Dikkat Eksikliği hiperaktivite Bozukluğu (Dehb)
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
1900’lü yıllardan itibaren yapılan araştırmalarda DEHB’ nin biyolojik kökenli bir bozukluk olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmalar beyin kan akımı ve glikoz metabolizmasındaki bozukluklar üzerine yoğunlaşmıştır. Birçok neden üzerinde durulmasına karşın DEHB’nin kesin nedeni hala tam olarak bilinmemektedir.
DEHB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, varolan psikiyatrik hastalıklarda olduğu gibi biyo-psiko-sosyo-kültürel nedenlerin DEHB’nin ortaya çıkmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Amerikan Psikiyatri Birliğinin tanımlamasına göre, DEHB, çocuğun gelişimine uygun olmayan sorunlar, yoğun hareketlilik ve istekleri ve arzuları erteleyememe (dürtüsellik) ile kendini gösterir.
DEHB, aşırı hareketlilik, dikkatin kolayca dağılması ve dürtüsellik (aklına geleni hemen yapma, sonucunu düşünmeden hareket etme) belirtilerinin, kişinin yaşamında en az bir alanda işlevselliğini bozacak boyutta olmasıyla kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur. 7 yaşından önce başlamaktadır. Çoğunlukla 3 yaşında görülür, fakat tanı çocuğun ilkokula başladığı zamanda konulur.
DEHB’i tanımlarken çocukta hareketliliğin yanı sıra dikkat sorunları ve istekleri ertelemede güçlük yaşama gibi belirtilerin erken yaşta yaşta başlaması gerekir. DEHB tanısı için bu belirtilerin en az altı ay kadar sürmesi ve çocuğun günlük yaşamını anlamlı düzeyde etkilemesi gerekir.
DEHB tanısı alan kişi dikkatini bir yere odaklamada ve yapması gereken işi istenilen sürede bitirmede ciddi problemler yaşar; Topluma uyum sağlamakta zorluk çeker ve okulda akademik olarak başarısız olabilir.
Genellikle Şu Klinik Özellikleri İçermektedir:
• Aşırı hareketlilik,
• Engellenme eşiğinin düşük olması,
• Dikkatin gereken yere, gereken şekilde ve gereken sürede yönlendirememe,
• Arkadaş ilişkilerinde ve topluma uymada güçlük çekme ve
okul başarısızlığı.
DEHB’nin 3 Alt Tipi
1. Dikkat Eksikliğinin Olduğu Tip: Kişi bir konuya yoğunlaşmada sıkıntı yaşarken, kendi görevlerini tamamlayamaz ve dikkati sınırlıdır.
2. Hareketlilik ve Dürtüselliğin Olduğu Tip: Kişi bir konuya yoğunlaşmada sıkıntı yaşarken, kendi görevlerini tamamlayamaz ve dikkati sınırlıdır.
3. Bileşik Tip: Her iki tipin bir arada bulunması.
DEHB Problemi Yaşayanların Özellikleri
• DEHB problemi yaşayan çoğu kişinin hemen lafa atladığı veya eyleme geçtiği, dürtüsel ve hiperaktif bir davranış şekli gösterdiği görülmüştür. Bu kişilerin temel şikâyeti bir eyleme başlarken zorluklar yaşamak yapmaları gereken işleri son ana kadar yapamamaktır, sürekli ertelemektir.
• Bu kişiler yapmaları gereken işlerin farkında olmalarına rağmen bir türlü o işe başlayamazlar ve önceliklerini belirlemede ciddi zorluklar yaşarlar.
• Kendilerini organize etme konusunda kronik sorunlar yaşarlar. İşlerini zamanında bitiremez, randevularına yetişemez veya banka hesaplarını takip edemezler.
• Odaklanmada zorlanma yaşarlar, odaklansalar bile bunu gerektiği kadar uzun süreli yapamazlar.
• İlgilerini çekmeyen şeyler dinlediklerinde genelde uyuklarlar ve aktif katılımda bulunamazlar.
• Duygularını kontrol etmekte zorlanırlar. DEHB’li kişilerin duygusal anlamda kararsızlık içerisinde oldukları can sıkıntısı veya moral bozukluğu, sinirlilik, şiddetli parlamalar veya sınırlı derecede kontrol edilen uyarılabilirlik sergiledikleri tarif edilmiştir.
• DEHB’li çocuklar genellikle asi, huzursuz, atılgan, kelimelerini ve vücutlarını yeterli şekilde kontrol etmeyi beceremeyen, dolayısı ile aynı yaştaki diğer çocuklara kıyasla öğretmenlerin ve ebeveynlerin daha fazla gözaltında tutması gereken çocuklar olarak görülürler.
• DEHB olan çocuklar sıklıkla daha fazla yardıma
uygun şekilde davranmak ve aynı yaştaki çocukların çoğu tarafından kolaylıkla başa çıkabilen görevleri yerine getirebilmek için çok daha fazla talimata ve hatırlatmaya ihtiyaç duyarlar.
• DEHB olan çocuklar genelde çabuk yaralanırlar. DEHB olan çocukların göreceği zararlar sadece fiziksel yaralanmalar ile sınırlı değildir. Bazı DEHB olan çocuklar yetişkinlerle işbirliği yapmamanın yanı sıra, her şeye karşı çıkarlar ve son derece ısrarcı olurlar. Verilen bir görevi yapmaları istendiğinde, normal çocuklarla kıyaslandığında iki kattan fazla uyumsuzluk göstermektedirler.
• Arkadaşlarıyla ciddi sorunlar yaşarlar. DEHB olan çocukların normal olanlarla kıyasla daha az arkadaşlık kurdukları, arkadaşları tarafından pek sevilmedikleri ve birden çok arkadaşlık kurma olasılıklarının düşük olduğu bildirilmektedir. Ayrıca DEHB olan çocukların arkadaşları tarafından genelde dışlandıkları ve sevilmedikleri gözlemlenmiştir.
• DEHB olan çocukların hikayelerini düzenlemekte, hikaye ayrıntılarını doğru şekilde tekrarlamakta hikayedeki olayların sırasını doğru şekilde anlatmakta normal çocuklardan daha fazla zorlandıklarını tespit edilmiştir.
Dikkatsizlik
• Ayrıntılara özen göstermez, dikkatsiz hatalar yapar .
• Dikkatini sürdüremez, güçlükler yaşar, odaklanmakta güçlük çeker.
• Çoğu zaman doğrudan dinlemiyor gibi görünür.
• Verilen yönergeleri izleyemez ve günlük işleri veya sorumluluklarını tamamlayamaz.
• İşlerini ve etkinlikleri düzene koymakta güçlük çeker.
• Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınırken, bu tür işleri sevmez ya da bu tür işlere girmek istemez.
• İşleri veya etkinlikleri için gerekli nesneleri kaybeder.
• Dış uyaranlarla dikkati kolaylık dağılır.
• Günlük etkinliklerde unutkandır.
Aşırı Hareketlilik ve Dürtüsellik
• Kıpırdanır, ellerini veya ayaklarını vurur ya da oturduğu yerde kıvranır.
• Oturması gereken yerde yerinde duramaz ve yerinden kalkar.
• Uygun olmayan ortamlarda ortalıkta koşturur durur veya bir yerlere tırmanır.
• Etkinliklere uyumlu bir şekilde katlanamaz ve sessiz olan bir oyun oynamakta güçlük çeker.
• Her an hareket halindedir ve motor takılmış gibi yerinde duramaz.
• Aşırı konuşur.
• Sorulan sorular tamamlanmadan yanıtı yapıştırır.
• Sırasını beklemekte güçlük çeker.
• Sürekli başkalarının sözünü keser veya araya girer.
Tanı Koyma:
• Bireye tanı konulabilmesi için yukarda verilen belirtilerin altısı veya daha fazlası en az altı ay süreyle devam ediyor olmalıdır.
• Kişideki bu belirtiler iki ya da daha çok ortamda bulunması gerekirken sonraki süreçte konulacak tanılar için mutlaka yedi yaşından öncede bu belirtilerin görülmüş olması gerekmektedir.
• Ayrıca bu belirtiler toplumda, okulda evde kişinin ciddi problemler yaşamasına neden olmaktadır.
DEHB tedavi edildiğinde kısmen düzelebilmekte ancak tedavi edilmediğinde ilerleyen yıllarda ruhsal problemlere yol açabilmektedir. Morgan’a (1998) göre DEHB’li çocukların sadece % 30’u ilerleyen yıllarda normal işlevleri sürdürebilmekte; % 50-60’ı sosyal ilişkilerinde ve konsantrasyon sağlamada sıkıntılar yaşamakta % 10-15’lik kısmı ise ilerleyen yıllarda çeşitli sosyal ve ruhsal sorunlar yaşamaktadırlar.
1900’lü yıllardan itibaren yapılan araştırmalarda DEHB’ nin biyolojik kökenli bir bozukluk olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmalar beyin kan akımı ve glikoz metabolizmasındaki bozukluklar üzerine yoğunlaşmıştır. Birçok neden üzerinde durulmasına karşın DEHB’nin kesin nedeni hala tam olarak bilinmemektedir.
DEHB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, varolan psikiyatrik hastalıklarda olduğu gibi biyo-psiko-sosyo-kültürel nedenlerin DEHB’nin ortaya çıkmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Amerikan Psikiyatri Birliğinin tanımlamasına göre, DEHB, çocuğun gelişimine uygun olmayan sorunlar, yoğun hareketlilik ve istekleri ve arzuları erteleyememe (dürtüsellik) ile kendini gösterir.
DEHB, aşırı hareketlilik, dikkatin kolayca dağılması ve dürtüsellik (aklına geleni hemen yapma, sonucunu düşünmeden hareket etme) belirtilerinin, kişinin yaşamında en az bir alanda işlevselliğini bozacak boyutta olmasıyla kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur. 7 yaşından önce başlamaktadır. Çoğunlukla 3 yaşında görülür, fakat tanı çocuğun ilkokula başladığı zamanda konulur.
DEHB’i tanımlarken çocukta hareketliliğin yanı sıra dikkat sorunları ve istekleri ertelemede güçlük yaşama gibi belirtilerin erken yaşta yaşta başlaması gerekir. DEHB tanısı için bu belirtilerin en az altı ay kadar sürmesi ve çocuğun günlük yaşamını anlamlı düzeyde etkilemesi gerekir.
DEHB tanısı alan kişi dikkatini bir yere odaklamada ve yapması gereken işi istenilen sürede bitirmede ciddi problemler yaşar; Topluma uyum sağlamakta zorluk çeker ve okulda akademik olarak başarısız olabilir.
Genellikle Şu Klinik Özellikleri İçermektedir:
• Aşırı hareketlilik,
• Engellenme eşiğinin düşük olması,
• Dikkatin gereken yere, gereken şekilde ve gereken sürede yönlendirememe,
• Arkadaş ilişkilerinde ve topluma uymada güçlük çekme ve
okul başarısızlığı.
DEHB’nin 3 Alt Tipi
1. Dikkat Eksikliğinin Olduğu Tip: Kişi bir konuya yoğunlaşmada sıkıntı yaşarken, kendi görevlerini tamamlayamaz ve dikkati sınırlıdır.
2. Hareketlilik ve Dürtüselliğin Olduğu Tip: Kişi bir konuya yoğunlaşmada sıkıntı yaşarken, kendi görevlerini tamamlayamaz ve dikkati sınırlıdır.
3. Bileşik Tip: Her iki tipin bir arada bulunması.
DEHB Problemi Yaşayanların Özellikleri
• DEHB problemi yaşayan çoğu kişinin hemen lafa atladığı veya eyleme geçtiği, dürtüsel ve hiperaktif bir davranış şekli gösterdiği görülmüştür. Bu kişilerin temel şikâyeti bir eyleme başlarken zorluklar yaşamak yapmaları gereken işleri son ana kadar yapamamaktır, sürekli ertelemektir.
• Bu kişiler yapmaları gereken işlerin farkında olmalarına rağmen bir türlü o işe başlayamazlar ve önceliklerini belirlemede ciddi zorluklar yaşarlar.
• Kendilerini organize etme konusunda kronik sorunlar yaşarlar. İşlerini zamanında bitiremez, randevularına yetişemez veya banka hesaplarını takip edemezler.
• Odaklanmada zorlanma yaşarlar, odaklansalar bile bunu gerektiği kadar uzun süreli yapamazlar.
• İlgilerini çekmeyen şeyler dinlediklerinde genelde uyuklarlar ve aktif katılımda bulunamazlar.
• Duygularını kontrol etmekte zorlanırlar. DEHB’li kişilerin duygusal anlamda kararsızlık içerisinde oldukları can sıkıntısı veya moral bozukluğu, sinirlilik, şiddetli parlamalar veya sınırlı derecede kontrol edilen uyarılabilirlik sergiledikleri tarif edilmiştir.
• DEHB’li çocuklar genellikle asi, huzursuz, atılgan, kelimelerini ve vücutlarını yeterli şekilde kontrol etmeyi beceremeyen, dolayısı ile aynı yaştaki diğer çocuklara kıyasla öğretmenlerin ve ebeveynlerin daha fazla gözaltında tutması gereken çocuklar olarak görülürler.
• DEHB olan çocuklar sıklıkla daha fazla yardıma
uygun şekilde davranmak ve aynı yaştaki çocukların çoğu tarafından kolaylıkla başa çıkabilen görevleri yerine getirebilmek için çok daha fazla talimata ve hatırlatmaya ihtiyaç duyarlar.
• DEHB olan çocuklar genelde çabuk yaralanırlar. DEHB olan çocukların göreceği zararlar sadece fiziksel yaralanmalar ile sınırlı değildir. Bazı DEHB olan çocuklar yetişkinlerle işbirliği yapmamanın yanı sıra, her şeye karşı çıkarlar ve son derece ısrarcı olurlar. Verilen bir görevi yapmaları istendiğinde, normal çocuklarla kıyaslandığında iki kattan fazla uyumsuzluk göstermektedirler.
• Arkadaşlarıyla ciddi sorunlar yaşarlar. DEHB olan çocukların normal olanlarla kıyasla daha az arkadaşlık kurdukları, arkadaşları tarafından pek sevilmedikleri ve birden çok arkadaşlık kurma olasılıklarının düşük olduğu bildirilmektedir. Ayrıca DEHB olan çocukların arkadaşları tarafından genelde dışlandıkları ve sevilmedikleri gözlemlenmiştir.
• DEHB olan çocukların hikayelerini düzenlemekte, hikaye ayrıntılarını doğru şekilde tekrarlamakta hikayedeki olayların sırasını doğru şekilde anlatmakta normal çocuklardan daha fazla zorlandıklarını tespit edilmiştir.
Dikkatsizlik
• Ayrıntılara özen göstermez, dikkatsiz hatalar yapar .
• Dikkatini sürdüremez, güçlükler yaşar, odaklanmakta güçlük çeker.
• Çoğu zaman doğrudan dinlemiyor gibi görünür.
• Verilen yönergeleri izleyemez ve günlük işleri veya sorumluluklarını tamamlayamaz.
• İşlerini ve etkinlikleri düzene koymakta güçlük çeker.
• Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınırken, bu tür işleri sevmez ya da bu tür işlere girmek istemez.
• İşleri veya etkinlikleri için gerekli nesneleri kaybeder.
• Dış uyaranlarla dikkati kolaylık dağılır.
• Günlük etkinliklerde unutkandır.
Aşırı Hareketlilik ve Dürtüsellik
• Kıpırdanır, ellerini veya ayaklarını vurur ya da oturduğu yerde kıvranır.
• Oturması gereken yerde yerinde duramaz ve yerinden kalkar.
• Uygun olmayan ortamlarda ortalıkta koşturur durur veya bir yerlere tırmanır.
• Etkinliklere uyumlu bir şekilde katlanamaz ve sessiz olan bir oyun oynamakta güçlük çeker.
• Her an hareket halindedir ve motor takılmış gibi yerinde duramaz.
• Aşırı konuşur.
• Sorulan sorular tamamlanmadan yanıtı yapıştırır.
• Sırasını beklemekte güçlük çeker.
• Sürekli başkalarının sözünü keser veya araya girer.
Tanı Koyma:
• Bireye tanı konulabilmesi için yukarda verilen belirtilerin altısı veya daha fazlası en az altı ay süreyle devam ediyor olmalıdır.
• Kişideki bu belirtiler iki ya da daha çok ortamda bulunması gerekirken sonraki süreçte konulacak tanılar için mutlaka yedi yaşından öncede bu belirtilerin görülmüş olması gerekmektedir.
• Ayrıca bu belirtiler toplumda, okulda evde kişinin ciddi problemler yaşamasına neden olmaktadır.
DEHB tedavi edildiğinde kısmen düzelebilmekte ancak tedavi edilmediğinde ilerleyen yıllarda ruhsal problemlere yol açabilmektedir. Morgan’a (1998) göre DEHB’li çocukların sadece % 30’u ilerleyen yıllarda normal işlevleri sürdürebilmekte; % 50-60’ı sosyal ilişkilerinde ve konsantrasyon sağlamada sıkıntılar yaşamakta % 10-15’lik kısmı ise ilerleyen yıllarda çeşitli sosyal ve ruhsal sorunlar yaşamaktadırlar.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği hiperaktivite Bozukluğu (Dehb)" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Mehmet ARAS'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Mehmet ARAS'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
