2007'den Bugüne 92,259 Tavsiye, 28,211 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Üstbiliş Beyin ve Öğrenme Arasındaki İlişki
MAKALE #21177 © Yazan Psk.Dnş.Abdurahman ÇAVDAR | Yayın Mart 2020 | 2,333 Okuyucu
Üstbiliş



Beyin yaklaşık bir trilyon glia hücresi ve yüz miyar nörondan oluşur. Beyinde her bir nöron en az 500 nörona bağlanarak toplam uzunluğu 160.000 km olabilen sinir liflerini oluşturur. Uçları birleştirildiğinde bu sinir lifleri dünyayı dört defa dolaşabilir. İnsandaki bilişsel işlevlerin tümü birden fazla beyin alanından oluşan bu ağın ürünüdür.
İnsanların dillerinin gelişmesinin frontal ve parietal loblarının gelişimi ile ilgili olarak gelişen,biraz daha geç bir evrimsel edinim olduğunu destekleyen anatomik kanıtlar vardır. Evrimsel olarak daha eski ve yaşlı beyin bölgelerini kızdığımızda, küfretmek için ağlarken veya güldüğümüzde sesler çıkarırken kullanırız. İnsanda konuşmanın büyük kısmı daha geç evrimleşmiş olan kortekste gelişen iki beyin alanı tarafından idare edilir. Birincisi frontal lobdaki Broca alanıdır ; burası konuşmayı idare eder, ağız ,gırtlak ve dil kaslarını idare eden beyin bölgesine bitişiktir. İkinci konuşma alanı temporopariatal bileşkeye bağlı üst temporal lobda yer alan wernike alanıdır. Burası konuşmanın anlaşılmasını kontrol eden işitme ile ilgili beyinin bölgesinin parçasıdır.Bu nedenle kişinin kendi farkındalığının başkalarının düşüncelerinin farkındalığının ve üstbilişin gelişmesiyle ilgili olan beyin alanlarının dil gelişiminde rol oynayan beyin alanlarıyla örtüştüğü görülür.Dilin insan evrimini hızlandırıcısı olması daha olası görülüyor.insanın kendisi ile ilgili konuşma yeteneğinin olması bu süreçte önem arz etmektedir.Yaklaşık iki yaşına kadar olan gelişim döneminde kendimizle ilgili düşünme becerisini dört yaşında ise diğer insanların düşüncelerini düşünme becerisini kazanmış oluruz.Altı yaşına kadar ikinci derece zihin kuramına, diğer insanların bizimle ilgili düşüncelerini düşünme yeteneğine sahip oluruz.

Günümüzün hızla değişen dünyasında yenilikleri yakalamak zorlaştığı için eğitim ve insan beyni alanında da yapılan çalışmaları takip etmek gerekir. Eğitim alanında olan değişiklikler ve sürekli yenilenen eğitim yaklaşımları, öğrenme sürecinde birey merkezli olmaya ve kişiye sorumluluk verme anlayışına doğru kaymıştır. Eğitimde bilişsel psikolojinin kabul görmeye başlamasıyla birlikte, bireyin içsel yaşantıları ile ilgili özellikleri öne çıkmıştır. Bu durum da eğitime bireyi merkeze alan eğitim kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavram ise içsel etkilerle ilgili olmakla birlikte bu içsel etkiler önceki deneyimler, zihinsel faaliyetler ve bilişsel planlamalar ile ilgi, tutum değer gibi duyuşsal özellikleri içine almaktadır



Birey merkezli yaklaşımın eğitimde temel alanlarından biri de üstbiliş alanıdır. Araştırmacıların çalışmaları üstbilişin, sosyal bilgi iletişiminde, sözel kavramada, okuduğunu anlamlandırma ve anlamada, yazmada, yabancı dil öğrenmede, dikkat sağlamada, hafızayı güçlendirme ve bellek kaydını geliştirmede, sorunları çözümleyebilme, öz denetimde, sosyal bilişte, ve kendi kendini eğitmede önemli bir kavram olduğu ortaya çıkmıştır. Üstbiliş hakkındaki pek çok çalışmada bellek üzerindeki bilgi anlamına gelen üst bellekle ilgili çalışılmıştır. Üstbiliş kavramı sadece akademik alanında değil tüm alanlarında var olan bir kavramdır. Hayatın düzenlenebilmesi ve yönetilebilmesi için üstbiliş oldukça önem taşımaktadır. Yapılan çalışmalara bakıldığında üstbellek kavramıyla ilgili araştırmalardan türeyen üstbiliş kelimesini ilk kullanan araştırmacı olarak John Flavelle (1976) göre üstbiliş ,biliş hakkında biliş veya bilme hakkında bilmedir.Flavell üstbiliş ile ilgili birçok önemli araştırma yapmıştır. Üstbiliş kavramı konusunda ortak bir tanım yapılamamıştır. Üstbiliş kavramı ile ilgili yürütücü biliş bilişin bilgisi biliş ötesi biliş üstü bilişsel farkındalık tanımları kullanılmıştır. Bu farklı tanımları sonlandırmak



Üstbiliş ile ilgili bazı kaynaklarda yapılan tanımlar şu sekidedir.
• Üstbiliş, öğrenme işlevlerini, bellekteki bilgileri tarama ve bellekte gerekli olanı bulup ortaya çıkarma, bellekte yer alan bilgileri takip ederek bunların farkında olabilmektir.
• Üstbiliş, bireylerin yapılandırılmış öğrenme ve problemlerle baş edebilme durumunda kaldıklarında kullandıkları, düşünme biçimlerinin fark edilebilmesi düzenlene bilmesidir.
• Üstbiliş, bireyin kendisine ait biliş işlevlerinin ve bu işlevlerin nasıl işlediğinin bilinmesidir.
• Üstbiliş, bireyin kendi bilişyapısını vebilme ve anlama biçimlerinin farkında olmasıdır.
• Üstbiliş, kişinin bilişsel süreçlerini yönetebilmesi ve bilişselsüreçleri yönlendirebilme konusunda yeterli olabilmesidir.
• Üstbiliş, bireyin sorun çözme , ,strateji izleyebilme gibialanlarda kullandığı yüksek düzey bir süreçtir.
• Üstbiliş, bilişsel faaliyetlerin bilinmesi ve kontrol edilmesidir.
• Üstbiliş, kişinin öğrenirken ya da herhangi bir sorumluluğu yaparken bilme bilgisine ve bilişsel süreçlere sahip olmasıdır.
• Üstbilişi bilişsel bilgileri izleyebilme olarak tanımlayan Doğanay ve Kara üstbiliş, bireyin kendi düşünmesini bilmesi fark etmesi olarak tanımlamıştır.
• Üstbiliş, öğrenebilmek anlayabilmek ve yapabilmekle birlikte bu öğrenme ve anlamanın nasıl yapıldığının farkında olmaktır
• Üstbiliş,bireyin kendi öğrenmesini kontrol edebilmesi öğrenme sürecine aktif olarak katılmasıdır.
• Üstbiliş, bireyin ne bildiğinin farkına varması, öğrenme aktivitesi içindesüreci kontrol edebilmesi ve gerektiğinde müdahale edebilmesidir. Üstbiliş, bilişleri değerlendiren düzenleyen, kontrol eden, üst düzey yapıdır
• Üstbiliş, bireyin bilişsel süreçleriyle ilgili sahip olduğu bilgisi ve bu konudaki farkındalığıdır .
• Üstbiliş, bireyin kendi bilişsel süreçlerinin işleyişini bilmesi, kontrol edebilmesi, izleyebilmesidir.
• Üstbiliş, bireyin problem çözmedeki bilişsel performansını düzenleyebilmesi ve kontrol edebilmesidir



Üstbilişle ilgili literatüre göre tanımlarda rastlanan ortak tanım; üstbiliş, bireyin kendi bilişsel süreçlerini kontrol edebilmesi ve bilişsel süreçlerinin farkında olmasıdır. Üstbiliş insanlar için hayatın her alanında önem arz etmektedir. Üstbiliş kavramı bilişsel işlevlerin toplandığı ortak bir alandır. Bu alanlar birbirleriyle de ilişkilidir. Bu sebeple üstbiliş ve biliş kavramları karıştırılmaktadır. Oysa üstbiliş, görevin nasıl yerine getirildiğini bilmek için gerekliyken, biliş sadece görev yaparken gereklidir Üstbiliş, bireyin kendi öğrenme sürecini izlemesi, geliştirmesi, değerlendirmesi ve yeni durumlara uygulayabilmesiyken biliş öğrenme sürecinin ve bilginin oluşturulması için gereklidir. Bu tanımlara göre üstbiliş, biliş için temel bir gerekliliktir.


Daha önceden de var olan bazı olguların şimdi üstbiliş kavramıyla ifade edilmesi ve üstbiliş kavramının bazı olguları kapsayan tanımlanması net olmayan bir kavram olması sebebiyle üstbiliş kavramına bazı araştırmacıların yaklaşımları olumsuzdur(Brown vd., 1983).
üstbilişsel yeterliliğe sahip olan bireylerde olması gereken bazı davranışlardan söz edilmesidir.
• Kendi öğrenme görevlerini tamamlamış olması ve öğrenme süreçlerinin farkında olması gerekir.
• Hangi öğrenme yöntemlerinin etkili ve hangisinin etkisiz olduğunu bilmelidir.
• Hayatında karşılaştığı problemlere karşı hangi planla başarılı olacağını bilmesidir
• Öğrenme yöntemlerini etkili biçimde kullanmalıdır.
• Öğreneme durumunda bilgiyi öğrenip öğrenemediğini izleyebilmeli bunun farkında olabilmelidir.
• Var olan bilgilerini geri çağırabilmeli önceki bilgileri geri getirilmesi için etkili yöntemleri bilmelidir.

2.1.1.Üstbilişsel bilgi: yaşamda karşılaşılan olaylarda bireyin kendi zihinsel kodlarında var olan bilgi ve düşünce eğilimleri, kişinin tutumları diyebiliriz. Üst bilişsel bilgi, bireyin kendi bilişsel yetileri, bilişsel planları ve ne yapacağını, nasıl yapacağını bilmek hakkında bilgilerine sahip olmasıdır. veya bilişsel süreçlerin nasıl işlediğine ilişkin olarak bildiklerimizdir tanımları yapılmıştır. Üstbilişsel bilgi; duruma dayalı bilgi, bildirimsel bilgi ve yordam bilgisi, olmak üzere üçe ayrılmıştır.

Yordam Bilgisi
Bir işin nasıl yapılacağını nasıl başarıyla sonuçlandırılacağını, bilmektir. Yalnız unutulmaması gereken husus işi yapmayı değil, sadece işin nasıl yapılacağını bilmektir Bir işin nasıl yapılacağını bilmek en önemli noktasıdır, ne yapılacağını bilmeden bilinçsiz olarak bir göreve veya işe başlamak boşa zaman harcamaktır ve bu durumda başarılı olmak çok zordur. Yordam bilgisini bir öğrencinin bölme işlemini nasıl yapacağını bilmesi örneği ile açıklayabiliriz.

Bildirimsel Bilgi
Bireyin görevle ilgili genel bilgisi hakkındadır bildirimsel bilgi bireyin sahip olduğu yeterlilikler hakkındaki bilgisi, görevi yapıp yapamayacağını bilmesi bildirimsel bilgi olarak tanımlanmıştır. Bireyin çarpma işlemini yapıp yapamayacağını bilmesini bildirimsel bilgiye örnek olarak söyleyebiliriz.

Duruma Bağlı Bilgi
Duruma bağlı bilgi, bireyin bilişsel etkinlikleri ne zaman ve neden yapacağını bilmesidir Duruma bağlı bilginin oluşması için yordam bilgisi ve bildirimsel bilginin aynı zamanda kullanılması durumunu gerekli kılar. Yani bireyin bir işi nasıl yapacağını, hangi durumda ne yapması gerektiğini kendisinin bunu yapıp yapamayacağını bilmesi durumsal bilgiyi içerir.



Bazı değişkenler üstbilişsel bilgiyi daha ayrıntılı anlayabilmek daha iyi tanımlayabilmek için belirlenmiştir Birey değişkenleri, görev değişkenleri, strateji değişkenleri olarak sınıflanmıştır.

Birey içi değişkenini: Bireyin kendisi ile ilgili bildiği tüm bilgileri kapsar. Bu değişken, bireyin kendisini tanımlandırmada oldukça önemlidir.
Bireyler arası değişken: Bireyin başka kişiler hakkında sahip olduğu bilgileri bireyler arası değişken ifade etmektedir. Bu değişkenle birliktebirey kendisinin diğer bireyler karşısındaki konumu anlamlandırabilmektedir.
Bilişsel genellemeler: insanların bütün insanlarla ilgili sahip olduğu bilişsel özellikler hakkındaki bilgiyi kapsamaktadır.
Görev Değişkenleri: Bireyin karşılaşmış olduğu bilginin doğasını ve karşılaşmış olduğu problem veya görev hakkında sahip oldukları bilgilerigörev değişkenleri, içermektedir. Karşılaşılan her bilgi ve görevin yerine getirilmesi gereken gereklilikleri ve sahip olduğu bazı özellikler vardır. Bu bağlamda görev değişkeni önemli bir unsur olmaktadır.
Strateji Değişkenleri: Bireyin var olan birsorunu çözmede veya yerine getirmesi gereken bir görevi yerine getirmede kullanabileceği strateji bilgisidir. Bilgilerin düzenlenmesi, süreci izleme, çözüm planı yapma, elde edilen sonucu değerlendirebilme ve bunların yerinde ve zamanında kullanabilmesi yetilerini kapsamaktadır.
Üstbilişsel bilgi ile yapılan araştırmada üstbilişsel bilginin boyutlarını bazı sorularla açıklanabileceğini ortaya konulmuştur. Bunlar; yordam bilgisi için: ‘Nasıl biliyorum?’, bildirimsel bilgi için: ‘Ne biliyorum?’ durum bilgisi için: ‘Neden, ne zaman biliyorum? Sorularıdır.


Üstbilişsel Kontrol



Üstbilişsel kontrol, bireyin öğrenme ve düşünme kontrolünü yapmasında yardımcı olan etkinliklerdir Üstbilişsel kontrol çalışmalarda üstbilişsel yetenekler olarak da tanımlanmaktadır. Üstbilişsel kontrol kavramı dört alt boyutla karşımıza çıkmaktadır. Bunlar; tahmin, planlama, izleme ve değerlendirmedir. Bu süreçler görevin yapılmasında veya problemin çözülmesinde başarılı olmak için önemli rol oynamaktadır.
Tahmin: Birey yapmak zorunda olduğu işin, ne kadar zaman alacağı, süreç sırasında yaşanacak zorluklar ve beklentileri “tahmin” ederek düzenleyebilmesidir. Ön hazırlığa tahmin denir. Katedilecek yol ile ilgili bize fikir verir. Tahmin sayesinde insanlar süreç esnasında büyük bir sürprizle karşılaşmaktan kendini koruyabilir.
Planlama: Önemli bir adım olup sürecin rahat sürmesini ve adım adım gerçekleşmesini sağlayarak kontrol bir süreç oluşmasını sağlar. Planlama; görevin gerçekleştirilmesinde kullanılacak olan stratejilerin seçimini ve performansın etkilendiği kaynaklardan ayrılmasını kapsamaktadır.
İzleme:Birey süreç takibini yaparak eksikliklerine gidermede ve daha etkili bir süreç kazanımı sağlamasında müdahalesini sağlar. Bireyin problemi çözme süreci veya görevi hakkında kendi bilişsel durumu hakkında yine kendine verdiği bilgidir. Ayrıca izleme, süreç sonucunda eksiklerin ortaya çıkarılmasında büyük bir önem arz etmektedir.
Değerlendirme: Görev performansına ilişkin olarak bireyin kendi öğrenmesine ve öğrenmeyi düzenleyici süreçlere değer vermesi olarak tanımlanmaktadır. Yapılan işlemlerin önemini kavraması, stratejik değişkenlerin önemi, tahminlerini karşılaştırması, birey süreç sonunda yapmış olduğu bu değerlendirme ile yapılan hataları tekrarlamaması ve düzeltmesi ve zihinsel kazançların güçlendirilmesi, birleştirilmesi gibi birçok ek kazanım elde etmektedir.

KAYNAKLAR
Nazik, F., Sönmez, M. ve Güneş, G. (2014). Hemşirelik Öğrencilerinin Üstbiliş
Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(55), 16-31
Moslehpour, M. (1995). Metacognition And Problem Solving Of College Students In Technology, Engineering, Mathematics And Humanities. (Doktora Tezi), Missouri Üniversitesi, Columbia.
Milner, P. (2012). A Metacognitive Perspective On Somatic Symptom Reporting. (Doktora Tezi), The University Of Manchester, UK.
Özsoy, F. ve Kuloğlu, M. M. (2017). Major Depresif Bozukluk ve Panik Bozukluk Hastalarında Üstbiliş İşlevlerinin Değerlendirilmesi. Journal Of Contemporary Medicine, 7 (1), 42-49.
Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimler Dergisi, 6(4), 713-740.
Riley, E. (2000). The Effects Of Metacognition And Strategic Training Embedded In Cooperative Settings On Mathematics Performance Of At-Risk Students. (Doktora Tezi). Walden University, Washington.
Rothblum, E. D., Solomon, L. J. Ve Murakami, J. (1986). Affective, Cognitive And Behavioral Differences Between High And Low Procrastinatiors. Journal Of Counseling Psychology, 33(3), 387-394.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Üstbiliş Beyin ve Öğrenme Arasındaki İlişki" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Abdurahman ÇAVDAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Abdurahman ÇAVDAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Abdurahman ÇAVDAR Fotoğraf
Psk.Dnş.Abdurahman ÇAVDAR
Adana (Online hizmet de veriyor)
Psikoloji Uzmanı - Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi27 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Dnş.Abdurahman ÇAVDAR'ın Yazıları
► Beyin ve Öğrenme Psk.M. Emin BAKIRDEMİR
► Beyin Temelli Öğrenme Psk.Süleyman ÇOKAY
► Müzik, Beyin ve Öğrenme Psk.Mehmet CEYLAN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Üstbiliş Beyin ve Öğrenme Arasındaki İlişki' başlığıyla benzeşen toplam 48 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Düşünce ve Dil Ekim 2019
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


12:47
Top