Özel Öğrenme Güçlüğü Türleri
ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ TÜRLERİ
Okuma Güçlüğü (Disleksi)
Disleksi ile ilgili birçok tıbbi ve eğitsel tanım mevcuttur. Disleksi; bireyin özellikle okuma becerisini etkileyen, beyin temelli bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksili bireylerin sözcük çözümleme, akıcı okuma, heceleme, okuduğunu anlama becerilerinde gözlenen zayıf performansları dilin sesbilgisel bileşenindeki sınırlılıklardan kaynaklanmaktadır (National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS), 2013).
Genellikle okula başlayana kadar disleksisi olan çocuklar diğer çocuklar gibi oldukça normal görünürler ve aileler tarafından fark edilemezler. Ancak okula başladıklarında, belli özellikleri bakımından akran grubundan farklı oldukları fark edilir. Disleksili bireyler normal ve normalüstü zekâya sahiptir ancak sözcükleri doğru ve/veya akıcı bir şekilde okumakta önemli sorunlar yaşarlar. Disleksili bireyler genellikle harf-ses ilişkisini öğrenmekte ve okuma sırasında bu ilişkiye ilişkin bilgilerini kullanmakta, harf/sözcüğe ilişkin bilgiyi belleğe çağırmakta (hızlı isimlendirme) , bütünsel olarak okudukları sözcük sayısını arttırmada zorlanırlar.
Okuma Güçlüğünün Tanılanması
Sadece düşük okuma performansı disleksi tanısı konulabilmesi için yeterli değildir. Tanılamanın yapılabilmesi için eğitsel, gelişimsel, tıbbi raporların, kliniksel bir sentezini yapmak, disiplinler arası bir görüş alışverişinde bulunmak özellikle doğru tanı koyabilmek adına oldukça önemlidir.
Disleksi tanılaması yapılabilmesi için bireyin aşağıdaki becerilerde değerlendirilmesi gerekmektedir.
- Alıcı Dil: Sesi algılama, soyut ve somut sözcükleri anlama, tümcelerin dilbilgisi yapısını anlama, yargılama yeteneklerini içerir (Voltan-Acar ve Whirter, 2000).
- İfade Edici Dil: Seslerin üretilmesini, sözcük ve tümcelerin oluşturulması, gramer kalıplarının doğru kullanılması becerisidir (Voltan-Acar ve Whirter, 2000).
- Dinlediğini Anlama: Sözcük dağarcığı sözdizimsel bilgi ve beceriler ile morfolojik farkındalık becerilerinde sözel dili doğru anlama becerisidir.
- Hece Farkındalığı: Bir kelimenin hecelere ayrılabileceğinin farkına varabilme becerisidir.
- Sesbilgisel Farkındalık: Alfabetik ilkeye dayalı harf-ses ilişkilerinin kelime yapısındaki sesbilgisel organizasyonunu anlama becerisidir (Wright ve Jacobs, 2003).
- İsimlendirme Hızı: Tanıdık renk, nesne veya sembollerin isimlendirilme hızı değerlendirilir. Görseli sunulan uyaranın uzun süreli bellekten geri çağırma hızını yani işlemleme hızını ölçme amaçlanır.
- Harf Farkındalığı: Bireyin her harfe karşılık gelen bir sesle eşleştiğinin farkına varabilmesidir (Lindstorm, 2019).
-Sözcük Okuma: Bireyin bilmediği kelimeleri doğru bir şekilde çözümlemesi ve kelimeleri hızlı ve doğru bir şekilde okumasıdır. Bilmediği kelimeleri çözümlemesinde harflere ve harflerin örüntüsüne dikkat eder ve kelimenin doğru telaffuzu için sesleri birleştirir. Hızlı ve doğru okuma yoluyla da harfleri seslere bağlayarak kelimeyi bir bütün olarak okur.
- Sözcük Tanımı: Okuyucunun yazılı olan kelimeleri doğru ve rahat bir şekilde tanımasıdır.
- Okuma Akıcılığı: Okumayı anlamayı sağlayacak doğruluk, hız ve prozodi ile okuma becerisidir. (Conderman ve Strobel, 2008; Kuhn, Schwanenflugel ve Meisinger, 2010; Seçkin, 2012).
- Okuduğunu Anlama: Bireyin Okuduğu metinde yer alan sözcükleri sırasıyla; çözümlediği, anlamlandırdığı sonrasında da meydana gelen cümleleri analiz edip verilmek istenen mesaja ulaşabildikleri bir süreçtir.
Öğretim
Öğretmenler çocukların algısal güçlüklerini fark etmeli ve yetersiz olan alanda öğretim yapmalıdır. Çocuk okul dönemindeyse, geliştirmeye çalıştığı akademik alana mümkün olduğunca çabuk geçmelidir. Örneğin, okuma öğretimi veriliyorsa, geometrik şekillerin ayırt edilmesindense okumada harflerin ve sözcüklerin görsel ayırt edilmesine geçebilir.
Dikkat
Öğrenme yetersizlikleri olan bazı çocuklar dikkat eksikliğiyle ilgili davranışlar gösterirler. Dikkat eksikliğine hiperaktivite ve dürtüsellik eşlik edebilir.
•Dikkat problemleri olan çocuklar bir işe konsantre olmada güçlük yaşarlar, dikkatleri çabuk dağılır, bir etkinlikten diğerine atlarlar, başladıkları işi bitirmezler.
•İş başında dikkat sürdürme oranları %30’dur.
•Anne babalar ve öğretmenler bu çocukların dinlemediklerinden ve sıklıkla eşya kaybettiklerinden yakınırlar.
•Seçici algıları daha az işlevseldir. Önemli uyaranı ayırt etmede ve geçiş yapmada zorlanırlar.
•Dürtüsellik gösteren çocuklar ani ve düşünmeden hareket ederler.
•Öğretmenleri soruyu bitirmeden cevap verirler. Sınıf arkadaşlarıyla paylaşmada ve sıra almada zorluk yaşarlar.
Okuma Güçlüğü (Disleksi)
Disleksi ile ilgili birçok tıbbi ve eğitsel tanım mevcuttur. Disleksi; bireyin özellikle okuma becerisini etkileyen, beyin temelli bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksili bireylerin sözcük çözümleme, akıcı okuma, heceleme, okuduğunu anlama becerilerinde gözlenen zayıf performansları dilin sesbilgisel bileşenindeki sınırlılıklardan kaynaklanmaktadır (National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS), 2013).
Genellikle okula başlayana kadar disleksisi olan çocuklar diğer çocuklar gibi oldukça normal görünürler ve aileler tarafından fark edilemezler. Ancak okula başladıklarında, belli özellikleri bakımından akran grubundan farklı oldukları fark edilir. Disleksili bireyler normal ve normalüstü zekâya sahiptir ancak sözcükleri doğru ve/veya akıcı bir şekilde okumakta önemli sorunlar yaşarlar. Disleksili bireyler genellikle harf-ses ilişkisini öğrenmekte ve okuma sırasında bu ilişkiye ilişkin bilgilerini kullanmakta, harf/sözcüğe ilişkin bilgiyi belleğe çağırmakta (hızlı isimlendirme) , bütünsel olarak okudukları sözcük sayısını arttırmada zorlanırlar.
Okuma Güçlüğünün Tanılanması
Sadece düşük okuma performansı disleksi tanısı konulabilmesi için yeterli değildir. Tanılamanın yapılabilmesi için eğitsel, gelişimsel, tıbbi raporların, kliniksel bir sentezini yapmak, disiplinler arası bir görüş alışverişinde bulunmak özellikle doğru tanı koyabilmek adına oldukça önemlidir.
Disleksi tanılaması yapılabilmesi için bireyin aşağıdaki becerilerde değerlendirilmesi gerekmektedir.
- Alıcı Dil: Sesi algılama, soyut ve somut sözcükleri anlama, tümcelerin dilbilgisi yapısını anlama, yargılama yeteneklerini içerir (Voltan-Acar ve Whirter, 2000).
- İfade Edici Dil: Seslerin üretilmesini, sözcük ve tümcelerin oluşturulması, gramer kalıplarının doğru kullanılması becerisidir (Voltan-Acar ve Whirter, 2000).
- Dinlediğini Anlama: Sözcük dağarcığı sözdizimsel bilgi ve beceriler ile morfolojik farkındalık becerilerinde sözel dili doğru anlama becerisidir.
- Hece Farkındalığı: Bir kelimenin hecelere ayrılabileceğinin farkına varabilme becerisidir.
- Sesbilgisel Farkındalık: Alfabetik ilkeye dayalı harf-ses ilişkilerinin kelime yapısındaki sesbilgisel organizasyonunu anlama becerisidir (Wright ve Jacobs, 2003).
- İsimlendirme Hızı: Tanıdık renk, nesne veya sembollerin isimlendirilme hızı değerlendirilir. Görseli sunulan uyaranın uzun süreli bellekten geri çağırma hızını yani işlemleme hızını ölçme amaçlanır.
- Harf Farkındalığı: Bireyin her harfe karşılık gelen bir sesle eşleştiğinin farkına varabilmesidir (Lindstorm, 2019).
-Sözcük Okuma: Bireyin bilmediği kelimeleri doğru bir şekilde çözümlemesi ve kelimeleri hızlı ve doğru bir şekilde okumasıdır. Bilmediği kelimeleri çözümlemesinde harflere ve harflerin örüntüsüne dikkat eder ve kelimenin doğru telaffuzu için sesleri birleştirir. Hızlı ve doğru okuma yoluyla da harfleri seslere bağlayarak kelimeyi bir bütün olarak okur.
- Sözcük Tanımı: Okuyucunun yazılı olan kelimeleri doğru ve rahat bir şekilde tanımasıdır.
- Okuma Akıcılığı: Okumayı anlamayı sağlayacak doğruluk, hız ve prozodi ile okuma becerisidir. (Conderman ve Strobel, 2008; Kuhn, Schwanenflugel ve Meisinger, 2010; Seçkin, 2012).
- Okuduğunu Anlama: Bireyin Okuduğu metinde yer alan sözcükleri sırasıyla; çözümlediği, anlamlandırdığı sonrasında da meydana gelen cümleleri analiz edip verilmek istenen mesaja ulaşabildikleri bir süreçtir.
Öğretim
Öğretmenler çocukların algısal güçlüklerini fark etmeli ve yetersiz olan alanda öğretim yapmalıdır. Çocuk okul dönemindeyse, geliştirmeye çalıştığı akademik alana mümkün olduğunca çabuk geçmelidir. Örneğin, okuma öğretimi veriliyorsa, geometrik şekillerin ayırt edilmesindense okumada harflerin ve sözcüklerin görsel ayırt edilmesine geçebilir.
Dikkat
Öğrenme yetersizlikleri olan bazı çocuklar dikkat eksikliğiyle ilgili davranışlar gösterirler. Dikkat eksikliğine hiperaktivite ve dürtüsellik eşlik edebilir.
•Dikkat problemleri olan çocuklar bir işe konsantre olmada güçlük yaşarlar, dikkatleri çabuk dağılır, bir etkinlikten diğerine atlarlar, başladıkları işi bitirmezler.
•İş başında dikkat sürdürme oranları %30’dur.
•Anne babalar ve öğretmenler bu çocukların dinlemediklerinden ve sıklıkla eşya kaybettiklerinden yakınırlar.
•Seçici algıları daha az işlevseldir. Önemli uyaranı ayırt etmede ve geçiş yapmada zorlanırlar.
•Dürtüsellik gösteren çocuklar ani ve düşünmeden hareket ederler.
•Öğretmenleri soruyu bitirmeden cevap verirler. Sınıf arkadaşlarıyla paylaşmada ve sıra almada zorluk yaşarlar.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Özel Öğrenme Güçlüğü Türleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Şeref BAYSAL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Şeref BAYSAL'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
