Çocuklarda İnce ve Kaba Motor Gelişim Dönemleri
Motor gelişim, yaşam boyunca insan hareketinde meydana gelen değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. Büyüme ve merkezî sinir sisteminin gelişmesine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanması, bireyin, organlarının işleyişini denetim altına almada gösterdiği becerikliliğin artmasıdır (Kovar ve ark., 2011). Motor gelişim genellikle kaba ve ince motor beceriler olmak üzere ikiye ayrılır. Kaba ve ince motor terimleri, hareketi sınıflandırmak, motor gelişimdeki genel ilerlemeyi ya da gerilemeyi tanımlamak için kullanılabilmektedir (Payne ve Isaacs, 2016). Kaba motor beceriler emekleme, yürüme, koşma ve bisiklet sürme gibi hareket becerilerini kapsarken ince motor beceriler nesneleri kavrama, kaldırma, bir boya kalemini ya da kurşun kalemi tutma, dikiş iğnesine iplik geçirme gibi becerileri kapsamaktadır (Bee ve Boyd, 2009).
Bu yeteneklerin olgunlaşarak geliştiği ve çevresel faktörlerden çok az etkilendiğine ilişkin yaygın bir yanılgı bulunmaktadır. Olgunlaşma, temel motor becerilerinin gelişiminde önemli bir rol oynamasına rağmen, tek etki olarak görülmemelidir. Motor gelişim, çocuğun sahip olduğu biyolojik özelliklerden (kalıtım ve olgunlaşma gibi) ve çocuğun yaşadığı çevreden etkilenmektedir. Çevrede bulunan hareket fırsatları (örneğin oyuncaklar, salıncak setleri, tırmanma merdivenler gibi) motor gelişimini etkilemektedir (Kovar ve ark., 2011).
Motor hareketlerin gelişimi, bireyin bedeninin birkaç kısmının birlikte ve uyum içerisinde çalışmasını gerektirmektedir. Söz konusu koordinasyon gelişimi bedensel olgunluğa ve yapılan alıştırmalara göre yetkin hale gelmektedir. Yaşam boyu devam eden psiko-motor gelişimi; fiziksel yapıda, sinir kas işlevlerinde meydana gelen değişiklikleri, motor becerilerin kazanılması, azalması ve dengeye kavuşma sürecini kapsarken; motor beceriler hız, denge, koordinasyon ve kuvvet gibi çeşitli hareket kategorilerinin sınıflandırılması anlamına gelmektedir. Psiko-motor gelişim, fiziksel gelişimi içermekte ve fiziksel gelişimden farklı olarak bilişsel süreçleri de kullanmaktadır (Guillaume, 1999).
Bebeklik Döneminde Motor Beceriler
Motor gelişim üzerinde yoğun çalışmalar gerçekleştirmiş olan Gallahue (1982), motor gelişiminin doğum öncesi süreçte başladığını ve ileri yaşları da kapsayacak şekilde dört dönemden oluşan bir motor gelişim modeli ortaya koymuştur. Bu gelişimsel modelde her dönem kendi içerisinde de farklı aşamalardan oluşmaktadır. Motor gelişimin başlangıcı sayılan ve bebeğin kendini korumasını ve yaşamsal faaliyetlerinde öncü olan reflekslerin yer aldığı “refleksif hareketler dönemi” yer almaktadır. Refleksif hareketler dönemi 0-1 yaş arasını kapsamakta ve kendi içerisinde uterus içi gelişimden ilk dört ay ve dört aydan bir yaşına kadarki süreyi içeren iki aşamada gerçekleşmektedir. Bu dönemde ortaya çıkan hareketler, bebeğin ilk motor hareketleri ve ilk bilgi edinme kaynakları olarak kabul edilmektedir. Refleksif hareketler döneminin ardından “ilkel hareketler dönemi” gelmektedir. İlkel hareketler dönemi 0-2 yaşlar arasında ortaya çıkan ilk istemli hareketler olarak kabul edilmektedir. Söz konusu hareketler, oturma, emekleme ve ayakta durabilme gibi becerilerdir. Yaşamın ikinci yılından yedi yaşına kadar olan devrede çocuklar temel becerileri kazanmaktadırlar. Bu temel beceriler koşma, sıçrama, sekme, atlama, yakalama, fırlatma, tekme atma gibi hareketlerdir. Bu beceriler tüm çocuklarda bulunan ortak özellikler ve yaşam için gerekli beceriler olduğundan “temel hareketler dönemi” olarak adlandırılmaktadır. İlkel hareketler döneminden sonra temel beceriler kaba bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Çocuklar kendi bedenlerinin hareket yeteneklerini anlamak ve bunları denemek için çaba gösterirler. Daha sonra daha uyumlu ve kontrollü olurlar. Zaman içinde çocuklar mekanik yönden etkili, uyumlu ve kontrollü bir hareket repertuarına sahip olurlar. İlk beş yılda çocuklar büyük kaslarla ilgili kaba hareketlerin kontrolünü kazanırlar. Beşinci yıldan sonra ise kavrama, fırlatma, yakalama, yazma ve alet kullanma gibi küçük kaslarla ilgili ince hareketlerin koordinasyonu önem kazanır. 2-7 yaş arasında çocuklar, tüm temel lokomotor becerilerini (yer değiştirme becerileri) geliştirirler. Örneğin, altı yaşına geldiğinde çoğu çocuk koşabilir, zıplayabilir, hoplayabilir, atlayabilir, fırlatabilir, tırmanabilir, yakalayabilir, tekmeleyebilir, kıyafetlerini giyebilir. Günlük manipülasyon becerilerini gerçekleştirebilir (Vickerman, 2006). Bu dönem olgunlaşmaya bağlı olarak ortaya çıkışı önceden kestirilebilen bir sırayı takip etmektedir. Gelişimsel olarak normal süreç ve koşullarda bu sıra değişmemekte ancak, bireysel farklılıklar bağlamında kalıtım ve çevre etkileri düşünüldüğünde bu sıranın ortaya çıkış zamanı, hızları çocuklar arasında farklılık göstermektedir. Motor gelişim sürecinde olgunlaşmanın etkisiyle gittikçe daha iyi bir özellik kazanma durumu ortaya çıkmaktadır (Gallahue, 1982).
İlk bir yıl içerisindeki motor becerilerdeki gelişim, bebeklerin bağımsız bir şekilde hareket etmelerini sağlar. Çevrelerini daha kapsamlı bir şekilde keşfetmelerini ve çevresindekilerle daha kolay etkileşime girmelerini kolaylaştırır. Yaşamın ikinci yılında, küçük çocuklar motorik olarak yetenekli ve hareketli hâle gelmektedir. İkinci yıldaki motor aktiviteler çocuğun motor becerilerinin gelişimi için hayati öneme sahiptir. 13 ile 18 ay arasında, bebekler ipe tutturulmuş bir oyuncağı çekebilir, ellerini ve bacaklarını kullanarak birkaç adım atarak merdivenden çıkabilirler. 18 ila 24 ay boyunca küçük çocuklar, hızlı bir şekilde yürüyebilir veya kısa bir mesafe boyunca dik bir şekilde koşabilirler. Zemindeki nesnelerle oynarken ayaklarının üzerinde çömelme pozisyonunda kendini dengeleyebilir, dengesini kaybetmeden geriye doğru yürüyebilirler. Ayakta dururken düşmeden topu tekmeleyebilir, ayakta top atabilir ve yerinde zıplayabilirler (Santrock, 2015).
Bebeklik döneminde motor becerilerin sürekli tekrarı gözlenmektedir. Bebekler, defalarca ve ritmik bir şekilde tekmeler, el sallar, zıplar, vurur, sürtünür, tırmalar ve sallanırlar. Bu yinelenen hareket örüntüleri, özellikle 6 ya da 7 aylık dolduklarında öne çıkmaktadır. Ancak bu davranışların bazı özellikleri, özellikle de parmak hareketleri ve tekmeleme ilk haftalarda bile görülebilen hareketlerdir. Bu hareketler bütünüyle istemli ya da koordinasyonlu hareketler olmamakla birlikte tamamen rastgele oldukları da söylenememektedir (Bee ve Boyd, 2009).
Kaba Motor Becerileri
Büyük kas motor becerileri aynı zamanda kaba motor becerileri olarak da adlandırılmaktadır. Büyük hareketler öncelikle büyük kaslar veya kas grupları tarafından kontrol edilmektedir. Örneğin büyük bir kas grubu, üst bacakta yer almaktadır. Bu kaslar yürüme, koşma ve atlama gibi bir dizi hareketin üretilmesinde bir bütündür. Kaba motor becerileri, kolları hareket ettirmek ve yürümek gibi büyük kas aktivitelerini içeren becerilerdir. Bu beceriler, ince motor becerilere göre daha erken gelişmektedir. Bebeklik döneminde geliştirilen temel kaba motor beceriler bedenin genel duruş ve yürüyüş kontrolünü içermektedir. Bebeklerin dik bir şekilde yürümesi için, hem bir bacakları üzerinde dengede durabilmeleri, hem de diğeri öne doğru sallanırken ağırlığı bir bacağından diğerine kaydırabilmeleri gerekmektedir. Erken çocukluk döneminde ise, yürüme, koşma, sallanma, dönme, yuvarlanma, zıplama gibi hareketler büyük kas becerilerine örnek verilebilmektedir. Bu bağlamda altı yaşındaki çocuklar gayet becerikli bir şekilde koşar, atlar, zıplar, sıçrar ve tırmanırlar. Birçoğu iki tekerlekli bisiklete binebilmektedir. Diğer taraftan bu yaştaki çocuklar henüz bir kurşun kalem ya da boya kalemini kullanma, doğru bir şekilde tutma, makasla düzgün bir şekilde kesme becerisine tam olarak sahip değillerdir. Bu tür materyaller kullanırken bütün bedenleri işin içerisine girmekte, yazı yazarken ya da bir şeyi keserken dilleri hareket etmekte, kolun tamamını ve sırtını devreye sokmaktadır (Bee ve Boyd, 2009; Payne ve Isaacs, 2016; Santrock, 2015).
Orta ve geç çocukluk yıllarında, motor gelişim çok daha düzgün ve daha koordineli hâle gelir. Çocuklar vücutları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olurlar. Daha uzun süre oturabilirler. Yaşamları fiziksel aktivite ile doldurulmalıdır. Bu dönemde tenis topuna vurma, ip atlama, denge tahtası üzerinde dengede durma gibi büyük kas becerileri oldukça gelişmiştir (Santrock, 2015; Slentz ve Krogh, 2001).
Kaydıraklar, merdivenler, salıncaklar, denge çubukları, tırmanma yapıları, üç tekerlekli bisikletler ve toplar gibi hareket etkinliği materyalleri, hareket etkinliğinin ilgi çekiciliğini yansıtmaktadır. Bu materyaller çocuklara eğlenme imkânı sunar. Aynı zamanda kaba motor alanındaki becerilerin geliştirilmesini teşvik etmektedir (Slentz ve Krogh, 2001).
Üç yaşındaki çocuklar bu dönemde temel hareketlerde uzmanlaşmak için çaba sarf etmektedir. Atlama, atma ve yakalama gibi belirli motor becerileri gözlemlemekte ve taklit etmeye çalışmaktadır. Bu dönemdeki çocukların birçoğu bir yetişkininin yardım ve denetimine gereksinim duysa da beş yaşında çoğu çocuk oldukça bağımsız bir şekilde hareket edebilmektedir. 4-5 yaşlarında top atma, tutma, tutunarak sallanma ve benzeri hareketleri düzgün ve ritmik şekilde yapabilir. Çocuklar 5-6 yaşlarına geldiklerinde atlama, tırmanma, kayma, sallanma, takla atma oyunlarında başarılıdırlar. Hareket etkinlikleriyle ilgili deneyim ve uygulama fırsatları okul öncesi dönemdeki çocuklar için büyük motor gelişiminin önemli bir unsurudur (Slentz ve Krogh, 2001).
Temel motor becerilerini geliştiremeyen çocuklar için uzun vadeli olumsuz etkiler olabilmektedir. Bu çocuklar, okul yıllarında ve yetişkinliklerinde grup oyunlarına veya sporlara katılım gösterememektedir. Bununla birlikte, motor becerilerin olumlu gelişmesi, oyunlara ve spora katılımın yanı sıra farklı faydalara sahiptir. Motor becerileri geliştirmek, küçük çocukların hareket gereksinimlerini ve isteklerini karşılamakta, egzersizlerin gerçekleştirilmesi kasların gelişmesine yardımcı olmakta, kalbi güçlendirmekte, aerobik kapasiteyi artırmaktadır (Santrock, 2015).
İnce Motor Becerileri
İnce motor becerileri, küçük kaslar veya kas grupları tarafından yönetilmektedir. Ellerle yapılan birçok hareket ince hareketler olarak kabul edilmektedir çünkü parmaklar, el ve ön kolda yer alan daha ince kaslar, parmak ve el hareketinin üretimi için önemlidir. Bu nedenle, çizim, dikme, yazma veya müzik aleti çalma gibi hareketler ince hareketlerdir (Payne ve Isaacs, 2016). Bir oyuncağı tutmak, kaşık kullanmak, bir gömleği iliklemek ya da el becerisi gerektiren herhangi bir şeyi başarmak, küçük kas becerilerini göstermektedir (Santrock, 2015).
Bebekler doğumda ince motor becerileri üzerinde herhangi bir kontrole sahip değildir, ancak yeni doğanlar iyi koordine edilecek kol, el ve parmak hareketleri yapabilecek birçok bileşene sahiptir. Bebekler iki tür kavrama geliştirerek nesneleri kavrama yeteneklerini geliştirirler. Başlangıçta, bebekler nesneleri “palmar kavraması” adı verilen bütün eliyle kavrarlar. İlk yılın sonuna doğru, bebekler “kıskaç kavraması” olarak adlandırılan bir şekilde küçük nesneleri başparmakları ve işaret parmaklarıyla kavrayabilirler. Kavrama sistemleri çok esnektir. Nesnenin boyutuna şekline ve dokusuna bağlı olarak bir cisim üzerindeki kavramalarını değiştirirler. Bebekler küçük nesneleri başparmakları ve işaret parmağıyla (ve bazen de orta parmaklarıyla) tutarken, büyük nesneleri bir elin tüm parmaklarıyla veya her iki eliyle de tutarlar. Bebeklerin bir nesneye ulaşma ve kavrama becerilerinin başlangıcı önemli bir başarıya işaret etmekte ve bu yaşamın ilk iki yılında daha yetkin hâle gelmektedir. Bir nesneyi elle keşfederken izlemeleri, nesnelerin dokusunu, boyutunu ve sertliğini ayırt etmelerine yardımcı olmaktadır. Bebeklerin ortam içerisinde hareket ederek yer değiştirmeleri, insanların farklı bakış açılarıyla nasıl göründüğünü veya yüzeylerin ağırlıklarını destekleyip desteklemediğini öğretmektedir (Santrock, 2015).
Çocuklar iki yaşına geldiklerinde bir kitabın sayfalarını çevirmek gibi ince motor becerilerindeki gelişmelerde artış görülmektedir. Üç yaşında çocuklar, bir şeyleri yerleştirme ve kullanma konusunda bebeklik döneminden daha olgun bir yetenek gösterirler. Başparmaklarıyla işaret parmağı arasında küçük nesneleri alma kabiliyetine sahip olurlar. Üç yaşındakiler yüksek blok kuleleri inşa edebilir, ancak çoğu zaman bu kuleler tamamen düz bir çizgide bulunmamaktadır. Üç yaşındaki çocuklar basit bir yap-bozla oynadıklarında, parçaları yerleştirmekte oldukça zorlanırlar. Bir parçanın oturduğu yeri fark ettiklerinde bile, parçanın yerleştirilmesinde çok hassas değillerdir. Genellikle parçayı bulunduğu yere zorlamaya çalışırlar veya kuvvetlice vururlar (Santrock, 2015).
Orta ve geç çocukluk yıllarında, sinir sisteminin gelişmesi, bir müzik aletinde zor bir parça çalma, el yazısını geliştirme gibi ince motor becerilerine yansımaktadır. Erkekler genelde büyük kas motor becerilerinde, kızlar küçük kas motor becerilerinde daha iyidir (Santrock, 2015). İnce motor hareketler, genel olarak motor gelişim ile sosyal gelişim gibi diğer gelişim alanlarının da ayrılmaz bir parçasıdır. Örneğin, yazma gibi ince motor becerileri, yazılı fikirleri iletmek için önemlidir. Saçlarını veya dişlerini fırçalamak gibi bakım etkinlikleri ince motor hareketler olarak kabul edilmektedir. Bunun gibi alanlarda ince motor gelişiminde gecikme yaşayan çocuklar, bakımsız ya da dağınık görünebilmekte, bu durum da sosyal ilişkilerini ve çocukların kendilerini nasıl algıladıklarını etkileyebilmektedir (Piek ve ark., 2006).
Öneriler
Okul öncesi dönemdeki çocukların çoğu aktif ve hareketlidirler. Birçok eğitimci, çocukların okul öncesi dönemde yaptığı temel hareketleri otomatik olarak öğrendiklerini, olgunlaşma ile kendiliğinden ortaya çıktığını düşünmektedir. Çocukların büyük çoğunluğu için bu doğru değildir. Çocuklarda temel hareket yeteneklerinin gelişebilmesi için onlara pratik, destekleme ve öğretim konusunda fırsatların sunulması gerekir (Özer ve Özer, 2016). Bu durum da okul öncesi dönemde çocukların kaba ve ince motor becerilerinin gelişmesini amaçlayan eğitim programlarının geliştirilmesi ve uygulanmasının önemini gündeme getirmektedir (Ulutaş ve ark., 2017).
• Özellikle okul öncesi dönemde çocukların kaba ve ince motor becerilerini destekleyen etkinlikleri içeren kitaplar hazırlanabilir.
• Motor Gelişim Eğitim Programı, özellikle okul öncesi ve çocuk gelişimi alanlarında yetişen aday meslek elamanlarının lisans programlarındaki derslere entegre edilerek kullanılabilir.
• Çocuklara daha uzun süreli eğitim verilerek kısa ve uzun süreli eğitimin etkileri karşılaştırılabilir.
Çocuklarda İnce ve Kaba Motor Gelişimi Önerileri
İnce Motor Becerileri
1. Yapıştırmaları şeklin üzerine yapıştırma
Çocuğunuzla sevdiği yapıştırmaları seçin (Seçim yaparken yapıştırmaların büyüklüğünü çocuğunuzun gelişimine göre seçin, yapıştırmaların sabit boyutlarının olması daha uygundur. Daha sonra boş bir kağıda geometrik şekilleri çizin. Çocuğunuzdan çizginin üzerine boşluk kalmadan yapıştırmaları yapıştırmasını isteyin.
2. Yapıştırmaların üzerinden kesme
Yapıştırmaları geometrik şeklin çizgisinin üzerine yapıştırın. Daha sonra çocuğunuzda yapıştırmaların üzerinden geçecek şekilde kesmesini isteyin.
3. Kulak çöpü ile boyama
Buradaki boyama sayfasını bastıktan sonra resim için kullanacağınız akrilik boya renklerine karar verin. Her renk için farklı bir kulak çöpü bulundurun. Çocuğunuzdan kulak çöpünü bir boyaya batırdıktan sonra bir dairenin içine baskı yapmasın isteyin. Burada amaç her daireye bir daire baskısı yapılmasıdır.
4. Hamura çubuk batırma
Çocuğunuzla farklı renklerdeki hamurlarınızı hazırladıktan sonra kulak çöplerini ikiye ayırın. Her kulak çöpünü hamurlarda bulunana bir renge boyayın ve kurumasını bekleyin. Daha sonra çocuğunuzdan kulak çöpü ile aynı renkte olan hamuru bulup üzerine yerleştirmesini isteyin.
5. Süngeçten şönil geçirme
Çocuğunuz için birkaç renk şönil alın ve onların geçebileceği açıklıkta olan süzgeçleri belirleyin. Daha sonra çocuğunuza şönilleri nasıl deliklerden geçirilebildiğini gösterin. Çocuğunuz dilediği deseni bu şekilde yaratabilir.
6. Makarna kolye
Bu etkinliği yapabilmek için kuru makarnaya ve ipe ihtiyacınız var. Çocuğunuza farklı şekillerdeki makarnayı koyduğunuz kaseyi ve ucuna büyük bir düğüm atılmış ipi verin. Çocuğunuz istediği düzende makarnaları kullanarak ipe geçirsin.
7. Ponponları uygun şişeye atma
Birkaç plastik su şişesi alın ve her birine bir renk verin. Renklerin şişenin üzerinde gözükmesi için kartondan şerit keserek yapıştırabilirsiniz. Daha sonra ponponları (dilerseniz orta boy düğme de kullanabilirsiniz) renklerine göre çocuğunuzdan şişelerin içine atmasını isteyin.
8. İp geçirme
Çocuğunuzla bir şekil seçin ve boş bir kağıda onu çizin (örn. araba, tavşan vb.). Daha sonra bu şekli kalınca bir kartona yapıştırın ve çocuğunuzdan boyaması isteyin. Şeklin dış kenarlarına düzenli bir şekilde delgeç yardımı ile delikler açın. Bir ayakkabı bağcığını delikten geçirin ve ucuna düğüm atın. Artık çocuğunuz diğer tüm deliklerden ipi geçirebilir.
9. Kolaj çalışması
Çocuğunuz ile bir boyama sayfası seçin. Daha sonra bu boyama için kullanacağınız renklere karar verin ve el işi kağıtlarını seçin. Sonra el işi kağıtlarını parmaklarınızı kullanarak küçük parçalara ayrın. Tüm renklerden parçalar elde ettikten sonra boyama sayfasının ilk kısmına yapıştırıcı sürün. Bu kısma el işi kağıdı parçalarını yerleştirin.
10. Maşa kullanma
Çocuğunuza uygun plastik veya tahta bir maşa verin ve kasedeki ponponları diğer kaseye koymasını isteyin.
Kaba Motor Becerileri
1. Koşarak Bul ve Yap Oyunu
Seçilen bir kişi, diğerlerine “büyük ağaca koş, banka dokun ve geri gel”, “ağacın etrafında 3 kez koşarak dön” veya “kaydırağa koş, bir kez kay ve geri gel” gibi yönergeler verir. Bu etkinlik sadece çocuğunuzun kaba motor becerisini desteklemek ile kalmaz, işitsel dikkatini ve yönerge izleme becerisini de geliştirir. Evinizde yeterli alan var ise aynı etkinliği evdeki nesnelere göre düzenleyebilirsiniz.
2. Balon Atma Oyunu
Çocuğunuzun sevdiği renklerde birkaç balon şişirin, karşılıklı durarak balonları havadan birbirinize atın. Birbirinize balon atarken zaman zaman birbirine yakınlaşabilir veya uzaklaşabilirsiniz. Balonu havaya atmak için farklı beden parçalarını da kullanabilirsiniz. Örneğin, direkler, kafa vb.
3. Hulahop
Farklı renklerdeki hulahopları yere aralarında boşluklar kalacak şekilde dizin. Daha sonra çocuğunuza “Kırmızı daireye git, bir tavşan gibi zıpla/yılan gibi sürün.” gibi yönergeler verin.
4. Yumurta Yarışı
Plastik yumurtaları bir yemek kaşığına yerleştirin. Oyunun amacı bitiş çizgisine kadar yumurtayı kaşıktan düşürmemek!
5. Ali Diyor ki…
Kaldırma veya boş güvenli bir alana tebeşir ile farklı renklerde numaralar, şekiller, harfler çizin. Çocuğunuza sadece “Ali diyor ki “ile başlayan cümleleri yapmasını hatırlatın. Çocuğunuza” Ali diyor ki 5 rakamının üstüne otur.”, “Ali diyor ki sarı üçgenin üzerinde dur.” gibi yönergeler verin. Çocuğunuza “yeşil daireye git “dediğinizde bu yönergeyi yapmıyor olmalı.
6. Nehirden Atlama
Uygun boş bir alana tebeşir ile paralel iki uzun çizgi çekin. Çocuğunuza bunun nehir olduğunu, diğer tarafa geçmek için nehrin üzerinden atlamanız gerektiğini anlatın. Paralel olan çizgileri çocuğunuzun atlama becerisine göre uzaklaştırabilir/yakınlaştırabilirsiniz.
7. Ayakla Toplama
Çocuğunuz ile çoraplarınızı çıkarın, küçük oyuncakları ayak parmaklarınız ile yakalayıp sepete atın. Sepetinde en fazla oyuncak toplayan kazanır.
Kaynaklar
Bee, H. ve Boyd, D. (2009). The developing child. (12. Bs.). Boston: Allyn and Bacon.
Gallahue, D. L. (1982). Assessing motor development in young children. Studies in Educational Evaluation, 8(3), 247-252. https://doi.org/10.1016/0191-491X(82)90028-1
Guillaume, M. (1999). Socioeconomic and psychosocial conditions of parents and cardiovascular risk factors in their children. Luxemburg: Acta Pediatri.
Kovar, S. K., Combs, C. A., Campbell, K., Napper-Owen, G. ve Worrell, V. J. (2011). Elementary classroom teachers as movement educators. (4. Bs.). New York: McGraw-Hill.
Özer, D. S. ve Özer, M. K. (2016). Çocuklarda motor gelişim. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Payne, V. G. ve Isaacs, L. D. (2016). Human motor development: a lifespan approach. (9. Bs.). New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315213040
Piek, J. P., Baynam, G. B. ve Barrett, N. C. (2006). The relationship between fine and gross motor ability, self-perceptions and self-worth in children and adolescents. Human Movement Science, 25(1), 65–75. https://doi.org/10.1016/j.humov.2005.10.011.
Santrock, J. W. (2015). Children. (13. Bs.). New York: McGraw-Hill Education.
Slentz, K. ve Krogh, S. (2001). Early childhood development and its variations. Routledge.
Ulutaş, A., Demir, E. ve Yayan, E. H. (2017). Motor gelişim eğitim programının 5-6 yaş çocukların kaba ve ince motor becerilerine etkisinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1523-1538. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338846
Vickerman, P. (2006). Teaching physical education to children with special educational needs. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203968116
Bu yeteneklerin olgunlaşarak geliştiği ve çevresel faktörlerden çok az etkilendiğine ilişkin yaygın bir yanılgı bulunmaktadır. Olgunlaşma, temel motor becerilerinin gelişiminde önemli bir rol oynamasına rağmen, tek etki olarak görülmemelidir. Motor gelişim, çocuğun sahip olduğu biyolojik özelliklerden (kalıtım ve olgunlaşma gibi) ve çocuğun yaşadığı çevreden etkilenmektedir. Çevrede bulunan hareket fırsatları (örneğin oyuncaklar, salıncak setleri, tırmanma merdivenler gibi) motor gelişimini etkilemektedir (Kovar ve ark., 2011).
Motor hareketlerin gelişimi, bireyin bedeninin birkaç kısmının birlikte ve uyum içerisinde çalışmasını gerektirmektedir. Söz konusu koordinasyon gelişimi bedensel olgunluğa ve yapılan alıştırmalara göre yetkin hale gelmektedir. Yaşam boyu devam eden psiko-motor gelişimi; fiziksel yapıda, sinir kas işlevlerinde meydana gelen değişiklikleri, motor becerilerin kazanılması, azalması ve dengeye kavuşma sürecini kapsarken; motor beceriler hız, denge, koordinasyon ve kuvvet gibi çeşitli hareket kategorilerinin sınıflandırılması anlamına gelmektedir. Psiko-motor gelişim, fiziksel gelişimi içermekte ve fiziksel gelişimden farklı olarak bilişsel süreçleri de kullanmaktadır (Guillaume, 1999).
Bebeklik Döneminde Motor Beceriler
Motor gelişim üzerinde yoğun çalışmalar gerçekleştirmiş olan Gallahue (1982), motor gelişiminin doğum öncesi süreçte başladığını ve ileri yaşları da kapsayacak şekilde dört dönemden oluşan bir motor gelişim modeli ortaya koymuştur. Bu gelişimsel modelde her dönem kendi içerisinde de farklı aşamalardan oluşmaktadır. Motor gelişimin başlangıcı sayılan ve bebeğin kendini korumasını ve yaşamsal faaliyetlerinde öncü olan reflekslerin yer aldığı “refleksif hareketler dönemi” yer almaktadır. Refleksif hareketler dönemi 0-1 yaş arasını kapsamakta ve kendi içerisinde uterus içi gelişimden ilk dört ay ve dört aydan bir yaşına kadarki süreyi içeren iki aşamada gerçekleşmektedir. Bu dönemde ortaya çıkan hareketler, bebeğin ilk motor hareketleri ve ilk bilgi edinme kaynakları olarak kabul edilmektedir. Refleksif hareketler döneminin ardından “ilkel hareketler dönemi” gelmektedir. İlkel hareketler dönemi 0-2 yaşlar arasında ortaya çıkan ilk istemli hareketler olarak kabul edilmektedir. Söz konusu hareketler, oturma, emekleme ve ayakta durabilme gibi becerilerdir. Yaşamın ikinci yılından yedi yaşına kadar olan devrede çocuklar temel becerileri kazanmaktadırlar. Bu temel beceriler koşma, sıçrama, sekme, atlama, yakalama, fırlatma, tekme atma gibi hareketlerdir. Bu beceriler tüm çocuklarda bulunan ortak özellikler ve yaşam için gerekli beceriler olduğundan “temel hareketler dönemi” olarak adlandırılmaktadır. İlkel hareketler döneminden sonra temel beceriler kaba bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Çocuklar kendi bedenlerinin hareket yeteneklerini anlamak ve bunları denemek için çaba gösterirler. Daha sonra daha uyumlu ve kontrollü olurlar. Zaman içinde çocuklar mekanik yönden etkili, uyumlu ve kontrollü bir hareket repertuarına sahip olurlar. İlk beş yılda çocuklar büyük kaslarla ilgili kaba hareketlerin kontrolünü kazanırlar. Beşinci yıldan sonra ise kavrama, fırlatma, yakalama, yazma ve alet kullanma gibi küçük kaslarla ilgili ince hareketlerin koordinasyonu önem kazanır. 2-7 yaş arasında çocuklar, tüm temel lokomotor becerilerini (yer değiştirme becerileri) geliştirirler. Örneğin, altı yaşına geldiğinde çoğu çocuk koşabilir, zıplayabilir, hoplayabilir, atlayabilir, fırlatabilir, tırmanabilir, yakalayabilir, tekmeleyebilir, kıyafetlerini giyebilir. Günlük manipülasyon becerilerini gerçekleştirebilir (Vickerman, 2006). Bu dönem olgunlaşmaya bağlı olarak ortaya çıkışı önceden kestirilebilen bir sırayı takip etmektedir. Gelişimsel olarak normal süreç ve koşullarda bu sıra değişmemekte ancak, bireysel farklılıklar bağlamında kalıtım ve çevre etkileri düşünüldüğünde bu sıranın ortaya çıkış zamanı, hızları çocuklar arasında farklılık göstermektedir. Motor gelişim sürecinde olgunlaşmanın etkisiyle gittikçe daha iyi bir özellik kazanma durumu ortaya çıkmaktadır (Gallahue, 1982).
İlk bir yıl içerisindeki motor becerilerdeki gelişim, bebeklerin bağımsız bir şekilde hareket etmelerini sağlar. Çevrelerini daha kapsamlı bir şekilde keşfetmelerini ve çevresindekilerle daha kolay etkileşime girmelerini kolaylaştırır. Yaşamın ikinci yılında, küçük çocuklar motorik olarak yetenekli ve hareketli hâle gelmektedir. İkinci yıldaki motor aktiviteler çocuğun motor becerilerinin gelişimi için hayati öneme sahiptir. 13 ile 18 ay arasında, bebekler ipe tutturulmuş bir oyuncağı çekebilir, ellerini ve bacaklarını kullanarak birkaç adım atarak merdivenden çıkabilirler. 18 ila 24 ay boyunca küçük çocuklar, hızlı bir şekilde yürüyebilir veya kısa bir mesafe boyunca dik bir şekilde koşabilirler. Zemindeki nesnelerle oynarken ayaklarının üzerinde çömelme pozisyonunda kendini dengeleyebilir, dengesini kaybetmeden geriye doğru yürüyebilirler. Ayakta dururken düşmeden topu tekmeleyebilir, ayakta top atabilir ve yerinde zıplayabilirler (Santrock, 2015).
Bebeklik döneminde motor becerilerin sürekli tekrarı gözlenmektedir. Bebekler, defalarca ve ritmik bir şekilde tekmeler, el sallar, zıplar, vurur, sürtünür, tırmalar ve sallanırlar. Bu yinelenen hareket örüntüleri, özellikle 6 ya da 7 aylık dolduklarında öne çıkmaktadır. Ancak bu davranışların bazı özellikleri, özellikle de parmak hareketleri ve tekmeleme ilk haftalarda bile görülebilen hareketlerdir. Bu hareketler bütünüyle istemli ya da koordinasyonlu hareketler olmamakla birlikte tamamen rastgele oldukları da söylenememektedir (Bee ve Boyd, 2009).
Kaba Motor Becerileri
Büyük kas motor becerileri aynı zamanda kaba motor becerileri olarak da adlandırılmaktadır. Büyük hareketler öncelikle büyük kaslar veya kas grupları tarafından kontrol edilmektedir. Örneğin büyük bir kas grubu, üst bacakta yer almaktadır. Bu kaslar yürüme, koşma ve atlama gibi bir dizi hareketin üretilmesinde bir bütündür. Kaba motor becerileri, kolları hareket ettirmek ve yürümek gibi büyük kas aktivitelerini içeren becerilerdir. Bu beceriler, ince motor becerilere göre daha erken gelişmektedir. Bebeklik döneminde geliştirilen temel kaba motor beceriler bedenin genel duruş ve yürüyüş kontrolünü içermektedir. Bebeklerin dik bir şekilde yürümesi için, hem bir bacakları üzerinde dengede durabilmeleri, hem de diğeri öne doğru sallanırken ağırlığı bir bacağından diğerine kaydırabilmeleri gerekmektedir. Erken çocukluk döneminde ise, yürüme, koşma, sallanma, dönme, yuvarlanma, zıplama gibi hareketler büyük kas becerilerine örnek verilebilmektedir. Bu bağlamda altı yaşındaki çocuklar gayet becerikli bir şekilde koşar, atlar, zıplar, sıçrar ve tırmanırlar. Birçoğu iki tekerlekli bisiklete binebilmektedir. Diğer taraftan bu yaştaki çocuklar henüz bir kurşun kalem ya da boya kalemini kullanma, doğru bir şekilde tutma, makasla düzgün bir şekilde kesme becerisine tam olarak sahip değillerdir. Bu tür materyaller kullanırken bütün bedenleri işin içerisine girmekte, yazı yazarken ya da bir şeyi keserken dilleri hareket etmekte, kolun tamamını ve sırtını devreye sokmaktadır (Bee ve Boyd, 2009; Payne ve Isaacs, 2016; Santrock, 2015).
Orta ve geç çocukluk yıllarında, motor gelişim çok daha düzgün ve daha koordineli hâle gelir. Çocuklar vücutları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olurlar. Daha uzun süre oturabilirler. Yaşamları fiziksel aktivite ile doldurulmalıdır. Bu dönemde tenis topuna vurma, ip atlama, denge tahtası üzerinde dengede durma gibi büyük kas becerileri oldukça gelişmiştir (Santrock, 2015; Slentz ve Krogh, 2001).
Kaydıraklar, merdivenler, salıncaklar, denge çubukları, tırmanma yapıları, üç tekerlekli bisikletler ve toplar gibi hareket etkinliği materyalleri, hareket etkinliğinin ilgi çekiciliğini yansıtmaktadır. Bu materyaller çocuklara eğlenme imkânı sunar. Aynı zamanda kaba motor alanındaki becerilerin geliştirilmesini teşvik etmektedir (Slentz ve Krogh, 2001).
Üç yaşındaki çocuklar bu dönemde temel hareketlerde uzmanlaşmak için çaba sarf etmektedir. Atlama, atma ve yakalama gibi belirli motor becerileri gözlemlemekte ve taklit etmeye çalışmaktadır. Bu dönemdeki çocukların birçoğu bir yetişkininin yardım ve denetimine gereksinim duysa da beş yaşında çoğu çocuk oldukça bağımsız bir şekilde hareket edebilmektedir. 4-5 yaşlarında top atma, tutma, tutunarak sallanma ve benzeri hareketleri düzgün ve ritmik şekilde yapabilir. Çocuklar 5-6 yaşlarına geldiklerinde atlama, tırmanma, kayma, sallanma, takla atma oyunlarında başarılıdırlar. Hareket etkinlikleriyle ilgili deneyim ve uygulama fırsatları okul öncesi dönemdeki çocuklar için büyük motor gelişiminin önemli bir unsurudur (Slentz ve Krogh, 2001).
Temel motor becerilerini geliştiremeyen çocuklar için uzun vadeli olumsuz etkiler olabilmektedir. Bu çocuklar, okul yıllarında ve yetişkinliklerinde grup oyunlarına veya sporlara katılım gösterememektedir. Bununla birlikte, motor becerilerin olumlu gelişmesi, oyunlara ve spora katılımın yanı sıra farklı faydalara sahiptir. Motor becerileri geliştirmek, küçük çocukların hareket gereksinimlerini ve isteklerini karşılamakta, egzersizlerin gerçekleştirilmesi kasların gelişmesine yardımcı olmakta, kalbi güçlendirmekte, aerobik kapasiteyi artırmaktadır (Santrock, 2015).
İnce Motor Becerileri
İnce motor becerileri, küçük kaslar veya kas grupları tarafından yönetilmektedir. Ellerle yapılan birçok hareket ince hareketler olarak kabul edilmektedir çünkü parmaklar, el ve ön kolda yer alan daha ince kaslar, parmak ve el hareketinin üretimi için önemlidir. Bu nedenle, çizim, dikme, yazma veya müzik aleti çalma gibi hareketler ince hareketlerdir (Payne ve Isaacs, 2016). Bir oyuncağı tutmak, kaşık kullanmak, bir gömleği iliklemek ya da el becerisi gerektiren herhangi bir şeyi başarmak, küçük kas becerilerini göstermektedir (Santrock, 2015).
Bebekler doğumda ince motor becerileri üzerinde herhangi bir kontrole sahip değildir, ancak yeni doğanlar iyi koordine edilecek kol, el ve parmak hareketleri yapabilecek birçok bileşene sahiptir. Bebekler iki tür kavrama geliştirerek nesneleri kavrama yeteneklerini geliştirirler. Başlangıçta, bebekler nesneleri “palmar kavraması” adı verilen bütün eliyle kavrarlar. İlk yılın sonuna doğru, bebekler “kıskaç kavraması” olarak adlandırılan bir şekilde küçük nesneleri başparmakları ve işaret parmaklarıyla kavrayabilirler. Kavrama sistemleri çok esnektir. Nesnenin boyutuna şekline ve dokusuna bağlı olarak bir cisim üzerindeki kavramalarını değiştirirler. Bebekler küçük nesneleri başparmakları ve işaret parmağıyla (ve bazen de orta parmaklarıyla) tutarken, büyük nesneleri bir elin tüm parmaklarıyla veya her iki eliyle de tutarlar. Bebeklerin bir nesneye ulaşma ve kavrama becerilerinin başlangıcı önemli bir başarıya işaret etmekte ve bu yaşamın ilk iki yılında daha yetkin hâle gelmektedir. Bir nesneyi elle keşfederken izlemeleri, nesnelerin dokusunu, boyutunu ve sertliğini ayırt etmelerine yardımcı olmaktadır. Bebeklerin ortam içerisinde hareket ederek yer değiştirmeleri, insanların farklı bakış açılarıyla nasıl göründüğünü veya yüzeylerin ağırlıklarını destekleyip desteklemediğini öğretmektedir (Santrock, 2015).
Çocuklar iki yaşına geldiklerinde bir kitabın sayfalarını çevirmek gibi ince motor becerilerindeki gelişmelerde artış görülmektedir. Üç yaşında çocuklar, bir şeyleri yerleştirme ve kullanma konusunda bebeklik döneminden daha olgun bir yetenek gösterirler. Başparmaklarıyla işaret parmağı arasında küçük nesneleri alma kabiliyetine sahip olurlar. Üç yaşındakiler yüksek blok kuleleri inşa edebilir, ancak çoğu zaman bu kuleler tamamen düz bir çizgide bulunmamaktadır. Üç yaşındaki çocuklar basit bir yap-bozla oynadıklarında, parçaları yerleştirmekte oldukça zorlanırlar. Bir parçanın oturduğu yeri fark ettiklerinde bile, parçanın yerleştirilmesinde çok hassas değillerdir. Genellikle parçayı bulunduğu yere zorlamaya çalışırlar veya kuvvetlice vururlar (Santrock, 2015).
Orta ve geç çocukluk yıllarında, sinir sisteminin gelişmesi, bir müzik aletinde zor bir parça çalma, el yazısını geliştirme gibi ince motor becerilerine yansımaktadır. Erkekler genelde büyük kas motor becerilerinde, kızlar küçük kas motor becerilerinde daha iyidir (Santrock, 2015). İnce motor hareketler, genel olarak motor gelişim ile sosyal gelişim gibi diğer gelişim alanlarının da ayrılmaz bir parçasıdır. Örneğin, yazma gibi ince motor becerileri, yazılı fikirleri iletmek için önemlidir. Saçlarını veya dişlerini fırçalamak gibi bakım etkinlikleri ince motor hareketler olarak kabul edilmektedir. Bunun gibi alanlarda ince motor gelişiminde gecikme yaşayan çocuklar, bakımsız ya da dağınık görünebilmekte, bu durum da sosyal ilişkilerini ve çocukların kendilerini nasıl algıladıklarını etkileyebilmektedir (Piek ve ark., 2006).
Öneriler
Okul öncesi dönemdeki çocukların çoğu aktif ve hareketlidirler. Birçok eğitimci, çocukların okul öncesi dönemde yaptığı temel hareketleri otomatik olarak öğrendiklerini, olgunlaşma ile kendiliğinden ortaya çıktığını düşünmektedir. Çocukların büyük çoğunluğu için bu doğru değildir. Çocuklarda temel hareket yeteneklerinin gelişebilmesi için onlara pratik, destekleme ve öğretim konusunda fırsatların sunulması gerekir (Özer ve Özer, 2016). Bu durum da okul öncesi dönemde çocukların kaba ve ince motor becerilerinin gelişmesini amaçlayan eğitim programlarının geliştirilmesi ve uygulanmasının önemini gündeme getirmektedir (Ulutaş ve ark., 2017).
• Özellikle okul öncesi dönemde çocukların kaba ve ince motor becerilerini destekleyen etkinlikleri içeren kitaplar hazırlanabilir.
• Motor Gelişim Eğitim Programı, özellikle okul öncesi ve çocuk gelişimi alanlarında yetişen aday meslek elamanlarının lisans programlarındaki derslere entegre edilerek kullanılabilir.
• Çocuklara daha uzun süreli eğitim verilerek kısa ve uzun süreli eğitimin etkileri karşılaştırılabilir.
Çocuklarda İnce ve Kaba Motor Gelişimi Önerileri
İnce Motor Becerileri
1. Yapıştırmaları şeklin üzerine yapıştırma
Çocuğunuzla sevdiği yapıştırmaları seçin (Seçim yaparken yapıştırmaların büyüklüğünü çocuğunuzun gelişimine göre seçin, yapıştırmaların sabit boyutlarının olması daha uygundur. Daha sonra boş bir kağıda geometrik şekilleri çizin. Çocuğunuzdan çizginin üzerine boşluk kalmadan yapıştırmaları yapıştırmasını isteyin.
2. Yapıştırmaların üzerinden kesme
Yapıştırmaları geometrik şeklin çizgisinin üzerine yapıştırın. Daha sonra çocuğunuzda yapıştırmaların üzerinden geçecek şekilde kesmesini isteyin.
3. Kulak çöpü ile boyama
Buradaki boyama sayfasını bastıktan sonra resim için kullanacağınız akrilik boya renklerine karar verin. Her renk için farklı bir kulak çöpü bulundurun. Çocuğunuzdan kulak çöpünü bir boyaya batırdıktan sonra bir dairenin içine baskı yapmasın isteyin. Burada amaç her daireye bir daire baskısı yapılmasıdır.
4. Hamura çubuk batırma
Çocuğunuzla farklı renklerdeki hamurlarınızı hazırladıktan sonra kulak çöplerini ikiye ayırın. Her kulak çöpünü hamurlarda bulunana bir renge boyayın ve kurumasını bekleyin. Daha sonra çocuğunuzdan kulak çöpü ile aynı renkte olan hamuru bulup üzerine yerleştirmesini isteyin.
5. Süngeçten şönil geçirme
Çocuğunuz için birkaç renk şönil alın ve onların geçebileceği açıklıkta olan süzgeçleri belirleyin. Daha sonra çocuğunuza şönilleri nasıl deliklerden geçirilebildiğini gösterin. Çocuğunuz dilediği deseni bu şekilde yaratabilir.
6. Makarna kolye
Bu etkinliği yapabilmek için kuru makarnaya ve ipe ihtiyacınız var. Çocuğunuza farklı şekillerdeki makarnayı koyduğunuz kaseyi ve ucuna büyük bir düğüm atılmış ipi verin. Çocuğunuz istediği düzende makarnaları kullanarak ipe geçirsin.
7. Ponponları uygun şişeye atma
Birkaç plastik su şişesi alın ve her birine bir renk verin. Renklerin şişenin üzerinde gözükmesi için kartondan şerit keserek yapıştırabilirsiniz. Daha sonra ponponları (dilerseniz orta boy düğme de kullanabilirsiniz) renklerine göre çocuğunuzdan şişelerin içine atmasını isteyin.
8. İp geçirme
Çocuğunuzla bir şekil seçin ve boş bir kağıda onu çizin (örn. araba, tavşan vb.). Daha sonra bu şekli kalınca bir kartona yapıştırın ve çocuğunuzdan boyaması isteyin. Şeklin dış kenarlarına düzenli bir şekilde delgeç yardımı ile delikler açın. Bir ayakkabı bağcığını delikten geçirin ve ucuna düğüm atın. Artık çocuğunuz diğer tüm deliklerden ipi geçirebilir.
9. Kolaj çalışması
Çocuğunuz ile bir boyama sayfası seçin. Daha sonra bu boyama için kullanacağınız renklere karar verin ve el işi kağıtlarını seçin. Sonra el işi kağıtlarını parmaklarınızı kullanarak küçük parçalara ayrın. Tüm renklerden parçalar elde ettikten sonra boyama sayfasının ilk kısmına yapıştırıcı sürün. Bu kısma el işi kağıdı parçalarını yerleştirin.
10. Maşa kullanma
Çocuğunuza uygun plastik veya tahta bir maşa verin ve kasedeki ponponları diğer kaseye koymasını isteyin.
Kaba Motor Becerileri
1. Koşarak Bul ve Yap Oyunu
Seçilen bir kişi, diğerlerine “büyük ağaca koş, banka dokun ve geri gel”, “ağacın etrafında 3 kez koşarak dön” veya “kaydırağa koş, bir kez kay ve geri gel” gibi yönergeler verir. Bu etkinlik sadece çocuğunuzun kaba motor becerisini desteklemek ile kalmaz, işitsel dikkatini ve yönerge izleme becerisini de geliştirir. Evinizde yeterli alan var ise aynı etkinliği evdeki nesnelere göre düzenleyebilirsiniz.
2. Balon Atma Oyunu
Çocuğunuzun sevdiği renklerde birkaç balon şişirin, karşılıklı durarak balonları havadan birbirinize atın. Birbirinize balon atarken zaman zaman birbirine yakınlaşabilir veya uzaklaşabilirsiniz. Balonu havaya atmak için farklı beden parçalarını da kullanabilirsiniz. Örneğin, direkler, kafa vb.
3. Hulahop
Farklı renklerdeki hulahopları yere aralarında boşluklar kalacak şekilde dizin. Daha sonra çocuğunuza “Kırmızı daireye git, bir tavşan gibi zıpla/yılan gibi sürün.” gibi yönergeler verin.
4. Yumurta Yarışı
Plastik yumurtaları bir yemek kaşığına yerleştirin. Oyunun amacı bitiş çizgisine kadar yumurtayı kaşıktan düşürmemek!
5. Ali Diyor ki…
Kaldırma veya boş güvenli bir alana tebeşir ile farklı renklerde numaralar, şekiller, harfler çizin. Çocuğunuza sadece “Ali diyor ki “ile başlayan cümleleri yapmasını hatırlatın. Çocuğunuza” Ali diyor ki 5 rakamının üstüne otur.”, “Ali diyor ki sarı üçgenin üzerinde dur.” gibi yönergeler verin. Çocuğunuza “yeşil daireye git “dediğinizde bu yönergeyi yapmıyor olmalı.
6. Nehirden Atlama
Uygun boş bir alana tebeşir ile paralel iki uzun çizgi çekin. Çocuğunuza bunun nehir olduğunu, diğer tarafa geçmek için nehrin üzerinden atlamanız gerektiğini anlatın. Paralel olan çizgileri çocuğunuzun atlama becerisine göre uzaklaştırabilir/yakınlaştırabilirsiniz.
7. Ayakla Toplama
Çocuğunuz ile çoraplarınızı çıkarın, küçük oyuncakları ayak parmaklarınız ile yakalayıp sepete atın. Sepetinde en fazla oyuncak toplayan kazanır.
Kaynaklar
Bee, H. ve Boyd, D. (2009). The developing child. (12. Bs.). Boston: Allyn and Bacon.
Gallahue, D. L. (1982). Assessing motor development in young children. Studies in Educational Evaluation, 8(3), 247-252. https://doi.org/10.1016/0191-491X(82)90028-1
Guillaume, M. (1999). Socioeconomic and psychosocial conditions of parents and cardiovascular risk factors in their children. Luxemburg: Acta Pediatri.
Kovar, S. K., Combs, C. A., Campbell, K., Napper-Owen, G. ve Worrell, V. J. (2011). Elementary classroom teachers as movement educators. (4. Bs.). New York: McGraw-Hill.
Özer, D. S. ve Özer, M. K. (2016). Çocuklarda motor gelişim. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Payne, V. G. ve Isaacs, L. D. (2016). Human motor development: a lifespan approach. (9. Bs.). New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315213040
Piek, J. P., Baynam, G. B. ve Barrett, N. C. (2006). The relationship between fine and gross motor ability, self-perceptions and self-worth in children and adolescents. Human Movement Science, 25(1), 65–75. https://doi.org/10.1016/j.humov.2005.10.011.
Santrock, J. W. (2015). Children. (13. Bs.). New York: McGraw-Hill Education.
Slentz, K. ve Krogh, S. (2001). Early childhood development and its variations. Routledge.
Ulutaş, A., Demir, E. ve Yayan, E. H. (2017). Motor gelişim eğitim programının 5-6 yaş çocukların kaba ve ince motor becerilerine etkisinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1523-1538. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338846
Vickerman, P. (2006). Teaching physical education to children with special educational needs. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203968116
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda İnce ve Kaba Motor Gelişim Dönemleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Burcu BÜGE'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Burcu BÜGE'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
çocuklarda motor gelişim dönemleri, 5 6 yaş ince motor becerileri, ince motor beceriler, 3 yaş kaba motor becerileri, motor gelişim özellikleri, kaba motor becerileri, 3-4 yaş motor gelişim özellikleri, 10 yaş ince motor becerileri, kaba motor becerileri etkinlikleri, çocuk gelişimi, ince motor, kaba motor
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
