Çocuğun Temel Gereksinimleri ve Ebeveyn Tutumları
MAKALE #21507 © Yazan Dr.Dilek YEŞİLBAŞ | Yayın Haziran 2020 | 1,241 Okuyucu
Çocuğun Temel Gereksinimleri:
1- DOKUNULMA : Çocuğa dikkat etme, davranışlarını seyrederek ona “aferin, haydi yine yap” gibi geri bildirim verme, tutma ve kucaklama, yüreklendirme, övme ve ona sıcaklık gösterme.
2- GÜVEN : Çocuğun sağlığıyla ilgilenme, yeteri kadar yiyecek ve giyecek verme, onu tehlikeli durumlardan koruma.
3- YAPI/DÜZEN: Çocuğa yön verme, örnek olma, yapabileceği ve yapamayacağı davranışların sınırlarını belirtme, tutarlı hareket etme.
4- SOSYALLEŞME : Çocuğun duygularını olduğu gibi tanımlama, onu yansıtma, ona zaman verme, dış dünya ile arasında köprü görevini görme, özdeşim kurabileceği bir kişi olma.
5- DUYGULARI İFADE ETME : Oyun yoluyla ve çocuğun dünyasına giren değişik olaylarla acı, haz, neşe, heyecan gibi duyguları açığa çıkarma.
6- KENDİNİ DEĞERLİ GÖRME : Çocuğu ciddiye alma, “ben önemliyim, bana kötü bir şey olmasını istemezler, beni ben olduğum için seviyorlar” duygusunu verme.
Bu gereksinimler karşılanmadığı zaman çocuğa “sen ve senin gereksinimlerin önemli değil” mesajı verilmiş olur. Çocuk, normal yollardan karşılanmayan gereksinimlerini normal dışı yollardan elde etmeye çalışır. Normal koşullarda anne, babasının dikkatini çekemeyen çocuk, onaylanmayan davranışlarda bulunarak dikkat çekmeye çalışır. Ailenin çocuğa karşı tutumunun iki temel öğesi vardır: Sevgi ve Disiplin. Anne ve babanın yaklaşımında, bu iki etmenin ölçüsü ve kararlılığı çocuğun davranışlarını büyük ölçüde belirler.
EBEVEYN TUTUMLARI
Aşırı verici, koruyucu ve aşırı disiplinsiz tutum : Bu tutumda sevgi ve disiplinsizlik iki aşırı uçtadır. Çocuktan az şey beklenir ve disiplin uygulanmaz, çocuk ne kadar büyürse büyüsün aile ona ilk yıllarda olduğu gibi daima vermeye ve korumaya eğilimlidir. Bu tarz yetişen çocuk sorumluluk almakta güçlük yaşar. Sınırlarını bilmekte zorlanabilir ve özgüven sorunu yaşayabilir. Aşırı koruyuculuğun bir sonucu da aşırı hoşgörü ve şımartma olabilir ve bu kez çocuk, anne babasını yönetmeye başlar. Bu çocuklar şımarık, bencil, başkalarına hak tanımaz olur ve sonu gelmez isteklerle çevrelerini bıktırırlar.
İlgisiz ve aşırı disiplinsiz tutum : Bu tutum içerisinde çocuk yeterli sevgi ve bakım görmez ve hazır olmadığı çağlarda bağımsızlığa zorlanır. Bu tutuma reddedici tutum da denebilir. Çocuk kendisini değerli görme duygusundan yoksun kalır. Bu tutum içindeki çocuklar duygularını açıklamakta zorlanırlar.
Aşırı verici, koruyucu ve aşırı disiplinli, denetimli tutum: Sevgi aşırı verici ve koruyucu bir davranışla sunulur. Ancak çocuğa bir bebek gibi bakıldığı halde kendisinden beklenenler çoktur. Bu beklentiler sevgi ile beraber sunulduğunda çocuklar tarafından kolay benimsenir ve benliğe sindirilir. Bu tarz tutum içindeki çocuk kendisine aşırı kontrol koyar ve başkalarını anlamakta zorlanabilir. Çocuk kurallara uyan, dikkatli olabilir. Ama çekingen, kendi kararlarını veremeyen bir kişiliğe girebilir.
Dengesiz ve kararsız tutum: Çocuğa davranışları karşısında bazen “Evet” bazen de “Hayır” denmesi çocuğun doğru ile yanlışı ayıramamasına neden olur. Çocuk kararsız ve tutarsız davranışlar karşısında nasıl davranacağını bilemez . Çünkü bu durumdaki davranış, diğer bir durumda kabul edilemez bir davranış olmuştur. Çocuk bu durumda iç çatışmalar ve huzursuzluklar yaşayacaktır. Bu tutum karşısında tutarsız ve dengesiz davranışlar göstermeye başlayacaktır.
Anne – babanın tutumları arasında tutarsızlık : Bu tutumda, bir çocuğa annenin ayrı, babanın ayrı bir tutum izlemesi söz konusudur. Çocuğa konulan sınırların sürdürülebilmesi için anne-babanın davranışlarında tutarlı olması gerekir. Çocuğun benlik kavramı, kendi için önem taşıyan büyüklerin ona gösterdikleri tutumların bir yansıması olduğundan ana babadan gelen olumsuz tutumlar, çocuğun kendini değersiz bulmasıyla sonuçlanabilir. İstenen davranışları yaptığında ödüllendirilmeyen ve desteklenmeye çocuk onaylanan ve onaylanmayan davranışlarının ayrımını yapmada giderek güçlük çeker.
Bütün bu tutumların yanı sıra çocuğun sağlıklı kişilik gelişimini sağlayan bir tutum daha vardır:
Güven Verici, Hoşgörülü – Demokratik Aile Tutumu:
Çocuğa karşılıksız sevgi verilmesi esastır. Demokratik anne-baba çocuğa insan olarak saygı gösterir. Her çocuğun kendine haz özellikleri olduğunu kabul eder, abla, abi, kardeş karşılaştırması yapmaz. Çocuğun yeteneklerini en iyi düzeyde açığa çıkarmasına, kendini gerçekleştirmesine izin verir. Katı kurallar yerine prensipler getirir, bu prensiplerin nedenini açıklar. Çocuğun özdisiplin geliştirmesini hedefler. Girişimci, sorumluluk alan çocuk yetişmesini sağlar.
Çocuğa sınırlar öğretilir ve bu sınırlar içinde özgür ve söz sahibi olması hedeflenir. Çeşitli konularda karar alınırken çocuğun da fikri alınır. Demokratik anne-baba tutumunda eşler arası uyum söz konusudur. Ortak tavırsergilenir. Böyle bir ortamda yetişen çocuklar bağımsız, kendine güvenen,benlik saygısı yüksek, sorumluluk sahibi bireyler olarak yetişirler.
Her anne babanın bilerek ya da bilmeyerek çocuklarına karşı tutumu değişik
olabilmektedir. Bazı çocuklar daha çok sevilmekte, bazılarına baskı yapılmakta, bazıları ise sevilmeyen istenmeyen çocuklar olarak görülmektedir. Bütün bu tutumlar çocuğun hem kişiliğinin hem de sosyal gelişiminin değişik biçimler kazanmasına neden olmaktadır.
Sizler ebeveyn olarak ; işbirliğine yatkın, çalışmaktan zevk alan, kendini ve diğer insanları seven, yaratıcı, vicdan sahibi bireylerin yetişmesi için, sevecen ve dengeli bir ortamda, sorumlulukların paylaşıldığı, hoşgörünün hakim olduğu, demokratik bir tutumla, duyarlı, dengeli ve sağlıklı çocuklar yetiştirebilirsiniz.
1- DOKUNULMA : Çocuğa dikkat etme, davranışlarını seyrederek ona “aferin, haydi yine yap” gibi geri bildirim verme, tutma ve kucaklama, yüreklendirme, övme ve ona sıcaklık gösterme.
2- GÜVEN : Çocuğun sağlığıyla ilgilenme, yeteri kadar yiyecek ve giyecek verme, onu tehlikeli durumlardan koruma.
3- YAPI/DÜZEN: Çocuğa yön verme, örnek olma, yapabileceği ve yapamayacağı davranışların sınırlarını belirtme, tutarlı hareket etme.
4- SOSYALLEŞME : Çocuğun duygularını olduğu gibi tanımlama, onu yansıtma, ona zaman verme, dış dünya ile arasında köprü görevini görme, özdeşim kurabileceği bir kişi olma.
5- DUYGULARI İFADE ETME : Oyun yoluyla ve çocuğun dünyasına giren değişik olaylarla acı, haz, neşe, heyecan gibi duyguları açığa çıkarma.
6- KENDİNİ DEĞERLİ GÖRME : Çocuğu ciddiye alma, “ben önemliyim, bana kötü bir şey olmasını istemezler, beni ben olduğum için seviyorlar” duygusunu verme.
Bu gereksinimler karşılanmadığı zaman çocuğa “sen ve senin gereksinimlerin önemli değil” mesajı verilmiş olur. Çocuk, normal yollardan karşılanmayan gereksinimlerini normal dışı yollardan elde etmeye çalışır. Normal koşullarda anne, babasının dikkatini çekemeyen çocuk, onaylanmayan davranışlarda bulunarak dikkat çekmeye çalışır. Ailenin çocuğa karşı tutumunun iki temel öğesi vardır: Sevgi ve Disiplin. Anne ve babanın yaklaşımında, bu iki etmenin ölçüsü ve kararlılığı çocuğun davranışlarını büyük ölçüde belirler.
EBEVEYN TUTUMLARI
Aşırı verici, koruyucu ve aşırı disiplinsiz tutum : Bu tutumda sevgi ve disiplinsizlik iki aşırı uçtadır. Çocuktan az şey beklenir ve disiplin uygulanmaz, çocuk ne kadar büyürse büyüsün aile ona ilk yıllarda olduğu gibi daima vermeye ve korumaya eğilimlidir. Bu tarz yetişen çocuk sorumluluk almakta güçlük yaşar. Sınırlarını bilmekte zorlanabilir ve özgüven sorunu yaşayabilir. Aşırı koruyuculuğun bir sonucu da aşırı hoşgörü ve şımartma olabilir ve bu kez çocuk, anne babasını yönetmeye başlar. Bu çocuklar şımarık, bencil, başkalarına hak tanımaz olur ve sonu gelmez isteklerle çevrelerini bıktırırlar.
İlgisiz ve aşırı disiplinsiz tutum : Bu tutum içerisinde çocuk yeterli sevgi ve bakım görmez ve hazır olmadığı çağlarda bağımsızlığa zorlanır. Bu tutuma reddedici tutum da denebilir. Çocuk kendisini değerli görme duygusundan yoksun kalır. Bu tutum içindeki çocuklar duygularını açıklamakta zorlanırlar.
Aşırı verici, koruyucu ve aşırı disiplinli, denetimli tutum: Sevgi aşırı verici ve koruyucu bir davranışla sunulur. Ancak çocuğa bir bebek gibi bakıldığı halde kendisinden beklenenler çoktur. Bu beklentiler sevgi ile beraber sunulduğunda çocuklar tarafından kolay benimsenir ve benliğe sindirilir. Bu tarz tutum içindeki çocuk kendisine aşırı kontrol koyar ve başkalarını anlamakta zorlanabilir. Çocuk kurallara uyan, dikkatli olabilir. Ama çekingen, kendi kararlarını veremeyen bir kişiliğe girebilir.
Dengesiz ve kararsız tutum: Çocuğa davranışları karşısında bazen “Evet” bazen de “Hayır” denmesi çocuğun doğru ile yanlışı ayıramamasına neden olur. Çocuk kararsız ve tutarsız davranışlar karşısında nasıl davranacağını bilemez . Çünkü bu durumdaki davranış, diğer bir durumda kabul edilemez bir davranış olmuştur. Çocuk bu durumda iç çatışmalar ve huzursuzluklar yaşayacaktır. Bu tutum karşısında tutarsız ve dengesiz davranışlar göstermeye başlayacaktır.
Anne – babanın tutumları arasında tutarsızlık : Bu tutumda, bir çocuğa annenin ayrı, babanın ayrı bir tutum izlemesi söz konusudur. Çocuğa konulan sınırların sürdürülebilmesi için anne-babanın davranışlarında tutarlı olması gerekir. Çocuğun benlik kavramı, kendi için önem taşıyan büyüklerin ona gösterdikleri tutumların bir yansıması olduğundan ana babadan gelen olumsuz tutumlar, çocuğun kendini değersiz bulmasıyla sonuçlanabilir. İstenen davranışları yaptığında ödüllendirilmeyen ve desteklenmeye çocuk onaylanan ve onaylanmayan davranışlarının ayrımını yapmada giderek güçlük çeker.
Bütün bu tutumların yanı sıra çocuğun sağlıklı kişilik gelişimini sağlayan bir tutum daha vardır:
Güven Verici, Hoşgörülü – Demokratik Aile Tutumu:
Çocuğa karşılıksız sevgi verilmesi esastır. Demokratik anne-baba çocuğa insan olarak saygı gösterir. Her çocuğun kendine haz özellikleri olduğunu kabul eder, abla, abi, kardeş karşılaştırması yapmaz. Çocuğun yeteneklerini en iyi düzeyde açığa çıkarmasına, kendini gerçekleştirmesine izin verir. Katı kurallar yerine prensipler getirir, bu prensiplerin nedenini açıklar. Çocuğun özdisiplin geliştirmesini hedefler. Girişimci, sorumluluk alan çocuk yetişmesini sağlar.
Çocuğa sınırlar öğretilir ve bu sınırlar içinde özgür ve söz sahibi olması hedeflenir. Çeşitli konularda karar alınırken çocuğun da fikri alınır. Demokratik anne-baba tutumunda eşler arası uyum söz konusudur. Ortak tavırsergilenir. Böyle bir ortamda yetişen çocuklar bağımsız, kendine güvenen,benlik saygısı yüksek, sorumluluk sahibi bireyler olarak yetişirler.
Her anne babanın bilerek ya da bilmeyerek çocuklarına karşı tutumu değişik
olabilmektedir. Bazı çocuklar daha çok sevilmekte, bazılarına baskı yapılmakta, bazıları ise sevilmeyen istenmeyen çocuklar olarak görülmektedir. Bütün bu tutumlar çocuğun hem kişiliğinin hem de sosyal gelişiminin değişik biçimler kazanmasına neden olmaktadır.
Sizler ebeveyn olarak ; işbirliğine yatkın, çalışmaktan zevk alan, kendini ve diğer insanları seven, yaratıcı, vicdan sahibi bireylerin yetişmesi için, sevecen ve dengeli bir ortamda, sorumlulukların paylaşıldığı, hoşgörünün hakim olduğu, demokratik bir tutumla, duyarlı, dengeli ve sağlıklı çocuklar yetiştirebilirsiniz.
|
Yazan
Dr.Dilek YEŞİLBAŞ
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuğun Temel Gereksinimleri ve Ebeveyn Tutumları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Dilek YEŞİLBAŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Dilek YEŞİLBAŞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
çocukluk gereksinimleri, çocukta duyguları ifade, değerli görme, güven duyma, kendisine dokunulma, sosyalleşme ihtiyacı, ebeveyn tutumları, demokratik aile, benlik kavramı, aşırı verici, aşırıcı koruyucu
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
