Çocuklar Neden Yalan Söyler?
Yalan, doğru olmayan bir şeyin, doğru olmadığının bilinerek söylenmesi, yapılmasıdır. 4-5 yaşlarında çocuk, gerçekle yalanı ayırt edemez. Bu yaşlarda daha çok “abartmalarla” ve “inanılmaz hikayelerle” olmamış olayları yaşamış gibi anlatır ve gerçekmiş gibi yansıtır. Çocuklar bu yaşlarda gerçeğe uygun olmayan şeyler söyleyebilirler. İnanılması zor öyküler uydurabilirler. Olayları abartılı bir şekilde, kendi algıladıkları biçimde anlatabilirler. Çocuklarda gerçeklik algısı zaman içinde oluşur. 7 yaşına kadar çocukların söyledikleri yalanlara sözde yalan denir. Sözde yalanlar çocukların hayal gücünden çıkar. Bu tür yalanlar anne- babanın çocuk eğitimindeki yanlışlarından, çocuklardaki cezalandırılma korkusundan oluşur. Çocuklar bazen yaptıkları davranışların suçunu ceza almaktan korktukları için başkalarının üzerine atarlar. Bazen de kendilerinden başka hayali ikinci bir kişinin üzerine atarlar. O hayali kişiyle arkadaş olurlar, oyun bile oynadıklarını söylerler. Bu durum daha çok tek çocuklarda ya da arkadaş edinemeyen çocuklarda daha sık görülür. Bu durum genelde zamanla kendiliğinden geçebiliyor.
Ergenlik döneminde (6-7-8. Sınıf) söylenen yalanlarda ise, bir kasıt söz konusudur. Bu dönem çocukların gerçekçilik duygusunun gelişmesinden sonra yalan söylemeleri bilerek ve isteyerek bencilce amaçları için başkalarını kandırmasıdır. Eve geç geldiği zaman, sınavlardan istenen veya beklenen notu alamadığı zaman, ders çalışmak istemediği zaman, internet kafeye gitmek istediği zaman … bu ve buna benzer durumlarda çocukların yalan söyleyebildikleri görülmektedir. Bu tür yalana başvuran çocuklarda anne babaların çocuk eğitimindeki yanlışları dikkati çeker. Çocuk, başkalarının hak ve çıkarlarına kendisinin ki kadar değer vermeyi öğrenememiştir. Bu tür yalana başvuran çocuklarda genellikle yalanın yanında başka davranış bozuklukları da görülür. ( hırsızlık, okuldan kaçma, çeteye dahil olma v.b.)
Çocuklar çıkarları olmadan da yalan söyleyebilirler. Bu tür yalanlara patolojik yalan denir. Patolojik yalanda çocuk yalan söylemekten keyif alır, haz duyar. Bu çocukların söyledikleri yalanlar gerçeğe çok benzer. Bazen çevresindekileri kolaylıkla inandırabilecekleri şeyleri anlatırlar, bazen de ilginç şeyler anlatarak çevresindekileri şaşırtırlar. Bu türden yalan söyleyen çocuklar dikkat çekmek, ilgiyi kendi üzerlerinde toplamak için yalan söylerler.
Çocuklar, yalan söyleyen birisini model alabilirler. Model aldıkları kişiye özendikleri için yalan söylemek hoşlarına gidebilir.
Bazen ebeveynler farkında olmadan çocuklarını yalan söylemeye teşvik edebilmektedirler. Çocuklarından gerçekleri gizlemesi için yardım isteyebilmektedirler. Örneğin; telefona bakmak istemeyen babanın çocuğuna evde yok dedirtmesi gibi, eşlerinden bir şeyler gizleyen annelerin çocuklarına babana sakın söyleme gibi tembihleri çocukları yalana teşvik edebilmektedir.
Çocuklar, yalan konuşmayı ilk olarak sözde yalanlara başvurduğu zaman öğrenirler. Bu dönemlerde yalan söylemenin onları ceza almaktan koruduğunu gördüklerinde ya da söyledikleri yalanlardan keyif aldıklarında bu durum alışkanlığa dönüşebilmektedir.
Yalan söyleme nedenleri?
Korku ve cezadan kurtulmak için: Özellikle sınav dönemlerinde öğrencilerin en büyük korkusu; sınavı(ları) kazanamamak ve sınavdan sonra anne – babanın göstereceği tepkiden veya ceza vermesinden korkarak yalan söylemesidir. Deneme sınavlarından başarısız olan gençler, çocuklar da yine aynı şekilde anne – babalarının kızmasından, dayak atmasından, fırça atmasından korktuklarından dolayı yalana başvurabilmektedirler.
Anne- babalar her zaman istenmeyen davranış ortaya çıkmadan önce koruyucu tedbirler almalıdırlar. Sınav ya da denemelerdeki olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için çocuğunuzla oturup konuşmalısınız, beklentilerinizi makul ve mantıklı bir şekilde açıklamalısınız. Çocuğunuzun başarılı olmasında korkutma yöntemi yerine ödüllendirmeyi tercih etmelisiniz. Ödül, cezadan her zaman daha öncelikli motivasyon kaynağıdır. Ceza vermeniz gerektiği zamanlarda çocuğunuzun yanlış davranışı cezalandırılmalıdır. Kişiliği hedef alınmamalıdır. Kişiliğini rencide edici veya küçük düşürücü söz ve davranışlar içine girilmemelidir. Örneğin; matematik dersinden düşük not alan, ya da düşük net yapan çocuğunuza; sen aptalsın, hiçbir şeyi beceremiyorsun denilerek odasından çıkmasına izin verilmezse ya da temel ihtiyaçlarından kısıtlamaya gidilirse akşam yemeğini yemeyeceksin ya da arkadaşlarınla konuşmayacaksın gibi bu tür davranışlar başarıyı artırmadığı gibi çocuğunuzu daha da geriye götürür. Özgüven sorunlarına ve olumsuz benlik saygısına da yol açabilir. Bunun yerine matematik dersinde şu konularda eksiğin var, bu konulardaki eksikliğini tamamlayıncaya kadar televizyon izleme saatlerini ya da arkadaşlarınla dışarıda gezme saatlerini tekrar düzenleyelim mi gibi yapıcı etkileşim her zaman daha işlevseldir, ve daha çok olulu sonuçlar verecektir. Çocuğunuz da yalan söyleme ihtiyacı hissetmeyecektir.
2. Sorumluluktan kaçma: Yalan söylemeye iten başka bir sebeptir. İlk çocukluk yıllarından başlayarak şu ana kadar çocuğunuzun sorumluluk ve görevlerini, çocuk yerine siz yaptıysanız, çocuğunuz çok rahat yalan söyleyebilir. Verilen sorumluluklardan kaçmak için çocuklar, ergenler çok sık ve rahatlıkla yalan söyleyebilmektedirler.
Kendilerini kontrol edebilen, öz disiplin geliştirebilmiş, bencil olmama ve başkalarının hak ve menfaatlerini hiç olmazsa kendisinin ki kadar kıymet vermesini bilen bir çocuk, yalan söyleme ihtiyacı hissetmeyecektir. Bu durum çocuğa ilk çocukluk yıllarından itibaren yaşına ve gelişim dönemlerine uygun sorumluklar ve görevler verilmesiyle yakından ilgilidir.
3. Beğenilmeme ve sürekli eleştiri: Tüm insanlarda olduğu gibi Çocuklar, ergenler de takdir edilmek, değer görmek beğenilmek isterler. Yaptığı ve gösterdiği başarılarla ya da gayretleriyle tatmin olmayan ve mükemmeliyetçi yaklaşım sergileyen ailelerdeki çocukların yalan söylediği görülmektedir. Çünkü; Çocuklar, ergenler, eleştirilmenin ve beğenilmemenin verdiği olumsuz durumdan, duygudan kurtulmak ve rahatlamak isterler. Bunun için de kolaylıkla yalana başvururlar.
4. Arkadaş çevresi: Yalan söyleyen ve bunu kişiliğinin bir parçası haline getirmiş arkadaş çevresi olan çocukta, çevresinin etkisiyle yalan söyledikleri görülebiliyor.
Çocuğun arkadaşlarının kimler olduğu, boş zamanlarda onlarla neler yaptıkları mutlaka çocuğunuzu boğmadan takip etmelisiniz. Çocuğunuzun okul ve okul dışı çevresi hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Kötü arkadaşların zararı anlatılarak onlardan ayrılmasının uygun olacağı yumuşak bir üslupla anlatılmalıdır ve çocuğunuz için olumlu sosyo- kültürel ortamlar oluşturmalısınız.
5. Çocuğa baskı yapma: Doğru söyletmek için sıkıştırma, baskı yapma çocuğunuza yalan söyletebilir. Dudağında yemek bulaşığı olan çocuğunuza kızarak, bağırarak “ Bunu sen mi yedin?” gibi başka bir cevap ihtimali olmayan sorularla sıkıştırmak çocuğunuzu yalana sevk edebilir. Bu tür durumlarda çocukların ilk tavrı “inkar” etmek olur. Bu yemeği yememen lazımdı diyerek tepki vermek daha olumlu sonuç vereceğini unutmayınız.
Testlerini çözmediğini bildiğiniz ya da ödevlerini bitirmediğini bildiğiniz çocuğunuza annesi, “Babası, çocuğuna sor bakalım testlerini çözmüş mü ya da ödevlerini yapmış mı diye? Gibi soru sormak yerine, “Ders programını uygulamakta zorlanıyorsan, yeni bir program yapalım veya ders çalışmanı engelleyen bir durum var mı?” şeklindeki yaklaşım daha olumlu sonuç vereceğini unutmayınız.
Baskı yapmanın en ileri derecesi dayak ve şiddet uygulamaktır. “Doğruyu söylersen kızmam, dövmem” diyerek çocuğa suçunu itiraf ettirip, daha sonra da “Biliyordum senin yaptığını” diyerek daha çok kızmak, dayak atmak, çocuğun kişiliğinde derin yaralar, travmalar oluşturur. Gerçeği söylemenin kendisine pahalıya mal olduğunu gören çocuk, bundan sonraki olaylarda kolaylıkla yalan söyleyebilecektir.
Çocuğunuzu köşeye sıkıştırarak yalan söylemeye yönlendirmemelisiniz, yalan söylemesi için fırsat oluşturmamalısınız. Tepkileriniz duygusal değil, gerçekçi olmalıdır. İstediğiniz şey; çocuğunuzun yalan söylemeye ihtiyacı olmadığını öğrenmesidir.
Bir danışanımın anlattığı olay ibret vericiydi, kendisinden izin alarak ismini vermeden paylaşmak istiyorum. Hocam yalana çok başvuruyorum. Bırakmak istiyorum ama bırakamıyorum. Bunun sebebini yaşadığı bir anıya bağlamıştı. 7/8 yaşlarındaydım, evimizden bir miktar para kaybolmuş ve ben suçlanmıştım. Ne kadar çalmadığımı söylesem de inandıramadım. Babam sonunda beni ayaklarımdan tavana astı ve doğruyu söyleyinceye kadar bu şekilde kalacağımı söyledi o kadar canım yandı ki korkarak ve ağlayarak ben yaptım baba diyerek bağırdığımı hatırlıyorum. Bunun üzerine babam beni indirdi. Ve doğruyu ben böyle söyletirim dedi. Sonra para bulundu. Benim çalmadığım anlaşıldı ama bundan sonra ne zaman sıkıntılı ve zor bir durumla karşılaşsam hemen yalana başvuruyorum, alışkanlık haline geldi hocam demişti.
Çocuğunuzun yalan söylediğini tespit ettiğinizde sakin kalıp ani kararlar vermemelisiniz. Neden yalan? sorusuna cevap aramanız gerekir.
Kendinize sormanız gereken sorulardan bazıları şunlar olabilir:
1. Acaba çocuğuma yeterli ilgi ve sevgi gösterebiliyor muyum?
2. Çocuğumun çevresindeki insanlar, çocuğuma kötü örnek mi oluyorlar?
3. Çocuğum neden hatalarını yalan söyleyerek kapatmaya çalışıyor?
4. Hoşgörülü bir ortamın olmaması çocuğumu yalana itiyor olabilir mi? Acaba çocuğum nasıl duygu ve düşünceler içinde? Gereken hoşgörüyü yeterince gösteriyor muyum acaba?
5. Gücünün üstünde sorumluluk vererek yalan söylemesini teşvik ediyor olabilir miyim?
6. Çocuklar arasında kıyas yaparak yalan söylemesine mi sebep oluyorum?
7. Çocuğum, kendisine güveni zayıf olduğu için, yalanlarla mı bu açığını kapatmaya çalışıyor?
Neler Yapılabilir?
Çocukları ilk defa yalan söylediklerini yakaladıkları zaman ebeveynlerde hayal kırıklığı, şaşkınlık, öfke duyguları oluşabilmektedir. Nasıl davranacaklarını bilemez hale gelip, beklentilerinin boşa çıktığını düşünebilmektedirler. Hatta bazı ebeveynler umutsuzluğa kapılıp, bu davranışı ortadan kaldırmak için yanlış yöntemler kullanabilmektedirler. Peki neler yapılmalıdır sorusuna cevap vermeye çalışayım:
1. Ebeveynlerin, çocuklarına iyi bir rol model olması, çocuklarına ve çocuklarının önünde diğer insanlara da dürüst davranmaları, çocuklarını kendi yalanlarına dahil etmeye zorlamamaları önemlidir.
2. Ebeveynler ve öğretmenler çocukları çok iyi tanımalıdırlar. Kapasitelerinin çok üzerinde beklenti içinde olmamalıdırlar.
3. Çocuk hatalı, yanlış bir davranışta bulunduğu zaman bağırmak, dövmek, kızmak yerine onunla bu davranışı üzerine konuşulmalıdır. Çocukla iyi ve sağlıklı bir iletişim, etkileşim kurmak önemlidir. Bu yaklaşımınız çocuğun korkuyla yalana başvurmasını önleyecektir.
4. Çocuğa yeterince ilgi, gösterilmelidir. Çocuğunuza koşulsuz sevgi sunmanız gerekir.
5. Ebeveynler, çocuğu başka çocuklarla ya da kardeşleriyle kıyaslamamalıdır.
Bir eğitim yöntemi olarak korkutma, eleştiri, baskı ve ceza kullanılmamalıdır.
6. Çocuğun iyi olan, güzel olan davranışlarını yakalamak ve onları ön plana çıkartmak gerekir. iyi ve güzel davranışlarını takdir edilmelidir.
7. Çocuğunuz yalan söylediğinde ona bu söylediğinin yalan olduğunu anladığınızı ve hoşlanmadığınızı hissettirin. Bu davranışı üzerine konuşun.
8. Ebeveynler bir avcı gibi çocuğun yalanını yakalamaya çalışmamalıdır. Bu, çocuğunuza güvenmediğinizi gösterir ve çocuğunuza sana güvenmiyorum mesajı verir. Ve çocuk nasıl olsa güvenmiyorlar diye yalan söylemeye devam edebilir.
9. Yalan söyleyen çocuk, ergen karşısında bu çocuğu, ergeni yalan söylemeye iten sebepler nelerdir, bu sebepleri ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır? Sorularına cevap aramak olmalıdır. Enerjinizi sonuçlar (yalan söyleme) değil de, sebeplerin çözümü üzerine harcarsanız, yalan söyleme davranışlarının azaldığını görürsünüz.
Son olarak; Çocuğun verdiği, vermeye çalıştığı mesajları doğru okumak ve doğru anlamak gerekir. Çocuk eğitiminde unutulmaması gereken en önemli kurallardan bir tanesi de bir problemle karşılaşıldığı zaman probleme takılmak yerine, çocuğun nasıl bir mesaj verdiğini anlamaya çalışmak olmalıdır. Çocuğun yalan söyleme davranışı ile değil, neden yalan söylüyor olabileceği ile ilgilenilmelidir. Yalan söyleme sebepleri ve çocuğun kaygılandığı, korku yaşadığı durumlar ortaya çıkarılmalıdır. Ergenlik çağında ergenlerin vermek istediği en önemli mesaj; kendime ait bir hayatım var. Beni dinleyin ve beni önemseyin, mesajıdır.
Yalan söyleme bir davranış bozukluğudur. Tedavi edilmediği zaman başka rahatsızlıkların önünü açabildiği gibi davranış bozukluğunun daha da uzamasını da sağlayabilir. Bu sorunun nedenlerini ve çözüm yollarını bulmak, konuşmak, altında yatan dinamik durumları düzeltmek için profesyonel yardım almanız gerekebilir.
Sevgiyle ve sağlıkla kalın :-)
Erol AKDAĞ
Klinik Psikolog
Ergenlik döneminde (6-7-8. Sınıf) söylenen yalanlarda ise, bir kasıt söz konusudur. Bu dönem çocukların gerçekçilik duygusunun gelişmesinden sonra yalan söylemeleri bilerek ve isteyerek bencilce amaçları için başkalarını kandırmasıdır. Eve geç geldiği zaman, sınavlardan istenen veya beklenen notu alamadığı zaman, ders çalışmak istemediği zaman, internet kafeye gitmek istediği zaman … bu ve buna benzer durumlarda çocukların yalan söyleyebildikleri görülmektedir. Bu tür yalana başvuran çocuklarda anne babaların çocuk eğitimindeki yanlışları dikkati çeker. Çocuk, başkalarının hak ve çıkarlarına kendisinin ki kadar değer vermeyi öğrenememiştir. Bu tür yalana başvuran çocuklarda genellikle yalanın yanında başka davranış bozuklukları da görülür. ( hırsızlık, okuldan kaçma, çeteye dahil olma v.b.)
Çocuklar çıkarları olmadan da yalan söyleyebilirler. Bu tür yalanlara patolojik yalan denir. Patolojik yalanda çocuk yalan söylemekten keyif alır, haz duyar. Bu çocukların söyledikleri yalanlar gerçeğe çok benzer. Bazen çevresindekileri kolaylıkla inandırabilecekleri şeyleri anlatırlar, bazen de ilginç şeyler anlatarak çevresindekileri şaşırtırlar. Bu türden yalan söyleyen çocuklar dikkat çekmek, ilgiyi kendi üzerlerinde toplamak için yalan söylerler.
Çocuklar, yalan söyleyen birisini model alabilirler. Model aldıkları kişiye özendikleri için yalan söylemek hoşlarına gidebilir.
Bazen ebeveynler farkında olmadan çocuklarını yalan söylemeye teşvik edebilmektedirler. Çocuklarından gerçekleri gizlemesi için yardım isteyebilmektedirler. Örneğin; telefona bakmak istemeyen babanın çocuğuna evde yok dedirtmesi gibi, eşlerinden bir şeyler gizleyen annelerin çocuklarına babana sakın söyleme gibi tembihleri çocukları yalana teşvik edebilmektedir.
Çocuklar, yalan konuşmayı ilk olarak sözde yalanlara başvurduğu zaman öğrenirler. Bu dönemlerde yalan söylemenin onları ceza almaktan koruduğunu gördüklerinde ya da söyledikleri yalanlardan keyif aldıklarında bu durum alışkanlığa dönüşebilmektedir.
Yalan söyleme nedenleri?
Korku ve cezadan kurtulmak için: Özellikle sınav dönemlerinde öğrencilerin en büyük korkusu; sınavı(ları) kazanamamak ve sınavdan sonra anne – babanın göstereceği tepkiden veya ceza vermesinden korkarak yalan söylemesidir. Deneme sınavlarından başarısız olan gençler, çocuklar da yine aynı şekilde anne – babalarının kızmasından, dayak atmasından, fırça atmasından korktuklarından dolayı yalana başvurabilmektedirler.
Anne- babalar her zaman istenmeyen davranış ortaya çıkmadan önce koruyucu tedbirler almalıdırlar. Sınav ya da denemelerdeki olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için çocuğunuzla oturup konuşmalısınız, beklentilerinizi makul ve mantıklı bir şekilde açıklamalısınız. Çocuğunuzun başarılı olmasında korkutma yöntemi yerine ödüllendirmeyi tercih etmelisiniz. Ödül, cezadan her zaman daha öncelikli motivasyon kaynağıdır. Ceza vermeniz gerektiği zamanlarda çocuğunuzun yanlış davranışı cezalandırılmalıdır. Kişiliği hedef alınmamalıdır. Kişiliğini rencide edici veya küçük düşürücü söz ve davranışlar içine girilmemelidir. Örneğin; matematik dersinden düşük not alan, ya da düşük net yapan çocuğunuza; sen aptalsın, hiçbir şeyi beceremiyorsun denilerek odasından çıkmasına izin verilmezse ya da temel ihtiyaçlarından kısıtlamaya gidilirse akşam yemeğini yemeyeceksin ya da arkadaşlarınla konuşmayacaksın gibi bu tür davranışlar başarıyı artırmadığı gibi çocuğunuzu daha da geriye götürür. Özgüven sorunlarına ve olumsuz benlik saygısına da yol açabilir. Bunun yerine matematik dersinde şu konularda eksiğin var, bu konulardaki eksikliğini tamamlayıncaya kadar televizyon izleme saatlerini ya da arkadaşlarınla dışarıda gezme saatlerini tekrar düzenleyelim mi gibi yapıcı etkileşim her zaman daha işlevseldir, ve daha çok olulu sonuçlar verecektir. Çocuğunuz da yalan söyleme ihtiyacı hissetmeyecektir.
2. Sorumluluktan kaçma: Yalan söylemeye iten başka bir sebeptir. İlk çocukluk yıllarından başlayarak şu ana kadar çocuğunuzun sorumluluk ve görevlerini, çocuk yerine siz yaptıysanız, çocuğunuz çok rahat yalan söyleyebilir. Verilen sorumluluklardan kaçmak için çocuklar, ergenler çok sık ve rahatlıkla yalan söyleyebilmektedirler.
Kendilerini kontrol edebilen, öz disiplin geliştirebilmiş, bencil olmama ve başkalarının hak ve menfaatlerini hiç olmazsa kendisinin ki kadar kıymet vermesini bilen bir çocuk, yalan söyleme ihtiyacı hissetmeyecektir. Bu durum çocuğa ilk çocukluk yıllarından itibaren yaşına ve gelişim dönemlerine uygun sorumluklar ve görevler verilmesiyle yakından ilgilidir.
3. Beğenilmeme ve sürekli eleştiri: Tüm insanlarda olduğu gibi Çocuklar, ergenler de takdir edilmek, değer görmek beğenilmek isterler. Yaptığı ve gösterdiği başarılarla ya da gayretleriyle tatmin olmayan ve mükemmeliyetçi yaklaşım sergileyen ailelerdeki çocukların yalan söylediği görülmektedir. Çünkü; Çocuklar, ergenler, eleştirilmenin ve beğenilmemenin verdiği olumsuz durumdan, duygudan kurtulmak ve rahatlamak isterler. Bunun için de kolaylıkla yalana başvururlar.
4. Arkadaş çevresi: Yalan söyleyen ve bunu kişiliğinin bir parçası haline getirmiş arkadaş çevresi olan çocukta, çevresinin etkisiyle yalan söyledikleri görülebiliyor.
Çocuğun arkadaşlarının kimler olduğu, boş zamanlarda onlarla neler yaptıkları mutlaka çocuğunuzu boğmadan takip etmelisiniz. Çocuğunuzun okul ve okul dışı çevresi hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Kötü arkadaşların zararı anlatılarak onlardan ayrılmasının uygun olacağı yumuşak bir üslupla anlatılmalıdır ve çocuğunuz için olumlu sosyo- kültürel ortamlar oluşturmalısınız.
5. Çocuğa baskı yapma: Doğru söyletmek için sıkıştırma, baskı yapma çocuğunuza yalan söyletebilir. Dudağında yemek bulaşığı olan çocuğunuza kızarak, bağırarak “ Bunu sen mi yedin?” gibi başka bir cevap ihtimali olmayan sorularla sıkıştırmak çocuğunuzu yalana sevk edebilir. Bu tür durumlarda çocukların ilk tavrı “inkar” etmek olur. Bu yemeği yememen lazımdı diyerek tepki vermek daha olumlu sonuç vereceğini unutmayınız.
Testlerini çözmediğini bildiğiniz ya da ödevlerini bitirmediğini bildiğiniz çocuğunuza annesi, “Babası, çocuğuna sor bakalım testlerini çözmüş mü ya da ödevlerini yapmış mı diye? Gibi soru sormak yerine, “Ders programını uygulamakta zorlanıyorsan, yeni bir program yapalım veya ders çalışmanı engelleyen bir durum var mı?” şeklindeki yaklaşım daha olumlu sonuç vereceğini unutmayınız.
Baskı yapmanın en ileri derecesi dayak ve şiddet uygulamaktır. “Doğruyu söylersen kızmam, dövmem” diyerek çocuğa suçunu itiraf ettirip, daha sonra da “Biliyordum senin yaptığını” diyerek daha çok kızmak, dayak atmak, çocuğun kişiliğinde derin yaralar, travmalar oluşturur. Gerçeği söylemenin kendisine pahalıya mal olduğunu gören çocuk, bundan sonraki olaylarda kolaylıkla yalan söyleyebilecektir.
Çocuğunuzu köşeye sıkıştırarak yalan söylemeye yönlendirmemelisiniz, yalan söylemesi için fırsat oluşturmamalısınız. Tepkileriniz duygusal değil, gerçekçi olmalıdır. İstediğiniz şey; çocuğunuzun yalan söylemeye ihtiyacı olmadığını öğrenmesidir.
Bir danışanımın anlattığı olay ibret vericiydi, kendisinden izin alarak ismini vermeden paylaşmak istiyorum. Hocam yalana çok başvuruyorum. Bırakmak istiyorum ama bırakamıyorum. Bunun sebebini yaşadığı bir anıya bağlamıştı. 7/8 yaşlarındaydım, evimizden bir miktar para kaybolmuş ve ben suçlanmıştım. Ne kadar çalmadığımı söylesem de inandıramadım. Babam sonunda beni ayaklarımdan tavana astı ve doğruyu söyleyinceye kadar bu şekilde kalacağımı söyledi o kadar canım yandı ki korkarak ve ağlayarak ben yaptım baba diyerek bağırdığımı hatırlıyorum. Bunun üzerine babam beni indirdi. Ve doğruyu ben böyle söyletirim dedi. Sonra para bulundu. Benim çalmadığım anlaşıldı ama bundan sonra ne zaman sıkıntılı ve zor bir durumla karşılaşsam hemen yalana başvuruyorum, alışkanlık haline geldi hocam demişti.
Çocuğunuzun yalan söylediğini tespit ettiğinizde sakin kalıp ani kararlar vermemelisiniz. Neden yalan? sorusuna cevap aramanız gerekir.
Kendinize sormanız gereken sorulardan bazıları şunlar olabilir:
1. Acaba çocuğuma yeterli ilgi ve sevgi gösterebiliyor muyum?
2. Çocuğumun çevresindeki insanlar, çocuğuma kötü örnek mi oluyorlar?
3. Çocuğum neden hatalarını yalan söyleyerek kapatmaya çalışıyor?
4. Hoşgörülü bir ortamın olmaması çocuğumu yalana itiyor olabilir mi? Acaba çocuğum nasıl duygu ve düşünceler içinde? Gereken hoşgörüyü yeterince gösteriyor muyum acaba?
5. Gücünün üstünde sorumluluk vererek yalan söylemesini teşvik ediyor olabilir miyim?
6. Çocuklar arasında kıyas yaparak yalan söylemesine mi sebep oluyorum?
7. Çocuğum, kendisine güveni zayıf olduğu için, yalanlarla mı bu açığını kapatmaya çalışıyor?
Neler Yapılabilir?
Çocukları ilk defa yalan söylediklerini yakaladıkları zaman ebeveynlerde hayal kırıklığı, şaşkınlık, öfke duyguları oluşabilmektedir. Nasıl davranacaklarını bilemez hale gelip, beklentilerinin boşa çıktığını düşünebilmektedirler. Hatta bazı ebeveynler umutsuzluğa kapılıp, bu davranışı ortadan kaldırmak için yanlış yöntemler kullanabilmektedirler. Peki neler yapılmalıdır sorusuna cevap vermeye çalışayım:
1. Ebeveynlerin, çocuklarına iyi bir rol model olması, çocuklarına ve çocuklarının önünde diğer insanlara da dürüst davranmaları, çocuklarını kendi yalanlarına dahil etmeye zorlamamaları önemlidir.
2. Ebeveynler ve öğretmenler çocukları çok iyi tanımalıdırlar. Kapasitelerinin çok üzerinde beklenti içinde olmamalıdırlar.
3. Çocuk hatalı, yanlış bir davranışta bulunduğu zaman bağırmak, dövmek, kızmak yerine onunla bu davranışı üzerine konuşulmalıdır. Çocukla iyi ve sağlıklı bir iletişim, etkileşim kurmak önemlidir. Bu yaklaşımınız çocuğun korkuyla yalana başvurmasını önleyecektir.
4. Çocuğa yeterince ilgi, gösterilmelidir. Çocuğunuza koşulsuz sevgi sunmanız gerekir.
5. Ebeveynler, çocuğu başka çocuklarla ya da kardeşleriyle kıyaslamamalıdır.
Bir eğitim yöntemi olarak korkutma, eleştiri, baskı ve ceza kullanılmamalıdır.
6. Çocuğun iyi olan, güzel olan davranışlarını yakalamak ve onları ön plana çıkartmak gerekir. iyi ve güzel davranışlarını takdir edilmelidir.
7. Çocuğunuz yalan söylediğinde ona bu söylediğinin yalan olduğunu anladığınızı ve hoşlanmadığınızı hissettirin. Bu davranışı üzerine konuşun.
8. Ebeveynler bir avcı gibi çocuğun yalanını yakalamaya çalışmamalıdır. Bu, çocuğunuza güvenmediğinizi gösterir ve çocuğunuza sana güvenmiyorum mesajı verir. Ve çocuk nasıl olsa güvenmiyorlar diye yalan söylemeye devam edebilir.
9. Yalan söyleyen çocuk, ergen karşısında bu çocuğu, ergeni yalan söylemeye iten sebepler nelerdir, bu sebepleri ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır? Sorularına cevap aramak olmalıdır. Enerjinizi sonuçlar (yalan söyleme) değil de, sebeplerin çözümü üzerine harcarsanız, yalan söyleme davranışlarının azaldığını görürsünüz.
Son olarak; Çocuğun verdiği, vermeye çalıştığı mesajları doğru okumak ve doğru anlamak gerekir. Çocuk eğitiminde unutulmaması gereken en önemli kurallardan bir tanesi de bir problemle karşılaşıldığı zaman probleme takılmak yerine, çocuğun nasıl bir mesaj verdiğini anlamaya çalışmak olmalıdır. Çocuğun yalan söyleme davranışı ile değil, neden yalan söylüyor olabileceği ile ilgilenilmelidir. Yalan söyleme sebepleri ve çocuğun kaygılandığı, korku yaşadığı durumlar ortaya çıkarılmalıdır. Ergenlik çağında ergenlerin vermek istediği en önemli mesaj; kendime ait bir hayatım var. Beni dinleyin ve beni önemseyin, mesajıdır.
Yalan söyleme bir davranış bozukluğudur. Tedavi edilmediği zaman başka rahatsızlıkların önünü açabildiği gibi davranış bozukluğunun daha da uzamasını da sağlayabilir. Bu sorunun nedenlerini ve çözüm yollarını bulmak, konuşmak, altında yatan dinamik durumları düzeltmek için profesyonel yardım almanız gerekebilir.
Sevgiyle ve sağlıkla kalın :-)
Erol AKDAĞ
Klinik Psikolog
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklar Neden Yalan Söyler?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Erol AKDAĞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Erol AKDAĞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
26 Beğeni 
Yazan Uzman
|
yalan, yalan söyleme, mitomani, yalan söyleyen çocuk, yalan söyleyen çocuklar, çocuklar neden yalan söyler
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
