Savunma Mekanizmaları
Savunma mekanizmaları, kaygıyı önlemek veya azaltmak, dürtüleri kısıtlamak ve hoş olmayan duygulardan kaçınmak için dış stres kaynaklarla başa çıkmak için kullanılan egonun birincil araçlarıdır. Bu mekanizmalar çoğunlukla bilinçsizdirler (Cramer, 2015). Savunma mekanizmaları seviyelerine göre başlıklara ayrılır (Cramer, 2015):
Seviye 1 – Patolojik/narsistik savunma mekanizması: Kişilik bozukluğuna sahip çocuklarda ve yetişkinlerde görülür.
Seviye 2- Olgunlaşmamış (ilkel): Kişilik bozukluğuna sahip kişilerde yaygındır. Bununla birlikte, psikozlu hastalarda, kaygı bozukluğu olan çocuklarda, ergenlerde ve kişilerde görülür.
Seviye 3- Nevrotik: Obsesif kompülsif bozukluğu veya kaygısı olan kişilerde yaygın görülür.
Seviye 4- Olgun (sofistike): Normal yetişkinlerde görülür.
Patolojik Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 2011; Bowins, 2004):
• Bölünme: Bir konu veya kişi hakkında ya hep ya hiç görüşü hakimdir. Bu savunma mekanizmasında bireyler, olumlu ve olumsuz imgeleri uyumlu bir bütünde birleştiremezler. Hem benlik duygusunu hem de diğerlerini etkileyebilir. Aşırı ön yargı ve basmakalıp inanışlar ile kendini gösterebilir. Ayrıca sınırda kişilik bozukluğu ile ilişkilidir. Bir çocuğun tüm öğretmenleri küçümsediği için annesinin öğretmen olan en iyi arkadaşından hoşlanmaması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• Yansıtma: İstenmeyen duygu ve düşünceler başka birine atfedilir. Yansıtma aslında bir dışsallaştırma biçimidir. Paranoid kişilik bozukluğu olan hastalar paranoid sanrılara sahip olabilir ve bu algılara göre hareket edebilirler. Bir klinisyenin gerçekte hastadan hoşlanmaması ancak hastanın kendisinden hoşlanmadığına inanması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• İnkar: Gerçeği kabul etmeyerek kaygı uyandıran düşüncelerden kaçınmaktır. Bu savunma mekanizması madde kullanım bozukluğu ile ilişkilidir. Örneğin, yaşlı bir kadının yaklaşan kemoterapi randevularına rağmen bir tatil planlayıp kanser teşhisini kabul etmeyi reddetmesi bu savunma mekanizmasını gösterir.
• Çarpıtma: Üstünlüğü ya da yetkinliği sürdürmek için içsel ihtiyaçlara uyacak şekilde değişen dış gerçeklik algısıdır. Örneğin evden kaçan bir kadının ailesi tarafından terk edildiğine dair bir hikaye anlatması bu savunma mekanizmasıyla ilgilidir.
Olgunlaşmamış (İlkel) Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 1994):
• Eyleme dökme: Kabul edilemez veya aşırı duygu ve düşünceleri eylem yoluyla ifade etmeyi içerir. Sınırda ve antisosyal kişilik bozukluğuyla ilişkilidir. Örneğin, bir çalışanın işten kovulduğu haberine karşılık bağırması ve masadan bir şeyler fırlatması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Gerileme: Mevcut gelişim düzeyinde yaşanan stresten kaçınmak için çocuksu bir duruma veya önceki olgunlaşma aşamasına istemsiz dönmek olarak tanımlanır. Bağımlı kişilik bozukluğuyla ilişkilidir. Örneğin, daha önce tuvalet eğitimi almış bir çocuğun yeni bir kardeşi olduktan sonra tekrar yatağını ıslatmaya başlaması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• İlkel yüceleştirme: Kişinin birinin veya nesnenin olumsuz özellikleri görmezden gelirken, gerçekte sahip olduğundan daha fazla olumlu nitelikleri empoze etmesidir. Kişilik bozukluğu olan kişilerde yaygındır. Bir kadının yeni erkek arkadaşının tamamen kusursuz olmasına inanması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Kilitlenme: Artan stres seviyesini hissederken düşünmenin geçici veya anlık olarak engellenmesidir. Genellikle kişi utanç duyduğunda bu mekanizmadan etkilenilir. Kişinin sınav esnasında cevaplayamadığı soruyu sınav bittiğinde hemen hatırlaması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Hipokondriyaz: Yalnızlık, yas veya saldırgan dürtülerle ilişkili sorumluluk veya suçluluktan kaçınmak için bir hastalığı abartmak veya üzerinde çok durmaktır. Hafif karın krampları olan bir kadın doğum gününde kimse onu aramadığında yatalak olduğunu iddia etmesi bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Özdeşim: Birinin davranışlarını ve özelliklerini iyi ya da kötü başka bir kişi üzerinde bilinçsiz bir şekilde modellenmesidir. Örneğin, genç bir kızın farkında varmadan giderek daha çok saygı gören kuzeni gibi giyinmeye başlaması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• Pasif saldırganlık: Başkalarına karşı saldırganlığı çatışmacı olmayan bir şekilde dolaylı olarak ifade etmektir. Örneğin, bir çalışanın işine yönelik eleştiriyi kabul ediyor gibi görünmesi ancak sonrasında işle ilgili mesajları ertelemesi veya kaçması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• Bedenselleştirme: Psikolojik sorunları gerçek bedensel belirtilere dönüştürmektir. Bir tıp öğrencisinin stresli bir yönetim kurulu sınavı sırasında baş ağrısı geliştirmesi bedenselleştirme savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• Yapma-bozma: Zıt davranışta bulunarak olumsuz düşünce veya eylemlerle ilgili suçluluk duygusundan kaçınmaya çalışmaktır. Bir adamın zarar vermek istediği kişilere karşı aşırı hoşgörülü olması yapma-bozma savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
Nevrotik Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 1992):
• Denetleme: Kaygıyı en aza indirmek için çevreyi aşırı derecede yönetmeye veya düzenlemeye çalışmaktır.
• Yer değiştirme: Bir duyguyu daha az tehdit edici veya tarafsız bir nesne veya kişiye yönlendirmektir. Örneğin, bir adamın meslektaşıyla tartıştıktan sonra onunla yüzleşmek yerine duvarı yumruklaması yer değiştirme mekanizmasıdır.
• Düşünselleştirme: Duygusal ifadeden kaçınmak ve stresten uzaklaşmak için soyut, rasyonel veya mantıksal akıl yürütmeyi kullanmaktır. Bir kadının ölümcül bir hastalık teşhisine, hastalığı ayrıntılı olarak araştırma yaparak tepki vermesi düşünselleştirme mekanizmasına örnektir.
• Rasyonelleştirme: Kendini suçlamaktan kaçınmak, davranışları tutumları veya inançları haklı çıkarmak için mazeretler veya makul açıklamalar sunmaktır. Bir öğrencinin tüm yıl boyunca çalışmadığını kabul etmek yerine tüm öğretmenleri ondan hoşlanmadığı için sınıfta kaldığını iddia etmesi rasyonelleştirme savunma mekanizmasına örnektir.
• Karşı tepki oluşturma: Kaygı uyandıran düşüncelerden kaçınmak için taban tabana zıt bir şekilde hareket ederek kabul edilemez bir dürtünün tamamen inkar edilmesi veya reddedilmesidir. Aslında eşcinsel olan bir bireyin aynı cinsiyetten olan bir çifte karşı eleştirel olması karşı tepki oluşturma savunma mekanizmasına örnektir.
• Bastırma: Düşünceler, bilinçsizce bilinçli farkındalıktan çıkarılır. Örneğin, çocukken boğulma deneyimi yaşayan bireyin daha sonraki yaşamında çocukluk deneyimini hatırlamadan yoğun bir yüzme korkusu geliştirmesi bu mekanizmayla ilgilidir.
• Dışsallaştırma: Kişinin kendi kişiliğini dış dünyada ve dış unsurlarda algılamasıdır. Bir erkeğin saldırgan olmasına rağmen partnerini saldırgan ve kendisini barışçıl olarak algılaması dışsallaştırma örneğidir.
Olgun Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 2000):
• Yüceleştirme: Kabul edilemez veya ulaşılamaz dürtülerin odağını amaca yönelik faaliyetlere kaydırmaktır. Örneğin, bir atlet antrenmanlarını bir maraton için motive etmek amacıyla öfke duygusunu kullanır.
• Diğergamlık: Kişisel bir dolaylı deneyim yaşamak ve zor stres kaynaklarıyla başa çıkmak için başkalarına yapıcı bir şekilde hizmet etmektir. Zengin bir kadının evsiz bir adama öğle yemeği vermesi örnek olabilir.
• Bastırma: Kaygı uyandıran bir düşünceye karşı bilinçli olarak dikkati ertelemektir. Bir asistan, gerekli hasta bakımını sağlamak için ameliyat sırasında kan korkusunu bastırabilir.
• Mizah: Kişisel rahatsızlığı azaltmak ve başka üzerinde hoş olmayan bir etki yaratmadan duygusal sıkıntıdan kaçınmak için duygu ve düşünceleri ifade ederken mizahı kullanmak. Yeni bir çalışanın ciddi bir durumu şaka şeklinde ifade etmesi mizah savunmasına örnek gösterilebilir.
• Sezinleme: Gerçekçi planlama veya gelecekteki sıkıntılar hakkında erken endişelenmedir. Örneğin bir öğrencinin ertesi sabah bir derse hazırlanırken ders notlarını gözden geçirmesi bu mekanizmayla ilişkilidir.
Freudyen Psikanalitik Savunma Mekanizmaları
Freud (1923), savunma mekanizmalarının doğasını açığa kavuşturmuştur. Nevrotik çatışma, ego ve id arasında başka bir deyişle savunma mekanizmalarını kullanarak belirli içgüdüsel dürtülerin ifadesini engellemeye çalışan ego arasında gerçekleşir. Psikanalizde bu savunma mekanizmaları dikkatli bir şekilde tanımlanmış ve betimlenmiştir. Freudyen savunma mekanizmalarından bahsetmeden önce iki önemli noktadan bahsetmek gerekir (Kline, 1993): Bu savunma mekanizmaları, bilinçsizdir ve başarılı (içgüdüsel dürtünün ifadesine izin veren) ve başarısız (içgüdüsel dürtü ifade edilmediği için savunmanın sürekli tekrar etmesi gerektiği) olarak ifade edilebilir (Fenichel, 1945).
• Yüceltme: Yüceltme mekanizması, cinsel merakın sanatsal ve yararlı faaliyetlere yönlendirilmesi şeklinde tanımlanmıştır (Vaillant, 1992). Bu savunma mekanizmasına göre, ilkel nitelik taşıyan dürtü ve arzular ilk amaçlarından sapar ve toplum tarafından beğenilecek hale getirilir. Olumsuz bir durumun yapıcı olarak dönüştürüldüğü savunma mekanizmaları burada değerlendirilir (Freud, 1957). Saldırgan bir kişinin boksör olması ya da bir yazarın yasak aşka dair bir roman yazması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir (West, 2018).
• Baskılama: Freud ilk çalışmalarında bastırma ve baskılamayı benzer anlamlarda kullansa da sonradan baskılamanın bastırmadan daha bilinçli ve sağlıklı bir savunma mekanizması olduğunu belirtmiştir (West, 2018). Bu savunma mekanizmasına göre kişi, yarı bilinçli veya bilinçli bir şekilde ruhsal gerilim veya çatışması erteler ve o an düşünmemeyi seçer. Ancak bu bir kaçınma davranışı değildir. Çünkü, ertelenen gerilim uygun bir zamanda bilinçli olarak tekrar işlenir (Werman, 1983).
• İnkar: İnkar savunma mekanizmasında ego, dış dünyadan acı verici olabilecek bazı algıları kelimenin tam anlamıyla inkar ederek uzak durmaya çalışır (Kline, 1993). İnkar savunma mekanizmasıyla çocuk oyunlarında karşılaşılabilir. Ego güçlendikçe ve gerçeği tanıma işlevi kuvvetlendikçe inkar savunması da zayıflar (Freud, 2004). Kişinin bir yakınını kaybettiğinde o kişi geri gelecekmiş gibi yaşaması bir inkar örneğidir (West, 2018).
• Yansıtma: Kişinin kendi kabul edilemez dürtülerini ve fikirlerini başkalarına atfetmesine yansıtma denir. Bu savunma, karşı tepki geliştirmeyle birlikte, sanrısal paranoya zulmünde yer alır (Freud, 1911). Yansıtma savunma mekanizmasına sınavında başarısız olmuş bir öğrencinin öğretmeninin hak ettiği puanı vermemekle suçlaması örnek gösterilebilir (West, 2018).
• Karşıt Tepki Geliştirme: Karşı tepki geliştirme, savunulan içgüdüye karşı bir tutumun yaratılmasıyla oluşturulan bir mekanizmadır (Kliene, 1993). Yasak ve olumsuz olarak algılanan dürtü ve eğilimlerin yarattığı ruhsal gerginlik ve suçluluk duygusundan sakınmak adına tam tersi şekilde davranılır (Geçtan, 2006). Örneğin, erotik yayınlara aşırı tepki gösteren bir kişi kendi cinsel dürtülerini denetlemekte güçlük yaşıyor olabilir (West, 2018).
• Yapma-bozma: Yapma-bozma savunma mekanizmasında kişi çevresinden onay almayacak bir davranış gerçekleştirdiğinde ikinci bir eylem ile bu durumu onarır (Freud, 1955). Günahlar için verilen sadakalar, özür dilemek için hediyeler almak, tahtaya vurup uğursuzluğu önlemek yapma-bozma savunma mekanizması örnekleridir (West, 2018).
• Yalıtım: Bireyin kabul edemediği, ruhsal gerginlik yaratan veya çatışma doğuran duygu ve fantezilerinin duygusal boyutundan izole olarak kabul edilebilir hale getirme çabasıdır (Vaillant, 1992). Erkeklerin cinselliklerini suçluluk duymadan ifade etmelerini sağlayan cinselliğin hayatın geri kalanından yalıtılması bu savunma mekanizmasına örnek verilebilir (Fenichel, 1945).
• Gerileme: Freud, egonun daha erken bir aşamaya ilerlediği sürecin bir savunma olarak kullanılabileceğini öne sürer. Kişi, yaşamında daha güvenli ve daha doyumlu olduğu, geçmiş döneme ait bir davranış örüntüsü sergileyebilir (Bellak, 1975; Fenichel, 1945). Örneğin, birey, sosyal yükümlülükler içeren konular gündeme geldiğinde ağlamakta ya da uzun bir süre sessiz kalabilir (Clark, 1992).
• Yer değiştirme: Freud ilk yaptığı çalışmalarında fobilerin temelinin bastırılmış cinsel isteklerden kaynaklanan kaygı ile baş etmek için duygu ve dürtülerinin hedefinin değiştirilmesi olduğunu ifade eder (Vaillant, 1992). Amirini eleştiremeyen bir memurun, kıdemsiz bir meslektaşına sürekli öfke duygularını dile getirmesi bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir (Clark, 1992).
Nesne İlişkiler Kuramı Savunma Mekanizmaları
Nesne ilişkileri kuramının kurucusu olarak bilinen Melanie Klein, bu kavramı ilk kullanan teorisyendir (Klein, 1946). Nesne ilişkileri kuramı, bebeklerin içsel çatışmalarını, saldırgan dürtüleri ve ilken yol edilmeyi, zarar görme kaygılarıyla baş etmek için ortaya çıkardıkları ilkel savunmalardan oluşmaktadır (Akyüz, 2018). Kernberg (1985) nesne ilişkiler kuramı üzerinden sınır kişilik örüntüsünde ilkel savunma mekanizmalarının bölme, inkar, ilkel idealleştirme, tümgüçlülük (omnipotence) ve değersizleştirme ve yansıtmalı özdeşim olduğunu belirtmiştir (Akyüz, 2018).
• Bölme: Klein’a göre yaşamın ilk aylarında bebekler için oldukça temel bir mekanizmadır ve bebeğin duygusal dünyasının sürdürülmesini sağlar (Geçtan, 2006). Kernberg’e (1999) göre, bölme savunma mekanizması sınır kişilik bozukluğunun temelini oluşturur ve bazı belirtilerin ortaya çıkmasını sağlar. Bu belirtilerden biri de çevredeki insanları ikiye bölmektir. Yani, ya idealizasyon savunması ile “tümüyle iyi” ya da değersizleştirme savunması ile “tamamen kötü” haline gelirler (Kernberg, 1999).
• Tümgüçlülük ve değersizleştirme: Birey, ideal nesneye ihtiyaç duymaktan ve bu ihtiyaçtan dolayı kendini koruyamamaktan dolayı oluşan kaygı ve korkudan değersizleştirme yoluyla kurtulmaktadır (Kernberg, 1985). Değersizleştirme savunma mekanizmasına genellikle patolojik kişilik yapılarında rastlanılır. Örneğin, sınırlı kişilik örgütlenmesinde hem kişinin kendisi hem de tüm dünya değersiz ve aşağılık olarak algılanır (Özakkaş, 2018).
• Yansıtmalı Özdeşim: Sınır kişilik örgütlenmesinde bireyler tamamen kötü ve saldırgan olan kendilik ve nesne imgelerini dışsallaştırmak amacı ile bu özellikleri başka nesnelere yansıtmaktadırlar. Başka bir deyişle yansıtmalı özdeşim, bir itkinin dış nesneye yansıtılması ve bu nesne ile kendiliğin yeterli ayrışamaması durumunda saldırgan olarak değerlendirilen nesneyi kontrol altına alma isteği ile karakterizedir (Kernberg, 1985). Örneğin paranoid bir kişi, terapiste soğuk, aşağılayıcı ve şüpheci bir biçimde davranırken terapisti saldırgan olarak suçlayabilir.
Adleryan Savunma Mekanizmaları
• Ödünleme: Ödünleme savunma mekanizması farklı şekilde ortaya çıkabilir. Aşırı ödünleme, insanlar hayatlarının bir yönündeki eksikliklerini telafi etmek için başka bir alanda yüksek başarı elde ettiğinde ortaya çıkar (Rosenthal ve Hooley, 2010). Bunun yanı sıra yetersiz ödünleme, insanlar bu tür eksiklikleriyle başkalarına aşırı bağımlı hale gelerek baş etmeye çalıştığında ortaya çıkar (Stein, 2016). Alfred Adler, insanların aşağılık duygusu yaşadıklarında otomatik olarak üstünlük sağlamak için telafi edici bir ihtiyaç yaşayabileceklerini öne sürmüştür (Adler, 1917). Aile yaşamında başarısız olan bir bireyin iş hayatında mükemmelleşmeye yönelmesi ve tüm enerjisini bunun için harcaması bir ödünlenme mekanizması örneğidir.
• Koruma (Safeguarding): Koruma savunma mekanizması, cesareti kırılmış kişinin benlik saygısına yönelik algılanan tehditlere karşı düşünce, duygu ve eylemlerindeki yanlış hareketler ile ifade edilir. Korumalar az ya da çok şiddette görülebilir. Bunlar bireyin cesaretinin kırılma derecesine ya da sosyal duygusunun ve bağlılık hissinin azalmasına bağlı olarak kaygı, panik atak ya da felç ile kendini gösterebilir. Psikanalitik teoride ego, id’in toplum düzenini reddeden içgüdülerini tanımak ve kabul etmek zorunda kaldığı için belirli savunma mekanizmaları tarafından korunur. Ancak Adler bu durumu farklı şekilde değerlendirmiştir: Koruma, gizlenmesi ve kabul edilmemesi gereken tiksindirici dürtüler değil, bir zorunlu görev karşısında güveni olası başarısızlık düşünceleriyle sarsılan hazırlıksız kişinin korkaklığı ve gerilemesiydi (Griffith ve Powers, 2007).
Kaynakça
Adler, A. (1917). Study of organ inferiority and its psychical compensation: A contribution to clinical medicine. Nervous and Mental Disease Publishing Company.
Akyüz, C. (2018). Nesne ilişkileri kuramı çerçevesinden sınır (borderline) kişilik örüntüsüne bakış: vaka örneği ile temel savunma mekanizmalarının yorumlanması. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 5(3), 1-20. https://doi.org/10.31682/ayna.468232
Bellak, L. (1975). The thematic apperception test, the children's apperception Test, and the senior apperception technique in clinical use (3. Bs.). Allyn & Bacon.
Bowins, B. (2004). Psychological defense mechanisms: A new perspective. The American Journal of Psychoanalysis, 64(1), 1-26. https://doi.org/10.1023/b:tajp.0000017989.72521.26
Clark, A. J. (1992). Psikololojik danışmada savunma mekanizmalarının tanınması ve şekillendirilmesi. H. Ersever (çev.), A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 25(2), 579-596. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000578
Cramer, P. (2015). Understanding defense mechanisms. Psychodynamic Psychiatry, 43(4), 523-552. https://doi.org/10.1521/pdps.2015.43.4.523
Fenichel, O. (1945). The psychoanalytic theory of neurosis. New York: Norton.
Freud, A. (2004). Ben ve savunma Mekanizmaları. Y. Erim (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
Freud, S. (1911) Psychoanalytic notes on an autobiographical account of a case of paranoia (dementia paranoides). 12, s. 3.
Freud, S. (1923). The ego and the id. SE, 19, 29-77.
Freud, S. (1955). Notes upon a case of obsessional neurosis. The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, Volume X (1909): Two case histories (‘little Hans’ and the ‘rat man’) içinde (s. 151-318).
Freud, S. (1957). Repression. The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, volume XIV (1914-1916): On the history of the psycho-analytic movement, papers on metapsychology and other works içinde (s. 141-158).
Geçtan, E. (2006). Psikodinamik psikiyatri ve normaldışı davranışlar. Metis Yayınları.
Griffith, J. ve Powers, R. L. (2007). The Lexicon of Adlerian Psychology: 106 terms Associated with the Individual Psychology of Alfred Adler içinde (2. Bs., s.89). Port Townsend, WA: Adlerian Psychology Associates.
Kernberg, O. (1999). Sınır durumlar ve patolojik narsisizm. M. Atalay (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
Kernberg, O. F. (1985). Borderline conditions and pathological narcissism. Rowman & Littlefield.
Klein, M. (1946). Notes on some schizoid mechanisms. The International Journal of Psychoanalysis, 27, 99.
Kline, P. (1993). A critical perspective on defense mechanisms. The concept of defense mechanisms in contemporary psychology içinde (s. 3-13). Springer, New York, NY. http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4115(04)80027-X
Özakkaş, T. (2018). Psikoterapi tarihi ve bütüncül psikoterapi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 1(1), 1-24.
Rosenthal, S. A. ve Hooley, J. M. (2010). Narcissism assessment in social–personality research: Does the association between narcissism and psychological health result from a confound with self-esteem?. Journal of Research in Personality, 44(4), 453-465. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2010.05.008
Stein, H. T. (2016). Classical Adlerian quotes: The art of encouragement. Classical Adlerian Psychology: Alfred Adler Institutes of San Francisco and Northwestern Washington.
Vaillant, G. E. (1992). Ego mechanisms of defense: a guide for clinicans and researchers. American Psychiatric Pub.
Vaillant, G. E. (1994). Ego mechanisms of defense and personality psychopathology. Journal of Abnormal Psychology, 103(1), 44. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0021-843X.103.1.44
Vaillant, G. E. (2000). Adaptive mental mechanisms: Their role in a positive psychology. American Psychologist, 55(1), 89. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0003-066X.55.1.89
Vaillant, G. E. (2011). Involuntary coping mechanisms: a psychodynamic perspective. Dialogues in Clinical Neuroscience, 13(3), 366. https://doi.org/10.31887/dcns.2011.13.2/gvaillant
Werman, D. S. (1983). Suppression as a defense. Journal of the American Psychoanalytic Association, 31, 405-415.
West, A. E. (2018). Yetişkin bağlanma stillerinin savunma mekanizmaları ve yaşam doyumuyla ilişkilerinin incelenmesi (Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://acikerisim.isikun.edu.tr/xmlui/handle/11729/1354
Seviye 1 – Patolojik/narsistik savunma mekanizması: Kişilik bozukluğuna sahip çocuklarda ve yetişkinlerde görülür.
Seviye 2- Olgunlaşmamış (ilkel): Kişilik bozukluğuna sahip kişilerde yaygındır. Bununla birlikte, psikozlu hastalarda, kaygı bozukluğu olan çocuklarda, ergenlerde ve kişilerde görülür.
Seviye 3- Nevrotik: Obsesif kompülsif bozukluğu veya kaygısı olan kişilerde yaygın görülür.
Seviye 4- Olgun (sofistike): Normal yetişkinlerde görülür.
Patolojik Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 2011; Bowins, 2004):
• Bölünme: Bir konu veya kişi hakkında ya hep ya hiç görüşü hakimdir. Bu savunma mekanizmasında bireyler, olumlu ve olumsuz imgeleri uyumlu bir bütünde birleştiremezler. Hem benlik duygusunu hem de diğerlerini etkileyebilir. Aşırı ön yargı ve basmakalıp inanışlar ile kendini gösterebilir. Ayrıca sınırda kişilik bozukluğu ile ilişkilidir. Bir çocuğun tüm öğretmenleri küçümsediği için annesinin öğretmen olan en iyi arkadaşından hoşlanmaması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• Yansıtma: İstenmeyen duygu ve düşünceler başka birine atfedilir. Yansıtma aslında bir dışsallaştırma biçimidir. Paranoid kişilik bozukluğu olan hastalar paranoid sanrılara sahip olabilir ve bu algılara göre hareket edebilirler. Bir klinisyenin gerçekte hastadan hoşlanmaması ancak hastanın kendisinden hoşlanmadığına inanması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• İnkar: Gerçeği kabul etmeyerek kaygı uyandıran düşüncelerden kaçınmaktır. Bu savunma mekanizması madde kullanım bozukluğu ile ilişkilidir. Örneğin, yaşlı bir kadının yaklaşan kemoterapi randevularına rağmen bir tatil planlayıp kanser teşhisini kabul etmeyi reddetmesi bu savunma mekanizmasını gösterir.
• Çarpıtma: Üstünlüğü ya da yetkinliği sürdürmek için içsel ihtiyaçlara uyacak şekilde değişen dış gerçeklik algısıdır. Örneğin evden kaçan bir kadının ailesi tarafından terk edildiğine dair bir hikaye anlatması bu savunma mekanizmasıyla ilgilidir.
Olgunlaşmamış (İlkel) Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 1994):
• Eyleme dökme: Kabul edilemez veya aşırı duygu ve düşünceleri eylem yoluyla ifade etmeyi içerir. Sınırda ve antisosyal kişilik bozukluğuyla ilişkilidir. Örneğin, bir çalışanın işten kovulduğu haberine karşılık bağırması ve masadan bir şeyler fırlatması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Gerileme: Mevcut gelişim düzeyinde yaşanan stresten kaçınmak için çocuksu bir duruma veya önceki olgunlaşma aşamasına istemsiz dönmek olarak tanımlanır. Bağımlı kişilik bozukluğuyla ilişkilidir. Örneğin, daha önce tuvalet eğitimi almış bir çocuğun yeni bir kardeşi olduktan sonra tekrar yatağını ıslatmaya başlaması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• İlkel yüceleştirme: Kişinin birinin veya nesnenin olumsuz özellikleri görmezden gelirken, gerçekte sahip olduğundan daha fazla olumlu nitelikleri empoze etmesidir. Kişilik bozukluğu olan kişilerde yaygındır. Bir kadının yeni erkek arkadaşının tamamen kusursuz olmasına inanması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Kilitlenme: Artan stres seviyesini hissederken düşünmenin geçici veya anlık olarak engellenmesidir. Genellikle kişi utanç duyduğunda bu mekanizmadan etkilenilir. Kişinin sınav esnasında cevaplayamadığı soruyu sınav bittiğinde hemen hatırlaması bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Hipokondriyaz: Yalnızlık, yas veya saldırgan dürtülerle ilişkili sorumluluk veya suçluluktan kaçınmak için bir hastalığı abartmak veya üzerinde çok durmaktır. Hafif karın krampları olan bir kadın doğum gününde kimse onu aramadığında yatalak olduğunu iddia etmesi bu mekanizmaya örnek gösterilebilir.
• Özdeşim: Birinin davranışlarını ve özelliklerini iyi ya da kötü başka bir kişi üzerinde bilinçsiz bir şekilde modellenmesidir. Örneğin, genç bir kızın farkında varmadan giderek daha çok saygı gören kuzeni gibi giyinmeye başlaması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• Pasif saldırganlık: Başkalarına karşı saldırganlığı çatışmacı olmayan bir şekilde dolaylı olarak ifade etmektir. Örneğin, bir çalışanın işine yönelik eleştiriyi kabul ediyor gibi görünmesi ancak sonrasında işle ilgili mesajları ertelemesi veya kaçması bu mekanizmayla ilişkilidir.
• Bedenselleştirme: Psikolojik sorunları gerçek bedensel belirtilere dönüştürmektir. Bir tıp öğrencisinin stresli bir yönetim kurulu sınavı sırasında baş ağrısı geliştirmesi bedenselleştirme savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
• Yapma-bozma: Zıt davranışta bulunarak olumsuz düşünce veya eylemlerle ilgili suçluluk duygusundan kaçınmaya çalışmaktır. Bir adamın zarar vermek istediği kişilere karşı aşırı hoşgörülü olması yapma-bozma savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir.
Nevrotik Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 1992):
• Denetleme: Kaygıyı en aza indirmek için çevreyi aşırı derecede yönetmeye veya düzenlemeye çalışmaktır.
• Yer değiştirme: Bir duyguyu daha az tehdit edici veya tarafsız bir nesne veya kişiye yönlendirmektir. Örneğin, bir adamın meslektaşıyla tartıştıktan sonra onunla yüzleşmek yerine duvarı yumruklaması yer değiştirme mekanizmasıdır.
• Düşünselleştirme: Duygusal ifadeden kaçınmak ve stresten uzaklaşmak için soyut, rasyonel veya mantıksal akıl yürütmeyi kullanmaktır. Bir kadının ölümcül bir hastalık teşhisine, hastalığı ayrıntılı olarak araştırma yaparak tepki vermesi düşünselleştirme mekanizmasına örnektir.
• Rasyonelleştirme: Kendini suçlamaktan kaçınmak, davranışları tutumları veya inançları haklı çıkarmak için mazeretler veya makul açıklamalar sunmaktır. Bir öğrencinin tüm yıl boyunca çalışmadığını kabul etmek yerine tüm öğretmenleri ondan hoşlanmadığı için sınıfta kaldığını iddia etmesi rasyonelleştirme savunma mekanizmasına örnektir.
• Karşı tepki oluşturma: Kaygı uyandıran düşüncelerden kaçınmak için taban tabana zıt bir şekilde hareket ederek kabul edilemez bir dürtünün tamamen inkar edilmesi veya reddedilmesidir. Aslında eşcinsel olan bir bireyin aynı cinsiyetten olan bir çifte karşı eleştirel olması karşı tepki oluşturma savunma mekanizmasına örnektir.
• Bastırma: Düşünceler, bilinçsizce bilinçli farkındalıktan çıkarılır. Örneğin, çocukken boğulma deneyimi yaşayan bireyin daha sonraki yaşamında çocukluk deneyimini hatırlamadan yoğun bir yüzme korkusu geliştirmesi bu mekanizmayla ilgilidir.
• Dışsallaştırma: Kişinin kendi kişiliğini dış dünyada ve dış unsurlarda algılamasıdır. Bir erkeğin saldırgan olmasına rağmen partnerini saldırgan ve kendisini barışçıl olarak algılaması dışsallaştırma örneğidir.
Olgun Savunma Mekanizmaları (Vaillant, 2000):
• Yüceleştirme: Kabul edilemez veya ulaşılamaz dürtülerin odağını amaca yönelik faaliyetlere kaydırmaktır. Örneğin, bir atlet antrenmanlarını bir maraton için motive etmek amacıyla öfke duygusunu kullanır.
• Diğergamlık: Kişisel bir dolaylı deneyim yaşamak ve zor stres kaynaklarıyla başa çıkmak için başkalarına yapıcı bir şekilde hizmet etmektir. Zengin bir kadının evsiz bir adama öğle yemeği vermesi örnek olabilir.
• Bastırma: Kaygı uyandıran bir düşünceye karşı bilinçli olarak dikkati ertelemektir. Bir asistan, gerekli hasta bakımını sağlamak için ameliyat sırasında kan korkusunu bastırabilir.
• Mizah: Kişisel rahatsızlığı azaltmak ve başka üzerinde hoş olmayan bir etki yaratmadan duygusal sıkıntıdan kaçınmak için duygu ve düşünceleri ifade ederken mizahı kullanmak. Yeni bir çalışanın ciddi bir durumu şaka şeklinde ifade etmesi mizah savunmasına örnek gösterilebilir.
• Sezinleme: Gerçekçi planlama veya gelecekteki sıkıntılar hakkında erken endişelenmedir. Örneğin bir öğrencinin ertesi sabah bir derse hazırlanırken ders notlarını gözden geçirmesi bu mekanizmayla ilişkilidir.
Freudyen Psikanalitik Savunma Mekanizmaları
Freud (1923), savunma mekanizmalarının doğasını açığa kavuşturmuştur. Nevrotik çatışma, ego ve id arasında başka bir deyişle savunma mekanizmalarını kullanarak belirli içgüdüsel dürtülerin ifadesini engellemeye çalışan ego arasında gerçekleşir. Psikanalizde bu savunma mekanizmaları dikkatli bir şekilde tanımlanmış ve betimlenmiştir. Freudyen savunma mekanizmalarından bahsetmeden önce iki önemli noktadan bahsetmek gerekir (Kline, 1993): Bu savunma mekanizmaları, bilinçsizdir ve başarılı (içgüdüsel dürtünün ifadesine izin veren) ve başarısız (içgüdüsel dürtü ifade edilmediği için savunmanın sürekli tekrar etmesi gerektiği) olarak ifade edilebilir (Fenichel, 1945).
• Yüceltme: Yüceltme mekanizması, cinsel merakın sanatsal ve yararlı faaliyetlere yönlendirilmesi şeklinde tanımlanmıştır (Vaillant, 1992). Bu savunma mekanizmasına göre, ilkel nitelik taşıyan dürtü ve arzular ilk amaçlarından sapar ve toplum tarafından beğenilecek hale getirilir. Olumsuz bir durumun yapıcı olarak dönüştürüldüğü savunma mekanizmaları burada değerlendirilir (Freud, 1957). Saldırgan bir kişinin boksör olması ya da bir yazarın yasak aşka dair bir roman yazması bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir (West, 2018).
• Baskılama: Freud ilk çalışmalarında bastırma ve baskılamayı benzer anlamlarda kullansa da sonradan baskılamanın bastırmadan daha bilinçli ve sağlıklı bir savunma mekanizması olduğunu belirtmiştir (West, 2018). Bu savunma mekanizmasına göre kişi, yarı bilinçli veya bilinçli bir şekilde ruhsal gerilim veya çatışması erteler ve o an düşünmemeyi seçer. Ancak bu bir kaçınma davranışı değildir. Çünkü, ertelenen gerilim uygun bir zamanda bilinçli olarak tekrar işlenir (Werman, 1983).
• İnkar: İnkar savunma mekanizmasında ego, dış dünyadan acı verici olabilecek bazı algıları kelimenin tam anlamıyla inkar ederek uzak durmaya çalışır (Kline, 1993). İnkar savunma mekanizmasıyla çocuk oyunlarında karşılaşılabilir. Ego güçlendikçe ve gerçeği tanıma işlevi kuvvetlendikçe inkar savunması da zayıflar (Freud, 2004). Kişinin bir yakınını kaybettiğinde o kişi geri gelecekmiş gibi yaşaması bir inkar örneğidir (West, 2018).
• Yansıtma: Kişinin kendi kabul edilemez dürtülerini ve fikirlerini başkalarına atfetmesine yansıtma denir. Bu savunma, karşı tepki geliştirmeyle birlikte, sanrısal paranoya zulmünde yer alır (Freud, 1911). Yansıtma savunma mekanizmasına sınavında başarısız olmuş bir öğrencinin öğretmeninin hak ettiği puanı vermemekle suçlaması örnek gösterilebilir (West, 2018).
• Karşıt Tepki Geliştirme: Karşı tepki geliştirme, savunulan içgüdüye karşı bir tutumun yaratılmasıyla oluşturulan bir mekanizmadır (Kliene, 1993). Yasak ve olumsuz olarak algılanan dürtü ve eğilimlerin yarattığı ruhsal gerginlik ve suçluluk duygusundan sakınmak adına tam tersi şekilde davranılır (Geçtan, 2006). Örneğin, erotik yayınlara aşırı tepki gösteren bir kişi kendi cinsel dürtülerini denetlemekte güçlük yaşıyor olabilir (West, 2018).
• Yapma-bozma: Yapma-bozma savunma mekanizmasında kişi çevresinden onay almayacak bir davranış gerçekleştirdiğinde ikinci bir eylem ile bu durumu onarır (Freud, 1955). Günahlar için verilen sadakalar, özür dilemek için hediyeler almak, tahtaya vurup uğursuzluğu önlemek yapma-bozma savunma mekanizması örnekleridir (West, 2018).
• Yalıtım: Bireyin kabul edemediği, ruhsal gerginlik yaratan veya çatışma doğuran duygu ve fantezilerinin duygusal boyutundan izole olarak kabul edilebilir hale getirme çabasıdır (Vaillant, 1992). Erkeklerin cinselliklerini suçluluk duymadan ifade etmelerini sağlayan cinselliğin hayatın geri kalanından yalıtılması bu savunma mekanizmasına örnek verilebilir (Fenichel, 1945).
• Gerileme: Freud, egonun daha erken bir aşamaya ilerlediği sürecin bir savunma olarak kullanılabileceğini öne sürer. Kişi, yaşamında daha güvenli ve daha doyumlu olduğu, geçmiş döneme ait bir davranış örüntüsü sergileyebilir (Bellak, 1975; Fenichel, 1945). Örneğin, birey, sosyal yükümlülükler içeren konular gündeme geldiğinde ağlamakta ya da uzun bir süre sessiz kalabilir (Clark, 1992).
• Yer değiştirme: Freud ilk yaptığı çalışmalarında fobilerin temelinin bastırılmış cinsel isteklerden kaynaklanan kaygı ile baş etmek için duygu ve dürtülerinin hedefinin değiştirilmesi olduğunu ifade eder (Vaillant, 1992). Amirini eleştiremeyen bir memurun, kıdemsiz bir meslektaşına sürekli öfke duygularını dile getirmesi bu savunma mekanizmasına örnek gösterilebilir (Clark, 1992).
Nesne İlişkiler Kuramı Savunma Mekanizmaları
Nesne ilişkileri kuramının kurucusu olarak bilinen Melanie Klein, bu kavramı ilk kullanan teorisyendir (Klein, 1946). Nesne ilişkileri kuramı, bebeklerin içsel çatışmalarını, saldırgan dürtüleri ve ilken yol edilmeyi, zarar görme kaygılarıyla baş etmek için ortaya çıkardıkları ilkel savunmalardan oluşmaktadır (Akyüz, 2018). Kernberg (1985) nesne ilişkiler kuramı üzerinden sınır kişilik örüntüsünde ilkel savunma mekanizmalarının bölme, inkar, ilkel idealleştirme, tümgüçlülük (omnipotence) ve değersizleştirme ve yansıtmalı özdeşim olduğunu belirtmiştir (Akyüz, 2018).
• Bölme: Klein’a göre yaşamın ilk aylarında bebekler için oldukça temel bir mekanizmadır ve bebeğin duygusal dünyasının sürdürülmesini sağlar (Geçtan, 2006). Kernberg’e (1999) göre, bölme savunma mekanizması sınır kişilik bozukluğunun temelini oluşturur ve bazı belirtilerin ortaya çıkmasını sağlar. Bu belirtilerden biri de çevredeki insanları ikiye bölmektir. Yani, ya idealizasyon savunması ile “tümüyle iyi” ya da değersizleştirme savunması ile “tamamen kötü” haline gelirler (Kernberg, 1999).
• Tümgüçlülük ve değersizleştirme: Birey, ideal nesneye ihtiyaç duymaktan ve bu ihtiyaçtan dolayı kendini koruyamamaktan dolayı oluşan kaygı ve korkudan değersizleştirme yoluyla kurtulmaktadır (Kernberg, 1985). Değersizleştirme savunma mekanizmasına genellikle patolojik kişilik yapılarında rastlanılır. Örneğin, sınırlı kişilik örgütlenmesinde hem kişinin kendisi hem de tüm dünya değersiz ve aşağılık olarak algılanır (Özakkaş, 2018).
• Yansıtmalı Özdeşim: Sınır kişilik örgütlenmesinde bireyler tamamen kötü ve saldırgan olan kendilik ve nesne imgelerini dışsallaştırmak amacı ile bu özellikleri başka nesnelere yansıtmaktadırlar. Başka bir deyişle yansıtmalı özdeşim, bir itkinin dış nesneye yansıtılması ve bu nesne ile kendiliğin yeterli ayrışamaması durumunda saldırgan olarak değerlendirilen nesneyi kontrol altına alma isteği ile karakterizedir (Kernberg, 1985). Örneğin paranoid bir kişi, terapiste soğuk, aşağılayıcı ve şüpheci bir biçimde davranırken terapisti saldırgan olarak suçlayabilir.
Adleryan Savunma Mekanizmaları
• Ödünleme: Ödünleme savunma mekanizması farklı şekilde ortaya çıkabilir. Aşırı ödünleme, insanlar hayatlarının bir yönündeki eksikliklerini telafi etmek için başka bir alanda yüksek başarı elde ettiğinde ortaya çıkar (Rosenthal ve Hooley, 2010). Bunun yanı sıra yetersiz ödünleme, insanlar bu tür eksiklikleriyle başkalarına aşırı bağımlı hale gelerek baş etmeye çalıştığında ortaya çıkar (Stein, 2016). Alfred Adler, insanların aşağılık duygusu yaşadıklarında otomatik olarak üstünlük sağlamak için telafi edici bir ihtiyaç yaşayabileceklerini öne sürmüştür (Adler, 1917). Aile yaşamında başarısız olan bir bireyin iş hayatında mükemmelleşmeye yönelmesi ve tüm enerjisini bunun için harcaması bir ödünlenme mekanizması örneğidir.
• Koruma (Safeguarding): Koruma savunma mekanizması, cesareti kırılmış kişinin benlik saygısına yönelik algılanan tehditlere karşı düşünce, duygu ve eylemlerindeki yanlış hareketler ile ifade edilir. Korumalar az ya da çok şiddette görülebilir. Bunlar bireyin cesaretinin kırılma derecesine ya da sosyal duygusunun ve bağlılık hissinin azalmasına bağlı olarak kaygı, panik atak ya da felç ile kendini gösterebilir. Psikanalitik teoride ego, id’in toplum düzenini reddeden içgüdülerini tanımak ve kabul etmek zorunda kaldığı için belirli savunma mekanizmaları tarafından korunur. Ancak Adler bu durumu farklı şekilde değerlendirmiştir: Koruma, gizlenmesi ve kabul edilmemesi gereken tiksindirici dürtüler değil, bir zorunlu görev karşısında güveni olası başarısızlık düşünceleriyle sarsılan hazırlıksız kişinin korkaklığı ve gerilemesiydi (Griffith ve Powers, 2007).
Kaynakça
Adler, A. (1917). Study of organ inferiority and its psychical compensation: A contribution to clinical medicine. Nervous and Mental Disease Publishing Company.
Akyüz, C. (2018). Nesne ilişkileri kuramı çerçevesinden sınır (borderline) kişilik örüntüsüne bakış: vaka örneği ile temel savunma mekanizmalarının yorumlanması. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 5(3), 1-20. https://doi.org/10.31682/ayna.468232
Bellak, L. (1975). The thematic apperception test, the children's apperception Test, and the senior apperception technique in clinical use (3. Bs.). Allyn & Bacon.
Bowins, B. (2004). Psychological defense mechanisms: A new perspective. The American Journal of Psychoanalysis, 64(1), 1-26. https://doi.org/10.1023/b:tajp.0000017989.72521.26
Clark, A. J. (1992). Psikololojik danışmada savunma mekanizmalarının tanınması ve şekillendirilmesi. H. Ersever (çev.), A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 25(2), 579-596. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000578
Cramer, P. (2015). Understanding defense mechanisms. Psychodynamic Psychiatry, 43(4), 523-552. https://doi.org/10.1521/pdps.2015.43.4.523
Fenichel, O. (1945). The psychoanalytic theory of neurosis. New York: Norton.
Freud, A. (2004). Ben ve savunma Mekanizmaları. Y. Erim (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
Freud, S. (1911) Psychoanalytic notes on an autobiographical account of a case of paranoia (dementia paranoides). 12, s. 3.
Freud, S. (1923). The ego and the id. SE, 19, 29-77.
Freud, S. (1955). Notes upon a case of obsessional neurosis. The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, Volume X (1909): Two case histories (‘little Hans’ and the ‘rat man’) içinde (s. 151-318).
Freud, S. (1957). Repression. The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, volume XIV (1914-1916): On the history of the psycho-analytic movement, papers on metapsychology and other works içinde (s. 141-158).
Geçtan, E. (2006). Psikodinamik psikiyatri ve normaldışı davranışlar. Metis Yayınları.
Griffith, J. ve Powers, R. L. (2007). The Lexicon of Adlerian Psychology: 106 terms Associated with the Individual Psychology of Alfred Adler içinde (2. Bs., s.89). Port Townsend, WA: Adlerian Psychology Associates.
Kernberg, O. (1999). Sınır durumlar ve patolojik narsisizm. M. Atalay (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
Kernberg, O. F. (1985). Borderline conditions and pathological narcissism. Rowman & Littlefield.
Klein, M. (1946). Notes on some schizoid mechanisms. The International Journal of Psychoanalysis, 27, 99.
Kline, P. (1993). A critical perspective on defense mechanisms. The concept of defense mechanisms in contemporary psychology içinde (s. 3-13). Springer, New York, NY. http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4115(04)80027-X
Özakkaş, T. (2018). Psikoterapi tarihi ve bütüncül psikoterapi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 1(1), 1-24.
Rosenthal, S. A. ve Hooley, J. M. (2010). Narcissism assessment in social–personality research: Does the association between narcissism and psychological health result from a confound with self-esteem?. Journal of Research in Personality, 44(4), 453-465. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2010.05.008
Stein, H. T. (2016). Classical Adlerian quotes: The art of encouragement. Classical Adlerian Psychology: Alfred Adler Institutes of San Francisco and Northwestern Washington.
Vaillant, G. E. (1992). Ego mechanisms of defense: a guide for clinicans and researchers. American Psychiatric Pub.
Vaillant, G. E. (1994). Ego mechanisms of defense and personality psychopathology. Journal of Abnormal Psychology, 103(1), 44. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0021-843X.103.1.44
Vaillant, G. E. (2000). Adaptive mental mechanisms: Their role in a positive psychology. American Psychologist, 55(1), 89. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0003-066X.55.1.89
Vaillant, G. E. (2011). Involuntary coping mechanisms: a psychodynamic perspective. Dialogues in Clinical Neuroscience, 13(3), 366. https://doi.org/10.31887/dcns.2011.13.2/gvaillant
Werman, D. S. (1983). Suppression as a defense. Journal of the American Psychoanalytic Association, 31, 405-415.
West, A. E. (2018). Yetişkin bağlanma stillerinin savunma mekanizmaları ve yaşam doyumuyla ilişkilerinin incelenmesi (Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://acikerisim.isikun.edu.tr/xmlui/handle/11729/1354
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Savunma Mekanizmaları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Burcu BÜGE'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Burcu BÜGE'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
savunma mekanizmaları, patolojik savunma mekanizması, narsistik savunma mekanizması, bölünme, yansıtma, inkar, çarpıtma, olgunlaşmamış savunma mekanizmaları, ilkel savunma mekanizmaları, gerileme, ilkel yüceleştirme, kilitlenme, hipokondriyazi, özdeşim, pasif saldırganlık, bedenselleştirme, yapma-bozma, nevrotik savunma mekanizmaları, yer değiştirme, düşünselleştirme, rasyonelleştirme, karşı tepki oluşturma, bastırma, dışsallaştırma, olgun savunma mekanizmaları, yüceleştirme, diğergamlık, sezinleme, freudyen psikanalitik savunma mekanizmaları, yüceltme, baskılama, karşıt tepki geliştirme, yalıtım, nesne ilişkiler kuramı savunma mekanizmaları, bölme, tümgüçlülük, değersizleştirme, yansıtmalı özdeşim, adleryan savunma mekanizmaları, ödünleme, koruma, safeguarding
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
