Peşin Hüküm ve Ayrımcılık
PEŞİN HÜKÜM VE AYRIMCILIK
Peşin hüküm yetersiz bilgiye dayalı ve önceden oluşturulmuş kalıp yargılara denir. Genelde stereotiplere dayanır. Birçoğumuz hayatımızda peşin hükmün etkilerine izin veririz. Örneğin bir kız çocuğuyla tanıştığımızda onun en sevdiği rengin pembe olduğunu düşünürüz. Bu zararsız ve basit bir hüküm örneğidir. Ancak peşin hüküm beraberinde getirdiği olumsuz eylemler yüzünden toplumsal sorunlara neden olur. Peşin hüküm bilinçli ya da bilinçsiz oluşabilir. Başkalarına karşı peşin hüküm oluşturan kişi bunu yaptığını fark etmeyebilir.
Peki bu hükümleri nasıl oluşturuyoruz? Peşin hüküm çoğu zaman cehalet üzerine kuruludur. Çözüm eğitimdir, ancak çoğu insan hükümlerin kendilerini üstün hissetmelerini sağladığı için cahil kalmayı seçer. Belirli bir tür zorbalığın kurbanları, kendileri de zorba olmaya devam edebilir. Aynı şekilde, bir kişi peşin hükümlere maruz kalmışsa, başkaları hakkında benzer fikirlere sahip olma şansı vardır. Belirli bir gruptan bir kişiyle yaşadığımız kötü bir deneyim, kişinin o gruptaki tüm insanları aynı şekilde düşünmesine neden olabilir. Buna stereotipleme denir ve peşin hükümlere yol açabilir. Günah keçisi aramak da belirli türden bir peşin hüküm örneğidir. Bir kişi veya grup, başka bir kişinin veya grubun günahlarından veya yanlışlarından sorumlu tutulabilir.
Peşin hüküm ve ayrımcılık kavramı genelde karıştırılır. Bu iki kavram birbirine bağlı olsa da aynı anlama gelmez. Ayrımcılık, nispeten güçlü kişilerin daha az güçlü olan kişilere yönelik davranışlarını karakterize eder. Peşin hüküm ise herkesin birbirine karşı geliştirebileceği bir olgudur. Yani peşin hüküm daha zihinsel tutumken ayrımcılık gözlenebilir davranışlar düzeyinde tanımlanır. Genelde peşin hüküm oluştuktan sonra devamında seyreden davranışlar ayrımcılığı da beraberinde getirir. Peşin hükümler oluşturmak ayrımcılığa yol açabilir ancak kişi kendi bunu fark ettiyse ve engellemek için adımlar atıyorsa ayrımcılık yapmadan bunu engelleyebilir.
Sosyal normlar ve kültürel bağlamlar, bir kişinin sahip olması muhtemel peşin hüküm türlerinde önemli bir rol oynar. Irkçılık ve cinsiyetçilik ön çok göze çarpan ve toplumsal sorunlara yol açan peşin hüküm türleridir. Kölelik, ırkçı düşüncelerin büyük kesim tarafından kabul edilmiş ve normalleştirilmiş ayrımcılığa dönüşmesiyle oluşmuştur. Siyahilerin aşağıda olduğuna dair inançlar, siyahilerin daha az acı ve daha az duygu yaşadıkları ve siyahilerin davranışı hakkında ırkçı fikirlerin hepsi köleliği desteklemek için gerekçe olarak kullanılmıştır. Kadınlarla ilgili oluşturulan cinsiyetçi fikirler ise tecavüz ve istismar gibi önemli toplumsal sorunlara yol açmıştır
Maruz kalma, peşin hüküm oluşturmaya karşı güçlü bir yöntemdir. Kendilerinden farklı insanlarla daha fazla zaman geçiren insanların peşin hükümler oluşturma olma olasılığı daha düşüktür. Günümüzde özellikle Amerika’da beyaz insanların sadece beyaz insanların yaşadığı bölgelerde yaşamayı tercih etmeleri maruz kalmayı engelleyen bir örnektir. Bu ayrımcılık ırkçı tutumları pekiştirebilir ve teşvik edebilir, çünkü kültürel çeşitlilik deneyimi az olan insanların bu konuda hükümler oluşturma olasılığı daha yüksektir.
Özellikle terapistler düşüncelerini kontrol edebilmeyi öğrenmek zorundadır. Peşin hüküm, terapötik süreci zayıflatabilir ve danışanlara zarar verebilir. Bir terapistin bir grup hakkındaki peşin hükümleri, danışanların görüşlerini etkileyebilir. Bu hükümleri barındıran veya etkilerinden habersiz bir terapist, terapideki güç dinamiklerini tanımayabilir. Örneğin aile terapisinde, peşin hükümler oluşturan bir terapist, erkek ve kadın arasındaki güç dinamiklerini fark etmeyebilir. Dolayısıyla terapötik süreci yönetirken başarısız olur.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Stajyer Psikolog Ozan Özgür Yaşar
Peşin hüküm yetersiz bilgiye dayalı ve önceden oluşturulmuş kalıp yargılara denir. Genelde stereotiplere dayanır. Birçoğumuz hayatımızda peşin hükmün etkilerine izin veririz. Örneğin bir kız çocuğuyla tanıştığımızda onun en sevdiği rengin pembe olduğunu düşünürüz. Bu zararsız ve basit bir hüküm örneğidir. Ancak peşin hüküm beraberinde getirdiği olumsuz eylemler yüzünden toplumsal sorunlara neden olur. Peşin hüküm bilinçli ya da bilinçsiz oluşabilir. Başkalarına karşı peşin hüküm oluşturan kişi bunu yaptığını fark etmeyebilir.
Peki bu hükümleri nasıl oluşturuyoruz? Peşin hüküm çoğu zaman cehalet üzerine kuruludur. Çözüm eğitimdir, ancak çoğu insan hükümlerin kendilerini üstün hissetmelerini sağladığı için cahil kalmayı seçer. Belirli bir tür zorbalığın kurbanları, kendileri de zorba olmaya devam edebilir. Aynı şekilde, bir kişi peşin hükümlere maruz kalmışsa, başkaları hakkında benzer fikirlere sahip olma şansı vardır. Belirli bir gruptan bir kişiyle yaşadığımız kötü bir deneyim, kişinin o gruptaki tüm insanları aynı şekilde düşünmesine neden olabilir. Buna stereotipleme denir ve peşin hükümlere yol açabilir. Günah keçisi aramak da belirli türden bir peşin hüküm örneğidir. Bir kişi veya grup, başka bir kişinin veya grubun günahlarından veya yanlışlarından sorumlu tutulabilir.
Peşin hüküm ve ayrımcılık kavramı genelde karıştırılır. Bu iki kavram birbirine bağlı olsa da aynı anlama gelmez. Ayrımcılık, nispeten güçlü kişilerin daha az güçlü olan kişilere yönelik davranışlarını karakterize eder. Peşin hüküm ise herkesin birbirine karşı geliştirebileceği bir olgudur. Yani peşin hüküm daha zihinsel tutumken ayrımcılık gözlenebilir davranışlar düzeyinde tanımlanır. Genelde peşin hüküm oluştuktan sonra devamında seyreden davranışlar ayrımcılığı da beraberinde getirir. Peşin hükümler oluşturmak ayrımcılığa yol açabilir ancak kişi kendi bunu fark ettiyse ve engellemek için adımlar atıyorsa ayrımcılık yapmadan bunu engelleyebilir.
Sosyal normlar ve kültürel bağlamlar, bir kişinin sahip olması muhtemel peşin hüküm türlerinde önemli bir rol oynar. Irkçılık ve cinsiyetçilik ön çok göze çarpan ve toplumsal sorunlara yol açan peşin hüküm türleridir. Kölelik, ırkçı düşüncelerin büyük kesim tarafından kabul edilmiş ve normalleştirilmiş ayrımcılığa dönüşmesiyle oluşmuştur. Siyahilerin aşağıda olduğuna dair inançlar, siyahilerin daha az acı ve daha az duygu yaşadıkları ve siyahilerin davranışı hakkında ırkçı fikirlerin hepsi köleliği desteklemek için gerekçe olarak kullanılmıştır. Kadınlarla ilgili oluşturulan cinsiyetçi fikirler ise tecavüz ve istismar gibi önemli toplumsal sorunlara yol açmıştır
Maruz kalma, peşin hüküm oluşturmaya karşı güçlü bir yöntemdir. Kendilerinden farklı insanlarla daha fazla zaman geçiren insanların peşin hükümler oluşturma olma olasılığı daha düşüktür. Günümüzde özellikle Amerika’da beyaz insanların sadece beyaz insanların yaşadığı bölgelerde yaşamayı tercih etmeleri maruz kalmayı engelleyen bir örnektir. Bu ayrımcılık ırkçı tutumları pekiştirebilir ve teşvik edebilir, çünkü kültürel çeşitlilik deneyimi az olan insanların bu konuda hükümler oluşturma olasılığı daha yüksektir.
Özellikle terapistler düşüncelerini kontrol edebilmeyi öğrenmek zorundadır. Peşin hüküm, terapötik süreci zayıflatabilir ve danışanlara zarar verebilir. Bir terapistin bir grup hakkındaki peşin hükümleri, danışanların görüşlerini etkileyebilir. Bu hükümleri barındıran veya etkilerinden habersiz bir terapist, terapideki güç dinamiklerini tanımayabilir. Örneğin aile terapisinde, peşin hükümler oluşturan bir terapist, erkek ve kadın arasındaki güç dinamiklerini fark etmeyebilir. Dolayısıyla terapötik süreci yönetirken başarısız olur.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Stajyer Psikolog Ozan Özgür Yaşar
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Peşin Hüküm ve Ayrımcılık" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Damla KANKAYA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Damla KANKAYA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
