Madde ve Alkol Bağımlılığı - Tedavisi
BAĞIMLILIK NEDİR? KİMLER BAĞIMLI OLUR?
Bağımlılık sadece Alkol ve Madde Bağımlılığı mıdır?
Bağımlılık kavramı önceleri madde ve alkol için kullanılırken; bugün yemek, oyun, kumar, internet, alışveriş, seks gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Bu durum hem bağımlılık türlerini arttırırken paralel olarak bağımlı sayısını da arttırmaya her geçen gün devam ediyor. Bağımlılık en yalın hali ile ‘’kötüye kullanım’’ ve bu kullanıma karşı yaşanan arzu vardır.
Bağımlılıktan bahsedebilmek için ise belirgin 2 şart vardır:
Tolerans ve Kesilme !
Tolerans; kişinin bağımlı olduğu şeye karşı yaşadığı (keyif verici,yatıştırıcı,haz verici..) etkinin zamanla etkisinin normalleşmesi ile dozajını arttırma durumudur.
Kesilme ise bağımlı olunan şey kesildiğinde psikolojik (bağımlı olduğu şeyle zihin meşguliyeti, aşerme…) ya da bedensel (kaygı,stres,titreme vs.) olumsuz etkilerdir. Genellikle madde ve alkol bağımlılığında hem psikolojik hem de bedensel etkilerin ikisi de görülür.
Ulaşılabilirliğin olması, temin edilebilirlik, akran grubu, aile de bağımlılık öyküsü, aile içi problemler, kişinin yaşadığı çevrenin yatkınlığı, kişinin problemleriyle başa çıkma becerisinin düşüklüğü, ihmal edilen bir çocukluk dönemi, risk alma eğilimi yüksek olanlar bağımlılığı kolaylaştıracak etkenlerdir.
PEKİ KİMLER BAĞIMLI OLUR?
Bu sorunun cevabını aslında birçok bağımlının sürecin başlangıcında ‘’ben bağımlı olmam, iradeliyim,istesem hemen bırakırım’’ cümlesini hatırlatmak isteyerek cevaplamak isterim. Çünkü;
ASLINDA HEPİMİZ BAĞIMLI OLMAYA ADAYIZ !
Yukarıda belirttiğim etkenler ise bağımlılığa aday olmamızı arttıracak ihtimallerdir.
Ayrıca bağımlılığa yatkın olanlar ve bu bağımlılık madde/alkol/kumar ise;
1) Daha dürtüsel kişiler (Haz arama davranışına daha yatkın olmaları nedeniyle)
2) Kullanan kişinin yapısal özellikleri (duygudurumu, sorunlarla çıkma stratejisi düşük olma vs.)
3) Yenilik ve heyecan arama eğiliminde olanlar (Çünkü bağımlılığın en başında bağımlı yapan maddenin namı ne kadar kötü olursa olsun ‘’merak ediyorum bir kere denesem ne olur ki’’ diyenler)
4)Eş bağımlılık (Arkadaş grubu, iş arkadaşı, sevgili, çiftlerden biri bağımlı ise diğerini de bu döngüye girme ihtimali artmakta)
Bağımlı olunan şeyin özelliğine etkisine bağlı başlarda kişi için keyif verici, uyarıcı ya da yatıştırıcı bir etki gösterdiğinden kişi bu etkiyi hayatında işlevsel olmayan bir biçimde bağımlı olunan nesne üzerinden sağlamaya çalışır. Bir süre sonra dozajı yetmemekle birlikte arttırma ihtiyacı ile bu duyguları daha yoğun yaşama isteği içine girer. Ancak;
KİŞİ ARTIK HAZ ALMAK İÇİN DEĞİL; YOKSUNLUĞU GİDERMEK İÇİN KULLANMAYA DEVAM EDER !
Artık kişi sadece eksikliğini hissettiği şeyin yoksunluğunu gidermek için yerine koyup kendi normalinde normalleşmeye çalışır. Bu şekilde de bağımlılığın pençesine tamamen düşer.
Bağımlılığın Evreleri Nelerdir?
Bağımlılık denildiğinde günümüze kadar akla gelen en sık bağımlılık çeşitleri; madde,alkol ve nikotin bağımlılığıdır. Bu yönde bağımlılık geliştiren biri bıraksa dahi hiç başlamayan birine göre her zaman daha fazla risk grubunda olacaktır. Bu yüzden de bırakmak kadar devamlılığı sağlamakta bağımlılıkta önem taşımaktadır. Peki ya bu bağımlılık döngüsünün farkında mısınız? Bırakmayı deneyen ve başarısız olan bir çok kişiye ise bu döngü tanıdık gelecektir.
1-Hazırlık Evresi: ‘’Herhangi bir maddeyi deneyebilirim’’, ‘’bir kereden bir şey olmaz’’gibi cümleler ile zihinsel olarak bağımlılığa hazırlık.
2- İlk Maddenin Kullanımı: Korku ve merak duygusu ile birlikte bağımlı olduğu maddenin keyif,haz, uyarım ya da yatışma hisleri ile tanışma.
3-Madde Kullanmayı Sürdürme: Yanlış inançların olduğu bir zaman dilimidir. ‘’Ben bağımlı olmam’’, ‘’kendimi kontrol edebilirim,iradeliyim’’ gibi düşüncelerle döngüyü devam ettirme.
4-İlerleme Evresi: Sık ve yoğun şekilde kullanım, kişi maddeden maddi,manevi zaralar görse de bunları değerlendiremez, kişideki götürülerini görmek istemez. Bırakma düşüncesi yoktur.
5- Bırakma Evresi: Maddeden kurtulma isteği, maddeye karşı duyulan istekten daha fazladır. Bu evre de kişi aile ve sosyal çevresi tarafından cesaretlendirilmelidir. Bağımlılıktan kurtulma ümidi ve motivasyonu verilmelidir. Çünkü kişi bırakmaya karar verdikten sonra herhangi bir neden öne sürerek bırakma girişiminden vazgeçebilir çünkü maddeyi bırakmak demek sorunlarıyla yüzleşmekten kaçamayacağı anlamına gelir ve bu korkutucudur. Tümüyle maddesiz bir yaşama hazırlanılmalı, madde kullanımı sırasında edinilen davranış biçimleri, alışkanlıklar ve madde kullanımı devam ettiren çevre değiştirilmelidir.
6-Tekrar Kullanmayı Düşünme: Maddeye ilişkin olumlu anıları hatırlama (eski arkadaş ortamlar, kolayca rahatlama vs.)
7-Tekrar Kullanım: ‘’Bir kez kullanmaktan bir şey olmaz’’ düşüncesi ile başlamak sonrasında ise pişmanlık, suçluluk ve gizleme
8-Tekrar Başlama
Madde Kullanımının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Fiziksel Hastalıklar: Kötü beslenme, ağız da apseler, kullandığı madde enjeksiyon yöntemi ile vücuda alınıyor ise hepatit,derin damar trambozu vs.
Psikolojik Hastalıklar: Maddenin neden olduğu psikoz, anksiyete atağı, demans…
Sosyal Problemler: Aşırı para harcama, maddeyi arama,bulma ve kullanmaya ayrılan yoğun zaman sonucu diğer günlük hayatta işlerin aksaması, paranın kaynağının olumsuz bir şey olması durumunda kişinin başının belaya girmesi riski, sağlıklı ilişkiler kurduğu çevre ile aranın bozulması
Mesleki Sorunlar: İşe odaklanamama, madde ile zihnin meşguliyeti sonucu performansın düşüşü hatta bundan kaynaklı işten uzaklaştırılma/kovulma
Yasal Sorunlar: Madde kullanma, elde etme, taşıma gibi nedenlerle suç işleme
Madde Kullanımı ile Kişi de Ortaya Çıkan Değişikler Nelerdir?
Öncelikle madde kullanımı başlayan kişinin kullandığı madde her ne olursa olsun çevre ve arkadaş değişikliği yaşanır. Aile ile ilişkiler azalır, ev de bulunulan süre kısalır. Kişi ev içerisinde olduğu süre de ise yalnız kalmayı tercih eder. Aşırı derece de öncelikli nakit para harcamaya başlayan bu kişilerin duygu durumları ise değişkendir. Kimi zaman neşeli ve sakinken, kimi zaman ise öfkeli ve saldırgan bir hale döner.
Kişinin işlevselliğinde de büyük sarsılmalar olur. Eğer öğrenci ise okul hayatı, yetişkin ise iş hayatında işlevselliği düşer. Dalgın, halsiz, yorgun ve isteksiz görünürler. Kullandığı maddeye bağlı iştah ve uykularında artma/azalma olur.
BAĞIMLILIK TEDAVİSİ
Kişinin kullandığı maddeye belki madde sayısına, kullanım süresine ev bir çok değişken faktöre bağlı tedavisinde eklemeler yapılabilir. Kişinin bağımlılığına bağlı ilaç tedavisi bazen de yatış gerekli olmaktadır.
Ancak hangi tedavi yöntemi eklenirse eklensin kişi hanginin hangi maddeyi kullandığı önemli olmadan psikolojik destek alması gerçek iyileşme için mutlaktır. Çünkü, bağımlı birey bağımlı olduğu şey ile hayatındaki problemlerden kaçabilme, tahammül edebilme, acı ve ızdırap çekmeyi hafifletebilmektedir.
Bu yüzden kişinin bağımlı olduğu şey ne ise kişinin neden işlevsel olmayan bir biçimde kullandığı maddeye bağımlı olduğu çalışılmalı ve altta yatan nedenler çözümlenmelidir.
Uzman Klinik Psikolog & Psikoterapist
Ceren Tatar
Bağımlılık sadece Alkol ve Madde Bağımlılığı mıdır?
Bağımlılık kavramı önceleri madde ve alkol için kullanılırken; bugün yemek, oyun, kumar, internet, alışveriş, seks gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Bu durum hem bağımlılık türlerini arttırırken paralel olarak bağımlı sayısını da arttırmaya her geçen gün devam ediyor. Bağımlılık en yalın hali ile ‘’kötüye kullanım’’ ve bu kullanıma karşı yaşanan arzu vardır.
Bağımlılıktan bahsedebilmek için ise belirgin 2 şart vardır:
Tolerans ve Kesilme !
Tolerans; kişinin bağımlı olduğu şeye karşı yaşadığı (keyif verici,yatıştırıcı,haz verici..) etkinin zamanla etkisinin normalleşmesi ile dozajını arttırma durumudur.
Kesilme ise bağımlı olunan şey kesildiğinde psikolojik (bağımlı olduğu şeyle zihin meşguliyeti, aşerme…) ya da bedensel (kaygı,stres,titreme vs.) olumsuz etkilerdir. Genellikle madde ve alkol bağımlılığında hem psikolojik hem de bedensel etkilerin ikisi de görülür.
Ulaşılabilirliğin olması, temin edilebilirlik, akran grubu, aile de bağımlılık öyküsü, aile içi problemler, kişinin yaşadığı çevrenin yatkınlığı, kişinin problemleriyle başa çıkma becerisinin düşüklüğü, ihmal edilen bir çocukluk dönemi, risk alma eğilimi yüksek olanlar bağımlılığı kolaylaştıracak etkenlerdir.
PEKİ KİMLER BAĞIMLI OLUR?
Bu sorunun cevabını aslında birçok bağımlının sürecin başlangıcında ‘’ben bağımlı olmam, iradeliyim,istesem hemen bırakırım’’ cümlesini hatırlatmak isteyerek cevaplamak isterim. Çünkü;
ASLINDA HEPİMİZ BAĞIMLI OLMAYA ADAYIZ !
Yukarıda belirttiğim etkenler ise bağımlılığa aday olmamızı arttıracak ihtimallerdir.
Ayrıca bağımlılığa yatkın olanlar ve bu bağımlılık madde/alkol/kumar ise;
1) Daha dürtüsel kişiler (Haz arama davranışına daha yatkın olmaları nedeniyle)
2) Kullanan kişinin yapısal özellikleri (duygudurumu, sorunlarla çıkma stratejisi düşük olma vs.)
3) Yenilik ve heyecan arama eğiliminde olanlar (Çünkü bağımlılığın en başında bağımlı yapan maddenin namı ne kadar kötü olursa olsun ‘’merak ediyorum bir kere denesem ne olur ki’’ diyenler)
4)Eş bağımlılık (Arkadaş grubu, iş arkadaşı, sevgili, çiftlerden biri bağımlı ise diğerini de bu döngüye girme ihtimali artmakta)
Bağımlı olunan şeyin özelliğine etkisine bağlı başlarda kişi için keyif verici, uyarıcı ya da yatıştırıcı bir etki gösterdiğinden kişi bu etkiyi hayatında işlevsel olmayan bir biçimde bağımlı olunan nesne üzerinden sağlamaya çalışır. Bir süre sonra dozajı yetmemekle birlikte arttırma ihtiyacı ile bu duyguları daha yoğun yaşama isteği içine girer. Ancak;
KİŞİ ARTIK HAZ ALMAK İÇİN DEĞİL; YOKSUNLUĞU GİDERMEK İÇİN KULLANMAYA DEVAM EDER !
Artık kişi sadece eksikliğini hissettiği şeyin yoksunluğunu gidermek için yerine koyup kendi normalinde normalleşmeye çalışır. Bu şekilde de bağımlılığın pençesine tamamen düşer.
Bağımlılığın Evreleri Nelerdir?
Bağımlılık denildiğinde günümüze kadar akla gelen en sık bağımlılık çeşitleri; madde,alkol ve nikotin bağımlılığıdır. Bu yönde bağımlılık geliştiren biri bıraksa dahi hiç başlamayan birine göre her zaman daha fazla risk grubunda olacaktır. Bu yüzden de bırakmak kadar devamlılığı sağlamakta bağımlılıkta önem taşımaktadır. Peki ya bu bağımlılık döngüsünün farkında mısınız? Bırakmayı deneyen ve başarısız olan bir çok kişiye ise bu döngü tanıdık gelecektir.
1-Hazırlık Evresi: ‘’Herhangi bir maddeyi deneyebilirim’’, ‘’bir kereden bir şey olmaz’’gibi cümleler ile zihinsel olarak bağımlılığa hazırlık.
2- İlk Maddenin Kullanımı: Korku ve merak duygusu ile birlikte bağımlı olduğu maddenin keyif,haz, uyarım ya da yatışma hisleri ile tanışma.
3-Madde Kullanmayı Sürdürme: Yanlış inançların olduğu bir zaman dilimidir. ‘’Ben bağımlı olmam’’, ‘’kendimi kontrol edebilirim,iradeliyim’’ gibi düşüncelerle döngüyü devam ettirme.
4-İlerleme Evresi: Sık ve yoğun şekilde kullanım, kişi maddeden maddi,manevi zaralar görse de bunları değerlendiremez, kişideki götürülerini görmek istemez. Bırakma düşüncesi yoktur.
5- Bırakma Evresi: Maddeden kurtulma isteği, maddeye karşı duyulan istekten daha fazladır. Bu evre de kişi aile ve sosyal çevresi tarafından cesaretlendirilmelidir. Bağımlılıktan kurtulma ümidi ve motivasyonu verilmelidir. Çünkü kişi bırakmaya karar verdikten sonra herhangi bir neden öne sürerek bırakma girişiminden vazgeçebilir çünkü maddeyi bırakmak demek sorunlarıyla yüzleşmekten kaçamayacağı anlamına gelir ve bu korkutucudur. Tümüyle maddesiz bir yaşama hazırlanılmalı, madde kullanımı sırasında edinilen davranış biçimleri, alışkanlıklar ve madde kullanımı devam ettiren çevre değiştirilmelidir.
6-Tekrar Kullanmayı Düşünme: Maddeye ilişkin olumlu anıları hatırlama (eski arkadaş ortamlar, kolayca rahatlama vs.)
7-Tekrar Kullanım: ‘’Bir kez kullanmaktan bir şey olmaz’’ düşüncesi ile başlamak sonrasında ise pişmanlık, suçluluk ve gizleme
8-Tekrar Başlama
Madde Kullanımının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Fiziksel Hastalıklar: Kötü beslenme, ağız da apseler, kullandığı madde enjeksiyon yöntemi ile vücuda alınıyor ise hepatit,derin damar trambozu vs.
Psikolojik Hastalıklar: Maddenin neden olduğu psikoz, anksiyete atağı, demans…
Sosyal Problemler: Aşırı para harcama, maddeyi arama,bulma ve kullanmaya ayrılan yoğun zaman sonucu diğer günlük hayatta işlerin aksaması, paranın kaynağının olumsuz bir şey olması durumunda kişinin başının belaya girmesi riski, sağlıklı ilişkiler kurduğu çevre ile aranın bozulması
Mesleki Sorunlar: İşe odaklanamama, madde ile zihnin meşguliyeti sonucu performansın düşüşü hatta bundan kaynaklı işten uzaklaştırılma/kovulma
Yasal Sorunlar: Madde kullanma, elde etme, taşıma gibi nedenlerle suç işleme
Madde Kullanımı ile Kişi de Ortaya Çıkan Değişikler Nelerdir?
Öncelikle madde kullanımı başlayan kişinin kullandığı madde her ne olursa olsun çevre ve arkadaş değişikliği yaşanır. Aile ile ilişkiler azalır, ev de bulunulan süre kısalır. Kişi ev içerisinde olduğu süre de ise yalnız kalmayı tercih eder. Aşırı derece de öncelikli nakit para harcamaya başlayan bu kişilerin duygu durumları ise değişkendir. Kimi zaman neşeli ve sakinken, kimi zaman ise öfkeli ve saldırgan bir hale döner.
Kişinin işlevselliğinde de büyük sarsılmalar olur. Eğer öğrenci ise okul hayatı, yetişkin ise iş hayatında işlevselliği düşer. Dalgın, halsiz, yorgun ve isteksiz görünürler. Kullandığı maddeye bağlı iştah ve uykularında artma/azalma olur.
BAĞIMLILIK TEDAVİSİ
Kişinin kullandığı maddeye belki madde sayısına, kullanım süresine ev bir çok değişken faktöre bağlı tedavisinde eklemeler yapılabilir. Kişinin bağımlılığına bağlı ilaç tedavisi bazen de yatış gerekli olmaktadır.
Ancak hangi tedavi yöntemi eklenirse eklensin kişi hanginin hangi maddeyi kullandığı önemli olmadan psikolojik destek alması gerçek iyileşme için mutlaktır. Çünkü, bağımlı birey bağımlı olduğu şey ile hayatındaki problemlerden kaçabilme, tahammül edebilme, acı ve ızdırap çekmeyi hafifletebilmektedir.
Bu yüzden kişinin bağımlı olduğu şey ne ise kişinin neden işlevsel olmayan bir biçimde kullandığı maddeye bağımlı olduğu çalışılmalı ve altta yatan nedenler çözümlenmelidir.
Uzman Klinik Psikolog & Psikoterapist
Ceren Tatar
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Madde ve Alkol Bağımlılığı - Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Ceren TATAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Ceren TATAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
bağımlılılık, madde bağımlılığı, esrar bağımlılığı, kokain bağımlılığı, bonzai bağımlılığı, sigara bağımlılığı, alkol bağımlılığı, bağımlılık tedavisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
