Narsisistik Kişilik Bozukluğu
Narsisist Kişi Kimdir?
Narsisist kişi; kendisini başkalarından üstün gören, genellikle kendisinin güç ve yeteneklerini aşırı biçimde abartan, başkalarını aşağılayan ve yetersiz oldukları için suçlayan kişidir. Bu kişi, kendiliğe ve diğer kişilere karşı çarpıtılmış geniş bir örüntüyü barındıran kişidir. Statü arayışında rekabetçi ve oldukça aktiftir, narsiste göre statü kişisel değerin ölçüm aracıdır. Diğer kişilerin duygu ve düşüncelerine önem vermezler. Narsisistik bireyler sınırlar veya eleştirilerle karşılaştığında, çirkin ve savunmacı bir yola girmeye eğilimlidir. Başkalarının gözünde bu kişiler; kibirli, kaba, talepkar, rahatsız edici ve güvenilmezdir. Genel olarak başkalarına nasıl göründükleriyle meşguldürler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu DSM- IV Tanı Kriterleri
Aşağıdaki maddelerden en az beşinin olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik bağlamlar altında çıkan, üstünlük duygusu, beğenilme ihtiyacı ve empati yoksunluğunun olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Kendisinin çok önemli olduğu yönündeki büyüklenmeci duygu(başarılarını ve yeteneklerini abartma, orantılı bir başarı göstermeden de üstün biri olarak bilinmeyi isteme).
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi hayalleriyle meşgul olma.
3. Özel ve eşsiz olduğuna ve sadece başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da sadece onlarla arkadaşlık edebileceğine inanır.
4. Aşırı hayran olunma(beğenilme) gereksinimi vardır.
5. Yetkinlik hissi mevcuttur. Bazı ekstra şeylere hakkı olduğu düşüncesine sahiptir; kayırılmayı ya da kendi beklentilerine otomatik uyum gösterilmesini ister.
6. Kişilerarası ilişkileri çıkarları için kullanır; kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yönünü kullanma.
7. Empati yapamaz. Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini tanıyıp tanımlama konusunda isteksizdir.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanma.
9. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar.
Kullanılan Savunma Mekanizmaları
Narsisist kişinin kullandığı en temel savunma mekanizmalar; idealizasyon ve değersizleştirme. Kendilik idealize edildiğinde, öteki kişiler değersizleştirilir veya tersi durumda öteki kişiler idealize edildiğinde kendilik değersizleştirilir.
Narsisistik Kişilik Bozukluğun Temelinde Ne Var?
Narsisistik eğilimler kalıtımla geçmeye yatkındır ve aşağılık ya da önemsizlik duygularını aşırı derecede telafi eden ebeveynler tarafından şekillendirilir. Kabul etmeyi öğrenmek ve aşağılık duygularını normal ve geçici olarak öğrenmek yerine, bu deneyimler, başlıca dışsal semboller ya da onaylama elde etmeyle defedilmesi gereken tehditler olarak anlamlandırılır.
Narsisistik kişilik bozukluğunun temel bilişi kişinin aşağılık ya da önemsiz olduğu biçimindedir. Sonrasında bu düşünceyi telafi edici inançlar ortaya çıkar: ‘Ben olağanüstü ve özel biriyim’, ‘ben diğerlerinden daha üstünüm’, ‘diğerleri benim ne kadar özel olduğumu anlamalı’.
Kısaca narsisizmin altında değersizlik, aşağılık, güvensizlik ve iktidarsızlık duyguları vardır. Bu duyguların yol açtığı temel inançlar ise kişinin aşırı üstünlüğü olduğu şeklinde açığa çıkar. Bu kişiler dağılmaktan, öztutarlılıklarını veya özsaygılarını umulmadık şekilde kaybetmekten ve bir anda ‘hiç kimse’ olarak hissetmekten korkarlar. Aslında savunmacı bir yaklaşım olarak büyüklenmeciliği kullanırlar.
Narsisizmde Nesne İlişkileri
Narsisistik kişiler, ebeveynleri ya da başka bakıcıları için, gerçekten kim olduklarından dolayı değil, yerine getirdikleri işlevden dolayı ciddi ölçüde önem taşımış olabilirler. Çocuk, gerçek duyguları, özellikle, düşmanca veya bencilce olan duyguları ortaya çıkarsa reddedileceğini ya da küçük düşeceğini hisseder. Bu süreç, ‘sahte kendilik’ şeklinde bir kendiliğin gelişmesine sebep olur.
Narsisistik olan kişilerin, sürekli bir değerlendirmeye maruz kaldığı bir aile ortamı da narsisizmin gelişmesinde önemli bir faktördür. Bir ebeveynin, çocuğu için, kendi özsaygısı açısından hayati nitelik taşıyan bir planı varsa, çocuk ebeveyni her hayal kırıklığına uğrattığında ebeveyn çocuğu doğrudan veya dolaylı olarak eleştirecektir. Elbette her ebeveyn çocuğunu eleştirmiştir, ancak çocuğun muğlak bırakılan kimi yönlerden yeterince iyi olmadığı şeklindeki mesaj, çocuğu derinden etkileyebilmektedir.
Narsisist kişiliğin gelişmesinde ebeveynlerin aşırı şımartan ancak diğer yandan soğuk, uzak ve manevi anlamda ilgisiz tutumu da büyük rol oynar. Çocuğunu hak etmediği durumlarda dahi övgüye boğan, her durumda savunan, her hatasını kapatan, diğer çocukların olduğu bir ortamda çocuğunu kuralsız bir biçimde diğerlerinin önüne geçirmeye çalışan anne ve babanın narsisist bir kişi oluşturması oldukça muhtemeldir. Ailenin çocuk hiçbir şey yapmasa dahi onu ödüllendirmesi, çocuğun talebini veya isteğini çocuk hiçbir çaba göstermeksizin yerine getirmesi, ona her yaptığının doğru olduğunu düşündürmesi, bireyde dışarıda da üstün ve ayrıcalıklı davranılmayı hak ettiği düşüncesini uyandırmaktadır.
Narsisist Kişiliğin Çeşitleri
• İlkesiz: Vicdanı zayıflatır; ilkesiz; ahlaki olarak zayıf; sadakatsiz; sahtekar; aldatıcı; kibirli; sömürücü; küçümseyici ve kindar.
• Şehvetli: Cinsel anlamda baştan çıkarıcı, davetkar, ayartıcı; dilbaz ve zeki; gerçek yakınlıktan kaçınır; arzulara düşkün; aciz ve naif kişileri büyüleyip ayartır; patolojik bir yalancı ve sahtekar.
• Elitist: Çocukluğundaki özel statüsünün ve sözde başarılarının kendisine ayrıcalık ve yetki tanıdığına inanır; dışarıya yansıttığı her şeyi kendine hak gören imajın gerçeklikle pek ilgisi yoktur; kayırıldığı, iyi bir yaşamın peşindedir; sosyal basamakları tırmanır; kurduğu ilişkiler sayesinde kendine özel bir yer edinir ve avantaj sağlar.
• Telafici: Derin aşağılık duygularını ve özgüven eksikliğini etkisiz hale getirmeye ya da ortadan kaldırmaya çalışır; kusurlarını üstün, istisnai, hayran olunası, takdire şayan biri olduğu yanılsaması yaratarak telafi etmeye çalışır; kendine verdiği değer, kendisini ne kadar geliştirebildiğine bağlıdır.
Kaynakça:
Beck, A. T., Kişilik Bozukluklarının Bilişsel Terapisi
McWilliams, N., Psikanalitik Tanı
Million, T., Modern Yaşamda Kişilik Bozuklukları
Narsisist kişi; kendisini başkalarından üstün gören, genellikle kendisinin güç ve yeteneklerini aşırı biçimde abartan, başkalarını aşağılayan ve yetersiz oldukları için suçlayan kişidir. Bu kişi, kendiliğe ve diğer kişilere karşı çarpıtılmış geniş bir örüntüyü barındıran kişidir. Statü arayışında rekabetçi ve oldukça aktiftir, narsiste göre statü kişisel değerin ölçüm aracıdır. Diğer kişilerin duygu ve düşüncelerine önem vermezler. Narsisistik bireyler sınırlar veya eleştirilerle karşılaştığında, çirkin ve savunmacı bir yola girmeye eğilimlidir. Başkalarının gözünde bu kişiler; kibirli, kaba, talepkar, rahatsız edici ve güvenilmezdir. Genel olarak başkalarına nasıl göründükleriyle meşguldürler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu DSM- IV Tanı Kriterleri
Aşağıdaki maddelerden en az beşinin olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik bağlamlar altında çıkan, üstünlük duygusu, beğenilme ihtiyacı ve empati yoksunluğunun olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Kendisinin çok önemli olduğu yönündeki büyüklenmeci duygu(başarılarını ve yeteneklerini abartma, orantılı bir başarı göstermeden de üstün biri olarak bilinmeyi isteme).
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi hayalleriyle meşgul olma.
3. Özel ve eşsiz olduğuna ve sadece başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da sadece onlarla arkadaşlık edebileceğine inanır.
4. Aşırı hayran olunma(beğenilme) gereksinimi vardır.
5. Yetkinlik hissi mevcuttur. Bazı ekstra şeylere hakkı olduğu düşüncesine sahiptir; kayırılmayı ya da kendi beklentilerine otomatik uyum gösterilmesini ister.
6. Kişilerarası ilişkileri çıkarları için kullanır; kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yönünü kullanma.
7. Empati yapamaz. Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini tanıyıp tanımlama konusunda isteksizdir.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanma.
9. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar.
Kullanılan Savunma Mekanizmaları
Narsisist kişinin kullandığı en temel savunma mekanizmalar; idealizasyon ve değersizleştirme. Kendilik idealize edildiğinde, öteki kişiler değersizleştirilir veya tersi durumda öteki kişiler idealize edildiğinde kendilik değersizleştirilir.
Narsisistik Kişilik Bozukluğun Temelinde Ne Var?
Narsisistik eğilimler kalıtımla geçmeye yatkındır ve aşağılık ya da önemsizlik duygularını aşırı derecede telafi eden ebeveynler tarafından şekillendirilir. Kabul etmeyi öğrenmek ve aşağılık duygularını normal ve geçici olarak öğrenmek yerine, bu deneyimler, başlıca dışsal semboller ya da onaylama elde etmeyle defedilmesi gereken tehditler olarak anlamlandırılır.
Narsisistik kişilik bozukluğunun temel bilişi kişinin aşağılık ya da önemsiz olduğu biçimindedir. Sonrasında bu düşünceyi telafi edici inançlar ortaya çıkar: ‘Ben olağanüstü ve özel biriyim’, ‘ben diğerlerinden daha üstünüm’, ‘diğerleri benim ne kadar özel olduğumu anlamalı’.
Kısaca narsisizmin altında değersizlik, aşağılık, güvensizlik ve iktidarsızlık duyguları vardır. Bu duyguların yol açtığı temel inançlar ise kişinin aşırı üstünlüğü olduğu şeklinde açığa çıkar. Bu kişiler dağılmaktan, öztutarlılıklarını veya özsaygılarını umulmadık şekilde kaybetmekten ve bir anda ‘hiç kimse’ olarak hissetmekten korkarlar. Aslında savunmacı bir yaklaşım olarak büyüklenmeciliği kullanırlar.
Narsisizmde Nesne İlişkileri
Narsisistik kişiler, ebeveynleri ya da başka bakıcıları için, gerçekten kim olduklarından dolayı değil, yerine getirdikleri işlevden dolayı ciddi ölçüde önem taşımış olabilirler. Çocuk, gerçek duyguları, özellikle, düşmanca veya bencilce olan duyguları ortaya çıkarsa reddedileceğini ya da küçük düşeceğini hisseder. Bu süreç, ‘sahte kendilik’ şeklinde bir kendiliğin gelişmesine sebep olur.
Narsisistik olan kişilerin, sürekli bir değerlendirmeye maruz kaldığı bir aile ortamı da narsisizmin gelişmesinde önemli bir faktördür. Bir ebeveynin, çocuğu için, kendi özsaygısı açısından hayati nitelik taşıyan bir planı varsa, çocuk ebeveyni her hayal kırıklığına uğrattığında ebeveyn çocuğu doğrudan veya dolaylı olarak eleştirecektir. Elbette her ebeveyn çocuğunu eleştirmiştir, ancak çocuğun muğlak bırakılan kimi yönlerden yeterince iyi olmadığı şeklindeki mesaj, çocuğu derinden etkileyebilmektedir.
Narsisist kişiliğin gelişmesinde ebeveynlerin aşırı şımartan ancak diğer yandan soğuk, uzak ve manevi anlamda ilgisiz tutumu da büyük rol oynar. Çocuğunu hak etmediği durumlarda dahi övgüye boğan, her durumda savunan, her hatasını kapatan, diğer çocukların olduğu bir ortamda çocuğunu kuralsız bir biçimde diğerlerinin önüne geçirmeye çalışan anne ve babanın narsisist bir kişi oluşturması oldukça muhtemeldir. Ailenin çocuk hiçbir şey yapmasa dahi onu ödüllendirmesi, çocuğun talebini veya isteğini çocuk hiçbir çaba göstermeksizin yerine getirmesi, ona her yaptığının doğru olduğunu düşündürmesi, bireyde dışarıda da üstün ve ayrıcalıklı davranılmayı hak ettiği düşüncesini uyandırmaktadır.
Narsisist Kişiliğin Çeşitleri
• İlkesiz: Vicdanı zayıflatır; ilkesiz; ahlaki olarak zayıf; sadakatsiz; sahtekar; aldatıcı; kibirli; sömürücü; küçümseyici ve kindar.
• Şehvetli: Cinsel anlamda baştan çıkarıcı, davetkar, ayartıcı; dilbaz ve zeki; gerçek yakınlıktan kaçınır; arzulara düşkün; aciz ve naif kişileri büyüleyip ayartır; patolojik bir yalancı ve sahtekar.
• Elitist: Çocukluğundaki özel statüsünün ve sözde başarılarının kendisine ayrıcalık ve yetki tanıdığına inanır; dışarıya yansıttığı her şeyi kendine hak gören imajın gerçeklikle pek ilgisi yoktur; kayırıldığı, iyi bir yaşamın peşindedir; sosyal basamakları tırmanır; kurduğu ilişkiler sayesinde kendine özel bir yer edinir ve avantaj sağlar.
• Telafici: Derin aşağılık duygularını ve özgüven eksikliğini etkisiz hale getirmeye ya da ortadan kaldırmaya çalışır; kusurlarını üstün, istisnai, hayran olunası, takdire şayan biri olduğu yanılsaması yaratarak telafi etmeye çalışır; kendine verdiği değer, kendisini ne kadar geliştirebildiğine bağlıdır.
Kaynakça:
Beck, A. T., Kişilik Bozukluklarının Bilişsel Terapisi
McWilliams, N., Psikanalitik Tanı
Million, T., Modern Yaşamda Kişilik Bozuklukları
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Narsisistik Kişilik Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Mehmet ARAS'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Mehmet ARAS'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
