Jinekolojik Endoskopik Ameliyatlar: On Milimetrenin Ardındaki Dünya
ON MİLİMETRENİN ARDINDAKİ DÜNYA (JİNEKOLOJİK ENDOSKOPİK AMELİYATLAR)
Doktorlar için “ameliyat olmanız gerekiyor” cümlesi sıradan bir ses tonuyla söylenebilir bazen. Oysa masanın diğer tarafında oturan hasta için öyle basit bir cümle değildir. Kocaman bir sözdür “ameliyat”. Doğrudur. Çünkü ne ameliyatı yapacaksınız, niye yapacaksınız, yapmazsanız ne olur, yaparsanız beklenmedik şeylerle karşılaşılabilir mi, ne zaman yapılmalı, nasıl yapılmalı vs. Bu soruların çok iyi cevaplanması ve hasta tarfından doğru anlaşılması şarttır.
Kadın hastalıkları ile ilgili ameliyatlarda ameliyat şekli ile ilgili bir kaç farklı yol izlenebilir. Sezeryan kesisi olarak bilinen, bikini bölgesinden yapılan, yaklaşık on santimetrelik kesi ile karın içine girilerek yapılan ameliyatlar çok uzun yıllardır yapılagelen klasikleşmiş ameliyat şeklidir. Açık ameliyat olarak isimlendirilir ve çok sayıda ameliyat bu yolla yapılabilir.
Vajinal yolun kullanıldığı ameliyatlar karında hiç bir ameliyat kesisi olmaksızın tamamlanabilir. Vajinal ameliyatlar belirli hastalıklarda yapılabildiğinden ancak sınırlı sayıda hastalık bu yolla tedavi edilebilir.
Endoskopik ameliyatlar ise kapalı ameliyatlardır. Yani küçük kesilerden, bu ameliyatlar için özel dizayn edilmiş aletlerle karın içine bir kamera eşliğinde bakmak ve ameliyatı bu yolla bitirmektir. Her türlü hastalığın bu yolla tanınması ve ameliyat edilmesi mümkündür. Laparoskopik (LS) ameliyatlar kapalı ameliyatlardır. Bu sıkıcı bilgilendirme paragrafının ardından biz hangi hastalıklarda, neler oluyor da laparoskopi ameliyatı yapılıyor bir göz atalım.
Endoskopi bu ailenin soyadı gibidir, laparoskopi, histeroskopi, sistoskopi, gastroskopi, rektoskopi gibi çok sayıda çocuğu vardır. Çünkü ana prensip bir boşluktan, optik aletlerle (kamera-ışık) içeriye bakmaktır. Sonrasında yapılacakları sınırlayan tek şey cerrahın tecrübesi ve hastanenin teknik donanımıdır. Göbek deliğinin kullanıldığı bir santimetrelik kesiden kamera ile sadece rahim, yumurtalıklar ve tüpler değil karın içindeki tüm yapılar direkt görülebilmektedir. Böylece diğer organlara ait sorunlar da bu ameliyatlar sırasında kolaylıkla görülebilir ve uygun ise aynı ameliyat içinde tedavi edilebilir. Karıniçi karbondioksit gazı ile şişirilir ve ameliyatta kullanılacak aletler için birkaç adet, yarım santimden küçük kesiler açılır. Bu kesiler genellikle bikini hizasındadır ve kozmetik açıdan sorun yaratmayacak şekidedir. Cerrah ameliyatını bu aletleri (makas, pens, koter, lazer, aspiratör vs) kullanarak ve ekrana bakarak yapar. Yani dokunma duyusu olmadan, üç boyutlu bir ortamı iki boyutlu ekrandan takip ederek, kapalı alanda büyük işler yapar. Kullanılan optik cihazların aynı zamanda bir mikroskop vazifesi görmesi ile küçük damarlardan olabilecek kanamalar kolaylıkla durdurulabilir. Mikrocerrahi gerektiren işlemler, ulaşılması güç yerlerdeki girişimler de bu ameliyatın avantajlarındandır. Ameliyat esnasında oluşan kanamaların kontrolünün iyi sağlanması ile açık ameliyatlara oranla karın içindeki organlarda ameliyat sonrası oluşan yapışıklık riski de en aza inmektedir. Barsaklarla fazla oynanmamasından dolayı ameliyat sonrasında hasta için normal hayata dönüş daha hızlı olmakta, ameliyatın akşamında hasta ağızdan beslenebilmekte ve hareket edebilmektedir. Yapılan ameliyata bağlı olarak aynı günün akşamında ya da ertesi gün de hastaneden evine gitmek üzere taburculuğu yapılabilmektedir.
Kadın doğumu ilgilendiren hemen hemen tüm ameliyatlar bu yolla yapılabilmektedir. Tanısal amaçla yapılan ameliyatlar en basit olanlarıdır. Burada karın içi organlara bakılır, rahim şekli, yumurtalıkla tüplerin ilişkisi değerlendirilir. Rahim içinden verilen özel, renkli bir maddenin tüplerden geçip geçmediği kontrolü ile infertilite hastalarında nedenlerden biri elenmiş olur. Eğer sorun görülürse tanısal ameliyatlar yön değiştirerek tedavi edici ameliyata döner ve aynı seans içinde tanısı konulan sorun ameliyat edilerek çözülebilir.
Bazen heyecanlı gebelik kesesi, rahim içinde değil başka yerlerde hayatiyetini devam ettirmek ister ve dış gebelik denen durum yaşanabilir. Anne adayının hayatını tehdit edecek, büyük sorunlara yol açabilecek kadar ciddi bir durumdur. Ameliyatla tedavi edilmesi düşünüldüğünde, laparoskopik ameliyatlar hasta için çok konforlu ve hızlı bir çözümdür.
Çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda özellikle tüplerde meydana gelmiş hasara bağlı şişkinlik (hidrosalphenks) durumunda, tüp bebek tedavisi öncesi kanallarla rahim arasındaki ilişkinin kesilmesi şarttır. İşte LS ameliyatları burada da çok işe yarayan pratik ameliyatlardır. Çocuk istemeyen çiftler için de aynı ameliyat, geridönüşümü çok zor olduğundan, ileri yaş kadınlarda doğum kontrolü için yapılabilmektedir. Düşününüz ki tüplerin bağlanması eskiden kocaman bir ameliyatken, hastalar günlerce hastanede yatıp, ağrılı bir süreç yaşarken şimdi LS ile ameliyat günü bile evine gidebilmekte, normal yaşantısına hızla geri dönmektedir.
Yumurtalıklar üreme çağındaki kadınlarda en aktif çalışan organlardır. Her ay yeni yumurta üretimi için faaliyet gösterirler. Bazen bu gelişen yumurtalar çatlayamaz ve kistler meydana gelebilir. Fizyolojik olarak adlandırılan bu kistler çok zaman ertesi aylarda kendiliğinden ya da doğum kontrol haplarıyla kaybolurlar. Eğer aşırı büyüme, kendi etrafında dönme (torsiyon) ya da kanama yaparlarsa ameliyat edilmeleri gerekir. Tabii üreme çağındaki, genç bir kadına karnında kocaman bir kesi armağan etmek istemeyen bizler LS ile bu sorunu da kolaylıkla çözebilmekteyiz. Poliksitik over sendromu olan hastalarda bazen yumurtalıklara küçük müdahale yapmak gerekebilir. Böyle durumlarda LS gene yardımımıza koşmaktadır.
Yumurtalık kistleri herzaman bu kadar masum olmayabilirler ve ameliyat tek tedavi seçeneği olabilir. Hatta bazen tekrarlayan ameliyatlatlara ihtiyaç duyulabilir. Bu nedenle elimizde LS gibi bir ameliyat tekniğinin olması çok değerlidir. Çikolata kistleri (endometrioma) ve hastalığı, dermid kisteri (içinde saç, diş, yağ gibi dokular barındırır) de LS ile tedavi edilebilmektedir. Masumiyetini tamamen kaybetmiş başka bir yumurtalık kisti gurubu vardır ki onlar kanser hücrlerinin çoğalmasıyla oluşmuşlardır ve LS ile ameliyat edilseler de çok daha geniş bir ameliyattır, mutlaka jinekolog-onkologlar tarfından yapılmalıdır. Kadın hastalıkları ile ilgili bir çok kanser ameliyatı artık LS ile teadvi edilebilmektedir. Yeter ki bu yetkinlikte bir cerrah tarafından tedaviniz başlatılsın.
Her beş kadından birinde var olan miyomların çıkartılması geçmişte hep açık ameliyatlarla yapılırken ve hatta sadece miyomun çıkartılıp, rahime dokunmamak bir kahramanlıkken, günümüzde LS ile miyomektomi ameliyatları oldukça başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Miyomun yerleşim yeri, büyüklüğü ve sayısı önemli olmakla birlikte iyi bir LS ekibi bu sorunları kolaylıkla alt etmektedir.
Elbette LS bir ameliyattır ve her ameliyat gibi beklenmedik durumlarla karşılaşılabilinir. Böyle durumlarda açık cerrahiye geçme olasılığı her daim mümkündür. Daha önceden karın oraganlarıyla ilgili geçirilmiş ameliyatlar LS için engel oluşturabilir.
Endoskopinin çocuklarından bahsederken histeroskopi (HS) ameliyatlarından da bahsetmessek olmaz. Histeroskopi ameliyatları da tıpkı vajinal ameliyatlar gibi karında bir kesi olmadan yapılır. Lokal ya da genel anestezi ile yapılır, kısa sürer ve hastanede yatış gerektirmez. Gene optik cihazlar kullanılır ancak bu kez görülen yer sadece rahim içerisidir. Ve bu nedenle rahim içini ilgilendiren sorunların tanınması ve tedavi edilmesinde kullanılır. Rahim içi şekil bozuklukları özel makas veye koterle düzeltilebilir. Endometrial polipler, rahim içinde yerleşmiş miyomlar HS ameliyatlarla kolaylıkla çıkartılabilir. Tüp bebek hastalarında daha sık rastlanan bu sorunların yumurta geliştirme tedavisine başlamadan ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ya da aşırı kanamaların nedeni olabilecek bu sorunlar, kadınların HS gibi kolay bir amelyattan sonra yaşam konforunu çok ciddi bir oranda arttırır.
Günümüzde endoskopik ameliyatlar çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Sadece tek bir kesiden ameliyatların yapılması (single port) ya da var olan boşlukların kullanılması (NOTES) ile karında hiç kesi olmaksızın endoskopik ameliyatların tamamlanması mümkündür. Robotik cerrahi ile bilgisayar ekranından ameliyatı yönetmek artık bilim kurgu filmlerinde görebileceğiniz sahneler olmaktan çıktı. Gelişen teknoloji, kendisini geliştiren cerrahlarla hastalıkların daha az ağrılı, daha hızlı tedavi yollarını aramaya devam ediyor.
Op. Dr. Aytun AKTAN
Doktorlar için “ameliyat olmanız gerekiyor” cümlesi sıradan bir ses tonuyla söylenebilir bazen. Oysa masanın diğer tarafında oturan hasta için öyle basit bir cümle değildir. Kocaman bir sözdür “ameliyat”. Doğrudur. Çünkü ne ameliyatı yapacaksınız, niye yapacaksınız, yapmazsanız ne olur, yaparsanız beklenmedik şeylerle karşılaşılabilir mi, ne zaman yapılmalı, nasıl yapılmalı vs. Bu soruların çok iyi cevaplanması ve hasta tarfından doğru anlaşılması şarttır.
Kadın hastalıkları ile ilgili ameliyatlarda ameliyat şekli ile ilgili bir kaç farklı yol izlenebilir. Sezeryan kesisi olarak bilinen, bikini bölgesinden yapılan, yaklaşık on santimetrelik kesi ile karın içine girilerek yapılan ameliyatlar çok uzun yıllardır yapılagelen klasikleşmiş ameliyat şeklidir. Açık ameliyat olarak isimlendirilir ve çok sayıda ameliyat bu yolla yapılabilir.
Vajinal yolun kullanıldığı ameliyatlar karında hiç bir ameliyat kesisi olmaksızın tamamlanabilir. Vajinal ameliyatlar belirli hastalıklarda yapılabildiğinden ancak sınırlı sayıda hastalık bu yolla tedavi edilebilir.
Endoskopik ameliyatlar ise kapalı ameliyatlardır. Yani küçük kesilerden, bu ameliyatlar için özel dizayn edilmiş aletlerle karın içine bir kamera eşliğinde bakmak ve ameliyatı bu yolla bitirmektir. Her türlü hastalığın bu yolla tanınması ve ameliyat edilmesi mümkündür. Laparoskopik (LS) ameliyatlar kapalı ameliyatlardır. Bu sıkıcı bilgilendirme paragrafının ardından biz hangi hastalıklarda, neler oluyor da laparoskopi ameliyatı yapılıyor bir göz atalım.
Endoskopi bu ailenin soyadı gibidir, laparoskopi, histeroskopi, sistoskopi, gastroskopi, rektoskopi gibi çok sayıda çocuğu vardır. Çünkü ana prensip bir boşluktan, optik aletlerle (kamera-ışık) içeriye bakmaktır. Sonrasında yapılacakları sınırlayan tek şey cerrahın tecrübesi ve hastanenin teknik donanımıdır. Göbek deliğinin kullanıldığı bir santimetrelik kesiden kamera ile sadece rahim, yumurtalıklar ve tüpler değil karın içindeki tüm yapılar direkt görülebilmektedir. Böylece diğer organlara ait sorunlar da bu ameliyatlar sırasında kolaylıkla görülebilir ve uygun ise aynı ameliyat içinde tedavi edilebilir. Karıniçi karbondioksit gazı ile şişirilir ve ameliyatta kullanılacak aletler için birkaç adet, yarım santimden küçük kesiler açılır. Bu kesiler genellikle bikini hizasındadır ve kozmetik açıdan sorun yaratmayacak şekidedir. Cerrah ameliyatını bu aletleri (makas, pens, koter, lazer, aspiratör vs) kullanarak ve ekrana bakarak yapar. Yani dokunma duyusu olmadan, üç boyutlu bir ortamı iki boyutlu ekrandan takip ederek, kapalı alanda büyük işler yapar. Kullanılan optik cihazların aynı zamanda bir mikroskop vazifesi görmesi ile küçük damarlardan olabilecek kanamalar kolaylıkla durdurulabilir. Mikrocerrahi gerektiren işlemler, ulaşılması güç yerlerdeki girişimler de bu ameliyatın avantajlarındandır. Ameliyat esnasında oluşan kanamaların kontrolünün iyi sağlanması ile açık ameliyatlara oranla karın içindeki organlarda ameliyat sonrası oluşan yapışıklık riski de en aza inmektedir. Barsaklarla fazla oynanmamasından dolayı ameliyat sonrasında hasta için normal hayata dönüş daha hızlı olmakta, ameliyatın akşamında hasta ağızdan beslenebilmekte ve hareket edebilmektedir. Yapılan ameliyata bağlı olarak aynı günün akşamında ya da ertesi gün de hastaneden evine gitmek üzere taburculuğu yapılabilmektedir.
Kadın doğumu ilgilendiren hemen hemen tüm ameliyatlar bu yolla yapılabilmektedir. Tanısal amaçla yapılan ameliyatlar en basit olanlarıdır. Burada karın içi organlara bakılır, rahim şekli, yumurtalıkla tüplerin ilişkisi değerlendirilir. Rahim içinden verilen özel, renkli bir maddenin tüplerden geçip geçmediği kontrolü ile infertilite hastalarında nedenlerden biri elenmiş olur. Eğer sorun görülürse tanısal ameliyatlar yön değiştirerek tedavi edici ameliyata döner ve aynı seans içinde tanısı konulan sorun ameliyat edilerek çözülebilir.
Bazen heyecanlı gebelik kesesi, rahim içinde değil başka yerlerde hayatiyetini devam ettirmek ister ve dış gebelik denen durum yaşanabilir. Anne adayının hayatını tehdit edecek, büyük sorunlara yol açabilecek kadar ciddi bir durumdur. Ameliyatla tedavi edilmesi düşünüldüğünde, laparoskopik ameliyatlar hasta için çok konforlu ve hızlı bir çözümdür.
Çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda özellikle tüplerde meydana gelmiş hasara bağlı şişkinlik (hidrosalphenks) durumunda, tüp bebek tedavisi öncesi kanallarla rahim arasındaki ilişkinin kesilmesi şarttır. İşte LS ameliyatları burada da çok işe yarayan pratik ameliyatlardır. Çocuk istemeyen çiftler için de aynı ameliyat, geridönüşümü çok zor olduğundan, ileri yaş kadınlarda doğum kontrolü için yapılabilmektedir. Düşününüz ki tüplerin bağlanması eskiden kocaman bir ameliyatken, hastalar günlerce hastanede yatıp, ağrılı bir süreç yaşarken şimdi LS ile ameliyat günü bile evine gidebilmekte, normal yaşantısına hızla geri dönmektedir.
Yumurtalıklar üreme çağındaki kadınlarda en aktif çalışan organlardır. Her ay yeni yumurta üretimi için faaliyet gösterirler. Bazen bu gelişen yumurtalar çatlayamaz ve kistler meydana gelebilir. Fizyolojik olarak adlandırılan bu kistler çok zaman ertesi aylarda kendiliğinden ya da doğum kontrol haplarıyla kaybolurlar. Eğer aşırı büyüme, kendi etrafında dönme (torsiyon) ya da kanama yaparlarsa ameliyat edilmeleri gerekir. Tabii üreme çağındaki, genç bir kadına karnında kocaman bir kesi armağan etmek istemeyen bizler LS ile bu sorunu da kolaylıkla çözebilmekteyiz. Poliksitik over sendromu olan hastalarda bazen yumurtalıklara küçük müdahale yapmak gerekebilir. Böyle durumlarda LS gene yardımımıza koşmaktadır.
Yumurtalık kistleri herzaman bu kadar masum olmayabilirler ve ameliyat tek tedavi seçeneği olabilir. Hatta bazen tekrarlayan ameliyatlatlara ihtiyaç duyulabilir. Bu nedenle elimizde LS gibi bir ameliyat tekniğinin olması çok değerlidir. Çikolata kistleri (endometrioma) ve hastalığı, dermid kisteri (içinde saç, diş, yağ gibi dokular barındırır) de LS ile tedavi edilebilmektedir. Masumiyetini tamamen kaybetmiş başka bir yumurtalık kisti gurubu vardır ki onlar kanser hücrlerinin çoğalmasıyla oluşmuşlardır ve LS ile ameliyat edilseler de çok daha geniş bir ameliyattır, mutlaka jinekolog-onkologlar tarfından yapılmalıdır. Kadın hastalıkları ile ilgili bir çok kanser ameliyatı artık LS ile teadvi edilebilmektedir. Yeter ki bu yetkinlikte bir cerrah tarafından tedaviniz başlatılsın.
Her beş kadından birinde var olan miyomların çıkartılması geçmişte hep açık ameliyatlarla yapılırken ve hatta sadece miyomun çıkartılıp, rahime dokunmamak bir kahramanlıkken, günümüzde LS ile miyomektomi ameliyatları oldukça başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Miyomun yerleşim yeri, büyüklüğü ve sayısı önemli olmakla birlikte iyi bir LS ekibi bu sorunları kolaylıkla alt etmektedir.
Elbette LS bir ameliyattır ve her ameliyat gibi beklenmedik durumlarla karşılaşılabilinir. Böyle durumlarda açık cerrahiye geçme olasılığı her daim mümkündür. Daha önceden karın oraganlarıyla ilgili geçirilmiş ameliyatlar LS için engel oluşturabilir.
Endoskopinin çocuklarından bahsederken histeroskopi (HS) ameliyatlarından da bahsetmessek olmaz. Histeroskopi ameliyatları da tıpkı vajinal ameliyatlar gibi karında bir kesi olmadan yapılır. Lokal ya da genel anestezi ile yapılır, kısa sürer ve hastanede yatış gerektirmez. Gene optik cihazlar kullanılır ancak bu kez görülen yer sadece rahim içerisidir. Ve bu nedenle rahim içini ilgilendiren sorunların tanınması ve tedavi edilmesinde kullanılır. Rahim içi şekil bozuklukları özel makas veye koterle düzeltilebilir. Endometrial polipler, rahim içinde yerleşmiş miyomlar HS ameliyatlarla kolaylıkla çıkartılabilir. Tüp bebek hastalarında daha sık rastlanan bu sorunların yumurta geliştirme tedavisine başlamadan ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ya da aşırı kanamaların nedeni olabilecek bu sorunlar, kadınların HS gibi kolay bir amelyattan sonra yaşam konforunu çok ciddi bir oranda arttırır.
Günümüzde endoskopik ameliyatlar çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Sadece tek bir kesiden ameliyatların yapılması (single port) ya da var olan boşlukların kullanılması (NOTES) ile karında hiç kesi olmaksızın endoskopik ameliyatların tamamlanması mümkündür. Robotik cerrahi ile bilgisayar ekranından ameliyatı yönetmek artık bilim kurgu filmlerinde görebileceğiniz sahneler olmaktan çıktı. Gelişen teknoloji, kendisini geliştiren cerrahlarla hastalıkların daha az ağrılı, daha hızlı tedavi yollarını aramaya devam ediyor.
Op. Dr. Aytun AKTAN
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Jinekolojik Endoskopik Ameliyatlar: On Milimetrenin Ardındaki Dünya" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Aytun AKTAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Aytun AKTAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
