Wilson Hastalığı ve Bakır(Cu)Dan Kısıtlı Diyet Tedavisi
WİLSON HASTALIĞI ve Cu’DAN KISITLI DİYET TEDAVİSİ
Wilson hastalığı; karaciğer, beyin ve diğer hayati organlarınızda fazla miktarda bakır birikmesine neden olan kalıtımsal bir hastalıktır. Wilson hastalığı, değişik yollarla ortaya çıkar ama yıllar boyunca sessiz kalabilir.
Bakır vücudun tanınmamış kahramanlarından biridir, sağlıklı sinirlerin, kemiklerin, kollajenin ve cilt pigmenti melaninin gelişmesinde önemli fakat olduğundan eksik görülen bir rol oynar. Normalde bakır besinlerinizden absorbe edilir ve herhangi bir aşırı miktarı safrayla — karaciğerinizde üretilen bir madde — atılır.
Fakat Wilson hastalığı olan kişilerde bakır düzgün şekilde elimine edilmez ve bunun yerine muhtemelen yaşamı tehdit eden bir seviyeye birikir. Tedavi edilmeden bırakıldığında Wilson hastalığı öldürücüdür. Erken teşhis edildiğinde Wilson hastalığı kolaylıkla tedavi edilir ve rahatsızlığı olan pek çok kişi normal yaşamlar sürer.
Wilson Hastalığında Bulgu ve Belirtiler
Wilson hastalığı olan kişilerde bakır doğumdan hemen sonra karaciğerde birikmeye başlar fakat belirti ve semptomları nadiren 5 veya 6 yaşından önce oluşur ve bazen 40 veya 50 yaşına kadar görülmez.
Depolanan bakır pek çok organa ve dokuya zarar verebilir fakat en ço etkilenenler karaciğer ve merkezi sinir sistemidir:
Karaciğer sorunları. Bakır ilk önce karaciğerde biriktiğinden, çoğu kişi başlangıçta karın ağrısı ve cildin ve gözlerin aklarının sararması (sarılık) dahil olmak üzere karaciğer hasarı belirtilerine sahiptir. Hastalığın sonraki aşamalarında anemi veya kan kusma oluşabilir. Bazı durumlarda karaciğer, siroz oluşana kadar hiç bir belirti göstermez. — karaciğerin hayati fonksiyonlarını gerçekleştirme kabiliyetini etkileyen terinse çevrilmeyen skarlaşması. Bu noktada belirti ve semptomları karnınızda (asit) veya bacaklarınızda (ödem) şişliği ve büyümüş dalağı içerebilir.
Nörolojik sorunlar. Titremeler, kas spazmları, kararsız yürüme ve konuşma problemleri gibi semptomlar yaygın olarak 30 yaş civarında veya daha sonra gelişir.
Davranışsal veya psikolojik sorunlar. Wilson hastalığı, ani karakter değişimi ve yersiz davranışlara neden olabilir. Hastalığı olan çocuklara bazen davranışsal problemlere sahipler şeklinde yanlış teşhis koyulur çünkü kararsızca davranırlar veya okulda kötü performansları vardır.
Göz, böbrek ve kemik problemleri. Wilson hastalığı olan pek çok kişi diğer belirti ve semptomlara sahip olmasa bile kornealarının etrafında farklı, altuni kahverengipigmentasyon geliştirirler (Kayser-Fleischer halkası). Bakır birikintilerinin neden olduğu Kayser-Fleischer halkaları çoğu kez rutin bir göz muayenesi sırasında keşfedilirler. Wilson hastalığı böbreğin filtreleme fonksiyonuna da engel olabilir ve zayıf, kırılgan kemiklere (osteoporoz) yol açar.
Wilson Hastalığının Nedenleri
Birçok besin, özellikle karaciğer, kabuklu deniz ürünleri, fındıklar, avokadolar ve mantarlar bol miktarda bakır içermektedir. Bu besinleri yediğinizde bakır ince bağırsağınızdan absorbe olur, kanınızda dolaşım halindeki proteinlere bağlanır ve karaciğerinize taşınır. Vücudunuzun kullanmadığı bakır, karaciğerinizin yağların sindirilmesine yardımcı olması için ürettiği bir madde olan safrayla alıp götürülür.
Wilson hastalığında bir genetik bir mutasyon bakırın safra içine taşınmasına yardımcı olan ATP7B proteinini etkiler. ATP7B aynı zamanda bakırın, minerali kan dolaşımında taşıyan bir protein olan seruloplazmin içine katılmasında da dahil olmaktadır. ATP7B genindeki kusurlar bakırın düzgün elimine edilmediğini ve bunun yerine ciddi ve bazen tersine çevrilmez hasara neden olacağı karaciğerde birikmesi anlamına gelmektedir. Zamanla, aşırı bakır karaciğerden akar ve özellikle beyin, gözler, böbrekler ve eklemler gibi diğer organlarda birikmeye ve zarar vermeye başlar.
Bazı ATP7B mutasyonlarının spontane olarak gerçekleşmesin rağmen, çoğu bir nesilden sonrakine geçirilmektedir. Wilson hastalığı bir otozomal resesif özellik olarak miras kalır, bu, hastalığı geliştirmek için her biri bir ebeveynden olmak üzere kusurlu genin iki kopyasını miras almanız gerektiği anlamına gelmektedir. Eğer sadece tek bir anormal gen alırsanız, kendiniz hasta olmazsınız fakat bir taşıyıcı olduğunuz ve geni çocuğunuza geçireceğiniz düşünülür. Wilson hastalığının kendisi nadir görülür fakat 100 kişide bir kişi gibi çok bir orandaki kişilerde kusurlu ATP7B geni bulunmaktadır.
Wilson Hastalığında Risk faktörleri
Eğer her iki ebeveyn de bir anormal Wilson geni taşıyıcıysa, iki normal gene sahip olan bir çocuk sahibi olmak için yüzde 25 şansa, kendisi de taşıyıcı olan bir çocuğa sahip olmak için yüzde 50 şansa ve iki resesif gene sahip olup hastalığı geliştirecek olan bir çocuğa sahip olmak için yüzde 25 şansa sahiptirler. Bu şanslar her hamilelikte aynıdır.
Bu nedenle uzmanlar Wilson hastalığı olan kişilerin tüm çocuklarının ve kardeşlerinin hastalık için test edilmesini önermektedirler. Bunun yanında, doktorunuz eğer açıklanmamış bir karaciğer hastalığından ölmüş olan bir ebeveyniniz veya büyükanne veya büyükbabanız varsa size de test yapmak isteyecektir.
Wilson Hastalığında DİYET TEDAVİSİ
Yiyeceklerden alınan bakır miktarı diyette azaltılır. Diyet ile alınan günlük bakır miktarının 1mg olması gerekir.
Yemek pişirilen kaplardan bir miktar bakırın yiyeceklere geçmesi nedeni ile pişirme kaplarının bakır olmaması gerekir.
1MG BAKIR İÇEREN MENÜ ÖRNEĞİ
SABAH:1 Su bardağı şekerli süt
3.5 kibrit kutusu peynir( 105 gr) ( 5 gün )
Veya
1 yumurta ( haftada 2 gün )
2 tatlı kaşığı bal
ÖĞLE/ AKŞAM: 1 çay bardağı yoğurt (100 gr)
1 köfte kadar et ( 30 gr sığır eti )
3 yemek kaşığı sebze yemeği
2 yemek kaşığı makarna veya
1 yemek kaşığı pirinç pilavı
1 ince dilim ekmek ( 25 gr )
Marul salata
1 orta boy elma
Not: ekmek tuzsuz yemekler ise az tuzlu olmalıdır.
Bakırdan kısıtlı diyette besin grupları
SEBZELER: Günde ; A Grubu sebzelerden 2 kez
B grubu sebzelerden 1 kez tüketebilirsiniz.
A grubu ( mg Cu /100 gr)
· Marul 0.09
· Lahana 0.08
· Karnabahar 0.07
B Grubu ( mg Cu/100gr)
· Pancar 0.15
· Patlıcan 0.10
· Bamya 0.11
· Yeşil biber 0.13
· Domates 0.11
· Kuru soğan 0.10
· Bal kabağı 0.13
· Ispanak 0.11
YASAK OLAN SEBZELER(mgCu /1oogr)
· Patates 0.21
· Taze fasulye 0.22
· Taze bezelye 0.22
· Maydonoz 0.49
MEYVELER:
Bir günde : Agrubu meyvelerden 2 kez
B grubu meyvelerden 1 kez
Tüketebilirsiniz.
A GRUBU MEYVELER (mg Cu / 100 gr )
· Çilek 0.07
· Taze incir 0.07
· Elma 0.07
· Taze üzüm 0.09
· Şeftali 0.09
· Portakal 0.06
· Karpuz 0.04
· Greyfurt 0.04
B GRUBU MEYVELER ( mg Cu/ 100gr )
· Kayısı 0.11
· Kiraz 0.12
· Erik 0.10
· Muz 0.17
· Limon 0.15
· Armut 0.15
YASAK MEYVELER (mg Cu/100 gr)
· Kuru kayısı 0.35
· Kuru üzüm 0.25
· Kuru erik 0.28
· Kuru incir 0.28
YASAK YİYECEKLER
· Pekmez, marmelat
· Zeytin, turşu, konserve yiyecekler
· Kurubaklagiller ( mercimek, nohut, kurufasulye, bakla )
· Mantar
· Kabuklu deniz hayvanları ( midye ıstakoz karides istiridye kerevit )
· Balık
· Koyun, dana, kuzu eti ve tavuk
· Sakatatlar ( karaciğer, beyin,dalak, böbrek, işkembe )
· Kurutulmuş meyveler
· Kuruyemişler ( fındık fıstık ceviz yerfıstığı ayçekirdeği )
· Baharatlar ( karabiber kırmızı biber zencefil )
· Tam buğday unu, irmik, bulgur, mısır
· Kuru maya
· Kahve, kakao, kakaolu besinler, çikolata, goflet
· Hazır satılan tüm yiyecekler
SERBESTLER
· Çay
· Süt, yoğurt
· Bal, şeker
· Asitli içecekler
DYT.ŞULE DOĞAN
Wilson hastalığı; karaciğer, beyin ve diğer hayati organlarınızda fazla miktarda bakır birikmesine neden olan kalıtımsal bir hastalıktır. Wilson hastalığı, değişik yollarla ortaya çıkar ama yıllar boyunca sessiz kalabilir.
Bakır vücudun tanınmamış kahramanlarından biridir, sağlıklı sinirlerin, kemiklerin, kollajenin ve cilt pigmenti melaninin gelişmesinde önemli fakat olduğundan eksik görülen bir rol oynar. Normalde bakır besinlerinizden absorbe edilir ve herhangi bir aşırı miktarı safrayla — karaciğerinizde üretilen bir madde — atılır.
Fakat Wilson hastalığı olan kişilerde bakır düzgün şekilde elimine edilmez ve bunun yerine muhtemelen yaşamı tehdit eden bir seviyeye birikir. Tedavi edilmeden bırakıldığında Wilson hastalığı öldürücüdür. Erken teşhis edildiğinde Wilson hastalığı kolaylıkla tedavi edilir ve rahatsızlığı olan pek çok kişi normal yaşamlar sürer.
Wilson Hastalığında Bulgu ve Belirtiler
Wilson hastalığı olan kişilerde bakır doğumdan hemen sonra karaciğerde birikmeye başlar fakat belirti ve semptomları nadiren 5 veya 6 yaşından önce oluşur ve bazen 40 veya 50 yaşına kadar görülmez.
Depolanan bakır pek çok organa ve dokuya zarar verebilir fakat en ço etkilenenler karaciğer ve merkezi sinir sistemidir:
Karaciğer sorunları. Bakır ilk önce karaciğerde biriktiğinden, çoğu kişi başlangıçta karın ağrısı ve cildin ve gözlerin aklarının sararması (sarılık) dahil olmak üzere karaciğer hasarı belirtilerine sahiptir. Hastalığın sonraki aşamalarında anemi veya kan kusma oluşabilir. Bazı durumlarda karaciğer, siroz oluşana kadar hiç bir belirti göstermez. — karaciğerin hayati fonksiyonlarını gerçekleştirme kabiliyetini etkileyen terinse çevrilmeyen skarlaşması. Bu noktada belirti ve semptomları karnınızda (asit) veya bacaklarınızda (ödem) şişliği ve büyümüş dalağı içerebilir.
Nörolojik sorunlar. Titremeler, kas spazmları, kararsız yürüme ve konuşma problemleri gibi semptomlar yaygın olarak 30 yaş civarında veya daha sonra gelişir.
Davranışsal veya psikolojik sorunlar. Wilson hastalığı, ani karakter değişimi ve yersiz davranışlara neden olabilir. Hastalığı olan çocuklara bazen davranışsal problemlere sahipler şeklinde yanlış teşhis koyulur çünkü kararsızca davranırlar veya okulda kötü performansları vardır.
Göz, böbrek ve kemik problemleri. Wilson hastalığı olan pek çok kişi diğer belirti ve semptomlara sahip olmasa bile kornealarının etrafında farklı, altuni kahverengipigmentasyon geliştirirler (Kayser-Fleischer halkası). Bakır birikintilerinin neden olduğu Kayser-Fleischer halkaları çoğu kez rutin bir göz muayenesi sırasında keşfedilirler. Wilson hastalığı böbreğin filtreleme fonksiyonuna da engel olabilir ve zayıf, kırılgan kemiklere (osteoporoz) yol açar.
Wilson Hastalığının Nedenleri
Birçok besin, özellikle karaciğer, kabuklu deniz ürünleri, fındıklar, avokadolar ve mantarlar bol miktarda bakır içermektedir. Bu besinleri yediğinizde bakır ince bağırsağınızdan absorbe olur, kanınızda dolaşım halindeki proteinlere bağlanır ve karaciğerinize taşınır. Vücudunuzun kullanmadığı bakır, karaciğerinizin yağların sindirilmesine yardımcı olması için ürettiği bir madde olan safrayla alıp götürülür.
Wilson hastalığında bir genetik bir mutasyon bakırın safra içine taşınmasına yardımcı olan ATP7B proteinini etkiler. ATP7B aynı zamanda bakırın, minerali kan dolaşımında taşıyan bir protein olan seruloplazmin içine katılmasında da dahil olmaktadır. ATP7B genindeki kusurlar bakırın düzgün elimine edilmediğini ve bunun yerine ciddi ve bazen tersine çevrilmez hasara neden olacağı karaciğerde birikmesi anlamına gelmektedir. Zamanla, aşırı bakır karaciğerden akar ve özellikle beyin, gözler, böbrekler ve eklemler gibi diğer organlarda birikmeye ve zarar vermeye başlar.
Bazı ATP7B mutasyonlarının spontane olarak gerçekleşmesin rağmen, çoğu bir nesilden sonrakine geçirilmektedir. Wilson hastalığı bir otozomal resesif özellik olarak miras kalır, bu, hastalığı geliştirmek için her biri bir ebeveynden olmak üzere kusurlu genin iki kopyasını miras almanız gerektiği anlamına gelmektedir. Eğer sadece tek bir anormal gen alırsanız, kendiniz hasta olmazsınız fakat bir taşıyıcı olduğunuz ve geni çocuğunuza geçireceğiniz düşünülür. Wilson hastalığının kendisi nadir görülür fakat 100 kişide bir kişi gibi çok bir orandaki kişilerde kusurlu ATP7B geni bulunmaktadır.
Wilson Hastalığında Risk faktörleri
Eğer her iki ebeveyn de bir anormal Wilson geni taşıyıcıysa, iki normal gene sahip olan bir çocuk sahibi olmak için yüzde 25 şansa, kendisi de taşıyıcı olan bir çocuğa sahip olmak için yüzde 50 şansa ve iki resesif gene sahip olup hastalığı geliştirecek olan bir çocuğa sahip olmak için yüzde 25 şansa sahiptirler. Bu şanslar her hamilelikte aynıdır.
Bu nedenle uzmanlar Wilson hastalığı olan kişilerin tüm çocuklarının ve kardeşlerinin hastalık için test edilmesini önermektedirler. Bunun yanında, doktorunuz eğer açıklanmamış bir karaciğer hastalığından ölmüş olan bir ebeveyniniz veya büyükanne veya büyükbabanız varsa size de test yapmak isteyecektir.
Wilson Hastalığında DİYET TEDAVİSİ
Yiyeceklerden alınan bakır miktarı diyette azaltılır. Diyet ile alınan günlük bakır miktarının 1mg olması gerekir.
Yemek pişirilen kaplardan bir miktar bakırın yiyeceklere geçmesi nedeni ile pişirme kaplarının bakır olmaması gerekir.
1MG BAKIR İÇEREN MENÜ ÖRNEĞİ
SABAH:1 Su bardağı şekerli süt
3.5 kibrit kutusu peynir( 105 gr) ( 5 gün )
Veya
1 yumurta ( haftada 2 gün )
2 tatlı kaşığı bal
ÖĞLE/ AKŞAM: 1 çay bardağı yoğurt (100 gr)
1 köfte kadar et ( 30 gr sığır eti )
3 yemek kaşığı sebze yemeği
2 yemek kaşığı makarna veya
1 yemek kaşığı pirinç pilavı
1 ince dilim ekmek ( 25 gr )
Marul salata
1 orta boy elma
Not: ekmek tuzsuz yemekler ise az tuzlu olmalıdır.
Bakırdan kısıtlı diyette besin grupları
SEBZELER: Günde ; A Grubu sebzelerden 2 kez
B grubu sebzelerden 1 kez tüketebilirsiniz.
A grubu ( mg Cu /100 gr)
· Marul 0.09
· Lahana 0.08
· Karnabahar 0.07
B Grubu ( mg Cu/100gr)
· Pancar 0.15
· Patlıcan 0.10
· Bamya 0.11
· Yeşil biber 0.13
· Domates 0.11
· Kuru soğan 0.10
· Bal kabağı 0.13
· Ispanak 0.11
YASAK OLAN SEBZELER(mgCu /1oogr)
· Patates 0.21
· Taze fasulye 0.22
· Taze bezelye 0.22
· Maydonoz 0.49
MEYVELER:
Bir günde : Agrubu meyvelerden 2 kez
B grubu meyvelerden 1 kez
Tüketebilirsiniz.
A GRUBU MEYVELER (mg Cu / 100 gr )
· Çilek 0.07
· Taze incir 0.07
· Elma 0.07
· Taze üzüm 0.09
· Şeftali 0.09
· Portakal 0.06
· Karpuz 0.04
· Greyfurt 0.04
B GRUBU MEYVELER ( mg Cu/ 100gr )
· Kayısı 0.11
· Kiraz 0.12
· Erik 0.10
· Muz 0.17
· Limon 0.15
· Armut 0.15
YASAK MEYVELER (mg Cu/100 gr)
· Kuru kayısı 0.35
· Kuru üzüm 0.25
· Kuru erik 0.28
· Kuru incir 0.28
YASAK YİYECEKLER
· Pekmez, marmelat
· Zeytin, turşu, konserve yiyecekler
· Kurubaklagiller ( mercimek, nohut, kurufasulye, bakla )
· Mantar
· Kabuklu deniz hayvanları ( midye ıstakoz karides istiridye kerevit )
· Balık
· Koyun, dana, kuzu eti ve tavuk
· Sakatatlar ( karaciğer, beyin,dalak, böbrek, işkembe )
· Kurutulmuş meyveler
· Kuruyemişler ( fındık fıstık ceviz yerfıstığı ayçekirdeği )
· Baharatlar ( karabiber kırmızı biber zencefil )
· Tam buğday unu, irmik, bulgur, mısır
· Kuru maya
· Kahve, kakao, kakaolu besinler, çikolata, goflet
· Hazır satılan tüm yiyecekler
SERBESTLER
· Çay
· Süt, yoğurt
· Bal, şeker
· Asitli içecekler
DYT.ŞULE DOĞAN
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Wilson Hastalığı ve Bakır(Cu)Dan Kısıtlı Diyet Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
15 Beğeni 
Yazan Uzman
|
wilson hastalığı, bakır, bakırdan kısıtlı diyet, wilson, wilson rahatsızlığı, bakırsız, bakırsız diyet, bakırsız beslenme
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
