Ana Baba Tutumları ve Çocuk Gelişimi
İnsan ilişkileri içinde en uzun ömürlü ve en önemli etkileri olanı hiç kuşkusuz ana-baba ile çocuklar arasında olan ilişkilerdir. Aslında bir çocuğun yetişmesinden, başarı ya da başarısızlıklarından yalnızca veya yüzde yüz ana-babayı sorumlu tutmak doğru değildir. Çünkü çocuk, yalnızca ana-babasının, aile eğitiminin etkisi altında kalmış olsaydı, bir ailedeki tüm çocukların, birçok özellikleri yönünden birbirlerinin aynı olmaları gerekirdi. Her çocuk ailenin bir parçasıdır, fakat onun yetişmesi ve gelişmesinde okulun ve en geniş anlamda toplumunda sorumlulukları, katkıları vardır. Aile de, çocukların yetişmesi sırasında onlara rehberlik ve yardımda bulunan kurumlardan birisidir. Fakat en önemlisidir. Bununla birlikte ana-babaları tarafından gerçekten seçilip sayıldıklarına inanan çocuklar, davranışlarında daha bağımsız ve kendilerine daha çok güvenen insanlar durumuna gelmektedirler. Bu ana-babalar genellikle ailedeki kurallar üzerine konuşulmasına izin verir ya da çocuğu bu konuda destekler. Çocuğun kabul edilmeyen davranışlarının nedenleri olumlu bir şekilde açıklanır. Bir çok davranış hoş görülür. (Wihirter-Voltan Acar, 1998)
Anne-babanın çocuklarına karşı hoşgörü sahibi olmaları çocukların bazı kısıtlamalar dışında arzularını diledikleri biçimde gerçekleştirmelerine izin vermeleri anlamına gelir. Böyle durumlarda birey evine dönük bir birey olur. Eğer anne-babanın hoşgörüsü normal bir düzeydeyse, çocuğun kendine güvenen, geliştirici, toplumsal bir birey olmasına yardım eder. (Yavuzer, 1996)
Bu ana-babalar çocuklarına deneme ve yanılma payı bırakırlar. Çocuğu buyruklarla değil yol göstererek ve uyararak eğitirler.ço0cuğun kişiliğine saygı gösterirler. Çocuktan yaşından olgun davranış beklemezler. Ana-baba bağımsız davranması için çocuğu destekler. Ana-baba serbestlik tanıyarak, çocuklarının belli davranışları yapmada ve yeteneklerine uygun kararlar vermesinde yardımcı olurlar.
Kabul Edici Ana Baba Tutumu
Anne-babanın kabulü, çocuğun sevgi ve sevecenlikle ele alınması biçiminde karakterize edilir.
Kabul eden ana-baba, çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak,onun yeteneklerini geliştirecek ortam hazırlar. Kabul edilen çocuk, genellikle toplumsallaşmış, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir. (Kulaksızoğlu, 1998).
Koruyucu Ana Baba Tutumları
Bu ana-babalar birçok kural koymakla birlikte destek de getirirler. Ancak, bunu yaparken ana-babalar da uygun olmayan bir duygusal kalıtım ve kaygı görülür. Bu ana-babalar düşman bir çevreye karşı çocuklarını koruyan ana-babalar olarak tanımlanır. (Whirter-Voltan-Acar, 1998).
Kimi ebeveynlerde çocuklarına adım başı karışırlar; arkadaşlarını kendi seçer. Kiminle oynayıp oynamayacağını belirler, sık sık öğütler verir. Arkadaşlarından gelecek tehlikeleri abartır. Onlara karşı kuşkulu davranmayı ve güvenmemeyi aşılar.
Koruyucu tutuma sahip ana-babaların anne-babaların çocukları, çoğu kez kaygılı olduklarından kurallara harfiyen uyarlar. Utangaç, bağımlı, içine kapanık olurlar. (Whirter-Voltan Acar, 1998).
Koruyucu ana baba tutumunun yanı sıra belirli bazı yanlış otorite şekilleri de vardır..
Babacanca Otorite:
Bu durumda da söyleneni yapmaları gösterilen sevgiye bağlıdır. Fakat bu sevgiyi öpücükler, şefkat yerine tatlılık, anne-babanın iyiliği, hoşgörülü oluşları doğurur. Her şeye izin verilir. Cimri değildirler, önemli olan her şeyin yolunda gitmesidir. Böyle bir ailede çocuklar anne babayı yönlendirmeye çalışırlar.
Dostça Otorite:
Çoğunlukla çocukların doğumundan önce anne baba aralarında anlaşmaya varırlar. Çocuklarıyla dost olmaya kara verirler. Bu çok olumlu bir karardır. Baba ile erkek çocuk, anne ile de kız çocuk arkadaş olabilirler. Böyle bir ilişkinin kurulması da gerekir. Ancak bu ilişkide aşırılığa kaçılırsa eğitim durur ya da ters yönde bir gelişme gösterir. O zaman çocuklar anne-babayı eğitirler.
Yozlaştırıcı Otorite:
Karakter bozucu, kötü bir otorite türüdür. Çocuğun söylenileni yapması için hediyeler alınır. Ödün verilir. Ana-baba rahatça; “Eğer saygılı olursan sana iyi bir oyuncak alacağım, saygılı olursan sirke gideriz” der. Aile içinde bir takım primler verilmesi doğaldır. Fakat söyleneni yapması karşılığında ödün vermemeli, ya da yinelenmemelidir.(Makarenko, 1992;50)
Ezici Otorite:
En zarar verici olmasa bile en ürkütücü olanıdır. Çoğunlukla babalar bu durumun sıkıntısını duyarlar. Evde, baba her zaman öfkeli olursa en küçük bir suç sayılacak davranış karşısında gürlerse, haklı ya da haksız her olay karşısında kaba kuvvet kullanırsa, her soruya tepeden inme yanıt verirse, çocuğun her hatasını cezalandırırsa, ezici bir otorite söz konusudur. Babanın sebep olduğu bu korku ortamı tüm aileyi, çocukları, anneyi dehşet içinde bırakır hem çocukları aşırı korku içinde bıraktığı, hem de anneyi hizmetçiden farksız bir duruma düşürdüğü için zararlıdır.
Mesafeli otorite:
Çocukların saygı göstermeleri için, onlara arada sırada konuşulmasına belirli bir mesafenin bırakılmasına, buyruk verir gibi konuşulmasına inanan bir çok ana-baba vardır. Bu tür otorite yaşlı bazı aydın kişilerce benimsenmiştir.
Gurura Dayalı Otorite:
Bir tür mesafeli otorite olarak değerlendirilir. Her insanın birtakım değerleri vardır. Fakat bunların daha değerli ve önemli olduklarını sanırlar. Bu gururlarını çocuklarına da belli ederler. Değerlerinden övgüyle söz ederler. Başkalarına tepeden bakarlar. Çoğunlukla babalarının etkisinde kalan çocukların da bu övünme havasına girdikleri görülür.
Bilgiççe Otorite:
Böyle bir durumda anne-baba çocuklarla daha çok ilgilenseler, eğitimleriyle ilgili olarak daha yoğun bir çabanın içine girseler bile bürokratlıktan kurtulamazlar. Sözcüklerin kutsal olduğuna, çocuklarının kendilerini dinlerken titremeleri gerektiğine inanırlar. Soğuk bir tavır takınarak isteklerini iletirler. Bunların kanun gibi geçerli olduğuna inanmışlardır.
Eğitim Yoluyla Otorite:
Böyle bir durumda ana-baba sonu gelmeyen bir takım tumturaklı ve açıklayıcı konuşmalarla çocuğun yaşamını tam anlamıyla zehir ederler. Birkaç kelime ile gönül alıcı bir şekilde söyleyeceklerine anne ya da baba çocuğu karşısına oturtur, sıkıcı ve uyutucu bir konuşma yapar, söz konusu kişiler görkemli konuşmalarının pedagojik içerikle dolu olduğunu sanırlar. Böyle bir ailede ve neşesiz olurlar. Anne-baba bilge görünmek istedikleri ölçüde çocuktan uzaklaşırlar.
Sevgiye Dayalı Otorite:
Toplumumuzdaki hatalı otoritenin en yaygın biçimini oluşturur. Birçok anne-baba buna inanmıştır. Çocukların her denileni yapmaları, anne-babalarını sevmeleri, bu sevginin hak edilmesi için baba sevgisinin gösterilmesi gerekmektedir. Sevgiyi yansıtan sözcükler, öpücükler, okşamalar, sevgisel yaklaşımlar çocuktan esirgenmez. Eğer çocuk denileni yapmazsa hemen; “Yoksa anneni-babanı sevmiyor musun?” denir. Anne-baba çocuklarının gözlerinin içine bakarlar, sevgi ve şefkat göstermelerini isterler..(Makarenko, 1992;50)
Aile kurumu, çocuğa alacağı kavramları seçerek vermekte, onları yorumlamakta ve sonucu değerlendirmektedir. Bu seçici ve değerlendirici süreç, çocukla kişisel ve sosyal davranışlarla ilgili değer duygusunun gelişmesiyle sonuçlanmaktadır. Hiç kuşkusuz çocuğun bulunduğu kültür çevresi içinde yer alan ve onu etkileyecek olan gelenek ve kurallar vardır. Ancak yargıların oluştuğu tercihlerin yapıldığı ya da en azından etkilendiği yer ailedir. (Onur, 1997) Kişiliğin gelişmesi bir dizi tercihin geliştirilmesiyle olanaklıdır. Bu tercihler bireyin değerlerini temsil eder ve geniş ölçüde ailenin koşullandırılmasının bir sonucudur. Çocuğun yetiştiği ailenin yapısı, genişliği, ekonomik ve kültürel düzeyi onun ilk sosyal deneyimlerini, dolayısıyla duygusal ve toplumsal gelişimini etkileyecektir.
Anne-babanın çocuklarına karşı hoşgörü sahibi olmaları çocukların bazı kısıtlamalar dışında arzularını diledikleri biçimde gerçekleştirmelerine izin vermeleri anlamına gelir. Böyle durumlarda birey evine dönük bir birey olur. Eğer anne-babanın hoşgörüsü normal bir düzeydeyse, çocuğun kendine güvenen, geliştirici, toplumsal bir birey olmasına yardım eder. (Yavuzer, 1996)
Bu ana-babalar çocuklarına deneme ve yanılma payı bırakırlar. Çocuğu buyruklarla değil yol göstererek ve uyararak eğitirler.ço0cuğun kişiliğine saygı gösterirler. Çocuktan yaşından olgun davranış beklemezler. Ana-baba bağımsız davranması için çocuğu destekler. Ana-baba serbestlik tanıyarak, çocuklarının belli davranışları yapmada ve yeteneklerine uygun kararlar vermesinde yardımcı olurlar.
Kabul Edici Ana Baba Tutumu
Anne-babanın kabulü, çocuğun sevgi ve sevecenlikle ele alınması biçiminde karakterize edilir.
Kabul eden ana-baba, çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak,onun yeteneklerini geliştirecek ortam hazırlar. Kabul edilen çocuk, genellikle toplumsallaşmış, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir. (Kulaksızoğlu, 1998).
Koruyucu Ana Baba Tutumları
Bu ana-babalar birçok kural koymakla birlikte destek de getirirler. Ancak, bunu yaparken ana-babalar da uygun olmayan bir duygusal kalıtım ve kaygı görülür. Bu ana-babalar düşman bir çevreye karşı çocuklarını koruyan ana-babalar olarak tanımlanır. (Whirter-Voltan-Acar, 1998).
Kimi ebeveynlerde çocuklarına adım başı karışırlar; arkadaşlarını kendi seçer. Kiminle oynayıp oynamayacağını belirler, sık sık öğütler verir. Arkadaşlarından gelecek tehlikeleri abartır. Onlara karşı kuşkulu davranmayı ve güvenmemeyi aşılar.
Koruyucu tutuma sahip ana-babaların anne-babaların çocukları, çoğu kez kaygılı olduklarından kurallara harfiyen uyarlar. Utangaç, bağımlı, içine kapanık olurlar. (Whirter-Voltan Acar, 1998).
Koruyucu ana baba tutumunun yanı sıra belirli bazı yanlış otorite şekilleri de vardır..
Babacanca Otorite:
Bu durumda da söyleneni yapmaları gösterilen sevgiye bağlıdır. Fakat bu sevgiyi öpücükler, şefkat yerine tatlılık, anne-babanın iyiliği, hoşgörülü oluşları doğurur. Her şeye izin verilir. Cimri değildirler, önemli olan her şeyin yolunda gitmesidir. Böyle bir ailede çocuklar anne babayı yönlendirmeye çalışırlar.
Dostça Otorite:
Çoğunlukla çocukların doğumundan önce anne baba aralarında anlaşmaya varırlar. Çocuklarıyla dost olmaya kara verirler. Bu çok olumlu bir karardır. Baba ile erkek çocuk, anne ile de kız çocuk arkadaş olabilirler. Böyle bir ilişkinin kurulması da gerekir. Ancak bu ilişkide aşırılığa kaçılırsa eğitim durur ya da ters yönde bir gelişme gösterir. O zaman çocuklar anne-babayı eğitirler.
Yozlaştırıcı Otorite:
Karakter bozucu, kötü bir otorite türüdür. Çocuğun söylenileni yapması için hediyeler alınır. Ödün verilir. Ana-baba rahatça; “Eğer saygılı olursan sana iyi bir oyuncak alacağım, saygılı olursan sirke gideriz” der. Aile içinde bir takım primler verilmesi doğaldır. Fakat söyleneni yapması karşılığında ödün vermemeli, ya da yinelenmemelidir.(Makarenko, 1992;50)
Ezici Otorite:
En zarar verici olmasa bile en ürkütücü olanıdır. Çoğunlukla babalar bu durumun sıkıntısını duyarlar. Evde, baba her zaman öfkeli olursa en küçük bir suç sayılacak davranış karşısında gürlerse, haklı ya da haksız her olay karşısında kaba kuvvet kullanırsa, her soruya tepeden inme yanıt verirse, çocuğun her hatasını cezalandırırsa, ezici bir otorite söz konusudur. Babanın sebep olduğu bu korku ortamı tüm aileyi, çocukları, anneyi dehşet içinde bırakır hem çocukları aşırı korku içinde bıraktığı, hem de anneyi hizmetçiden farksız bir duruma düşürdüğü için zararlıdır.
Mesafeli otorite:
Çocukların saygı göstermeleri için, onlara arada sırada konuşulmasına belirli bir mesafenin bırakılmasına, buyruk verir gibi konuşulmasına inanan bir çok ana-baba vardır. Bu tür otorite yaşlı bazı aydın kişilerce benimsenmiştir.
Gurura Dayalı Otorite:
Bir tür mesafeli otorite olarak değerlendirilir. Her insanın birtakım değerleri vardır. Fakat bunların daha değerli ve önemli olduklarını sanırlar. Bu gururlarını çocuklarına da belli ederler. Değerlerinden övgüyle söz ederler. Başkalarına tepeden bakarlar. Çoğunlukla babalarının etkisinde kalan çocukların da bu övünme havasına girdikleri görülür.
Bilgiççe Otorite:
Böyle bir durumda anne-baba çocuklarla daha çok ilgilenseler, eğitimleriyle ilgili olarak daha yoğun bir çabanın içine girseler bile bürokratlıktan kurtulamazlar. Sözcüklerin kutsal olduğuna, çocuklarının kendilerini dinlerken titremeleri gerektiğine inanırlar. Soğuk bir tavır takınarak isteklerini iletirler. Bunların kanun gibi geçerli olduğuna inanmışlardır.
Eğitim Yoluyla Otorite:
Böyle bir durumda ana-baba sonu gelmeyen bir takım tumturaklı ve açıklayıcı konuşmalarla çocuğun yaşamını tam anlamıyla zehir ederler. Birkaç kelime ile gönül alıcı bir şekilde söyleyeceklerine anne ya da baba çocuğu karşısına oturtur, sıkıcı ve uyutucu bir konuşma yapar, söz konusu kişiler görkemli konuşmalarının pedagojik içerikle dolu olduğunu sanırlar. Böyle bir ailede ve neşesiz olurlar. Anne-baba bilge görünmek istedikleri ölçüde çocuktan uzaklaşırlar.
Sevgiye Dayalı Otorite:
Toplumumuzdaki hatalı otoritenin en yaygın biçimini oluşturur. Birçok anne-baba buna inanmıştır. Çocukların her denileni yapmaları, anne-babalarını sevmeleri, bu sevginin hak edilmesi için baba sevgisinin gösterilmesi gerekmektedir. Sevgiyi yansıtan sözcükler, öpücükler, okşamalar, sevgisel yaklaşımlar çocuktan esirgenmez. Eğer çocuk denileni yapmazsa hemen; “Yoksa anneni-babanı sevmiyor musun?” denir. Anne-baba çocuklarının gözlerinin içine bakarlar, sevgi ve şefkat göstermelerini isterler..(Makarenko, 1992;50)
Aile kurumu, çocuğa alacağı kavramları seçerek vermekte, onları yorumlamakta ve sonucu değerlendirmektedir. Bu seçici ve değerlendirici süreç, çocukla kişisel ve sosyal davranışlarla ilgili değer duygusunun gelişmesiyle sonuçlanmaktadır. Hiç kuşkusuz çocuğun bulunduğu kültür çevresi içinde yer alan ve onu etkileyecek olan gelenek ve kurallar vardır. Ancak yargıların oluştuğu tercihlerin yapıldığı ya da en azından etkilendiği yer ailedir. (Onur, 1997) Kişiliğin gelişmesi bir dizi tercihin geliştirilmesiyle olanaklıdır. Bu tercihler bireyin değerlerini temsil eder ve geniş ölçüde ailenin koşullandırılmasının bir sonucudur. Çocuğun yetiştiği ailenin yapısı, genişliği, ekonomik ve kültürel düzeyi onun ilk sosyal deneyimlerini, dolayısıyla duygusal ve toplumsal gelişimini etkileyecektir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ana Baba Tutumları ve Çocuk Gelişimi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Şahin UÇAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Şahin UÇAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
sevgiye dayalı otorite, eğitim yoluyla otorite, bilgiççe otorite, gurura dayalı otorite, mesafeli otorite, ezici otorite, yozlaştırıcı otorite, dostça otorite, babacanca otorite, otorite şekilleri, ana baba tutumları, ana baba tutumu, çocuk gelişimi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
