Her Yönüyle Guatr
MAKALE #266 © Yazan Prof.Dr.Yüksel ALTUNTAŞ | Yayın Eylül 2007 | 36,021 Okuyucu
Her yönü ile Guatr
Doç. Dr. Yüksel ALTUNTAŞ
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı
Tiroid bezi, boyunda nefes borusunun tam önünde yer alır. Şekli kelebeğe benzer, iki kanadı ve birleştirici bölgesi vardır. Hormon üretmekle görevli olan tiroid bezi, 20-25 gramdır. İçerisinde iyot maddesini biriktirir. İyot maddesini kullanarak T3 ve T4 hormonlarını üretir. Tüm dokular üzerinde etkilidir. Kas, kemik, beyin gibi vücutta her yerde etkileri gözlenir. Büyüme ve gelişme üzerine de önemli görevi vardır. Fiziksel veya psikolojik streslere adaptasyonu diğer hormonlarla beraber ayarlar. Tiroid hormonlarının, tüm hücrelerin enerjisini sağlamada önemli görevleri vardır. Tiroid beziyle ilgili her türlü hastalığa halk arasında 'guatr' deniyor. Aslında boynun ön tarafında olan tiroit bezinin büyümesine guatr denir. Tiroid bezinin vücutta hayati sorumlulukları olup, salgıladığı hormonla metabolizmayı düzenlemektedir. Tiroid bezi hormonların adeta orkestra şefi, üzerlerinde düzenleyici etkisi var. Bu nedenle tiroid bezinde ortaya çıkan sorunlar, psikiyatrik ve fiziksel birçok şikayete neden oluyor.
20-40 yaş aralığında daha sık rastlanan guatr, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülüyor.
Tiroid bezinin çalışmasına bağlı hangi hastalıklar ortaya çıkıyor?
Tiroid bezi çok çalışırsa hipertiroid, az çalışırsa hipotiroid ortaya çıkıyor. Her ikisi de hafif şikayetlerle gözden kaçabiliyor. Aşağıdaki şikayetlerden yakınanların bir endokronoloğa başvurması her zaman faydalıdır. Tiroid bezi, az ya da çok çalışmasının yanında büyüyebilir ya da küçülebilir.
Hipertiroidin belirtileri:
· 8-10 kiloya varan belirgin zayıflama,
· Terleme,
· Çarpıntı,
· Yerinde duramama (hiperaktivite belirtileri),
· Sinirlilik,
· Çift görme, gözde büyüme şikayetleri,
· Bazı psikiyatrik belirtiler de eşlik edebilir.
Hipotiroidin belirtileri:
· Ödem (şişlik), özellikle yüzde,
· Belirgin halsizlik
· Kilo vermekte zorlanma,
· Ciltte kuruma,
· Kabızlık,
· Üşüme,
· Seste kalınlaşma,
· Saç dökülmesi
· Terleyememe,
· Psikiyatrik belirtiler de görülebilir.
Halk arasında 'iç guatr' diye adlandırılan sorun nasıl ortaya çıkıyor?
Tiroid bezinin büyümesi iki şekilde olur; tiroid bezinin genel veya sınırlı bir alanda nodül tarzında büyümesidir. Nodül olarak büyümesi halk arasında 'iç guatr' diye adlandırılır. Nodül tarzında büyüme birkaç milimetreden başlayarak birkaç santimetreye kadar olabilir.
Soğuk veya sıcak nodül nedir?
Nodüller, eğer tiroid bezinin aşırı hormon yapmasına neden oluyorsa sıcak, hormon yapmıyorsa soğuk nodül diye adlandırılır.
Guatrın kansere dönüşme riski var mı?
Sıcak ve soğuk nodüllerin tanısı, tiroid sintigrafi tanı metoduyla konulur. 1 cm'in üzerindeki soğuk nodüllerde yüzde 5-15 kanser riski var. Bu nedenle nodülün özelliğine göre; gerekirse biyopsi yapılır, hastalık izlenir. Büyük nodüllerde ameliyat önerilir. Küçük nodülller sıcak ise radyoaktif iyot ile atom tedavisi uygulanır. Soğuk nodüllerde ise nodülün durumuna göre ya ilaç tedavisi ya da operasyon önerilir. Hastanın ailesinde tiroid kanseri varsa, hasta çocukluk ya da gençlik yıllarında boynundan ışın tedavisi almışsa ve hızlı büyüyen, çok sert olan, nodül bulunan guatrlarda kanser riski yüksektir. Bu hastalara mutlaka biopsi yapılmalı. Sıcak nodüllerin kanser riski çok daha azdır.
Hangi guatrda göz büyümesi olur?
Hipertiroidide gözdeki belirtiler çok önemlidir. Basedow-Graves tipi hipertiroidide egzoftalmi dediğimiz gözün öne doğru çıkarak büyümesi, canlı bakış, göz kapaklarının gözü tam kapatamaması, göz kapaklarının etrafında ödem şikayetleri görülür. Burada en önemli neden sigaradır. Hipertiroidi olan hastalarda sigara göz büyümesine yol açabilir. İlk yapılması gereken sigaranın bırakılmasıdır. Göz büyümesi tedavi esnasında veya tedavi bittikten sonra çıkabilir. Tıbbi tedavisi zor olup, ameliyatla sonuç alınabilir.
Tiroid iltihabı nedir?
Tiroidit, tiroid bezinin kendine has iltihabıdır. İki gruba ayrılır; ağrılı ve ağrısız. Bildiğimiz iltihaptan farklı seyri ve belirtileri vardır. Mikrobik nedenlere bağlı çok nadir ortaya çıkar. İltihabın yanı sıra tiroid bezi az ya da çok çalışabilir. Hastalık kalıcı olabilir. Türkiye'de en sık görülen tipi, 'Hashimato'dur. Bu hastalara iyotlu tuz önerilmez.
Türkiye'de hastalar hangi aşamada doktora gidiyor?
Türk insanın guatra karşı hassasiyeti yüksek ve bilinci yeterlidir. Genelde hastalar, çok geç kalmıyor. Hastalık sık görüldüğü için halk, kendi arasında birbirini etkileme yoluyla kolaylıkla farkına varabiliyor. Kimi zaman dışardan büyümeyle de farkına varılabilmektedir. İyot, hastalığın ortaya çıkmasını engelliyor. Ülkemizde bu konuda alınan önlemler etkili oldu mu?
Türkiye'de Bakanlar Kurulu kararıyla 1995'te tüm tuzlar iyotlanmaya başlandı. Tuzların iyotlanmasıyla Türkiye'de iyot eksikliğine bağlı ortaya çıkan yöresel guatrda azalma oldu.
Karalahana ile guatr arasında ilişki var mıdır? ...
Karalahananın tiroid hormonlarını azaltıcı etkisi var. Guatr karalahana tüketimine bağlı olarak Karadeniz Bölgesi'nde daha sık görülüyor. Ayrıca bölgenin toprak ve suyunda da iyot eksikliği vardır.
Tiroid bezinin çalışmasını hangi faktörler etkiliyor? Genetik mi, çevresel etkenler mi?
Guatrın oluşmasında hem genetik hem çevresel faktörler sorumlu. Tiroid bezinin fazla çalışmasının iki nedeni var; birtakım özel antikorların gelişmesi ve iyot fazlalığı. Az çalışmasında ise, iyot azlığı ve antikorlar etkili. Sigara, guatr yapıcı ilaçlar (Psikiyatri alanında kullanılan lityum, kalp hastalıklarında kullanılan amiadoron adlı etken maddeler) ve bazı besinler guatra neden olabiliyor. Yükseklik, uykusuzluk, ısı, egzersiz tiroid hormonun çalışmasını etkileyen çevresel faktörlerdir.
Hipotiroidi ile kolesterol düzeyi arasında bir ilişki var mıdır?
Hipotiroid tedavi edilmezse, tiroid hormonunun azalmasına bağlı kolesterol düzeyi yükseliyor, damar sertliği hızlanıyor. Türkiye'de özellikle hafif hipotiroid gözden kaçtığı için kolesterolü yüksek hastalarda tiroid fonksiyonlarını test etmek gerekir.
Guatr ile depresyon arasında ilişki var mıdır?
Özellikle hipertiroidi hastalarının panik atak ve depresyon bulguları ortaya çıkabilir. Hipotiroidi hastalarında ise depresyon daha sık görülür. Depresyon hastalarında hipotiroidi tedavi edilmezse depresyon tedavisi güçleşir.
Hipertiroidinin belirtileri:
· 8-10 kiloya varan belirgin zayıflama,
· Terleme,
· Çarpıntı,
· Yerinde duramama (hiperaktivite belirtileri),
· Sinirlilik,
· Çift görme, gözde büyüme şikayetleri,
· Bazı psikiyatrik belirtiler de eşlik edebilir.
Hipotiroidinin belirtileri:
· Ödem (şişlik), özellikle yüzde,
· Belirgin halsizlik
· Kilo vermekte zorlanma,
· Ciltte kuruma,
· Kabızlık,
· Üşüme,
· Seste kalınlaşma,
· Saç dökülmesi
· Terleyememe,
· Psikiyatrik belirtiler de görülebilir.
Doç. Dr. Yüksel ALTUNTAŞ
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı
Tiroid bezi, boyunda nefes borusunun tam önünde yer alır. Şekli kelebeğe benzer, iki kanadı ve birleştirici bölgesi vardır. Hormon üretmekle görevli olan tiroid bezi, 20-25 gramdır. İçerisinde iyot maddesini biriktirir. İyot maddesini kullanarak T3 ve T4 hormonlarını üretir. Tüm dokular üzerinde etkilidir. Kas, kemik, beyin gibi vücutta her yerde etkileri gözlenir. Büyüme ve gelişme üzerine de önemli görevi vardır. Fiziksel veya psikolojik streslere adaptasyonu diğer hormonlarla beraber ayarlar. Tiroid hormonlarının, tüm hücrelerin enerjisini sağlamada önemli görevleri vardır. Tiroid beziyle ilgili her türlü hastalığa halk arasında 'guatr' deniyor. Aslında boynun ön tarafında olan tiroit bezinin büyümesine guatr denir. Tiroid bezinin vücutta hayati sorumlulukları olup, salgıladığı hormonla metabolizmayı düzenlemektedir. Tiroid bezi hormonların adeta orkestra şefi, üzerlerinde düzenleyici etkisi var. Bu nedenle tiroid bezinde ortaya çıkan sorunlar, psikiyatrik ve fiziksel birçok şikayete neden oluyor.
20-40 yaş aralığında daha sık rastlanan guatr, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülüyor.
Tiroid bezinin çalışmasına bağlı hangi hastalıklar ortaya çıkıyor?
Tiroid bezi çok çalışırsa hipertiroid, az çalışırsa hipotiroid ortaya çıkıyor. Her ikisi de hafif şikayetlerle gözden kaçabiliyor. Aşağıdaki şikayetlerden yakınanların bir endokronoloğa başvurması her zaman faydalıdır. Tiroid bezi, az ya da çok çalışmasının yanında büyüyebilir ya da küçülebilir.
Hipertiroidin belirtileri:
· 8-10 kiloya varan belirgin zayıflama,
· Terleme,
· Çarpıntı,
· Yerinde duramama (hiperaktivite belirtileri),
· Sinirlilik,
· Çift görme, gözde büyüme şikayetleri,
· Bazı psikiyatrik belirtiler de eşlik edebilir.
Hipotiroidin belirtileri:
· Ödem (şişlik), özellikle yüzde,
· Belirgin halsizlik
· Kilo vermekte zorlanma,
· Ciltte kuruma,
· Kabızlık,
· Üşüme,
· Seste kalınlaşma,
· Saç dökülmesi
· Terleyememe,
· Psikiyatrik belirtiler de görülebilir.
Halk arasında 'iç guatr' diye adlandırılan sorun nasıl ortaya çıkıyor?
Tiroid bezinin büyümesi iki şekilde olur; tiroid bezinin genel veya sınırlı bir alanda nodül tarzında büyümesidir. Nodül olarak büyümesi halk arasında 'iç guatr' diye adlandırılır. Nodül tarzında büyüme birkaç milimetreden başlayarak birkaç santimetreye kadar olabilir.
Soğuk veya sıcak nodül nedir?
Nodüller, eğer tiroid bezinin aşırı hormon yapmasına neden oluyorsa sıcak, hormon yapmıyorsa soğuk nodül diye adlandırılır.
Guatrın kansere dönüşme riski var mı?
Sıcak ve soğuk nodüllerin tanısı, tiroid sintigrafi tanı metoduyla konulur. 1 cm'in üzerindeki soğuk nodüllerde yüzde 5-15 kanser riski var. Bu nedenle nodülün özelliğine göre; gerekirse biyopsi yapılır, hastalık izlenir. Büyük nodüllerde ameliyat önerilir. Küçük nodülller sıcak ise radyoaktif iyot ile atom tedavisi uygulanır. Soğuk nodüllerde ise nodülün durumuna göre ya ilaç tedavisi ya da operasyon önerilir. Hastanın ailesinde tiroid kanseri varsa, hasta çocukluk ya da gençlik yıllarında boynundan ışın tedavisi almışsa ve hızlı büyüyen, çok sert olan, nodül bulunan guatrlarda kanser riski yüksektir. Bu hastalara mutlaka biopsi yapılmalı. Sıcak nodüllerin kanser riski çok daha azdır.
Hangi guatrda göz büyümesi olur?
Hipertiroidide gözdeki belirtiler çok önemlidir. Basedow-Graves tipi hipertiroidide egzoftalmi dediğimiz gözün öne doğru çıkarak büyümesi, canlı bakış, göz kapaklarının gözü tam kapatamaması, göz kapaklarının etrafında ödem şikayetleri görülür. Burada en önemli neden sigaradır. Hipertiroidi olan hastalarda sigara göz büyümesine yol açabilir. İlk yapılması gereken sigaranın bırakılmasıdır. Göz büyümesi tedavi esnasında veya tedavi bittikten sonra çıkabilir. Tıbbi tedavisi zor olup, ameliyatla sonuç alınabilir.
Tiroid iltihabı nedir?
Tiroidit, tiroid bezinin kendine has iltihabıdır. İki gruba ayrılır; ağrılı ve ağrısız. Bildiğimiz iltihaptan farklı seyri ve belirtileri vardır. Mikrobik nedenlere bağlı çok nadir ortaya çıkar. İltihabın yanı sıra tiroid bezi az ya da çok çalışabilir. Hastalık kalıcı olabilir. Türkiye'de en sık görülen tipi, 'Hashimato'dur. Bu hastalara iyotlu tuz önerilmez.
Türkiye'de hastalar hangi aşamada doktora gidiyor?
Türk insanın guatra karşı hassasiyeti yüksek ve bilinci yeterlidir. Genelde hastalar, çok geç kalmıyor. Hastalık sık görüldüğü için halk, kendi arasında birbirini etkileme yoluyla kolaylıkla farkına varabiliyor. Kimi zaman dışardan büyümeyle de farkına varılabilmektedir. İyot, hastalığın ortaya çıkmasını engelliyor. Ülkemizde bu konuda alınan önlemler etkili oldu mu?
Türkiye'de Bakanlar Kurulu kararıyla 1995'te tüm tuzlar iyotlanmaya başlandı. Tuzların iyotlanmasıyla Türkiye'de iyot eksikliğine bağlı ortaya çıkan yöresel guatrda azalma oldu.
Karalahana ile guatr arasında ilişki var mıdır? ...
Karalahananın tiroid hormonlarını azaltıcı etkisi var. Guatr karalahana tüketimine bağlı olarak Karadeniz Bölgesi'nde daha sık görülüyor. Ayrıca bölgenin toprak ve suyunda da iyot eksikliği vardır.
Tiroid bezinin çalışmasını hangi faktörler etkiliyor? Genetik mi, çevresel etkenler mi?
Guatrın oluşmasında hem genetik hem çevresel faktörler sorumlu. Tiroid bezinin fazla çalışmasının iki nedeni var; birtakım özel antikorların gelişmesi ve iyot fazlalığı. Az çalışmasında ise, iyot azlığı ve antikorlar etkili. Sigara, guatr yapıcı ilaçlar (Psikiyatri alanında kullanılan lityum, kalp hastalıklarında kullanılan amiadoron adlı etken maddeler) ve bazı besinler guatra neden olabiliyor. Yükseklik, uykusuzluk, ısı, egzersiz tiroid hormonun çalışmasını etkileyen çevresel faktörlerdir.
Hipotiroidi ile kolesterol düzeyi arasında bir ilişki var mıdır?
Hipotiroid tedavi edilmezse, tiroid hormonunun azalmasına bağlı kolesterol düzeyi yükseliyor, damar sertliği hızlanıyor. Türkiye'de özellikle hafif hipotiroid gözden kaçtığı için kolesterolü yüksek hastalarda tiroid fonksiyonlarını test etmek gerekir.
Guatr ile depresyon arasında ilişki var mıdır?
Özellikle hipertiroidi hastalarının panik atak ve depresyon bulguları ortaya çıkabilir. Hipotiroidi hastalarında ise depresyon daha sık görülür. Depresyon hastalarında hipotiroidi tedavi edilmezse depresyon tedavisi güçleşir.
Hipertiroidinin belirtileri:
· 8-10 kiloya varan belirgin zayıflama,
· Terleme,
· Çarpıntı,
· Yerinde duramama (hiperaktivite belirtileri),
· Sinirlilik,
· Çift görme, gözde büyüme şikayetleri,
· Bazı psikiyatrik belirtiler de eşlik edebilir.
Hipotiroidinin belirtileri:
· Ödem (şişlik), özellikle yüzde,
· Belirgin halsizlik
· Kilo vermekte zorlanma,
· Ciltte kuruma,
· Kabızlık,
· Üşüme,
· Seste kalınlaşma,
· Saç dökülmesi
· Terleyememe,
· Psikiyatrik belirtiler de görülebilir.
Beğenin 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
