmak gerekir. Çocuk, sessiz ve kabullenir bir durumda gözükse bile, ne hissettiği, ne düşündüğü, sorularının olup olmadığı irdelenmeye devam edilmelidir. Özellikle bu sürece tamamen adapte olana kadar, belirli açıklamaların tekrar tekrar yapılması ve çocuğun kaygılarının dindirilmesi önemli olacaktır.
“İşler İstediğim Gibi Gitmiyor”
Ebeveynler arasında sorunlu bir ayrılık olsa bile, çocuk bakımı sırasında anne ve babanı işbirliği kurabilmeleri, çocukları için bir araya gelebilmeleri çocuk için pozitif bir deneyime dönüşerek, iyi bir rol model oluşturarak farklı görüşlerin ve çatışmaların da işbirliği ile yürütebileceği mesajını verebilir. Ancak her zaman ayrılıklar, anlaşmalı bir biçimde bitmeyebiliyor. Anne ve baba arasındaki kavga ve çatışmaların ağır olduğu durumlarda işbirliği kurmak zorlaşabiliyor. Ebeveynler, öfke ve kırgınlıklarından ötürü; birbirlerini çocuklarının gözünde “farkında olarak” veya “olmayarak” etiketleyebiliyorlar. İkili ilişkiler arasında yaşanan deneyimler ne kadar yoğun olursa olsun, çocukların hem bir anneye hem de bir babaya ihtiyacı olduğunu, birbirleri arasında ne yaşanırsa yaşansın bir ebeveyn ile çocuk arasındaki ilişkinin yıpratılmaması gerektiğini hatırlamak oldukça kritik. Bu durum, aslında çocuğun hayatındaki en önemli figürler olan anne ve babasına olan güveninin sarsılmaması ve suçluluk duygusunu içselleştirmemesi açısından önem arz ediyor. Boşanmış ailelerin çocukları, genellikle bir ebeveyne karşı taraf olmak durumunda hissederler. Dolayısıyla, anne ve baba arasındaki ilişkinin gergin olduğu durumlarda çocuk, anne veya babasını sevdiğinde veya onunla vakit geçirdiğinde, diğerine ihanet ediyormuş gibi hisseder. Bu sebeple, çocuklara “biz seni seviyoruz” demek ne kadar önemliyse, “o senin annen, ona saygıda kusur etme” veya “o senin baban, ne olursa olsun seni çok seviyor, sen de onu sev” demek belki de en rahatlatıcı mesajlardan biri olacaktır. Dolayısıyla çocuğu bir tarafa çekmenin çocuk için yıpratıcı olacağını sıklıkla hatırlatmalıyız. Belki de boşanma sürecinin en zor aşamalarından biri de bu: eski eşle ne kadar sorun yaşanmışsa yaşansın, çocuğun nezdinde onu hala “saygı duyulur bir baba veya anne kılmak”. Elbette, yaş ilerledikçe çocuk neyin doğru ve neyin yanlış olduğu kararına kendisi varacak ve ebeveynlerinin tutumlarını veya hatalarını değerlendirecektir. Ancak özellikle küçük yaş çocukların yetişkin dünyasına fazlasıyla dahil olmamaları ve bu sürecin daha az yükle atlatmaları açısından, “sen merak etme, biz yetişkinler bu sorunu çözüyoruz”un hissettirilmesi gerekir. Aksi takdirde, anne ve babanın boşanmaya gösterdiği tepkiler; ayrılan eşe gösterilen imalı konuşmalar, yakın akraba ve arkadaşlarla yapılan özel konuşmalara çocukların maruz kalması veya eski eşe karşı çocuğun “casus” gibi kullanılması gibi tutumlar, çocukların kafalarını karıştırıp onları strese sokacaktır. Anne veya baba, öfkeli, kırgın veya mutsuz olabilir, olacaktır. Buradaki ölçüt duyguların çocukların yanında aşırı bir şekilde ifade edilmesinin önlenmesi ve bunların çocuklardan ziyade arkadaşlar, akrabalar veya gerekirse bir uzman ile paylaşılarak bu haklı duyguların sağlıklı bir şekilde giderilmeye çalışılmasıdır. Aksi takdirde, çocuk ve ebeveyn rolleri değişebilmekte, çocuk adeta annenin veya babanın dert ortağı olarak gereğinden fazla sorumluluk yüklenerek yaşaması gereken çocukluk ruhunu kaybetmek durumunda kalacaktır. Dolayısıyla, hayatın zorluklarının, maddi problemlerin veya özel hayatları ile ilgili hususların çocuklarla paylaşılmaması gerekir.
Dikkat Edilmesi Gereken Belirli Konular
- Boşanma esnasında ve sonrasında, çocuğun düzeni ile ilgili ne kadar az değişiklik yapılırsa çocuk için o kadar rahatlatıcı olacaktır. Özellikle bu süreçte, semt veya okul değişimine gerekmedikçe başvurulmamalıdır.
- Anne ve baba, boşanmadan önce çocuklara nasıl davranıyorlarsa, süreç sonrasında da yaklaşımlarını değiştirmemesi; disiplin, uyku saati, alışveriş miktarı vb. gibi konularda sınırların korunması önemlidir. “Kötü polis” olmamak adına sınırların genişletilmesi sıklıkla karşılaşılan durumlardan bir tanesidir. Mümkünse ortak kuralların uygulanması, değilse de her ebeveynin aynı sınırları ve alışkanlıkları tutarlı bir şekilde devam ettiriyor olması gereklidir.
- İşbirliği kurulabildiği takdirde, sorumlulukların anne ve babayla paylaştırılması süreci kolaylaştıracaktır. Çocuğun, sadece velayeti alan ebeveyni ile sürekli ders çalışıyor, ayrı olan ebeveynle sürekli oyun oynuyor olması ebeveynler arasında dengesizlik oluşturacaktır.
- Bayramlar, doğum günleri, mezuniyet, okul gösterileri gibi özel günlerde, çocuğun velayetini alan ebeveyn, diğer ebeveyn ile iletişimine izin vermeli; çocuk için bu özel günlerin hem anne hem de babayla paylaşılmasına olanak tanımalıdır.
- Çocuğun zihninin “güven” meseleleriyle meşgul olması hasebiyle anne ve baba, çocuklarına söz verdiklerinde, bunun arkasında durmak noktasında özellikle dikkat etmelidir.
- Ayrı yaşadığı ebeveyninin yanından kendi yaşadığı yere geldiğinde, çocuklara tedirgin edici sorular sorulup, “Yine baban sana ne yaptı?”, “Yine sana alması gerekenleri almadı değil mi?”, “Annen yine beni sana kötüledi mi? vb. gibi suçlayıcı sorulara maruz bırakılmamalıdır. Çocuğun duygudurumuyla ilgili bir değişim görülüyorsa, bir müddet kendini toparlaması için ona zaman tanıyıp, “Annenle/ babanla güzel vakit geçirdikten sonra ayrılmak zor olmalı değil mi?” gibi genel bir girişle konuşmayı açıp, çocuğu zorlamadan ne olduğunu anlamaya çalışabiliriz.
- Çocuğa aidiyet duygusu sağlayabilmek adına, ayrı yaşayan ebeveynin evinde çocuğa ait bir odası, eşyalarını koyabileceği bir alanın olması güvenli bir duygu verecektir. Buna ek olarak, çocuğun kendine ait bir ev hayvanı veya çiçeği de olabilir. Çocuğun iki evinde de kendine ait küçük sorumluluklarının olması da ona aidiyet hissettirecektir.
- Kısıtlı görüşmeler sırasında TV, telefon vb. gibi teknolojik araçlarla ilgilenmek yerine birebir iletişimi sağlama ve bağ kurmayı arttırmaya yönelik aktivitelere yer verilmelidir. Zaman zaman birlikte akrabalara veya yaşanılan semt etrafında önceden sürdürülen ilişkileri devam ettirmeye yönelik ziyaretler de yapılabilir.
- Görüşmeler sırasında, çocuklarla eğlenceli vakit geçirmenin yanında çok sıradan ve sadece günlük yaşamın olağanlığı içinde paylaşımlar yapılabilir. Örneğin, babanın tamir işlerinin olduğu sırada bunu çocukla birlikte eğlenceli bir hale getirmek veya çocukların günlük ödevlerini birlikte yapmak gibi. Buradaki kıstas, çocuğu ikinci plana atmak değil, birlikte “an”ı paylaşmaktır.
- Çocukların hayatında olup biten gündemlere kulak vermek ve gerçekten önemseyerek onu samimi bir şekilde dinlemek, belki de görüşmelerin en temel noktası olmalı. Hayatında neler oluyor? Önemli bir proje mi hazırlıyor? Yılsonu gösterisi için mi bu kadar heyecanlı? En yakın arkadaşıyla arası bozuk olduğu için mi bu şekilde hissediyor? Birlikte kızmak, üzülmek, şaşırmak ve dikkatle kulak vermek, gerçekten ihtiyaç duydukları şey…
- Çocuğun öğretmenleri ve hayatındaki diğer yetişkinler, boşanma sürecin hakkında bilgilendirilmelidir. Böylelikle okulunda veya sosyal çevresinde çocuğun davranış veya duygu değişiklikleri konusunda geribildirimler edinebilir, buna göre ailenin karar ve yönelimleri şekillendirilebilir.
Ayrılık, baş etmesi zor bir konuyken, işin içinde çocuklar olduğunda; dengelememiz ve kontrol etmemiz gereken birçok duyguyla yüzleşmek durumunda kalıyoruz. Her boşanma sürecinin ve her ailenin bambaşka dinamiklere sahip olduğu bir gerçek. Ancak yapılması gereken şeyleri bilmek, çocukların duygularını anlayıp onların yanında olmak dışında aslında samimi ve güçlü olmaya gayret etmemiz bu sürecin en temel kısmı. Dolayısıyla ebeveynlerin samimi bir şekilde elinden geleni yapıyor olmalarına inanmaları yeterli olacaktır. Tüm bunlara ek olarak, her çocuğun veya her bireyin bambaşka yaşam koşullarıyla baş etmek zorunda olduğunu hatırlamak rahatlatıcı olabilir. Baş edilecek bu durum, bazı çocuklar için de boşanmış bir ailenin çocuğu olmak olabiliyor. Bu süreci kolaylaştırıp dengelemek veya zorlaştırmak bizlerin elinde. Çocukların arkalarında sağlam duracak ve onları koşulsuz sevecek bir anne, baba ve sosyal çevre ile, hayatlarını güzelleştirmek ve huzuru sağlamak için her zaman umut var.
Kaynaklar
Benedek E.P. & Brown, C. (1997). Boşanma ve çocuğunuz: Çocuğunuzun boşanmanızla baş etmesine nasıl yardımcı olursunuz?. Serap Katlan (Çev.). Ankara: HYB.
Tüm çareler denenmesine rağmen artık kopuş yaşandıysa bundan sonra odaklanılması gereken şey, önce anne ve babanın kendilerini toparlayarak hayatlarında yeni bir sayfa açması, ardından da bir dizi değişiklikle karşılaşacak olan çocuk için doğru ortamın ve koşulun oluşturularak bu zorlayıcı sürecin çocuk üzerindeki etkilerinin azaltılmasıdır.
Çocuğa Durumu Nasıl Açıklarım?
Özellikle ev ortamı bir süredir gerginse, çocuğun bir şeylerin ters gittiğinin farkında olması olağandır. Ancak pek çok tartışma ve gerginliğe şahit olsa bile, çoğu çocuk, anne ve babasının ayrılacağı fikrine hiçbir zaman hazır değildir. Dolayısıyla kafa karışıklıklarını dindirmeye yönelik çelişkili ifadelerden uzak, net bir açıklamanın yapılması kesinlikle gereklidir. Boşanma sebebi ne olursa olsun, anne ve baba çocukla konuşmaya başlamadan önce, durumu nasıl açıklayacaklarına yönelik kendi aralarında bir anlaşmaya varmalıdırlar. Açıklamayı anne ve baba beraber yapmalı; konuşma sadece bir kişinin hakimiyetinde olmamalıdır. Ebeveynin gösterdiği duygular, çocukların boşanma kararına tepkilerini belirler. Bu yüzden, anne de baba da kontrolünü yitirmeden soğukkanlı, anlayışlı ve kararlı bir dille durumu anlatmaya çalışmalıdır. Süreçle ilgili yapılacak açıklamalarda şu mesajları vermeye gayret etmek oldukça önemli olacaktır:
• “Anne ve babalar, bazen birbirleriyle anlaşamayabilir ve ayrı yerlerde yaşama kararı alabilirler. Ayrı evde olsalar bile çocuklarını hiç yalnız bırakmazlar ve onu görmeye devam ederler”
• “Ne olursa olsun her zaman senin yanında olacağız, sen bizim çocuğumuz olmaya devam edeceksin”
• “Seni eskisi gibi seveceğiz ve ilgilenebileceğiz, sana olan sevgimiz hiç bitmeyecek”
• “Baban/ annen, hayatının önemli anlarında bizim yanımızda olmaya devam edecek”
• “Bizi ne zaman istersen görebileceksin”
• “….’da yaşayacaksın, ama her ikimizi de sık sık görebileceksin; annenin/babanın ailesini de görmeye devam edeceksin, onlar da seni sevmeye devam edecekler”
• “Boşanmamızın seninle bir ilgisi yok. Bu ikimiz arasında olan bir durum”
Anne ve babasının artık bir arada olmayacağını öğrenen çocuğun zihni karmakarışık olabilir. Bir müddet zihinlerini pek çok soru meşgul etmeye devam edecektir. Dolayısıyla süreç içinde yapılan açıklamalarda, akıllarında şu soruların olabileceği göz ardı edilmeden, belirsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik açıklamalar devam etmelidir:
Benim yüzümden mi ayrıldılar? Bana ne olacak? Annem mi haklı, yoksa babam mı? Hangisi yalan söylüyor? Ya beni eskisi gibi sevmezlerse? Bundan sonra onları daha mı az göreceğim? Annemle daha çok vakit geçirirsem babam bana küser mi? Babamın yanındayken, annem üzülüyor mudur? Annem/babam kendini yalnız hissediyor mudur?
Çocukların sürece adapte olana kadar, hem anneden hem de babadan tutarlı cevaplar duyuyor olması önemlidir. Özellikle çocuğun hayatında onu neler beklediğini, nerede kalacağını, kimi ne kadar göreceğini ve neleri yapmaya devam edeceğini zihninde canlandırıyor olması gerekir.
Çocukların Yaşayabileceği Problemler
Özellikle erken çocukluk dönemindeki çocukların boşanma süreci sonucunda üzüntü, yalnızlık, uyku problemleri, okul başarısızlığı, alt ıslatma, toplumsal uyumsuzluklar, kaygı, depresyon ve saldırganlık vb. gibi farklı tepkiler gösterebilirler. Bir yas tepkisi olarak durumun inkarı, durumu yok sayma ve içine kapanma sıklıkla karşılaşılan durumlardandır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir ölçüt çocuğun her zamankinden farklı tepkiler vermesidir. Örneğin, hareketli ve dışadönük bir çocuğun içe dönmesi veya sakin bir çocuğun öfkeli olması gibi. Buna ek olarak, yaşanan duygudurumun somatik (sindirim sistemi, mide, cilt problemleri vb. gibi bedensel şikayetler) olarak da yansıyor olması olasıdır. Çocukların evliliğin sonlanmasına verdikleri tepkiler, kız çocukları için altı ay ila bir yıl arasında, erkek çocuklarının ise bir buçuk yıl ila iki yıl arasında değişkenlik gösterebilmektedir. Verilen tepkilerin azalmaktan ziyade arttığı gözlemleniyorsa, bunun için bir uzmana başvurmak gerekir. Çocuk, sessiz ve kabullenir bir durumda gözükse bile, ne hissettiği, ne düşündüğü, sorularının olup olmadığı irdelenmeye devam edilmelidir. Özellikle bu sürece tamamen adapte olana kadar, belirli açıklamaların tekrar tekrar yapılması ve çocuğun kaygılarının dindirilmesi önemli olacaktır.
“İşler İstediğim Gibi Gitmiyor”
Ebeveynler arasında sorunlu bir ayrılık olsa bile, çocuk bakımı sırasında anne ve babanı işbirliği kurabilmeleri, çocukları için bir araya gelebilmeleri çocuk için pozitif bir deneyime dönüşerek, iyi bir rol model oluşturarak farklı görüşlerin ve çatışmaların da işbirliği ile yürütebileceği mesajını verebilir. Ancak her zaman ayrılıklar, anlaşmalı bir biçimde bitmeyebiliyor. Anne ve baba arasındaki kavga ve çatışmaların ağır olduğu durumlarda işbirliği kurmak zorlaşabiliyor. Ebeveynler, öfke ve kırgınlıklarından ötürü; birbirlerini çocuklarının gözünde “farkında olarak” veya “olmayarak” etiketleyebiliyorlar. İkili ilişkiler arasında yaşanan deneyimler ne kadar yoğun olursa olsun, çocukların hem bir anneye hem de bir babaya ihtiyacı olduğunu, birbirleri arasında ne yaşanırsa yaşansın bir ebeveyn ile çocuk arasındaki ilişkinin yıpratılmaması gerektiğini hatırlamak oldukça kritik. Bu durum, aslında çocuğun hayatındaki en önemli figürler olan anne ve babasına olan güveninin sarsılmaması ve suçluluk duygusunu içselleştirmemesi açısından önem arz ediyor. Boşanmış ailelerin çocukları, genellikle bir ebeveyne karşı taraf olmak durumunda hissederler. Dolayısıyla, anne ve baba arasındaki ilişkinin gergin olduğu durumlarda çocuk, anne veya babasını sevdiğinde veya onunla vakit geçirdiğinde, diğerine ihanet ediyormuş gibi hisseder. Bu sebeple, çocuklara “biz seni seviyoruz” demek ne kadar önemliyse, “o senin annen, ona saygıda kusur etme” veya “o senin baban, ne olursa olsun seni çok seviyor, sen de onu sev” demek belki de en rahatlatıcı mesajlardan biri olacaktır. Dolayısıyla çocuğu bir tarafa çekmenin çocuk için yıpratıcı olacağını sıklıkla hatırlatmalıyız. Belki de boşanma sürecinin en zor aşamalarından biri de bu: eski eşle ne kadar sorun yaşanmışsa yaşansın, çocuğun nezdinde onu hala “saygı duyulur bir baba veya anne kılmak”. Elbette, yaş ilerledikçe çocuk neyin doğru ve neyin yanlış olduğu kararına kendisi varacak ve ebeveynlerinin tutumlarını veya hatalarını değerlendirecektir. Ancak özellikle küçük yaş çocukların yetişkin dünyasına fazlasıyla dahil olmamaları ve bu sürecin daha az yükle atlatmaları açısından, “sen merak etme, biz yetişkinler bu sorunu çözüyoruz”un hissettirilmesi gerekir. Aksi takdirde, anne ve babanın boşanmaya gösterdiği tepkiler; ayrılan eşe gösterilen imalı konuşmalar, yakın akraba ve arkadaşlarla yapılan özel konuşmalara çocukların maruz kalması veya eski eşe karşı çocuğun “casus” gibi kullanılması gibi tutumlar, çocukların kafalarını karıştırıp onları strese sokacaktır. Anne veya baba, öfkeli, kırgın veya mutsuz olabilir, olacaktır. Buradaki ölçüt duyguların çocukların yanında aşırı bir şekilde ifade edilmesinin önlenmesi ve bunların çocuklardan ziyade arkadaşlar, akrabalar veya gerekirse bir uzman ile paylaşılarak bu haklı duyguların sağlıklı bir şekilde giderilmeye çalışılmasıdır. Aksi takdirde, çocuk ve ebeveyn rolleri değişebilmekte, çocuk adeta annenin veya babanın dert ortağı olarak gereğinden fazla sorumluluk yüklenerek yaşaması gereken çocukluk ruhunu kaybetmek durumunda kalacaktır. Dolayısıyla, hayatın zorluklarının, maddi problemlerin veya özel hayatları ile ilgili hususların çocuklarla paylaşılmaması gerekir.
Dikkat Edilmesi Gereken Belirli Konular
- Boşanma esnasında ve sonrasında, çocuğun düzeni ile ilgili ne kadar az değişiklik yapılırsa çocuk için o kadar rahatlatıcı olacaktır. Özellikle bu süreçte, semt veya okul değişimine gerekmedikçe başvurulmamalıdır.
- Anne ve baba, boşanmadan önce çocuklara nasıl davranıyorlarsa, süreç sonrasında da yaklaşımlarını değiştirmemesi; disiplin, uyku saati, alışveriş miktarı vb. gibi konularda sınırların korunması önemlidir. “Kötü polis” olmamak adına sınırların genişletilmesi sıklıkla karşılaşılan durumlardan bir tanesidir. Mümkünse ortak kuralların uygulanması, değilse de her ebeveynin aynı sınırları ve alışkanlıkları tutarlı bir şekilde devam ettiriyor olması gereklidir.
- İşbirliği kurulabildiği takdirde, sorumlulukların anne ve babayla paylaştırılması süreci kolaylaştıracaktır. Çocuğun, sadece velayeti alan ebeveyni ile sürekli ders çalışıyor, ayrı olan ebeveynle sürekli oyun oynuyor olması ebeveynler arasında dengesizlik oluşturacaktır.
- Bayramlar, doğum günleri, mezuniyet, okul gösterileri gibi özel günlerde, çocuğun velayetini alan ebeveyn, diğer ebeveyn ile iletişimine izin vermeli; çocuk için bu özel günlerin hem anne hem de babayla paylaşılmasına olanak tanımalıdır.
- Çocuğun zihninin “güven” meseleleriyle meşgul olması hasebiyle anne ve baba, çocuklarına söz verdiklerinde, bunun arkasında durmak noktasında özellikle dikkat etmelidir.
- Ayrı yaşadığı ebeveyninin yanından kendi yaşadığı yere geldiğinde, çocuklara tedirgin edici sorular sorulup, “Yine baban sana ne yaptı?”, “Yine sana alması gerekenleri almadı değil mi?”, “Annen yine beni sana kötüledi mi? vb. gibi suçlayıcı sorulara maruz bırakılmamalıdır. Çocuğun duygudurumuyla ilgili bir değişim görülüyorsa, bir müddet kendini toparlaması için ona zaman tanıyıp, “Annenle/ babanla güzel vakit geçirdikten sonra ayrılmak zor olmalı değil mi?” gibi genel bir girişle konuşmayı açıp, çocuğu zorlamadan ne olduğunu anlamaya çalışabiliriz.
- Çocuğa aidiyet duygusu sağlayabilmek adına, ayrı yaşayan ebeveynin evinde çocuğa ait bir odası, eşyalarını koyabileceği bir alanın olması güvenli bir duygu verecektir. Buna ek olarak, çocuğun kendine ait bir ev hayvanı veya çiçeği de olabilir. Çocuğun iki evinde de kendine ait küçük sorumluluklarının olması da ona aidiyet hissettirecektir.
- Kısıtlı görüşmeler sırasında TV, telefon vb. gibi teknolojik araçlarla ilgilenmek yerine birebir iletişimi sağlama ve bağ kurmayı arttırmaya yönelik aktivitelere yer verilmelidir. Zaman zaman birlikte akrabalara veya yaşanılan semt etrafında önceden sürdürülen ilişkileri devam ettirmeye yönelik ziyaretler de yapılabilir.
- Görüşmeler sırasında, çocuklarla eğlenceli vakit geçirmenin yanında çok sıradan ve sadece günlük yaşamın olağanlığı içinde paylaşımlar yapılabilir. Örneğin, babanın tamir işlerinin olduğu sırada bunu çocukla birlikte eğlenceli bir hale getirmek veya çocukların günlük ödevlerini birlikte yapmak gibi. Buradaki kıstas, çocuğu ikinci plana atmak değil, birlikte “an”ı paylaşmaktır.
- Çocukların hayatında olup biten gündemlere kulak vermek ve gerçekten önemseyerek onu samimi bir şekilde dinlemek, belki de görüşmelerin en temel noktası olmalı. Hayatında neler oluyor? Önemli bir proje mi hazırlıyor? Yılsonu gösterisi için mi bu kadar heyecanlı? En yakın arkadaşıyla arası bozuk olduğu için mi bu şekilde hissediyor? Birlikte kızmak, üzülmek, şaşırmak ve dikkatle kulak vermek, gerçekten ihtiyaç duydukları şey…
- Çocuğun öğretmenleri ve hayatındaki diğer yetişkinler, boşanma sürecin hakkında bilgilendirilmelidir. Böylelikle okulunda veya sosyal çevresinde çocuğun davranış veya duygu değişiklikleri konusunda geribildirimler edinebilir, buna göre ailenin karar ve yönelimleri şekillendirilebilir.
Ayrılık, baş etmesi zor bir konuyken, işin içinde çocuklar olduğunda; dengelememiz ve kontrol etmemiz gereken birçok duyguyla yüzleşmek durumunda kalıyoruz. Her boşanma sürecinin ve her ailenin bambaşka dinamiklere sahip olduğu bir gerçek. Ancak yapılması gereken şeyleri bilmek, çocukların duygularını anlayıp onların yanında olmak dışında aslında samimi ve güçlü olmaya gayret etmemiz bu sürecin en temel kısmı. Dolayısıyla ebeveynlerin samimi bir şekilde elinden geleni yapıyor olmalarına inanmaları yeterli olacaktır. Tüm bunlara ek olarak, her çocuğun veya her bireyin bambaşka yaşam koşullarıyla baş etmek zorunda olduğunu hatırlamak rahatlatıcı olabilir. Baş edilecek bu durum, bazı çocuklar için de boşanmış bir ailenin çocuğu olmak olabiliyor. Bu süreci kolaylaştırıp dengelemek veya zorlaştırmak bizlerin elinde. Çocukların arkalarında sağlam duracak ve onları koşulsuz sevecek bir anne, baba ve sosyal çevre ile, hayatlarını güzelleştirmek ve huzuru sağlamak için her zaman umut var.
Kaynaklar
Benedek E.P. & Brown, C. (1997). Boşanma ve çocuğunuz: Çocuğunuzun boşanmanızla baş etmesine nasıl yardımcı olursunuz?. Serap Katlan (Çev.). Ankara: HYB.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İki Ayrı Evde Çocukluk:Boşanma ve Çocuk" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Bilgen SAĞ TINARLIOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Bilgen SAĞ TINARLIOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
boşanmada çocuk, boşanmayı çocuklara anlatmak, ayrılığı çocuklara anlatmak, boşanmada çocuk psikolojisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
