Bilişsel Terapi Nedir: Bilişsel Terapiden Faydalanmak
Anksiyete(kaygı) sorunları, Panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk (saplantı zorlantı), yeme bozuklukları, Cinsel işlev bozuklukları , Psikotik bozukluklar , sosyal fobi, Kişilik bozukluklarında Bilişsel Terapiler
Literatürde bilişsel terapi günlük yaşamın stres yaratan birçok durumunu en hafif biçimde atlatma, kısaca stresle başaçıkma, öfke kontrolü, sinirlilik ,aile ve evlilik terapileri, iletişim becerilerini artırmaktan ruhsal sorunların tedavisine kadar geniş bir uygulama alanı bulmuş ve bunda da çok başarılı olmuş bir yöntem.
Yine bilişsel terapinin etkili olduğu ruhsal sorunlar arasında Depresyon, Anksiyete(kaygı) sorunları, Panik bozukluk, Obsesif Kompulsif bozukluk (saplantı zorlantı), Yeme Bozuklukları, Cinsel işlev bozuklukları , Sosyal Fobi, Kişilik bozukluklarını sayabiliriz.
Peki ama yukarıda ifade edilen problemlerin kendinizde olup olmadığını ve ne zaman yardım alacağınızı nasıl anlarsınız?
Şu belirtilerin bazıları sizlere yardımcı olabilir;
Depresyonda uyku düzeninin bozulması, iştahsızlık, mutsuzluk , elem, çevreye olan ilginin kaybı, kederlilik, anlamsızlık, iş veya okul yaşamında gerilemelerle kendini gösterir bu belirtilerin birkaçının bulunması ve en az 2 hafta sürmesi halinde bir uzman yardımı gerektirir.
Anksiyete de sürekli bir endişe, huzursuzluk, kötü bir şey olacak korkusu, gerginlik gibi belirtiler bulunur.
Panik bozuklukta birden bire gelen terleme ile beraber kalbin hızlı çarpması kalp krizi geçirme korkusu, boğulma korkusu veya felç olma korkusu gibi belirtilerle kendini gösterir ve bu belirtiler sık sık acil servislere gitmeye neden olur.
Obsesif kompulsif bozukluk sürekli bir kirlilik hissi ve buna bağlı uzun süre yıkanma , kontrolü kaybetme korkusu.
Yeme bozukluğu yemek yememe veya yemeyi durduramama.
Cinsel işlev bozukluğu geç boşalma, erken boşalma, boşalmama, vaginismus (kadın cinsel organının kasılması) gibi sorunlar.
Sosyal fobide sosyal ortamlarda şiddetli utanma hissi ile beraber bu ortamlardan kaçınma ve heyecan duyma denilebilir.
Bilişsel terapi modelini kısaca tanıtırsak şunu söyleyebiliriz; Bu ekol birçok ruhsal bozukluğun altında işlevsel olmayan çarpıtılmış düşünce biçimlerimizin olduğuna inanır, yani en yalın haliyle söylersek, bizi hasta yapan düşüncelerimizdir. O halde bir insanın ruhsal durumunu düzeltmek, kendisine zarar veren duygularını ve davranışlarını değiştirmek için bu düşünce inanç ve tutumları gerekçi bir biçimde yeniden değerlendirerek olur. Bunu danışanın kendisine akıl yürütmelerle göstermek ve fark etmesini sağlamak yeni tür düşünce geliştirme alışkanlığı geliştirmesini sağlamak terapistin görevi.
Bilişsel terapide bu anlatılan süreç başarıyla gerçekleştiği zaman hem bireyin terapötik sürecinden söz etmek hem de o bireyde ileride oluşabilecek yaşam stresleri karşısında kendini koruyabilen, psikolojik donanımlı, kendini eğitebilen bir birey haline gelmesi söz konusu.
Bilişsel terapi sürekli pozitif düşünme alışkanlığı yaratmak değil-nitekim bu bilişsel terapi için çok hafif bir dildir - gerçekçi düşünme alışkanlığını kazandırmaktır.Biz bu tür gerçekçi olamayan düşüncelere öylesine alışmışızdır ki aslında bunu gerçek düşünce zannederiz.
İşte bilişsel terapinin bireye kazandırdığı en önemli özelik bireyin alışmış olduğumuz zihinsel (bilişsel) çarpıtmaları bir kenara koyup gerçekçi ve işlevsel düşünme alışkanlığını yaratmaktır. Bu terapi ilk aşamada bireyin çeşitli olaylar ve durumlar hakkında zihninden geçen otomatik düşünceleri yakalamasıyla başlanıyor.Birey bu noktada başarılı oldukça bu düşünceler yeniden sorgulanarak terapi ilerliyor.Otomatik düşünceler ve bu otomatik düşünceleri üreten bazı düşünme biçimlerimi vardır.Bunu bilişsel terapinin diliyle söylemek gerekirse bunlar, bilişsel çarpıtmalar ya da bir başka ifade ile alışkanlıklarımız gereği farkına varmadan yaptığımız akıl yürütmelerdir. Bu bilişsel çarpıtmalardan örnekleriyle beraber birkaçından bahsedelim;
Ya hep ya hiç tarzı düşünme;
Günlük yaşamımızda sıklıkla kulak misafiri olduğumuz yine son derece alışık olduğumuz için bize garip gelmeyen bir düşünme tarzıdır yukarıda belirttiğimiz gibi psikolojik problemleri olanlar bu bilişsel çarpıtma dahil olmak üzere aşağıda sayacağım diğerlerini de sıklıkla kullanırlar."Okulda ilk beşe giremezsem başarısız sayılırım" bu öğrencinin kalabalık nüfuslu üstelik sınavla alınana başarılı bir okulda okuduğunu varsayarsak kendine yaptığı haksızlık gerçekten büyük olduğunu anlarız. Bu öğrenci amaçları ve idealleri bakımından gittiği yolda belki de geriye düşmüştür ve kendini duygusal olarak gerçekten başarısız görüyor.burada bunu söyleyen öğrenciyi anlamakla beraber nesnel olarak TÜMÜYLE BAŞARISIZ öğrenci değildir, üstelik bu düşünme biçimi kendisine zarar verip derslerde daha da gerilemesine neden olabilir.
Kişiselleştirme;
Bu düşünme tarzı da sıklıkla kullandığımız bilişsel çarpıtmalardan bir tanesi.Yolda bizi fark etmeyip selam vermeyen bir arkadaşımızı gördükten sonra kendi kendimize "zaten beni sevmiyordu bu yüzden görmezlikten geldi" diye zihnimizden otomatik bir düşünce geçirebiliriz arkadaşımızın bize selam vermeyişi dalgınlık ve gerçekten görmemek olabilir fakat biz bu durumu üzerimize alarak bir yanlış düşünme gerçekleştirmiş oluruz. Oysa bunu arkadaşımıza sorduğumuzda belki de gerçek ortaya çıkacak, Ogün telaş içinde önemli bir işinin koşturmasından dolayı bizi görmediğini anlaşılabilirdi.
Meli malı ;
Kendimize bazen ağır görevler yükleyen cümlelerdir, insan bunu kendi kendine söylemeye başladıktan başka seçeneğin kesinlikle olmaması ve ardından gelen çaresizlik düşüncesine kapılabilir.Gerçekte bir çok durumun yeni veya farklı seçeneklerini istediğimiz zaman bulabiliriz seçeneksizlik gerçektende en son durumun bu olduğu anlamına gelir."Bu sınavı kazanmalıyım" dediğimizde güzel bir motive edici cümle gibi görünse de bunu içten söyleyen bir öğrenci için son derece stres yaratıcı bir durum olabilir. sonuç olarak sınav kaygısı yaratıp sınavda beklenen başarının çok altında bir başarı gösterebilir, çünkü bu çarpıtma başka seçenek yoktur ve gelinen son nokta budur anlamını taşır.
Yukarıda sayılan örnekler bilişsel çarpıtmaların sadece birkaçı. Bunların bazıları gerçekçi olabilir. Önemli olan bunları yeniden sorgulamak ve yeni bir düşünme alışkanlığı ortaya çıkarmak ve bir anlamda düşüme biçimimizi yeniden yaratmaktır.
Tabi ki bütün bunlar öneki paragraflarda anlatıldığı gibi basit ve bir çırpıda oluşan bir terapi / danışma süreci değil, burada danışanın yeni türden düşünme alışkanlığı geliştirmesi temel amaç.Tabi bunun için eski düşünme alışkanlıklarımızı da yavaş yavaş ortadan kaldırmamız gerekiyor bunun için bu konuda eğitilmiş terapistin yardımına ihtiyacımız oluyor.Bu güven ilişkisi kurulduktan sonra düşünceler ile duygular arasındaki bağlantıları fark etmek, alışık olduğumuz kafamızdan hızla geçen olumsuz otomatik düşünce ve imajları (hayalleri) yakalamak, bunların doğruluğunu yeniden sorgulamak, test etmek , bu düşüncelere danışanın alternatif seçenekler üretmesine yardımcı olmak ve diğer terapotik uygulamalar terapistin (danışmanın) temel uygulamalarıdır.
Bilişsel terapide birde bireyin kendine ve çevresine ilişkin düşüncelerde ara inançları ve temel şemaları var yine terapist danışanın düşüncelerine ilişkin formülasyonu yaratarak temel şemalarına ulaşmaya çalışıyor ve hastanın kabulü sağlanıyor ve temel şemalar tekrar danışanla beraber yeniden sorgulanıyor.aynı zamanda bu formülasyon hastaya duygularının ve davranışlarının kısacası yaşamı algılamasının aslında onun geliştirdiği fenomeninin nedenlerine ilişkin (terapi diliyle söylersek) içgörü, farkındalık kazandırıyor.Bu fenomenin neden oluştuğunu algılaması, yani yaşadığı dünyayı, geçmişi ve gelecek tasarımlarının artık daha fazla anlaşılabilmesini ve dolayısıyla bütün bunların kontrol edilebilirliğini mümkün kılıyor.Yani birey için formülasyon yaratmak aslında başlı başına güçlü bir terapötik unsur.
Tüm terapi yöntemlerinde olduğu gibi bilişsel terapilerde de en önemli tema, terapistle(danışmanla)kurulan güvenli bir terapi ilişkisidir.
Bu belirtilerin birkaçı uzun süreden beri kendinizde olduğu takdirde artık uzman yardımı gerektirir,bu uzman ise özellikle alanda eğitim almış psikoterapistlerdir.
Ayla KETRE
Psikoterapist
Literatürde bilişsel terapi günlük yaşamın stres yaratan birçok durumunu en hafif biçimde atlatma, kısaca stresle başaçıkma, öfke kontrolü, sinirlilik ,aile ve evlilik terapileri, iletişim becerilerini artırmaktan ruhsal sorunların tedavisine kadar geniş bir uygulama alanı bulmuş ve bunda da çok başarılı olmuş bir yöntem.
Yine bilişsel terapinin etkili olduğu ruhsal sorunlar arasında Depresyon, Anksiyete(kaygı) sorunları, Panik bozukluk, Obsesif Kompulsif bozukluk (saplantı zorlantı), Yeme Bozuklukları, Cinsel işlev bozuklukları , Sosyal Fobi, Kişilik bozukluklarını sayabiliriz.
Peki ama yukarıda ifade edilen problemlerin kendinizde olup olmadığını ve ne zaman yardım alacağınızı nasıl anlarsınız?
Şu belirtilerin bazıları sizlere yardımcı olabilir;
Depresyonda uyku düzeninin bozulması, iştahsızlık, mutsuzluk , elem, çevreye olan ilginin kaybı, kederlilik, anlamsızlık, iş veya okul yaşamında gerilemelerle kendini gösterir bu belirtilerin birkaçının bulunması ve en az 2 hafta sürmesi halinde bir uzman yardımı gerektirir.
Anksiyete de sürekli bir endişe, huzursuzluk, kötü bir şey olacak korkusu, gerginlik gibi belirtiler bulunur.
Panik bozuklukta birden bire gelen terleme ile beraber kalbin hızlı çarpması kalp krizi geçirme korkusu, boğulma korkusu veya felç olma korkusu gibi belirtilerle kendini gösterir ve bu belirtiler sık sık acil servislere gitmeye neden olur.
Obsesif kompulsif bozukluk sürekli bir kirlilik hissi ve buna bağlı uzun süre yıkanma , kontrolü kaybetme korkusu.
Yeme bozukluğu yemek yememe veya yemeyi durduramama.
Cinsel işlev bozukluğu geç boşalma, erken boşalma, boşalmama, vaginismus (kadın cinsel organının kasılması) gibi sorunlar.
Sosyal fobide sosyal ortamlarda şiddetli utanma hissi ile beraber bu ortamlardan kaçınma ve heyecan duyma denilebilir.
Bilişsel terapi modelini kısaca tanıtırsak şunu söyleyebiliriz; Bu ekol birçok ruhsal bozukluğun altında işlevsel olmayan çarpıtılmış düşünce biçimlerimizin olduğuna inanır, yani en yalın haliyle söylersek, bizi hasta yapan düşüncelerimizdir. O halde bir insanın ruhsal durumunu düzeltmek, kendisine zarar veren duygularını ve davranışlarını değiştirmek için bu düşünce inanç ve tutumları gerekçi bir biçimde yeniden değerlendirerek olur. Bunu danışanın kendisine akıl yürütmelerle göstermek ve fark etmesini sağlamak yeni tür düşünce geliştirme alışkanlığı geliştirmesini sağlamak terapistin görevi.
Bilişsel terapide bu anlatılan süreç başarıyla gerçekleştiği zaman hem bireyin terapötik sürecinden söz etmek hem de o bireyde ileride oluşabilecek yaşam stresleri karşısında kendini koruyabilen, psikolojik donanımlı, kendini eğitebilen bir birey haline gelmesi söz konusu.
Bilişsel terapi sürekli pozitif düşünme alışkanlığı yaratmak değil-nitekim bu bilişsel terapi için çok hafif bir dildir - gerçekçi düşünme alışkanlığını kazandırmaktır.Biz bu tür gerçekçi olamayan düşüncelere öylesine alışmışızdır ki aslında bunu gerçek düşünce zannederiz.
İşte bilişsel terapinin bireye kazandırdığı en önemli özelik bireyin alışmış olduğumuz zihinsel (bilişsel) çarpıtmaları bir kenara koyup gerçekçi ve işlevsel düşünme alışkanlığını yaratmaktır. Bu terapi ilk aşamada bireyin çeşitli olaylar ve durumlar hakkında zihninden geçen otomatik düşünceleri yakalamasıyla başlanıyor.Birey bu noktada başarılı oldukça bu düşünceler yeniden sorgulanarak terapi ilerliyor.Otomatik düşünceler ve bu otomatik düşünceleri üreten bazı düşünme biçimlerimi vardır.Bunu bilişsel terapinin diliyle söylemek gerekirse bunlar, bilişsel çarpıtmalar ya da bir başka ifade ile alışkanlıklarımız gereği farkına varmadan yaptığımız akıl yürütmelerdir. Bu bilişsel çarpıtmalardan örnekleriyle beraber birkaçından bahsedelim;
Ya hep ya hiç tarzı düşünme;
Günlük yaşamımızda sıklıkla kulak misafiri olduğumuz yine son derece alışık olduğumuz için bize garip gelmeyen bir düşünme tarzıdır yukarıda belirttiğimiz gibi psikolojik problemleri olanlar bu bilişsel çarpıtma dahil olmak üzere aşağıda sayacağım diğerlerini de sıklıkla kullanırlar."Okulda ilk beşe giremezsem başarısız sayılırım" bu öğrencinin kalabalık nüfuslu üstelik sınavla alınana başarılı bir okulda okuduğunu varsayarsak kendine yaptığı haksızlık gerçekten büyük olduğunu anlarız. Bu öğrenci amaçları ve idealleri bakımından gittiği yolda belki de geriye düşmüştür ve kendini duygusal olarak gerçekten başarısız görüyor.burada bunu söyleyen öğrenciyi anlamakla beraber nesnel olarak TÜMÜYLE BAŞARISIZ öğrenci değildir, üstelik bu düşünme biçimi kendisine zarar verip derslerde daha da gerilemesine neden olabilir.
Kişiselleştirme;
Bu düşünme tarzı da sıklıkla kullandığımız bilişsel çarpıtmalardan bir tanesi.Yolda bizi fark etmeyip selam vermeyen bir arkadaşımızı gördükten sonra kendi kendimize "zaten beni sevmiyordu bu yüzden görmezlikten geldi" diye zihnimizden otomatik bir düşünce geçirebiliriz arkadaşımızın bize selam vermeyişi dalgınlık ve gerçekten görmemek olabilir fakat biz bu durumu üzerimize alarak bir yanlış düşünme gerçekleştirmiş oluruz. Oysa bunu arkadaşımıza sorduğumuzda belki de gerçek ortaya çıkacak, Ogün telaş içinde önemli bir işinin koşturmasından dolayı bizi görmediğini anlaşılabilirdi.
Meli malı ;
Kendimize bazen ağır görevler yükleyen cümlelerdir, insan bunu kendi kendine söylemeye başladıktan başka seçeneğin kesinlikle olmaması ve ardından gelen çaresizlik düşüncesine kapılabilir.Gerçekte bir çok durumun yeni veya farklı seçeneklerini istediğimiz zaman bulabiliriz seçeneksizlik gerçektende en son durumun bu olduğu anlamına gelir."Bu sınavı kazanmalıyım" dediğimizde güzel bir motive edici cümle gibi görünse de bunu içten söyleyen bir öğrenci için son derece stres yaratıcı bir durum olabilir. sonuç olarak sınav kaygısı yaratıp sınavda beklenen başarının çok altında bir başarı gösterebilir, çünkü bu çarpıtma başka seçenek yoktur ve gelinen son nokta budur anlamını taşır.
Yukarıda sayılan örnekler bilişsel çarpıtmaların sadece birkaçı. Bunların bazıları gerçekçi olabilir. Önemli olan bunları yeniden sorgulamak ve yeni bir düşünme alışkanlığı ortaya çıkarmak ve bir anlamda düşüme biçimimizi yeniden yaratmaktır.
Tabi ki bütün bunlar öneki paragraflarda anlatıldığı gibi basit ve bir çırpıda oluşan bir terapi / danışma süreci değil, burada danışanın yeni türden düşünme alışkanlığı geliştirmesi temel amaç.Tabi bunun için eski düşünme alışkanlıklarımızı da yavaş yavaş ortadan kaldırmamız gerekiyor bunun için bu konuda eğitilmiş terapistin yardımına ihtiyacımız oluyor.Bu güven ilişkisi kurulduktan sonra düşünceler ile duygular arasındaki bağlantıları fark etmek, alışık olduğumuz kafamızdan hızla geçen olumsuz otomatik düşünce ve imajları (hayalleri) yakalamak, bunların doğruluğunu yeniden sorgulamak, test etmek , bu düşüncelere danışanın alternatif seçenekler üretmesine yardımcı olmak ve diğer terapotik uygulamalar terapistin (danışmanın) temel uygulamalarıdır.
Bilişsel terapide birde bireyin kendine ve çevresine ilişkin düşüncelerde ara inançları ve temel şemaları var yine terapist danışanın düşüncelerine ilişkin formülasyonu yaratarak temel şemalarına ulaşmaya çalışıyor ve hastanın kabulü sağlanıyor ve temel şemalar tekrar danışanla beraber yeniden sorgulanıyor.aynı zamanda bu formülasyon hastaya duygularının ve davranışlarının kısacası yaşamı algılamasının aslında onun geliştirdiği fenomeninin nedenlerine ilişkin (terapi diliyle söylersek) içgörü, farkındalık kazandırıyor.Bu fenomenin neden oluştuğunu algılaması, yani yaşadığı dünyayı, geçmişi ve gelecek tasarımlarının artık daha fazla anlaşılabilmesini ve dolayısıyla bütün bunların kontrol edilebilirliğini mümkün kılıyor.Yani birey için formülasyon yaratmak aslında başlı başına güçlü bir terapötik unsur.
Tüm terapi yöntemlerinde olduğu gibi bilişsel terapilerde de en önemli tema, terapistle(danışmanla)kurulan güvenli bir terapi ilişkisidir.
Bu belirtilerin birkaçı uzun süreden beri kendinizde olduğu takdirde artık uzman yardımı gerektirir,bu uzman ise özellikle alanda eğitim almış psikoterapistlerdir.
Ayla KETRE
Psikoterapist
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bilişsel Terapi Nedir: Bilişsel Terapiden Faydalanmak" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Ayla KETRE'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Ayla KETRE'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
psikoterapi, bilişsel terapi, terapi, terapist, panik atak, panik bozukluk, sosyal fobi, cinsel işlev bozukluğu, yeme bozukluğu, obsesif bozukluk, depresyon, mutsuzluk, uyku bozukluk, anlamsızlık, kişilik bozukluğu, anksiyete bozukluğu, okkb
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
