2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Çocuğunuza Sorumluluk Kazandırmanın Yolları
MAKALE #22523 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR | Yayın Eylül 2021 | 1,622 Okuyucu
Sorumluluk; çocuğun yaşına, gelişim dönemine ve cinsiyetine uygun olarak kendine düşen görevleri yerine getirmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkabilmesidir. Sorumluluk; çocuğun doğduğu andan itibaren başlar ve çocuğun ilk izlenimleriyle gelişir.
Erken çocukluk döneminden itibaren kazandırılan becerilerden sorumluluk prensibi, bireyin kendini gerçekleştiren ve gereksinimlerini doyururken ilkeli, onurlu, erdemli, çatışmayan, çözüm sunan, sağduyulu, olgun, empati kuran, disiplinli, zamanı etkin kullanan, özsaygısı yüksek, toplumsal saygıdan uzak olmayan, güven veren bir kişiye ulaşmada en etkin karakter özelliğidir.
Çocukta sorumluluk bilincinin yetersizliğiyle ilgili örnekler arasında; yatağını toplamaması, okuldan geldiğinde çantasını ve giysilerini ortada bırakması, ödevlerini yapmaması, oyuncaklarını toplamaması, odasının dağınık olması, parasını bilinçli bir şekilde harcamaması sayılabilir.
Sorumluluk bilinci kalıtsal değildir. Birey doğarken sorumluluk bilinciyle doğmaz. Çocuklar, sorumluluk duygusunu ve sorumlu davranışı, erken çocukluk döneminden itibaren öğrenerek edinir.
Özellikle kültürümüzde çok yaygın olan koruyucu aile modelinde, çocuğa sorumluluk kazandırmak oldukça zordur. Öğretmene mahcup olmamak için ödevleri yapan, yorulmasın diye çocuğun bütün gereksinimlerini karşılamaya çalışan, onu kanatları altında büyüten, kendi başına sorunuyla baş başa bırakmayan anne babaların sayısının fazla olduğu toplumumuzda sorumluluktan söz etmek biraz güçtür. Anne-babanın koruyucu yaklaşımı, çocuğun kendine yeten, bağımsız bir birey olmasının önünde engeldir ve bu tutum çocuğa yarar yerine zarar verir.
Sorumluluk bilinci çocuğa erken yaşlardan itibaren aşama aşama kazandırılmalıdır. Anne babanın örnek davranışlarla çocuğa model olması gerekir. Otoriter, tutarsız, hoşgörülü, korumacı aile modelleri çocuğa sorumluluk kazandırmada etkili değildir. Sadece demokratik aile modeli sergilenen ortamlar sorumluluk kazanmak için idealdir.
Demokratik yaşamın önceden belirlenmiş kuralları vardır. Bu kurallara uygun yaşamak bireyi mutlu eder. Birey kurallara uymadığı zaman cezayla karşılaşır. Hangi davranışı yaparsa hangi cezayla karşılaşacağı bellidir. Bunu yapıp yapmamak kişinin elindedir. Aynı yaklaşım okulda ve evde de geçerli olmalıdır.
Kişinin kendisine olduğu kadar çevresine karşı da sorumlulukları vardır. Çocuklarda sorumluluk bilincinin geliştirilmesinde ebeveynlere büyük rol düşmektedir. Bu bilincin oluşması için sorumlulukların ne şekilde verilmesi gerektiği ve sürekliliğinin sağlanması için nasıl bir yol izlenebileceği önemli konulardır. Çocuğunuzun kendisine verilen sorumlulukları yerine getirmesi ve bu davranışlarının devamlı olabilmesi için:
• İlk adım olarak ailedeki prensipleri ve kuralları belirleyin. Ailedeki bireylerin (çocuk dahil) görev dağılımını iyi yapın. Herkes görevlerini bilmeli, zaman zaman annenin, babanın ve çocuğun görevleri olduğu vurgulanmalıdır. Ev ile ilgili sorumlulukları çocuklarınız arasında paylaştırırken adil olmaya özen gösterin. Aile bir sistemdir ve aile içinde sadece çocuk değil, ailedeki herkes sorumluluk duygusunu paylaşmak durumundadır.
• Hastalık ya da acil durumlar dışında görevini yapmayan biri olduğunda, bir başkası onun yerine yapmamalıdır. Böylece görev yapılmadığında aksayan işler olduğu fark edilebilir. Görev dağılımı için bir tablo oluşturulabilir.
• Ev içinde yerine getirilen görevler (özellikle çocuklar için) haftada bir değiştirilebilir.
• Ne istediğinizi çocuğa net bir şekilde söyleyin. Örneğin; “Oyuncaklarını toplamanı istiyorum. Sen toplamadığında ben toplamak zorunda kalıyorum ve yoruluyorum.” İfadesi kullanılabilir. Hatta bu ifadeye duygularınızı da ekleyebilirsiniz; “Ben toplamak zorunda kaldığımda sinirleniyorum.” gibi.
• Anne ve baba olarak çocuğunuza karşı ortak bir dil geliştirin. Bu bir nevi ekip işi. Anne baba olarak aynı durumlara farklı tepkiler vermeniz, farklı durumlara aynı tepkileri göstermeniz durumunda çocuğunuz nasıl davranacağını bilemez ve bu durum onda endişeye neden olabilir. Net davranıp ortak davranışlarda bulunduğunuzda çocuğunuza güvenli bir sınır çizmiş olursunuz.
• Ailede kuralları belirlediniz ama buna rağmen çocuğunuz sorumluluğunu yerine getirmiyorsa bu aşamada gereken yöntem “problem çözme” olmalıdır. Örneğin; çocuğunuz ödevini yapmıyorsa ona ceza vermektense ödevini neden yapmadığını anlamaya çalışmak ve çözüm üretmek önemlidir. Belki de çocuğunuz bilgi ya da beceri eksikliğinden ödevini yapamıyordur. Çocuğunuzun hâlihazırdaki seviyesini bilirseniz, gereken özel tedbirleri de alabilirsiniz. Ona destek olup problemini anlarsanız, zaten kendisi sorununu çözecektir.
• Bir sonraki basamak “doğal bedel” basamağıdır. Kurallar belli ve aile olarak çocuğunuza destekte oluyorsunuz ama hala sonuç alamıyorsanız bu durumda çocuğunuz davranışının sonunda ceza değil bedel ödemelidir. Örneğin; zamanında gitmezseniz uçağınız kaçırırsınız. Çocuklara ceza vererek yola getirmeye çalışmak etkili bir yöntem değildir. Önemli olan çocukta özdenetimi geliştirmektir. Ceza yöntemi kısa bir süre çocuğu söz dinleyen, uyumlu, sorumlu bir çocuk yapsa da belli bir zaman sonra etkisi kaybolacaktır. Çocuk, sorumluluklarını yerine getirmediğinde davranışının doğal sonucunu yaşamalıdır. Tüm çocukların seçimlerinin sonucunu öğrenmeye ihtiyacı vardır. Bu şekilde çocuklar, kendi kararları ile ilgili en güçlü geribildirimi alırlar. Bedel ödeme cezadan farklıdır. Cezada dışarıdan bir yaptırım söz konusu iken bedel davranışların doğal sonucudur. Duruma uygun ve doğal bedeller çocuğu üzmez. Örneğin; Çocuğunuz yemeğini yemediği için ona tatlı vermemeniz bir cezayken; eve vaktinde gelmeyen çocuğunuzun kendi yemeğini kendisinin hazırlaması ya da bir sonraki yemek saatini beklemesini istemeniz bir bedeldir. Örneğin; “Harçlığını haftalık olarak alan çocuk, parasını bir günde bitirirse harçlıksız kalacaktır” bu davranışın sonucudur. Bedel ödeme durumunda hedef davranıştır, çocuk değildir. Bu sebeple çocuk kin ve nefret hissetmez. Amacımız çocuğu üzmek değil, sorumluluk almayı öğretmektir. Çocuğunuzun bir süre sonra ne yapacağını, ne yapmamasını gerektiğini, yaptığı ve yapmadığı için ödeyeceği bedeli, kazanacağı değeri öğrendiğini ve daha dikkatli olduğunu görebilirsiniz. Sorumluluğunu bilen çocuk kendisini ceza gerektirecek bir duruma zaten sokmayacaktır.
• Başlangıçta çocuğun direnciyle karşılaşabilirsiniz. Pes etmeyin. Sakin bir ses tonu ile “Bunu daha önce konuşmuştuk. O nedenle bugün oynamana izin vermiyorum.” diyerek kurallara uyma konusunda daha dikkatli olmasını söyleyebilirsiniz.
• Çocuğunuzun gösterdiği başarıyı övdüğünüz gibi, harcadığı çabayı da övün. Sonuçlar belki sizi doyurmayacaktır ama yapabilmek için elden geldiğince gösterilen çaba, çocukta sorumluluk bilincinin geliştiğinin göstergesidir. En önemli şeyin bir iş yapmak için çaba harcamak olduğunu her fırsatta belirtin.
• Beklenen şekilde davrandığında da çocuğunuzu sözel olarak ödüllendirebilirsiniz. “Oyuncaklarını topladığın için daha az yoruldum ve bu beni çok mutlu etti. Teşekkür ederim.” diyerek duygularınızı paylaşırsanız, çocuğun olumlu davranışlarını kalıcı hale getirebilirsiniz. Yaptıklarının diğerleri için değerini ve katkılarını belirtip teşekkür etmeyi ihmal etmemelisiniz. Övgü ve beğenilerinizin içten gelen duygular olması ve gerçeği ifade etmesine özen gösterin. Çünkü çocuklar son derece güçlü sezgilere sahiptir yalancı övgüleri çabuk fark ederler.
• Çocuğunuza alternatifler sunun. “Yapma” demek yerine, onun yerine neyi yapmasını beklediğinizi açıklayın ve olumsuz davranışın yerine yapabileceği olumlu bir davranışı gösterin. Örneğin; markete gittiğinizde her şeye elliyorsa satın almak istediğiniz yiyecekleri ona gösterip onun sepete koymasına müsaade edin.
• Bilinçli sevgi ve sevecenlik çocukları şımartmaz. Çocuğunuza sevildiğini, istendiğini ve sizin için ne kadar önemli olduğunu daima hissettirin.
• Söyleyeceklerinizi ya da uyarılarınızı uzun cümlelerle anlaşılmaz hale getirmeniz, sürekli tekrar etmeniz, söylenmeniz, sızlanmanız, kızarak söylemeniz, tehdit etmeniz, sevgiyi esirgemeniz, beddua etmeniz, sözle hor görmeniz, şiddet kullanmanız yarardan çok zarar getirir. Bir süre çocuk söylediklerinizi duymamaya başlar. Anne-baba fazla kızarak seslerini yükseltirler ancak bu durum kısır döngüye sebep olur.
• Çocuklarınıza öğüt vermek yerine davranışlarınızla örnek olun. Çünkü sorumluluk kazandırmak istediğiniz halde sizin sorumluluklarınızı yerine getirmemeniz onu olumsuz etkileyecektir. Unutmayın! Çocuklar duyduklarını değil, gördüklerini öğrenirler ve yaparlar
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Çocuğunuza Sorumluluk Kazandırmanın Yolları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     14 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Havva BAYAR Fotoğraf
Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR
Adana
Uzman Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi6 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR'ın Yazıları
► Çocuğunuza Sınır Koyun... Psk.Ebru ZORLUTUNA
► Çocuğunuza Bakıcı Seçerken… Psk.Dnş.Seval Ulviye AKYOL
► Çocuğunuza Sınır Koyma Psk.Başak TANRIVERDİ
► Çocuğunuza Sınır Koyma Psk.Esin ÖZER BAKIR
► Sorumluluk Psk.Dnş.Kemal TUNCER
► Çocuğunuza Hayır Diyebiliyor Musunuz? Psk.Dnş.Nuray BAŞTAN AYDIN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Çocuğunuza Sorumluluk Kazandırmanın Yolları' başlığıyla benzeşen toplam 27 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Özgüven Kazanmak Nisan 2021
◊ Çocuklarda Parmak Emme Haziran 2019
◊ Çocuklukta İstismar Aralık 2016
◊ Çalışan Anne Olmak Aralık 2016
◊ Depresyon Aralık 2016
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


17:59
Top