Üstün Zekalı Çocukların Belirlenmesi ve Gidebileceği Kurumlar
ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN BELİRLENMESİ VE GİDEBİLECEĞİ KURUMLAR
Günümüzde yaşam koşulları ve toplum yönetimi yönünden dünyamız akıl almaz bir yarış içindedir. Üstün zekâlı ve yetenekli bilginler, buluşçular, sanatçılar olmasaydı hayatımız sıkıntılı, güç ve anlamsız olacaktı. Olayları değerlendirirken daha sınırlı ve sığ değerlendirecektik. Dünyamızın üstün zekâ ve yeteneğe sahip insanlara her zaman ihtiyacı vardır.
MEB, üstün veya özel yeteneği; zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya akademik alanlarda akranlarına göre üst seviyede performans gösterme durumu olarak tanımlamıştır.
Üstün zekâlı çocuklar zekâ testlerinde sürekli olarak 130 ve daha yukarı zekâ bölümü sağlayan; kendi yaşıtları arasında rasgele seçilmiş bir kümenin % 98’inden üstün olan çocuklardır.
Özel yetenekliler ise, zekâ bölümü sürekli olarak 120 ve daha yukarı olup da güzel sanatlar, matematik, fen ve teknik gibi alanlarda yaşıtların-dan belirgin ölçüde üstün olan çocuklardır.
Parlak çocuk ile üstün zekâlı çocuk arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum aşağıdaki Tablo-2’de verilmiştir.
Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocuklarla İlgili Yanlış Kanı ve Bilgiler
Üstün zekâ ve yetenekli çocuklarla ilgili yanlış kanı ve bilgiler şunlardır:[v]
1. Davranış ve ruhsal bozukluklar gözlenir,
2. Erken gelişirler ve erken sonlanırlar, kısa ömürlüdürler,
3. Aşırı hareketlidirler,
4. Sıska, kısa boylu, iri kafalı, çelimsiz ve gözlüklü olurlar,
5. Uyumsuzdurlar,
6. Tek başına oyun oynamaktan hoşlanırlar,
7. Her ortamda yetişirler,
8. Kardeşlerinin en küçüğünün üstün veya özel yetenekli ol-ma olasılığı yüksektir,
9. Bu çocukları eğitirsek seçkin bir sınıf yaratılır,
10. Toplumsal açıdan geridirler,
11. Bencildirler,
12. Diğer insanları aşağılamaktan hoşlanırlar,
13. Sınıflarında “inek” olarak adlandırılan öğrencilerdir.
Tablo-2: Parlak Çocuk İle Üstün Zekâlı Çocuk Arasındaki Fark
Parlak Çocuk (Normal Üstü)
Üstün Zekâlı Çocuk
Cevapları bilir
İlgilidir
Dikkatlidir
Parlak düşüncelere sahiptir
Çok çalışır
Sorulara cevap verir
Grubun üstündedir ilgiyle dinler
Kolay öğrenir
İyice öğrenmesi için 6-8 tekrar gerekir
Düşünceleri anlar
Yaşıtlarıyla birlikte olmaktan hoşlanır
Anlam kavrar
Ödevlerini yapar
Alıcıdır
Tamamıyla kopya eder
Okulu sever
Bilgiyi özümser
Teknisyendir
İyi ezberleyicidir
Mantıklı bir sıra takip eder
Tetiktedir
Öğrenmekten memnundur
Sorular sorar
Meraklıdır
Zihinsel ve fiziksel olarak katılımcıdır
Çılgın ve gülünç düşüncelere sahiptir
Karıştırıcıdır fakat çok iyi analiz eder
Detaylı tartışır, incelikle hazırlar
Güçlü duygu ve düşünceler gösterir
Zaten biliyordur
İyice öğrenmesi için 1-2 tekrar yeterlidir
Soyut düşünceler oluşturur
Yetişkinleri tercih eder
Çıkarımlar yapar
Projeler başlatır
Hararetlidir
Yeni tasarımlar yaratır
Öğrenmeyi sever
Bilgiyi yönetir
Mucittir
İyi tahmin edicidir
Karmaşık ve çok boyutlu hoşlanır
Keskin gözlemcidir
Çok özeleştiricidir.
Bebeklik ve Okul Öncesi Dönemde Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocukların Özellikleri
Üstün zekâ ve yetenekli çocukların anne babalarıyla yapılan çalışmalarının sonuçlarına göre bebeklik ve erken çocukluk dönemine ilişkin üstün çocukların dikkat çeken özellikleri şunlardır
1. Uyaranlara karşı çok duyarlı olma,
2. Uzun süreli dikkat,
3. Çok güçlü, mükemmel bellek,
4. Çabuk öğrenebilme,
5. Erken konuşma,
6. İleri düzeyde (ortalama üstü) sözcük dağarcığı,
7. Çok meraklı olma,
8. Dikkatli gözlemcilik,
9. Güçlü hayal gücü,
10. Yüksek düzeyde yaratıcılık,
11. 2 yaşında alfabedeki harfleri tanıma,
12. 4 yaşında okuyabilme,
13. Mükemmeliyetçilik (kusursuzluk),
14. Yaşça büyük arkadaşlar edinme,
15. Yalnız başına oynamaktan zevk alma,
16. Dürüstlük ve adaletli olma,
17. Yaşına göre olgun olma,
18. Yaşına göre olgun davranma,
19. Yüksek düzeyde rekabetçi olma,
20. Güçlü liderlik yeteneği,
21. Pek çok alana ilgi duyma.
Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocukların Özellikleri Üstün zekâ ve yetenekli çocukların özelliklerini; zihinsel, fiziksel, sosyal, kişilik ile müzik, resim, matematik fen ve sosyal alanındaki yeteneklerine göre sıralayabiliriz
Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Yararlandığı Özel Eğitim Hizmetleri
Enderun: Üstün zekâlıların özel eğitimi için kurulan ve o zamanki dünya ülkelerinde bir benzerinin bulunmadığı tarihçilerce kabul edilen kurumlardan birincisi Enderun Okulu’dur. Enderun devletin sivil ve askerî hizmetlerinde görev alacak olanları yetiştiren kurumdur. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethinin hemen arkasın-dan kurduğu ve haleflerince sürdürülerek 19. yüzyıl başında, 2. Mah-mut devrine kadar devam etmiştir. Öğrenim süresi ortalama 12-14 yıldır.
Enderun okuluna öğrenci alınması şu şekildedir:
Pençik Yasası gereğince “hükümdar hissesi” diye ayrılan savaş tutsaklarının en elverişli olanları, Osmanlı hükümdarlığı altına giren ülkelerin emniyet ve güvenlik aracı olarak saraya gönderdikleri erkek çocukları veya akraba çocukları, gerek saray hizmetleri ve gerekse askeri güç içinde gerektiğinde esir pazarından alınan çocuklar ve devşirmelerden oluşur. Öğrenci okula kabul edilirken bazı testlere tâbi tutulmaktadır.
Özel Eğitim Sınıfı: 1964-1970 yılları arasında Ankara ilkokullarında “Özel sınıf ve türdeş yetenek sınıfları” biçiminde iki denemeye girilmiştir. Burada, zekâ bölümleri 120 ve 120’nin üstünde olan ilkokul çocuklarından 2. 3., 4. ve 5. sınıflarda eğitim görenlere yönelik özel sınıflar açılmıştır.
Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar; 6660 sayılı yasa, ilköğretimde sınıf atlatma, kaynaştırma ve bilim-sanat merkezinden, ortaöğretimde ise Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi ve Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi’nden yararlanmaktadırlar.
6660 Sayılı Yasa: 1948 yılında “İdil Biret-Suna Kan” için çıkarılmıştır. 1950 yılında genişletilerek “resim, müzik ve plastik sanatlarda” olağanüstü özel yetenek gösteren çocukların küçük yaştan itibaren refakatçisiyle birlikte yurtdışında eğitim almasına olanak vermektedir.
SINIF ATLATMA: Üstün zekâlı çocuklar, okuma-yazma-aritmetik becerilerini kazanarak ilköğretime gelmektedirler. Bu çocukların 1. sınıfı okumadan 2. sınıfa başlamasının daha yararlı olacağı düşünülmektedir. İlköğretim Kurumlar Yönetmeliği’nin 49. maddesi bu uygulamadan yararlanmak isteyen öğrenciler için düzenlenmiştir. Ancak sınıf öğretmeninin ve ailenin dikkat etmesi geren nokta, öğretim yılının ilk ayı içinde “sınıf yükseltme sınavının” yapılacak olmasıdır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ: Millî Eğitim Bakanlığı ile İstanbul Üniversitesi arasında imzalanan protokol kapsamında İstanbul’daki Beyazıt İlköğretim Okulu’nda üstün zekâlı çocuklara “kısmî karma eğitim” verilmektedir. 1. 2. ve 3. sınıflardaki öğrencilerin sınıf mevcudunun yarısını üstün zekâlı, yarısını rasgele alınan öğrenciler oluşturmaktadır.
BİLİM-SANAT MERKEZİ: İÖ okullarına devam eden üstün veya özel yetenekli öğrencilerin örgün eğitim kurumlarındaki eğitimlerini aksatmayacak şekilde bireysel yeteneklerinin bilincinde olmalarını ve kapasitelerini geliştirerek en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla açılan bağımsız özel eğitim kurumlarıdır.
Bilim-sanat merkezlerinde üstün zekâ ve yetenekli çocuklara genel yetenek, resim ve müzik alanında eğitim verilmektedir.
Bilim-sanat merkezine öğrencinin başvurma biçimi şöyledir:
· Üstün veya özel yetenekli öğrencileri belirlemek amacıyla her öğretim yılının ekim ayı içinde Millî Eğitim Bakanlığı’nca hazırlanan gözlem formu il ve ilçelerde bulunan okullara gönderilmektedir.
· Bu gözlem formu 1-5. sınıflar için sınıf öğretmenleri; 6-8. sınıflar için şube öğretmenleri tarafından doldurulmaktadır.
· Listeler ve formlar en geç mart ayının sonuna kadar ilgili bilim-sanat merkezine gönderilmektedir.
· Aday gösterilen öğrenciler, her yıl mayıs ayında Bilim-Sanat Merkezi müdürlüklerince belirlenen tarihlerde bakanlıkça hazırlanan grup testine alınmaktadırlar.
· Bireysel inceleme ve değerlendirme sonuçlarına göre sıralanan öğrenci listelerinin genel müdürlükçe yapılan değerlendirmesi sonunda uygun bulunan listeler, onaylandıktan sonra ilgili merkeze gönderilmektedir.
· Onaylı listelerde yer alan öğrenciler, en yüksek puan alandan başlanarak merkeze kaydedilmektedirler.
· Eğitim şekli, yılda üç dönem olarak düzenlenmiştir.
Tablo-3’te bilim-sanat merkezlerinin bulunduğu iller verilmiştir.
Tablo-3: Bilim ve Sanat Merkezleri (2004-2005 Eğitim-Öğretim Yılı)
S.No. OKULUN ADI İLİ İLÇESİ
1. Aydın Doğan Bilim-Sanat Merkezi AFYON MERKEZ
2. Amasya Bilim ve Sanat Merkezi AMASYA MERKEZ
3. Yasemin Karakaya Bilim ve Sanat Mrk. ANKARA ÇANKAYA
4. Bayburt Bilim ve Sanat Merkezi BAYBURT MERKEZ
5. Cevdet Nerse Bilim ve Sanat Merkezi BURSA M.K.PAŞA
6. Bursa Bilim ve Sanat Merkezi BURSA YILDIRIM
7. Denizli Bilim ve Sanat Merkezi DENİZLİ MERKEZ
8. Isparta Bilim ve Sanat Merkezi ISPARTA MERKEZ
9. İstanbul Bilim ve Sanat Merkezi İSTANBUL KADIKÖY
10. Sıdıka Akdemir Bilim-Sanat Merkezi İZMİR NARLIDERE
11. Kastamonu Bilim ve Sanat Merkezi KASTAMONU MERKEZ
12. Kaman Bilim ve Sanat Merkezi KIRŞEHİR KAMAN
13. Ordu Bilim ve Sanat Merkezi ORDU MERKEZ
14. Siirt Bilim ve Sanat Merkezi SİİRT MERKEZ
15. Sinop Bilim ve Sanat Merkezi SİNOP MERKEZ
16. Tekirdağ Bilim ve Sanat Merkezi TEKİRDAĞ MERKEZ
17. Tokat Bilim ve Sanat Merkezi TOKAT MERKEZ
18. Trabzon Bilim ve Sanat Merkezi TRABZON MERKEZ
19. Uşak Bilim ve Sanat Merkezi UŞAK MERKEZ
20. Van Bilim ve Sanat Merkezi VAN MERKEZ
21. Zonguldak Bilim Ve Sanat Merkezi ZONGULDAK MERKEZ
Orta öğretimde ise Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi üstün zekâ ve üstün yetenekli öğrencilere hizmet vermektedir.
Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi: Her yıl İl Millî Eğitim Müdürlüklerine kaç öğrenci alacağına ve öğrencide aranan koşulları belirle-yen yazı göndermektedir. İllerde belirlenen öğrenciler okul tarafından sınava tâbi tutulmaktadırlar. Sınavı kazanan öğrenciler okula yatılı olarak kabul edilmektedirler.
Fen Lisesi ve Sosyal Bilimler Lisesi: Millî Eğitim Bakanlığı’nca yapılan orta öğretim kurumları öğrenci seçme ve yerleştirme sınav sonucuna göre öğrenci kabul etmektedir.
Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi: İlköğretim okulunu o yıl bitiren öğrencilerin, diploma notu en az 3.00; girecekleri alanla (müzik, resim) ilgili derslerin 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarına ait yıl sonu ortalamasının en az 4.00 olması gerekmektedir. Öğrenci, müzik ve resim alanından yetenek sınavına girmektedir. Bu sınav okul tarafından oluşturulan komisyonca yapılmaktadır.
ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE ÖĞRETMEN NE YAPMALI?
Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitiminde öğretmenin dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
1. Öğretmen, öğrenim görevlerinin dışında ek öğrenim programları hazırlaması gerekir. Çünkü, sınıfın seviyesi onların seviyesinden çok aşağıda kalabilir.
2. Çocuğun çalışma ve ödevlerini, sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışmamalı, onun gücüne ve hızına uygun ödevler verilmelidir.
3. Ödevlerde tekrara ve alıştırmalara fazla yer verilmemelidir.
4. Daha çok, problem çözme tekniğini gerektiren ödevler verilmelidir.
5. Yarı teknik malzemelerin okunması, özetlenmesi, bazı araçların modellerinin yapımı, şemalarının çizimi ve onların çalışma kurallarını açıklayıcı ödevler verilmelidir.
6. Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem verilmeli, özel proje geliştirmelerine fırsat yaratılmalıdır. Bu projeyi sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarına izin verilmelidir.
7. Tasnif, organize etme ve maddelendirme olanağı veren fırsatlar hazırlanmalıdır.
8. Derste kitaba dayalı etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere yer verilmelidir.
9. Kendilerine özgü ilgileri olduğundan, grupla olduğu kadar bireysel çalışmalara da önem verilmelidir.
10. Okul içi ve dışı etkinliklere yönlendirilmelidirler.
11. Önderliği gerektiren ya da önderliği geliştirmeye fırsat verecek çalışmalara katılması için teşvik edilmelidirler.
12. Öğrencinin başarısını, sınıf arkadaşlarının başarı seviyesi ile değil kendi öğrenme gücü ve hızı ile karşılaştırmalıdır.
13. Bazı konuların sınıfa öğretilmesinde öğretmene yardımcı olmalarına, arkadaşlarına konuları öğretmelerine izin verilmelidir.
14. Daha zor sorular sorarak ve yeni düşünceler geliştirmelerini isteyerek, çocukların zekâlarının özellikle yaratıcı yanını geliştirmelerine fırsat tanınmalıdır,
15. Bu çocuklarda üstünlük duygusunu yaratmak, aynı “aşağılık duygusu” kadar zararlı sonuçlar doğurur. Çocuk, arkadaşlarını ve çevresindekileri aşağı görür ve toplumda yalnız bir kişi olarak yaşamına devam etme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Onun için üstünlük duygusunun çocuklarda yaratılmamasına dikkat edilmelidir. Bundan dolayı aileye rehberlik yapılmalıdır.
16. Çocuklar üzerindeki dış baskıyı azaltmaya çalışmalıdır. Bazı çocuklar aileleri ve çevre tarafından kendi yeteneklerinin üstünde başarıya zorlanmaktadırlar.
17. Öğretmen sürekli kendini yenilemelidir.
18. Akademik konular için resim, müzik, beden eğitimi gibi dersler ihmal edilmemelidir.
19. İleri öğrenim için en uygun yolun seçilmesinde uzmanlarla işbirliği yapılmalıdır.
SINIF ÖĞRETMENİN ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ ÇOCUKLARLA ÇALIŞIRKEN YAPMAMASI GEREKENLER ŞUNLARDIR
1. Aynı konuda tekrara dayanan uzun ödevler vermemelidir.
2. Sınıfta onlara değil, diğer arkadaşlarına yanıt vermede öncelik tanıması, çocukların ders ve okula karşı şevkini kırmamalıdır.
3. Rutin iş ve görevler verilmemelidir.
4. Uygulanması hemen pratik olmayan ya da henüz olası görülmeyen yaratıcı, alışılmamış düşüncelerini dinlemeli, reddedilmemeli ya da bastırmaya çalışmamalıdır.
5. Zamanını boş geçirme olacağı için arkadaşlarına okuldan sonra yeni bilgileri öğretmek için görevlendirilmemelidir.
6. Okul zamanının bir bölümünde arkadaşlarına konuları öğrenmelerinde yardımcı olması istenmemelidir.
Günümüzde yaşam koşulları ve toplum yönetimi yönünden dünyamız akıl almaz bir yarış içindedir. Üstün zekâlı ve yetenekli bilginler, buluşçular, sanatçılar olmasaydı hayatımız sıkıntılı, güç ve anlamsız olacaktı. Olayları değerlendirirken daha sınırlı ve sığ değerlendirecektik. Dünyamızın üstün zekâ ve yeteneğe sahip insanlara her zaman ihtiyacı vardır.
MEB, üstün veya özel yeteneği; zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya akademik alanlarda akranlarına göre üst seviyede performans gösterme durumu olarak tanımlamıştır.
Üstün zekâlı çocuklar zekâ testlerinde sürekli olarak 130 ve daha yukarı zekâ bölümü sağlayan; kendi yaşıtları arasında rasgele seçilmiş bir kümenin % 98’inden üstün olan çocuklardır.
Özel yetenekliler ise, zekâ bölümü sürekli olarak 120 ve daha yukarı olup da güzel sanatlar, matematik, fen ve teknik gibi alanlarda yaşıtların-dan belirgin ölçüde üstün olan çocuklardır.
Parlak çocuk ile üstün zekâlı çocuk arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum aşağıdaki Tablo-2’de verilmiştir.
Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocuklarla İlgili Yanlış Kanı ve Bilgiler
Üstün zekâ ve yetenekli çocuklarla ilgili yanlış kanı ve bilgiler şunlardır:[v]
1. Davranış ve ruhsal bozukluklar gözlenir,
2. Erken gelişirler ve erken sonlanırlar, kısa ömürlüdürler,
3. Aşırı hareketlidirler,
4. Sıska, kısa boylu, iri kafalı, çelimsiz ve gözlüklü olurlar,
5. Uyumsuzdurlar,
6. Tek başına oyun oynamaktan hoşlanırlar,
7. Her ortamda yetişirler,
8. Kardeşlerinin en küçüğünün üstün veya özel yetenekli ol-ma olasılığı yüksektir,
9. Bu çocukları eğitirsek seçkin bir sınıf yaratılır,
10. Toplumsal açıdan geridirler,
11. Bencildirler,
12. Diğer insanları aşağılamaktan hoşlanırlar,
13. Sınıflarında “inek” olarak adlandırılan öğrencilerdir.
Tablo-2: Parlak Çocuk İle Üstün Zekâlı Çocuk Arasındaki Fark
Parlak Çocuk (Normal Üstü)
Üstün Zekâlı Çocuk
Cevapları bilir
İlgilidir
Dikkatlidir
Parlak düşüncelere sahiptir
Çok çalışır
Sorulara cevap verir
Grubun üstündedir ilgiyle dinler
Kolay öğrenir
İyice öğrenmesi için 6-8 tekrar gerekir
Düşünceleri anlar
Yaşıtlarıyla birlikte olmaktan hoşlanır
Anlam kavrar
Ödevlerini yapar
Alıcıdır
Tamamıyla kopya eder
Okulu sever
Bilgiyi özümser
Teknisyendir
İyi ezberleyicidir
Mantıklı bir sıra takip eder
Tetiktedir
Öğrenmekten memnundur
Sorular sorar
Meraklıdır
Zihinsel ve fiziksel olarak katılımcıdır
Çılgın ve gülünç düşüncelere sahiptir
Karıştırıcıdır fakat çok iyi analiz eder
Detaylı tartışır, incelikle hazırlar
Güçlü duygu ve düşünceler gösterir
Zaten biliyordur
İyice öğrenmesi için 1-2 tekrar yeterlidir
Soyut düşünceler oluşturur
Yetişkinleri tercih eder
Çıkarımlar yapar
Projeler başlatır
Hararetlidir
Yeni tasarımlar yaratır
Öğrenmeyi sever
Bilgiyi yönetir
Mucittir
İyi tahmin edicidir
Karmaşık ve çok boyutlu hoşlanır
Keskin gözlemcidir
Çok özeleştiricidir.
Bebeklik ve Okul Öncesi Dönemde Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocukların Özellikleri
Üstün zekâ ve yetenekli çocukların anne babalarıyla yapılan çalışmalarının sonuçlarına göre bebeklik ve erken çocukluk dönemine ilişkin üstün çocukların dikkat çeken özellikleri şunlardır
1. Uyaranlara karşı çok duyarlı olma,
2. Uzun süreli dikkat,
3. Çok güçlü, mükemmel bellek,
4. Çabuk öğrenebilme,
5. Erken konuşma,
6. İleri düzeyde (ortalama üstü) sözcük dağarcığı,
7. Çok meraklı olma,
8. Dikkatli gözlemcilik,
9. Güçlü hayal gücü,
10. Yüksek düzeyde yaratıcılık,
11. 2 yaşında alfabedeki harfleri tanıma,
12. 4 yaşında okuyabilme,
13. Mükemmeliyetçilik (kusursuzluk),
14. Yaşça büyük arkadaşlar edinme,
15. Yalnız başına oynamaktan zevk alma,
16. Dürüstlük ve adaletli olma,
17. Yaşına göre olgun olma,
18. Yaşına göre olgun davranma,
19. Yüksek düzeyde rekabetçi olma,
20. Güçlü liderlik yeteneği,
21. Pek çok alana ilgi duyma.
Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocukların Özellikleri Üstün zekâ ve yetenekli çocukların özelliklerini; zihinsel, fiziksel, sosyal, kişilik ile müzik, resim, matematik fen ve sosyal alanındaki yeteneklerine göre sıralayabiliriz
Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Yararlandığı Özel Eğitim Hizmetleri
Enderun: Üstün zekâlıların özel eğitimi için kurulan ve o zamanki dünya ülkelerinde bir benzerinin bulunmadığı tarihçilerce kabul edilen kurumlardan birincisi Enderun Okulu’dur. Enderun devletin sivil ve askerî hizmetlerinde görev alacak olanları yetiştiren kurumdur. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethinin hemen arkasın-dan kurduğu ve haleflerince sürdürülerek 19. yüzyıl başında, 2. Mah-mut devrine kadar devam etmiştir. Öğrenim süresi ortalama 12-14 yıldır.
Enderun okuluna öğrenci alınması şu şekildedir:
Pençik Yasası gereğince “hükümdar hissesi” diye ayrılan savaş tutsaklarının en elverişli olanları, Osmanlı hükümdarlığı altına giren ülkelerin emniyet ve güvenlik aracı olarak saraya gönderdikleri erkek çocukları veya akraba çocukları, gerek saray hizmetleri ve gerekse askeri güç içinde gerektiğinde esir pazarından alınan çocuklar ve devşirmelerden oluşur. Öğrenci okula kabul edilirken bazı testlere tâbi tutulmaktadır.
Özel Eğitim Sınıfı: 1964-1970 yılları arasında Ankara ilkokullarında “Özel sınıf ve türdeş yetenek sınıfları” biçiminde iki denemeye girilmiştir. Burada, zekâ bölümleri 120 ve 120’nin üstünde olan ilkokul çocuklarından 2. 3., 4. ve 5. sınıflarda eğitim görenlere yönelik özel sınıflar açılmıştır.
Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar; 6660 sayılı yasa, ilköğretimde sınıf atlatma, kaynaştırma ve bilim-sanat merkezinden, ortaöğretimde ise Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi ve Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi’nden yararlanmaktadırlar.
6660 Sayılı Yasa: 1948 yılında “İdil Biret-Suna Kan” için çıkarılmıştır. 1950 yılında genişletilerek “resim, müzik ve plastik sanatlarda” olağanüstü özel yetenek gösteren çocukların küçük yaştan itibaren refakatçisiyle birlikte yurtdışında eğitim almasına olanak vermektedir.
SINIF ATLATMA: Üstün zekâlı çocuklar, okuma-yazma-aritmetik becerilerini kazanarak ilköğretime gelmektedirler. Bu çocukların 1. sınıfı okumadan 2. sınıfa başlamasının daha yararlı olacağı düşünülmektedir. İlköğretim Kurumlar Yönetmeliği’nin 49. maddesi bu uygulamadan yararlanmak isteyen öğrenciler için düzenlenmiştir. Ancak sınıf öğretmeninin ve ailenin dikkat etmesi geren nokta, öğretim yılının ilk ayı içinde “sınıf yükseltme sınavının” yapılacak olmasıdır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ: Millî Eğitim Bakanlığı ile İstanbul Üniversitesi arasında imzalanan protokol kapsamında İstanbul’daki Beyazıt İlköğretim Okulu’nda üstün zekâlı çocuklara “kısmî karma eğitim” verilmektedir. 1. 2. ve 3. sınıflardaki öğrencilerin sınıf mevcudunun yarısını üstün zekâlı, yarısını rasgele alınan öğrenciler oluşturmaktadır.
BİLİM-SANAT MERKEZİ: İÖ okullarına devam eden üstün veya özel yetenekli öğrencilerin örgün eğitim kurumlarındaki eğitimlerini aksatmayacak şekilde bireysel yeteneklerinin bilincinde olmalarını ve kapasitelerini geliştirerek en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla açılan bağımsız özel eğitim kurumlarıdır.
Bilim-sanat merkezlerinde üstün zekâ ve yetenekli çocuklara genel yetenek, resim ve müzik alanında eğitim verilmektedir.
Bilim-sanat merkezine öğrencinin başvurma biçimi şöyledir:
· Üstün veya özel yetenekli öğrencileri belirlemek amacıyla her öğretim yılının ekim ayı içinde Millî Eğitim Bakanlığı’nca hazırlanan gözlem formu il ve ilçelerde bulunan okullara gönderilmektedir.
· Bu gözlem formu 1-5. sınıflar için sınıf öğretmenleri; 6-8. sınıflar için şube öğretmenleri tarafından doldurulmaktadır.
· Listeler ve formlar en geç mart ayının sonuna kadar ilgili bilim-sanat merkezine gönderilmektedir.
· Aday gösterilen öğrenciler, her yıl mayıs ayında Bilim-Sanat Merkezi müdürlüklerince belirlenen tarihlerde bakanlıkça hazırlanan grup testine alınmaktadırlar.
· Bireysel inceleme ve değerlendirme sonuçlarına göre sıralanan öğrenci listelerinin genel müdürlükçe yapılan değerlendirmesi sonunda uygun bulunan listeler, onaylandıktan sonra ilgili merkeze gönderilmektedir.
· Onaylı listelerde yer alan öğrenciler, en yüksek puan alandan başlanarak merkeze kaydedilmektedirler.
· Eğitim şekli, yılda üç dönem olarak düzenlenmiştir.
Tablo-3’te bilim-sanat merkezlerinin bulunduğu iller verilmiştir.
Tablo-3: Bilim ve Sanat Merkezleri (2004-2005 Eğitim-Öğretim Yılı)
S.No. OKULUN ADI İLİ İLÇESİ
1. Aydın Doğan Bilim-Sanat Merkezi AFYON MERKEZ
2. Amasya Bilim ve Sanat Merkezi AMASYA MERKEZ
3. Yasemin Karakaya Bilim ve Sanat Mrk. ANKARA ÇANKAYA
4. Bayburt Bilim ve Sanat Merkezi BAYBURT MERKEZ
5. Cevdet Nerse Bilim ve Sanat Merkezi BURSA M.K.PAŞA
6. Bursa Bilim ve Sanat Merkezi BURSA YILDIRIM
7. Denizli Bilim ve Sanat Merkezi DENİZLİ MERKEZ
8. Isparta Bilim ve Sanat Merkezi ISPARTA MERKEZ
9. İstanbul Bilim ve Sanat Merkezi İSTANBUL KADIKÖY
10. Sıdıka Akdemir Bilim-Sanat Merkezi İZMİR NARLIDERE
11. Kastamonu Bilim ve Sanat Merkezi KASTAMONU MERKEZ
12. Kaman Bilim ve Sanat Merkezi KIRŞEHİR KAMAN
13. Ordu Bilim ve Sanat Merkezi ORDU MERKEZ
14. Siirt Bilim ve Sanat Merkezi SİİRT MERKEZ
15. Sinop Bilim ve Sanat Merkezi SİNOP MERKEZ
16. Tekirdağ Bilim ve Sanat Merkezi TEKİRDAĞ MERKEZ
17. Tokat Bilim ve Sanat Merkezi TOKAT MERKEZ
18. Trabzon Bilim ve Sanat Merkezi TRABZON MERKEZ
19. Uşak Bilim ve Sanat Merkezi UŞAK MERKEZ
20. Van Bilim ve Sanat Merkezi VAN MERKEZ
21. Zonguldak Bilim Ve Sanat Merkezi ZONGULDAK MERKEZ
Orta öğretimde ise Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi üstün zekâ ve üstün yetenekli öğrencilere hizmet vermektedir.
Özel TEV İnanç Türkeş Lisesi: Her yıl İl Millî Eğitim Müdürlüklerine kaç öğrenci alacağına ve öğrencide aranan koşulları belirle-yen yazı göndermektedir. İllerde belirlenen öğrenciler okul tarafından sınava tâbi tutulmaktadırlar. Sınavı kazanan öğrenciler okula yatılı olarak kabul edilmektedirler.
Fen Lisesi ve Sosyal Bilimler Lisesi: Millî Eğitim Bakanlığı’nca yapılan orta öğretim kurumları öğrenci seçme ve yerleştirme sınav sonucuna göre öğrenci kabul etmektedir.
Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi: İlköğretim okulunu o yıl bitiren öğrencilerin, diploma notu en az 3.00; girecekleri alanla (müzik, resim) ilgili derslerin 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarına ait yıl sonu ortalamasının en az 4.00 olması gerekmektedir. Öğrenci, müzik ve resim alanından yetenek sınavına girmektedir. Bu sınav okul tarafından oluşturulan komisyonca yapılmaktadır.
ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE ÖĞRETMEN NE YAPMALI?
Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitiminde öğretmenin dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
1. Öğretmen, öğrenim görevlerinin dışında ek öğrenim programları hazırlaması gerekir. Çünkü, sınıfın seviyesi onların seviyesinden çok aşağıda kalabilir.
2. Çocuğun çalışma ve ödevlerini, sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışmamalı, onun gücüne ve hızına uygun ödevler verilmelidir.
3. Ödevlerde tekrara ve alıştırmalara fazla yer verilmemelidir.
4. Daha çok, problem çözme tekniğini gerektiren ödevler verilmelidir.
5. Yarı teknik malzemelerin okunması, özetlenmesi, bazı araçların modellerinin yapımı, şemalarının çizimi ve onların çalışma kurallarını açıklayıcı ödevler verilmelidir.
6. Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem verilmeli, özel proje geliştirmelerine fırsat yaratılmalıdır. Bu projeyi sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarına izin verilmelidir.
7. Tasnif, organize etme ve maddelendirme olanağı veren fırsatlar hazırlanmalıdır.
8. Derste kitaba dayalı etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere yer verilmelidir.
9. Kendilerine özgü ilgileri olduğundan, grupla olduğu kadar bireysel çalışmalara da önem verilmelidir.
10. Okul içi ve dışı etkinliklere yönlendirilmelidirler.
11. Önderliği gerektiren ya da önderliği geliştirmeye fırsat verecek çalışmalara katılması için teşvik edilmelidirler.
12. Öğrencinin başarısını, sınıf arkadaşlarının başarı seviyesi ile değil kendi öğrenme gücü ve hızı ile karşılaştırmalıdır.
13. Bazı konuların sınıfa öğretilmesinde öğretmene yardımcı olmalarına, arkadaşlarına konuları öğretmelerine izin verilmelidir.
14. Daha zor sorular sorarak ve yeni düşünceler geliştirmelerini isteyerek, çocukların zekâlarının özellikle yaratıcı yanını geliştirmelerine fırsat tanınmalıdır,
15. Bu çocuklarda üstünlük duygusunu yaratmak, aynı “aşağılık duygusu” kadar zararlı sonuçlar doğurur. Çocuk, arkadaşlarını ve çevresindekileri aşağı görür ve toplumda yalnız bir kişi olarak yaşamına devam etme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Onun için üstünlük duygusunun çocuklarda yaratılmamasına dikkat edilmelidir. Bundan dolayı aileye rehberlik yapılmalıdır.
16. Çocuklar üzerindeki dış baskıyı azaltmaya çalışmalıdır. Bazı çocuklar aileleri ve çevre tarafından kendi yeteneklerinin üstünde başarıya zorlanmaktadırlar.
17. Öğretmen sürekli kendini yenilemelidir.
18. Akademik konular için resim, müzik, beden eğitimi gibi dersler ihmal edilmemelidir.
19. İleri öğrenim için en uygun yolun seçilmesinde uzmanlarla işbirliği yapılmalıdır.
SINIF ÖĞRETMENİN ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ ÇOCUKLARLA ÇALIŞIRKEN YAPMAMASI GEREKENLER ŞUNLARDIR
1. Aynı konuda tekrara dayanan uzun ödevler vermemelidir.
2. Sınıfta onlara değil, diğer arkadaşlarına yanıt vermede öncelik tanıması, çocukların ders ve okula karşı şevkini kırmamalıdır.
3. Rutin iş ve görevler verilmemelidir.
4. Uygulanması hemen pratik olmayan ya da henüz olası görülmeyen yaratıcı, alışılmamış düşüncelerini dinlemeli, reddedilmemeli ya da bastırmaya çalışmamalıdır.
5. Zamanını boş geçirme olacağı için arkadaşlarına okuldan sonra yeni bilgileri öğretmek için görevlendirilmemelidir.
6. Okul zamanının bir bölümünde arkadaşlarına konuları öğrenmelerinde yardımcı olması istenmemelidir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Üstün Zekalı Çocukların Belirlenmesi ve Gidebileceği Kurumlar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Veli DERİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Veli DERİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
49 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
