Çölyak Hastalığı (Celiac Disease) ve Beslenme Protokolü
ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR ?
Çölyak Hastalığı (Celiac Disease) ; Hastalık bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olmakta ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim hastalığıdır.
Çölyak hastası olan kişiler buğdayda arpada çavdarda ve yulafta* bulunan ve gluten olarak adlandırılan bir proteinine tahammül edememektedir.
Çölyaklı hastalar gluten içeren yiyecekler yediklerinde, onların bağışıklık sistemleri bunu ince bağırsaklara zarar vererek yanıtlar.Özellikle çok küçük ve parmak şekline benzeyen villus olarak adlandırılan ince bağırsaktaki emilimi sağlayan yapılar kaybolur(düzleşir ve görevini yapamaz hale gelir.)
Yiyeceklerdeki besinler bu villuslardan geçerek kan dolaşımı içine emilirler. Villuslar olmadan kişi ;her ne kadar yiyecek yerse yesin; beslenemez.
Vücudun kendi bağışıklık sistemine zarar vermesinden dolayı çölyak hastalığının otomatik bağışıklık sistemi rahatsızlığı olarak düşünülmektedir.Bununla birlikte ,yiyeceklerin emilememesinden dolayı sindirim rahatsızlığı olarak ta sınıflandırılabilmektedir.
Çölyak hastalığı ayrıca gluten entropatisi , celiac disease ,celiac sprue , nontropical sprue ve gluten sensitive entropathy olarak da bilinmektedir.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır,bunun anlamı kişinin ailesinde de bu hastalığın çıkması söz konusudur.Bazen hastalık bir ameliyat ,çocuk doğumu , hamilelik , viral enfeksiyon yada şiddetli duygusal stresten sonra , tetiklenebilir ;yada ilk seferde aktif olabilir.
Çölyak hastalığı kişinin yaşamının her hangi bölümünde ortaya çıkabilmektedir . Çölyak kimi kişilerde çocukluk, kimilerinde ergenlik, kimilerinde ise orta yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir.
ÇÖLYAK HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Çölyak hastalığı insanları çok değişik şekillerde etkilemektedir.Bazı insanların belirtileri çocuklukta , bazılarının yetişkinliklerinde gelişmektedir görülmektedir.
Çölyak hastalığının oluşumunda rol oynadığı düşünülen faktörlerden biriside kişinin anne sütüyle ne kadar zaman beslendiğidir.Uzun süre anne sütüyle beslenen kişilerde çölyak hastalığını belirtileri daha geç ortaya çıkmaktadır.Diğer bir faktör ise gluten içeren yiyeceklerin yenilmeye hangi yaşta başlandığı ve ne kadar gluten yenildiğidir.
Belirtiler sindirim sisteminde var olabilir yada olmayabilir. Örneğin bir kişide ishal ve karın ağrısı olabilirken diğer bir kişide aşırı sinirlilik, öfke ,veya depresyon olabilmektedir.Aslında aşırı öfke ve sinirlilik çocuklarda görülen en yaygın belirtilerden biridir.
Çölyak hastalığının belirtileri aşağıdaki maddelerden birini yada bir kaçını içerebilir;
1)Çok sık tekrarlanan karın ağrıları
2)Kronik ishal
3)Kilo kaybı
4)Açık renkli, kötü kokulu dışkı
5)Anemi (kırmızı kan hücrelerinin düşüklüğü)
6)Gaz
7)Kemik Ağrısı
8)Davranış değişiklikleri
9)Kaslarda kramp meydana gelmesi
10)Yorgunluk
11)Büyüme geriliği
12)Bebeklikte gelişim,büyüme bozuklukları
13)Eklemlerde ağrılar
14)Felç
15)Bacaklarda uyuşma,karıncalanma(sinirdeki hasardan)
16)Ağız içerisindeki açık yaralar (aphthus ulcers)
17)Ağrılı deri hastalığı (dermatitis herpetiformis)
18)Diş bozuklukları yada mine kaybı
19)Haddinden fazla kilo kaybından dolayı oluşan adet düzensizliği
20)Anemi, büyüme geriliği ve kilo kaybı beslenememenin işaretleridir.
Yeterince besin alınamamaktadır. Besin alınamama herkes için çok ciddi bir problemdir ama özellikle çocuklar için böyledir. Çünkü onların düzenli gelişmesi için yeterli besine ihtiyaçları vardır. Çölyaklı bazı kimselerde söz konusu belirtiler olmayabilir. Onların ince bağırsaklarının hasarsız kısmı yeterince besin alabildiğinden belirtilerin çıkmasını önlemektedir. Bununla birlikte belirtisi olmayan insanlarda çölyak hastalığının komplikasyonlarının riski hala mevcuttur.
ÇÖLYAK HASTALIĞI TEDAVİSİ
Çölyak hastalığında beslenmeyi glutensiz diyet yaparak sürdürmek gerekiyor. Diyetimizi yeni bir tadavi metodu bulununana kadar sürdürmeliyiz.
Diyet eğitimi hem çocuk, hem aile hemde hastanın çevresindekiler için gerekli bir eğitimdir. Diyet tedavisine başladıktan kısa bir süre sonra hastaların çoğunun semptomları birkaç hafta içinde düzelir; bazı hastalarda iyileşme daha uzun bir süreyi (1 yıl kadar) bulabilir, bu hastalarda diyetin yanı sıra medikal tedavide gerekenbilir, anemi saptananlara demir eksikliğinin giderilmesi için demir takviyesi, gerektiğinde D vitamini desteği, veya villus atrofisine bağlı olarak sekonder laktoz intolaransı gelişen hastalara bir süre süt ve süt ürünü verilmemesi (bağırsağın kendini toparlayabilmesi için) gerekebilir fakat keçi sütü anne sütüne benzerliğinden ötürü bağışıklık sistemine destek sağlayabileceği düşünüldüğünden bu sütün tüketimi çölyak hastalarının çöken bağışıklık sistemini yeniden kurmasında ona yardımcı olabilir.
Glutensiz diyette buğday, arpa, çavdar ve yulaf unu içeren her türlü besin maddesinin yenilmesi yasaktır. Türkiye'de birçok üründe gluten bulunduğu unutulmamalı aklınıza hiç gelmeyecek sakız, salça diş macunu, bulaşık deterjanı , şeker, çikolata ,peynir gibi ürünlerde hastaları etkileyecek düzeyde ( mg ) gluten içerebilir buda diyeti zorlaştırır. Mısır ve pirinç toksik olmayıp tahıl yerine kullanılabilir fakat Türkiyede ki ambalajlı mısır unlarının büyük bir kısmı gluten içermektedir . İlgililerden bu konuda yanıt alamamaktayız.
Gluten, çölyak hastaları için -zehir- olarak kabul edilir. Tedavide gluten içeren tüm ürünlerin diyetten çıkarılması gerekiyor. Glutenin diyetten çıkarılması ile hastalığın belirtilerinde kısa bir süre içinde (3-14 gün gibi) gerileme gözlenir. İnce bağırsaktaki histolojik bozuklukların düzelmesi ise birkaç aydan önce olmaz. Tam bir tedavi 1-2 yılı bulabilir
Yapılan diyettle eğer hasta düzelme gözlenmezse ya diyet tam olarak yapılmamaktadır veya hastalığın tanısı yanlıştır. Günümüzde tüm çölyaklı glutensiz diyete tam olarak uyması ve ömür boyu sürdürülmesi ile iyi bir gelişim elde edilmektedir. Hastalık başladıktan sonra, onunla birlikte yaşamayı öğrenmek gerekir. Glutensiz diyet için mutlaka doktor veya diyetisyen kontrolünda olmak gerekir.
Tedavi başında bazı besin eksiklikleri olmuşsa (demir, folik asit, A, D, E, K vitaminleri gibi), bunları giderici bir tedavi de eklenmelidir.
Gluten birçok gıda ürününde kullanılan bir maddedir. Örneğin bir ruj bile gluten içerebilir. Hazır yiyeceklerin hemen hemen hepsinde gluten maddesi kullanılır fabrikasyon ürünlerden uzak durulmalı.( Öneri) İlaçlarda, yiyecek katkılarında sıkılaştırıcı veya stabilize edici olarak kullanıldığından uygulaması ve uyulması zor bir diyettir.
Glutensiz beslenmenin insan sağlığı açısından bir sakıncası yoktur. Glutenin içindeki amino asitler diğer yiyeceklerden de anınabilir, bu ciddi bir sorun teşkil etmez .
DYT.ŞULE DOĞAN
Çölyak Hastalığı (Celiac Disease) ; Hastalık bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olmakta ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim hastalığıdır.
Çölyak hastası olan kişiler buğdayda arpada çavdarda ve yulafta* bulunan ve gluten olarak adlandırılan bir proteinine tahammül edememektedir.
Çölyaklı hastalar gluten içeren yiyecekler yediklerinde, onların bağışıklık sistemleri bunu ince bağırsaklara zarar vererek yanıtlar.Özellikle çok küçük ve parmak şekline benzeyen villus olarak adlandırılan ince bağırsaktaki emilimi sağlayan yapılar kaybolur(düzleşir ve görevini yapamaz hale gelir.)
Yiyeceklerdeki besinler bu villuslardan geçerek kan dolaşımı içine emilirler. Villuslar olmadan kişi ;her ne kadar yiyecek yerse yesin; beslenemez.
Vücudun kendi bağışıklık sistemine zarar vermesinden dolayı çölyak hastalığının otomatik bağışıklık sistemi rahatsızlığı olarak düşünülmektedir.Bununla birlikte ,yiyeceklerin emilememesinden dolayı sindirim rahatsızlığı olarak ta sınıflandırılabilmektedir.
Çölyak hastalığı ayrıca gluten entropatisi , celiac disease ,celiac sprue , nontropical sprue ve gluten sensitive entropathy olarak da bilinmektedir.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır,bunun anlamı kişinin ailesinde de bu hastalığın çıkması söz konusudur.Bazen hastalık bir ameliyat ,çocuk doğumu , hamilelik , viral enfeksiyon yada şiddetli duygusal stresten sonra , tetiklenebilir ;yada ilk seferde aktif olabilir.
Çölyak hastalığı kişinin yaşamının her hangi bölümünde ortaya çıkabilmektedir . Çölyak kimi kişilerde çocukluk, kimilerinde ergenlik, kimilerinde ise orta yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir.
ÇÖLYAK HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Çölyak hastalığı insanları çok değişik şekillerde etkilemektedir.Bazı insanların belirtileri çocuklukta , bazılarının yetişkinliklerinde gelişmektedir görülmektedir.
Çölyak hastalığının oluşumunda rol oynadığı düşünülen faktörlerden biriside kişinin anne sütüyle ne kadar zaman beslendiğidir.Uzun süre anne sütüyle beslenen kişilerde çölyak hastalığını belirtileri daha geç ortaya çıkmaktadır.Diğer bir faktör ise gluten içeren yiyeceklerin yenilmeye hangi yaşta başlandığı ve ne kadar gluten yenildiğidir.
Belirtiler sindirim sisteminde var olabilir yada olmayabilir. Örneğin bir kişide ishal ve karın ağrısı olabilirken diğer bir kişide aşırı sinirlilik, öfke ,veya depresyon olabilmektedir.Aslında aşırı öfke ve sinirlilik çocuklarda görülen en yaygın belirtilerden biridir.
Çölyak hastalığının belirtileri aşağıdaki maddelerden birini yada bir kaçını içerebilir;
1)Çok sık tekrarlanan karın ağrıları
2)Kronik ishal
3)Kilo kaybı
4)Açık renkli, kötü kokulu dışkı
5)Anemi (kırmızı kan hücrelerinin düşüklüğü)
6)Gaz
7)Kemik Ağrısı
8)Davranış değişiklikleri
9)Kaslarda kramp meydana gelmesi
10)Yorgunluk
11)Büyüme geriliği
12)Bebeklikte gelişim,büyüme bozuklukları
13)Eklemlerde ağrılar
14)Felç
15)Bacaklarda uyuşma,karıncalanma(sinirdeki hasardan)
16)Ağız içerisindeki açık yaralar (aphthus ulcers)
17)Ağrılı deri hastalığı (dermatitis herpetiformis)
18)Diş bozuklukları yada mine kaybı
19)Haddinden fazla kilo kaybından dolayı oluşan adet düzensizliği
20)Anemi, büyüme geriliği ve kilo kaybı beslenememenin işaretleridir.
Yeterince besin alınamamaktadır. Besin alınamama herkes için çok ciddi bir problemdir ama özellikle çocuklar için böyledir. Çünkü onların düzenli gelişmesi için yeterli besine ihtiyaçları vardır. Çölyaklı bazı kimselerde söz konusu belirtiler olmayabilir. Onların ince bağırsaklarının hasarsız kısmı yeterince besin alabildiğinden belirtilerin çıkmasını önlemektedir. Bununla birlikte belirtisi olmayan insanlarda çölyak hastalığının komplikasyonlarının riski hala mevcuttur.
ÇÖLYAK HASTALIĞI TEDAVİSİ
Çölyak hastalığında beslenmeyi glutensiz diyet yaparak sürdürmek gerekiyor. Diyetimizi yeni bir tadavi metodu bulununana kadar sürdürmeliyiz.
Diyet eğitimi hem çocuk, hem aile hemde hastanın çevresindekiler için gerekli bir eğitimdir. Diyet tedavisine başladıktan kısa bir süre sonra hastaların çoğunun semptomları birkaç hafta içinde düzelir; bazı hastalarda iyileşme daha uzun bir süreyi (1 yıl kadar) bulabilir, bu hastalarda diyetin yanı sıra medikal tedavide gerekenbilir, anemi saptananlara demir eksikliğinin giderilmesi için demir takviyesi, gerektiğinde D vitamini desteği, veya villus atrofisine bağlı olarak sekonder laktoz intolaransı gelişen hastalara bir süre süt ve süt ürünü verilmemesi (bağırsağın kendini toparlayabilmesi için) gerekebilir fakat keçi sütü anne sütüne benzerliğinden ötürü bağışıklık sistemine destek sağlayabileceği düşünüldüğünden bu sütün tüketimi çölyak hastalarının çöken bağışıklık sistemini yeniden kurmasında ona yardımcı olabilir.
Glutensiz diyette buğday, arpa, çavdar ve yulaf unu içeren her türlü besin maddesinin yenilmesi yasaktır. Türkiye'de birçok üründe gluten bulunduğu unutulmamalı aklınıza hiç gelmeyecek sakız, salça diş macunu, bulaşık deterjanı , şeker, çikolata ,peynir gibi ürünlerde hastaları etkileyecek düzeyde ( mg ) gluten içerebilir buda diyeti zorlaştırır. Mısır ve pirinç toksik olmayıp tahıl yerine kullanılabilir fakat Türkiyede ki ambalajlı mısır unlarının büyük bir kısmı gluten içermektedir . İlgililerden bu konuda yanıt alamamaktayız.
Gluten, çölyak hastaları için -zehir- olarak kabul edilir. Tedavide gluten içeren tüm ürünlerin diyetten çıkarılması gerekiyor. Glutenin diyetten çıkarılması ile hastalığın belirtilerinde kısa bir süre içinde (3-14 gün gibi) gerileme gözlenir. İnce bağırsaktaki histolojik bozuklukların düzelmesi ise birkaç aydan önce olmaz. Tam bir tedavi 1-2 yılı bulabilir
Yapılan diyettle eğer hasta düzelme gözlenmezse ya diyet tam olarak yapılmamaktadır veya hastalığın tanısı yanlıştır. Günümüzde tüm çölyaklı glutensiz diyete tam olarak uyması ve ömür boyu sürdürülmesi ile iyi bir gelişim elde edilmektedir. Hastalık başladıktan sonra, onunla birlikte yaşamayı öğrenmek gerekir. Glutensiz diyet için mutlaka doktor veya diyetisyen kontrolünda olmak gerekir.
Tedavi başında bazı besin eksiklikleri olmuşsa (demir, folik asit, A, D, E, K vitaminleri gibi), bunları giderici bir tedavi de eklenmelidir.
Gluten birçok gıda ürününde kullanılan bir maddedir. Örneğin bir ruj bile gluten içerebilir. Hazır yiyeceklerin hemen hemen hepsinde gluten maddesi kullanılır fabrikasyon ürünlerden uzak durulmalı.( Öneri) İlaçlarda, yiyecek katkılarında sıkılaştırıcı veya stabilize edici olarak kullanıldığından uygulaması ve uyulması zor bir diyettir.
Glutensiz beslenmenin insan sağlığı açısından bir sakıncası yoktur. Glutenin içindeki amino asitler diğer yiyeceklerden de anınabilir, bu ciddi bir sorun teşkil etmez .
DYT.ŞULE DOĞAN
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çölyak Hastalığı (Celiac Disease) ve Beslenme Protokolü" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
çölyak, celiace disease, gluten, buğday unu, buğday, çölyak hastalığı, celiac disease, çölyakta beslenme, çölyakta diyet, gluten entropatisi, celiac sprue, nontropical sprue, gluten sensitive entropathy
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
