Kanserin 5 Aşaması
Yaşamımızı sürdürürken karşılaştığımız iç ve dış uyaranları, olumlu ve olumsuz olarak ayırabiliriz. Karşılaşılan her olumsuz uyaran, isteğimizin gerçekleşmemesi yönünde bir engeldir. Engellenme, kişilerin isteklerinin ve ihtiyaçlarının karşılanmaması halidir. Her engellenme de kişide olumsuz duygu durumuna yol açma potansiyeline sahiptir. Olumsuz uyaranlara ve engellenmelere iş teklifine olumsuz cevap almak, istediğimiz sınav notunu alamamak veya otobüsü kaçırmak örnek verilebilir. Her birisi organizma için birer olumsuz karşılaşmadır ve isteklerimiz konusunda engellenme yaşamamıza neden olmaktadır. Kanser tanısı da gelecek için farklı senaryolara sahip insan için olumsuz bir uyarandır ve engellenme sürecidir. Kanser, hayatımızda var olabilecek diğer olumsuz uyaranlar ve travmalar gibi bir anda hayatımıza girer ve kriz oluşturur. Sağlığın kaybından ölüm riskine kadar uzanan zorlu bir süreç gündeme gelir. Yaşanan engellenme hissi, kayıp duygusu ve gelecek ile ilgili olan belirsizlik kişiyi negatif yönde etkiler. Kübler Ross’ un Yasın 5 Evresi olarak bilinen modeli de tüm olumsuz uyaranlar ve engellenme süreçleri karşısında bireyin geçtiği aşamaları anlamak için iyi bir model olma özelliği taşır. Model beş aşamadan oluşur. Aşamalar şunlardır: Şok-inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme. Kansere dair şüphe oluştuktan sonra kişinin geçirdiği psikolojik süreci anlamada beş aşamadan söz edebiliriz:
Birinci aşama olan İnkar aşamasında kişi olumsuz uyaranı, engellenmeyi ve kaybı kabul etmez; görmeme eğilimi içerisine girer. Şok döneminde; kişi ne olup bittiğini anlayamaz, geleceği tehdit altındadır ve yaşam krizi içindedir. Söyleneni işitemiyor ve gerçeği kavrayamıyor gibidir. Bu dönem birkaç saatten birkaç haftaya kadar uzayabilir. İnkar, katlanılması zor olan gerçeğin bilinç dışında tutulması çabasıdır. Kişi bu evrede yapılan tetkiklerin karıştığını ya da yanlış değerlendirildiğini düşünebilir. Mevcut düşünceler inkarın tipik örneklerdir.
Öfke aşamasında kişi, inkar edilemeyen gerçek karşısında öfke duymaya başlar ve öfkesi kendisine ya da çevresindekilere yönelebilir. Kişiler tekrarlayan bir şekilde "neden ben?" şeklinde düşünür hale gelebilirler. Hastaların çevrelerindeki insanlara(aile üyeleri, arkadaş, sağlık çalışanları) kızgın olmaları, onlara karşı öfkeli davranmaları, suçlamaları, hatta sağlıklı bireyleri kıskanmaları yoğun olarak gözlenebilir.
Pazarlık aşamasında ise kişiler mevcut gerçeği kabullenmeye başlamıştır ama onu belirli açılardan daha kabul edilebilir şekilde değiştirmeye çalışırlar. Bu dönemde kişiler kendilerini hastalıkla hesaplaşırken bulabilir. “Kanser olabilirim ama kemoterapi gerekmez” ,"Sigarayı artık bıraktım, kanseri ortadan kalkacak".
Depresyon aşamasında kişi, olumsuz bir duygu durum içerisine girer. Atması gereken adımlar başta olmak üzere, daha önce iyi gelen ve mutlu eden faaliyetlerden kendisini geri çeker. Olumsuz düşünceler yaygındır. Çaresizlik hissi, umutsuzluk ve karamsarlık duygusu görülebilir. Gelecek için karamsar düşünceler yoğundur. “Ben artık mutlu olamam”, “Hayat, benim için bitti” şeklinde düşünceler görülebilir.
Kabullenme aşamasında ise kişi mevcut gerçekliği kabullenir, öfke duygusundan arınır, pazarlık ile mevcut gerçekliği çarpıtmayı bırakır, içe kapanma eğilimi azalır. Kişi, kabullenme aşamasında mevcut gerçekliğin getirdiği yaşam değişikliklerini kabullenir ve uyum sağlamaya çalışır. Ama bir yandan da daha önce yaptığı ve şu an yapabileceği başta sorumluluk olmak üzere, kendisini mutlu eden her şeye devam etmeye çalışır. Kanser şüphesi oluştuktan sonra kişiler mevcut beş aşamadan geçer. Kabullenme aşamasına gelmek, tedavi gidişatı ve psikolojik sağlığımız için önemlidir. Akılda tutulması gereken birkaç nokta daha vardır. Mevcut aşamalar dalgalı bir seyir izleyebilir ve kabullenme aşamasına gelmek bir daha öfke aşamasını yaşamayacağımız anlamına gelmez. Ama dikkat edilmesi gereken mevcut aşamaların kanserle karşılaştıktan sonra yaşayacağımız psikoloji süreci açıklamada iyi bir model olduğudur. Ayrıca mevcut düşünce, duygu ve davranışlarımıza bakarak hangi aşamada olduğumuzu anlayabilir ve kabullenme aşamasının düşünce, duygu ve davranış adımlarını hayatımıza adapte etmeye çalışabiliriz.
Birinci aşama olan İnkar aşamasında kişi olumsuz uyaranı, engellenmeyi ve kaybı kabul etmez; görmeme eğilimi içerisine girer. Şok döneminde; kişi ne olup bittiğini anlayamaz, geleceği tehdit altındadır ve yaşam krizi içindedir. Söyleneni işitemiyor ve gerçeği kavrayamıyor gibidir. Bu dönem birkaç saatten birkaç haftaya kadar uzayabilir. İnkar, katlanılması zor olan gerçeğin bilinç dışında tutulması çabasıdır. Kişi bu evrede yapılan tetkiklerin karıştığını ya da yanlış değerlendirildiğini düşünebilir. Mevcut düşünceler inkarın tipik örneklerdir.
Öfke aşamasında kişi, inkar edilemeyen gerçek karşısında öfke duymaya başlar ve öfkesi kendisine ya da çevresindekilere yönelebilir. Kişiler tekrarlayan bir şekilde "neden ben?" şeklinde düşünür hale gelebilirler. Hastaların çevrelerindeki insanlara(aile üyeleri, arkadaş, sağlık çalışanları) kızgın olmaları, onlara karşı öfkeli davranmaları, suçlamaları, hatta sağlıklı bireyleri kıskanmaları yoğun olarak gözlenebilir.
Pazarlık aşamasında ise kişiler mevcut gerçeği kabullenmeye başlamıştır ama onu belirli açılardan daha kabul edilebilir şekilde değiştirmeye çalışırlar. Bu dönemde kişiler kendilerini hastalıkla hesaplaşırken bulabilir. “Kanser olabilirim ama kemoterapi gerekmez” ,"Sigarayı artık bıraktım, kanseri ortadan kalkacak".
Depresyon aşamasında kişi, olumsuz bir duygu durum içerisine girer. Atması gereken adımlar başta olmak üzere, daha önce iyi gelen ve mutlu eden faaliyetlerden kendisini geri çeker. Olumsuz düşünceler yaygındır. Çaresizlik hissi, umutsuzluk ve karamsarlık duygusu görülebilir. Gelecek için karamsar düşünceler yoğundur. “Ben artık mutlu olamam”, “Hayat, benim için bitti” şeklinde düşünceler görülebilir.
Kabullenme aşamasında ise kişi mevcut gerçekliği kabullenir, öfke duygusundan arınır, pazarlık ile mevcut gerçekliği çarpıtmayı bırakır, içe kapanma eğilimi azalır. Kişi, kabullenme aşamasında mevcut gerçekliğin getirdiği yaşam değişikliklerini kabullenir ve uyum sağlamaya çalışır. Ama bir yandan da daha önce yaptığı ve şu an yapabileceği başta sorumluluk olmak üzere, kendisini mutlu eden her şeye devam etmeye çalışır. Kanser şüphesi oluştuktan sonra kişiler mevcut beş aşamadan geçer. Kabullenme aşamasına gelmek, tedavi gidişatı ve psikolojik sağlığımız için önemlidir. Akılda tutulması gereken birkaç nokta daha vardır. Mevcut aşamalar dalgalı bir seyir izleyebilir ve kabullenme aşamasına gelmek bir daha öfke aşamasını yaşamayacağımız anlamına gelmez. Ama dikkat edilmesi gereken mevcut aşamaların kanserle karşılaştıktan sonra yaşayacağımız psikoloji süreci açıklamada iyi bir model olduğudur. Ayrıca mevcut düşünce, duygu ve davranışlarımıza bakarak hangi aşamada olduğumuzu anlayabilir ve kabullenme aşamasının düşünce, duygu ve davranış adımlarını hayatımıza adapte etmeye çalışabiliriz.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kanserin 5 Aşaması" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Emre ŞENGÜR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Emre ŞENGÜR'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
5 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
