DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Hiperaktivite, aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığı ile belirli bir davranış bozukluğudur. Fakat bunu normal ölçülerde hareketli ve afacan çocuklarla karıştırmamak gerekir. Çoğu anne babanın bu iki durumu karıştırarak endişeye kapıldığı görülmektedir. Hiperaktif çocuk çok hareketlidir. Ancak hareketlerinde belli bir hedefe yönelik devamlılık bulunmaz. Dikkati aşırı derecede dağınıktır.

Hiperaktiviteyi 3 başlık altında incelemek gerekir. Bunlar Hiperaktivite, Dikkat Eksikliği ve Dürtüselliktir.

1. Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite)

Aslında her çocuğun hareketli olması beklenir. Çocuk koşar, düşer ve gürültü çıkararak oynar. Bunların hepsi doğal karşılanabilir. Ancak Dikkat Eksikliği ve Hiperaktif Bozukluk’ta çocuğun hareketliliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandığında farklılık hemen anlaşılır.

Genellikle bu çocuklar bir motor tarafından sürülüyormuş gibi sürekli hareket halindedirler. Bitmek tükenmek bilmeyen bir enerjileri vardır. Yükseklere tırmanır, koltuk tepelerinde gezer, ev içinde koşuşturur ve dur sözünden anlamazlar. Sakin bir şekilde oynamayı beceremez, bir süre sakin bir şekilde oturamazlar. Oturmaları gereken durumlarda ise elleri ayakları kıpır kıpırdır. Çok konuşur, iki kişi konuşurken sık sık lafa girerler. Masanın başında oturamaz, dolayısıyla derslerini uygun mekanlarda çalışamazlar.


2. Dikkat Eksikliği

Çocukta dikkat kusuru özellikle eğitim hayatının başlamasıyla belirgin hale gelir. Okul öncesi dönemde de her şeyden çabuk sıkılan ve bıkan bu çocuklar, oyuncaklardan dahi sıkılıp kısa bir süre sonra onları parçalamayı tercih ederler.

Okulun başlamasıyla birlikte öğrenmeye karşı ilgisizdirler. Ödev yapmayı sevmez, anne/baba ve öğretmenin zoruyla ödev yaparlar. Ödevleri yapmakta hayli zorlanırlar. Masanın başına oturamaz, otursalar dahi çeşitli bahaneler uydurarak (tuvalete gitme, su içme gibi) sık sık masa başından kalkarlar. Anne / babayı ders çalışırken sürekli yanlarında isterler. Üzerine aldıkları bir işi sürekli bitirmekte zorlanır, bir işi bitirmeden hemen diğerine geçerler. Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş görüntüsü verirler. Bir komutu birkaç defa söyledikten sonra yerine getirirler.

Sınıfta dersi takip etmedikleri gözlenir. Dışarıdan gelen uyarılarla hemen dikkatleri dağılır. Ders dışı işlerle fazlaca ilgilenir, elindeki kalem, defter ve oyuncak gibi malzemeyle uğraşır, dersi takip edemezler. Derste sıkılmaları nedeniyle sınıfın dikkatini ve huzurunu bozacak davranışlar sergileyebilirler (derste konuşma, arkadaşlarına laf atma ve garip sesler çıkarma gibi).

Okuma ve yazma kaliteleri yaşıtlarından kötü, defter düzeni ve yazıları bozuk olabilir. Okurken sık hata yapabilir ve cümlenin sonunda kelime uydurmalarına rastlanabilir. Unutkandırlar. Sınıfta sık eşya kaybetme yanında, iyi öğrendiklerini düşündüğünüz bir bilgiyi de çabuk unutabilirler. Kendilerine uygun bir çalışma düzeni ve sistemi geliştiremezler. Okuma ve yazmayı genellikle sevmezler. Ders kitabı okumanın yanında hikaye ve roman türü kitapları okumaya karşı da isteksizdirler.

Yaşanan tüm bu öğrenme zorluklarına sınavlarda dikkatsizce yapılan hatalar eklenir. Sabırsızlıkları nedeniyle soruları hızlıca okuma, tam okumama ve yanlış okumalara sık rastlanır. Bu nedenle çok iyi bildikleri bir soruyu dahi yanlış cevaplayabilirler. Test sınavlarında çeldiricilere kolaylıkla kanarlar. Özellikle ilkokula başladığı yıllarda sınav kağıdını öncelikle vermeyi marifet sayarlar. Sonunda bilgileri ve bildiklerinden daha azı oranında not alırlar.
Dikkat eksikliği okul öncesi dönemde pek fark edilmeyebilir. Ancak bu çocukların bir kısmı ders dışı işlerde de çabuk sıkılma belirtileri gösterirler. Zeka düzeyi iyi olan ve ek olarak özel öğrenme güçlüğü olmayan çocuklar ilkokulun 3.ve 4.sınıflarına kadar derslerde sorun yaşamayabilirler. Çalışmadıkları ve dersi iyi takip etmedikleri halde notları kötü olmayabilir. Derslerin ağırlaşmasıyla birlikte başarıda ciddi düşüşler yaşanmaya başlanır. Ev içinde günlük yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler. Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar.

3. Dürtüsellik (İmpulsivite)

Sonunu düşünmeden eyleme geçme olarak tarif edilebilecek olan impulsivite, bu çocukların uyumlarını bozan en ciddi belirti kümesidir. Sabırsızlıkları, sırasını beklemekte güçlük çekmeleri ve yönergeleri dinlememeleri tipik özellikleridir. Sonuçta kendisi ve çevresindekiler için zararlı olabilecek fevri hareketleri ve sınır tanımadaki zorlukları davranış sorunlarının ilk habercileri gibidir. Yaşıtlarıyla birlikte olduklarında olaylara aşırı tepki vermeleri ve fiil ve sözle arkadaşlarını rahatsız etmeleri nedeniyle toplum içinde istenmeyen adam ilan edilirler.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite önemli bir konudur. Erken yaşta alınan önlemler ile sorun büyümeden önlenebilir fakat bu konuda unutulmaması gereken şudur, her çocuk hareketlidir ve yaramaz olabilirler ama bu hareketlilik ve yaramazlık hiperaktivite ile karıştırılmamalıdır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanısı bir uzman tarafından ayrıntılı bir değerlendirme sonucu konmalıdır. Dikkat eksikliği , hiperaktivite ve dürtüselliğin belirtileri aşağıda verilecektir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri yaşla birlikte çok fazla değişmez fakat tanı için bazı durumlarda daha az belirti yeterli olabilmektedir.

Hiperaktivite Belirtileri

1- Devamlı hareket halindedir, kıpır kıpırdır.
2- Oturması gereken durumlarda bile oturamaz (örneğin derste) kalkıp gezinir.
3- Oyun ve bunun gibi eğlence etkinliklerini sakince sürdürmekte oldukça zorlanır.
4- Çocuk ise uygunsuz bir şekilde etrafta gezinir, tırmanır durur, ergen veya yetişkin ise huzursuz görünür.
5- Çoğunlukla kurulmuş bir motor gibi hareket halindedir.
6- Çok fazla konuşur, çok fazla soru sorar.

Dikkat Eksikliği Belirtileri

1- Okul ödevinde, derslerinde, çalışmalarında ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizliğinden dolayı ayrıntıları kaçırır ya da hatalar yapar.
2- Kendisi ile konuşulduğunda tam olarak dinlemiyormuş gibi gözükür, anlatılanlar ile ilgileniyormuş gibi gözükmez.
3- Görevinde, ödevinde ya da oyununda dikkatini sürdürmede zorlanır.
4- Etkinlikleri ve görevlerini planlamada ve düzenlemede zorluk çeker.
5- Yapmakta olduğu uğraş yada ödev için gerekli olan materyalleri (kalem, karton, boya v.b.) sık sık kaybeder.
6- Dikkati başka uyarılar, dışarıdan gelen sesler ile çok kolay bir şekilde dağılır.
7- Üzerinden dikkat ve zihinsel çaba gerektiren işlerden hoşlanmaz, çoğunlukla kaçar ve isteksiz davranır.
8- Çok sık unutkanlık yaşar.

Dürtüsellik Belirtileri

1- Henüz sorular soru bitmeden cevaplamaya kalkar.
2- Sırasını beklemede, sırada durmada zorlanır.
3- Bir konuşmayı ya da bir oyunu çevresindekileri rahatsız edici şekilde sıklıkla böler, sataşır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Eşlik Edebilecek Bozukluklar
Bir bozukluk tanısı alan çocuğun, bir ya da birden fazla başka bozukluk için tanı ölçütlerini karşılıyor olması tanı binişmesi olarak adlandırılmış ve son yıllarda giderek üzerinde durulan bir konu olmuştur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna da aşağıdaki durumlar eşlik edebilir.
Davranım Bozukluğu : Dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile birlikte görülebilen bozukluklar arasında belki de en zor baş edilebilir bozukluk gurubudur. Buradaki en önemli sorun davranış bozukluklarının hangisinin dürtüsellik sonucu olduğu hangisinin bilerek ve niyetli olarak ortaya çıktığına karar vermektir.

Karşı Gelme Bozukluğu. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan erkek çocukların yaklaşık yüzde 30 ile 50’si karşı gelme bozukluğu tanısı da almaktadır. Bu çocuklar sıklıkla hiddetlenen, büyükleri ile tartışmaya giren, çoğu zaman isteyerek başkalarını kızdıran, kendi yaramazlıkları için başkalarını suçlayan çocuklardır.

Öğrenme Güçlüğü: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların yakşalık %10-50’si özgül öğrenme güçlüğü tanısı alır. Özgül öğrenme güçlüğü çocuğun bilgiyi işlemesi ve kullanma becerilerini ve bu nedenle öğrenme becerilerini olumsuz etkiler.

Bunlarla beraber “tik bozukluğu” , “kaygı ve depresyon” ile “iki uçlu duygulanım bozukluğu” hiperaktivite ile birlikte görülebilen problemlerdir.

Bu makale Psikolog Uğur Dalan tarafından yazılmış ve aynı zamanda www.psikodestekcocuk.com sitesinde de yayınlanmaktadır.
Kaynak
http://www.psikodestekcocuk.com