2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Madde Bağımlılığı Tedavi Programlarına Genel Bir Bakış
MAKALE #4758 © Yazan Psk.Ayşegül YILMAZ | Yayın Mart 2010 | 19,980 Okuyucu
Yasa dışı madde kullanımının yaygın olduğu ülkelerde, madde bağımlılarının hem bireysel hem de toplumsal sorunlarının giderek artması yasal önlemler almayı zorunlu hale getirmiştir. Madde etkisi altında iken ya da madde temin edebilmek için suça karışan madde bağımlıları ve aynı zamanda madde satmak sureti ile geçimini sağlayan suça karışmış bireyler zorunlu tedavi programlarına alınmaktadır. Bu uygulamalardaki temel düşünce, madde bağımlılığında toplum tabanlı tedavi yaptırımlarının hapis cezasından daha etkin olacağı ve ceza alanların koruma programları ile topluma daha kolay uyum sağlayabilecekleridir. Bu anlamda Türkiye ve Avrupa ülkelerinde, gelişen bir bakış açısı mevcuttur.
Sağlık Bakanlığının 16.02.2004 tarih ve 25375 sayılı resmi gazetede yayınlanan ‘’Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği’’ şunu der;
‘’Madde bağımlılığı: Kullanımı, bedensel, ruhsal ve sosyal problemlere sebebiyet veren, hayatın idamesi için zorunlu olmayan maddelerin kullanımlarının devam ettirilmesi ve bu maddelerin kullanım arzusunun durdurulamaması halini,
Detoksifikasyon: Vücudun, bağımlılık yapan maddeden arındırılması ve tedavi sırasında vücudun bu maddelere olan ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan yoksunluk belirtilerinin giderilmesi için uygulanan müdahale ve tedavi usullerini,
İdame ve rehabilitasyon: Vücudun maddeye olan ihtiyacını kontrol etmek, ayık kalabilme süresini uzatmak ve böylece hayat standardını artırmak amacıyla detoksifikasyon tedavisini takip eden ilaçlı veya ilaçsız olarak yapılan psiko-sosyal tedavileri,
Entoksikasyon: Bağımlılık yapan bir maddenin kullanımı neticesinde, kan seviyelerinin standardın üzerinde bir yoğunluğa ulaşmasına bağlı olarak gelişen ve vücudun bütün sistemini etkileyen akut veya kronik beyin sendromunu tanımlar.’’
Aynı yönetmelikte Madde Bağımlılığı Tedavisi ve Rehabilitasyon Usulleri ile ilgili şunlar söylenir.
‘’Madde 8- Madde bağımlılarına yönelik olarak, ayakta veya yatarak uygulanan detoksifikasyon, idame ve rehabilitasyon için ilaçla veya ilaçsız olarak veyahut her iki usûl ile yapılan tedavi uygulama sınıfları şunlardır:
a) A Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşıyan ilaç ve diğer maddeler ile yapılan detoksifikasyon usulüdür. Bu uygulama, sadece kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerde kurulan merkezlerde yapılabilir.
b) B Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşımayan ilaç ve maddeler kullanılmaksızın yapılan detoksifikasyon usulüdür.
c) C Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşıyan, ilaç ve diğer maddelerle yapılan fakat detoksifikasyon tedavisi uygulanmayan idame usulüdür. Bu uygulama, sadece kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerde kurulan merkezlerde yapılabilir.
d) D Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşımayan ilaç ve maddeler ile yapılan ve detoksifikasyon tedavisi uygulanmayan idame usulüdür.
Madde bağımlılarına, ayakta ve yatarak uygulanan ilaçlı ve ilaçsız detoksifikasyon, idame ve rehabilitasyon tedavilerinde kullanılacak olan ve birinci fıkrada sınıfları belirtilen tedavi uygulamalarıyla ilgili protokoller, Komisyonun kararı üzerine belirlenir ve Bakanlıkça yayımlanır.’’
Türkiye’de madde kullanım bozukluğu tanısı koymak için DSM-IV (Amerikan Psikiyatri Birliği,1994) ve ICD-10 (ICD-10,1996 Dünya Sağlık Örgütü Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması Tanılama Sistemleri) yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu kriter göz önünde bulundurularak kurulmuş bir çok kamu kurum ve kuruluşu bulunduğu gibi sivil toplum kuruluşları da tedavi aşamasında hizmet vermektedir.
Yönetmelikteki hususları göz önünde bulundurularak kurulan, Türkiye’de hizmet veren Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezlerine göz atmakta yarar vardır.
· ÜNİVERSİTE ve DEVLET HASTANELERİ PSİKİYATRİ SERVİSLERİ
· AMATEM( Alkol Ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi).Birleşmiş Milletler Madde Kontrol Programı(UNDCP), Avrupa konseyi tarafından desteklenerek aynı zamanda bazı araştırmalar yürütmektedirler.
· UMATEM/ÇAMATEM (Uçucu Madde Araştırma Ve Tedavi Merkezi):16 yaşından küçük gençler yatırılarak tedavi görürler. Bali, tiner gibi uçucu maddeleri kullananların tedavisini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Ergenlerde kullanımı sıklaşmasından dolayı Kliniğin adı çocuk ve ergen madde bağımlılığı araştırma tedavi ve eğitim merkezi (ÇAMATEM) olarak değiştirilmiştir.
· EGEBAM(Ege Üniversitesi Çocuk Ve Ergen Alkol, Madde Bağımlılığı Araştırma Ve Uygulama Merkezi)
· YEŞİLAY
· SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI: Adsız Alkolikler, Adsız Narkotikler gibi kendine yardım grupları ve Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği gibi bağımlılığın önlenmesi ve tedavi konusunda profesyonel hizmet veren dernekler bulunur.
· DENETİMLİ SERBESTLİK ŞUBELERİ: 5237 sayılı Türk Ceza Kanunun 191.maddesinde öngörülen ‘’Kullanmak için Uyuşturucu Madde Bulundurmak, kabul etmek veya satın almak suçundan dolayı haklarında DS kararı verilenler için bağımlılık tedavilerinin nasıl yapılacağı açıklanmıştır.
Tüm dünyada madde bağımlılığı tanısı konulanlarda tedavi genel olarak iki aşamada sürdürülmektedir. İlk aşama, arındırma aşaması, bağımlılık maddesinin bırakılması ile ortaya çıkabilecek yoksunluk bulgularının etkin ve güvenilir bir şekilde ilaçlarla tedavi edilmesidir. İki hafta süren tedavide yerine koyulan ilaç azaltılarak tedavi sonlandırılır. İkinci aşama ise uzun süre danışmanlık hizmetinin verildiği sürdürüm tedavisidir. En temel amacı, bireye yeniden madde kullanmasını önleyecek becerileri kazandırmak ve kalıcı davranış değişikliklerinin ortaya çıkabilmesi için etkin sosyal destek programları sunabilmektir (Altıntoprak,Akgür,Coşkunol,2006).
Bir diğer yandan ülkemizde kullanımı olan, fakat diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında farklı bir uygulama ile Madde Tedavi Programlarında kişisel motivasyon sağlayıcı olarak değerlendirilen diğer bir yöntemden bahsedilebilir. Zararın en aza indirilmesi, madde almanın riskleri konusunda kullanıcıları eğitmek; onların sebep olabilecekleri riskleri azaltma yollarını anlamalarına yardım etmektir. Zararı en aza indirme yaklaşımı, esas olarak Avrupa ülkelerinden özellikle Hollanda insanlarınillegal madde kullanımını yasaklayan kanunlara ve risklere rağmen, madde kullanmaya devam edebilecekleri gerçeğini kabul etmektedir. Riskin, tavsiye ve bilgilendirmelerle azaltılabileceği ilkesi üzerinden çalışır, böylece kişiler maruz kaldıkları risk seviyesine göre bilinçli seçimler yapabilirler.
Madde kullanan ve toplum içinde yaşayan insanların, madde kullanımlarını kendilerine ve topluma en az zararı vererek yapmaları kamunun yararınadır ve zararı en aza indirmeye yarayan araçların da kullanılması gerekmektedir.
Hollanda’da, zararın en aza indirilmesi konusunda pek çok örneğe rastlanabilir. Bu amaçla, esrarın devlet denetimi altında satışı ve esrar kullanımı serbest bırakılmıştır; fakat bu, esrarın bağımlılık yapan maddelerden biri olmadığı anlamına gelmez. Bu politikanın uygulanmasında hedeflenen, esrar ile diğer bağımlılık yapıcı maddelerin satışını ayırmak ve esrar kullanıcısının diğer maddelere de bağımlı hale gelmesini engellemektir. Esrar Hollanda’da çok yaygın olarak kullanılmaktadır ve devlet bu durumu ciddi bir sorun olarak görmektedir.

Türkiye’de Madde Bağımlılığı Tedavi Yöntemi
1-Arındırma Dönemi (Detoksifikasyon): Bedenin kullanılan maddeden arınmasını hedefleyen tıbbi ve psikolojik yardım içeren bir dönemdir. Bireye göre değişkenlik gösterir ve 10-15 gün süredir. Bu dönemde daha çok ilaç tedavisi kullanılır. Yatarak veya ayaktan tedavi yapılmaktadır.
2-Erken İyileşme Dönemi: Kişinin uzun süreli tedavi gereksinimlerinin saptanması, alkol ve madde kullanım nedenlerinin ve tekrar başlama risklerinin belirlenmesi, tekrar başlamanın önlenmesi için ön eğitimlerin verilmesi ve ailenin tedavi programına eklenmesi yer almaktadır. İlaçla tedavinin yanı sıra, destekleyici bireysel görüşme ve grup çalışması yöntemleri kullanılır.
3-Gelişim Dönemi: Kişinin tekrar alkol ve maddeye başlamayı önleyecek bilgileri kavraması, ailenin tekrar başlamanın önlenmesi konusunda bilgilendirilmesi, alkol ve madde kullanımına yol açan nedenlerin etkisizleştirilmesi, eksik psiko-sosyal becerilerin(öfke kontrolü, stresle başa çıkma, duygularını ifade edebilme vb.) giderilmesi hedeflenir.
Tedavi edici bu yaklaşımlar devlet hastaneleri, AMATEM ve diğer sağlık hizmeti veren hastanelerde uygulandığı gibi, adalet bakanlığı bünyesinde kurulan denetimli serbestlik ve Yardım Merkezi Şube Müdürlüklerinde gerçekleştirilir.
Avrupa Ülkelerinde Madde Bağımlılığı Tedavisi:
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1914 yılında oluşturulan Harrison Narkotik Eylem Planı ile madde bağımlılığını bir hastalık olarak kabul eden bakış açısı geliştirilmiş ve 1979 yılında madde bağımlılığı tedavi programı ulusal bir program haline getirilmiştir. Bu uygulama içinde, gözetim altındaki madde kullanıcılarının belirlenmesi ve tedavisi amacıyla mahkeme öncesi ve sonrası DS uygulamaları başlatılmıştır. 1983 yılında ABD’deki DS sistemi içinde madde kullanıcılarına yoğun gözlem ve danışmanlık sağlanması amacıyla bu alanda çalışacak uzmanlar yetiştirilmiştir. Bağımlılık danışmanı olarak çalışan bu kişiler tedavinin bir parçası olmakta, tedavi anlaşmasına uyulup uyulmadığını izlemekte ve gerektiğinde başka kurumların oluşturduğu tedavi programları ile birlikte çalışmalarını sürdürmektedirler (www.mied.uscourts.gov/_probation/Docs/, www.ccsa.ca).
Madde bağımlılığında tedaviye erişimi arttırmanın bir yolu da Uyuşturucu Mahkemeleridir. Uyuşturucu Mahkemeleri, davranış değişikliği oluşturmak ve madde kullanımından uzak durmayı sağlamak amacıyla madde bağımlılarını teşvik etmek için adalet sisteminin zorlayıcı gücünden faydalanmaktadır. Uyuşturucu Mahkemeleri görevini, zorunlu ve rasgele (random) uyuşturucu testi, tamamlayıcı tedavi (tahliye sonrası yardım) ve arttırılmış müeyyidelerin hepsini bir arada kullanarak yerine getirmektedir.
Uyuşturucu Mahkemeleri, çoğunlukla yerel düzeyde çalışırlar ve diğer mahkemelerce desteklenir. Şiddet içermeyen eğlenceyi teşvik eder, problemlerinin temelinde uyuşturucu yatan basit suçluları, hapishane ve tutuk evinden uzaklaştırarak denetimli tedaviye sevk eder. Mahkemelerin nihai hedefi suçluların madde bağımlılığından kurtulmalarını sağlama, bir yandan Amerikan mahkemelerinin, tutuk evlerinin ve hapishanelerinin yükünü azaltırken diğer yandan da gelecekte olabilecek suç faaliyetlerini önlemektir.
Avrupa Ülkelerinde madde bağımlılığını azaltmak için sağlık hizmetleri sistemini geliştirme stratejisi hâkimdir. Federal Hükumet “Tarama, Kısmi Müdahale, Sevk ve Tedavi ” – Screening, Brief Intervention, Referral ve Treatment (SBIRT) – olarak adlandırılan bir örnek program oluşturmuştur. Bugüne kadar SBIRT programı 17 eyalette yürürlüğe konulmuştur: Alaska, Arizona,California, Colorado, Connecticut, Delaware, Florida, Hawaii, Illinois, Massachusets, NewMexico, New York, Pennsylvania, Texas, Tennessee, Washington ve Wisconsin.Ağustos 2007 itibariyle 539.000’den daha fazla hasta, SBIRT örnek programı kapsamında taranmıştır. Bunların %15,5’ine hemen müdahale edilmiş, %3’ü bağımlılık tedavisine alınmış ve %3,5’i uzman bağımlılık tedavi programı için sevk edilmiştir (Suçin,…).

Rasgele (Random) Öğrenci Uyuşturucu Testi Nedir? :
Rasgele Öğrenci Uyuşturucu Testi, öğrencilere madde kullanımına ‘’hayır’’ demek için geçerli bir neden sağlayan güçlü bir araçtır. Mahremiyete uygun olarak yapılan test, hâlihazırda madde kullanmaya başlamış öğrencilerin tespit edilmesini sağlar ve bu öğrencileri danışmaya yönlendirir. Ayrıca bağımlılık geliştirmiş ya da geliştirme sürecine girmiş öğrencilerinde tespit edilmesine ve bu öğrencilerin tedaviye alınmasına yardımcı olur. Böylece aslında salgın bir hastalık gibi yayılan madde kullanımı sıklığının da önüne geçilmeye çalışılır.

Topluluklar İçin Finansal Destekleme Programları:
Orijinal olarak 1997’de Kongre tarafından fon sağlanan “Uyuşturucudan Arındırılmış Topluluklar – Drug-Free Communities (DFC) – Programı” hâlihazırda Amerika Birleşik Devletlerinin tamamına dağılmış, temel olarak yerel problemleri çözmeye odaklı bir çalışma prensibi vardır. DFC koalisyonları, uyuşturucu önleme stratejileri üzerinde çok yönlü çalışan toplumun farklı kesimlerinden üyeler içermektedir. DFC koalisyonu, yerel düzeyde madde kullanım problemlerini tespit edebilmeleri ve çözüm üretebilmeleri için arındırılmış topluluklara gerekli fon desteği sağlar. DFC koalisyonları, stratejik planlarının bir parçası olarak yerel düzeyde gençlerin madde kullanım bilgilerini toplar ve rapor ederler.
Üyelik gençleri, anne babaları, iş dünyasını, medyayı, okulları, gençlik organizasyonlarını, hukuk uygulayıcıları, dini ya da kardeşlik organizasyonlarını, kentsel grupları, sağlık hizmetleri çalışanlarını, yerel ya da aşiretsel ajansları da içerir. Koalisyonlar, sosyal pazar kampanyaları, gençlik liderlik eğitimleri, içecek servisi eğitimi, yerel madde kullanım araştırmaları, gençlik zirveleri ve politik değişiklik gibi konularda toplantılar ve benzeri aktivitelerin yapılmasında öncülük eder.

NIDA (National Instıtute on Drug Abuse) topluluk epidemiyoloji Çalışma grubu(cewg):
1976’dan bu yana faaliyet gösteren bir halk sağlığı madde bağımlılığı izleme sistemidir. Amerika’da ki metropoliten bölgelerin büyük çoğunluğunun temsil edildiği bir ağdır.
Ne Yapar?
Çok yönlü göstergeler kullanarak madde kullanım trendlerini izler. Bu kapsamda Kullanıma yeni giren uyuşturucuları ya da yeni uyuşturucu kullanım formlarını tespit eder. Madde kullanım problemlerine yerel perspektif sağlar. Sorgulamalar ve güncel bilgiler için yerel kontak noktalarından oluşan bir ağ sağlar. Düzenli yayınlar ile yeni bulguların sınırsız paylaşımını sağlar. Yeni madde kullanım trendlerini ve meselelerini yerel ve ulusal düzeyde tartışma olanağı sağlayan forumlar gerçekleştirir.

TARTIŞMA VE SONUÇ:
Uyuşturucu bağımlılığının tedavisinde önemli iki nokta vardır:
 Bağımlının kendisinin tedavi olmaya ve bağımlılıktan kurtulmaya istekli olması.
 Bağımlılığın erken teşhis edilerek tedaviye başlanması.

Uyuşturucu madde bağımlısı birey istekli ise tedavi şansı son derece yükselmektedir. Aksi halde zorlamayla kişileri bağımlılıktan kurtarmak mümkün değildir. Bağımlının kalıcı organ hasarları, ağır ruhsal problemler oluşmadan teşhis edilmesi tedaviyi kolaylaştırmaktadır. Erken teşhis edilemeyen vakalarda tedavi uzamakta ve iyileşme süreci gecikmektedir.
Tedavi aşmasında kişi bağımlı olduğu maddeden uzaklaştırılarak yoksunluk belirtileri ile savaşılır. Vücut organlarında meydana gelmiş hasarlar tedavi edilir. Bu safhada bağımlı hastanede gözlem altında tutulmalıdır. Yoksunluğa bağlı geçirdiği krizler son derece tehlikeli olabilir. Bu yüzden ölüme ve intihar girişimlerine sık rastlanır. Vücuttan toksit madde uzaklaştırılıp yoksunluk belirtileri kaybolduktan sonra ikinci aşamaya geçilir.
Madde bağımlısı bireyin aynı zamanda psikiyatrik değerlendirmesinin de yapılması gerekir. Değerlendirmede eşlik edebilecek diğer ruhsal sorunlar, kişilik bozuklukları ve olası sağlık sorunları da mutlaka gözden geçirilmelidir. Özellikle bireyin madde bağımlılığı yanında ek olarak yaşayabileceği psikiyatrik sorunlar (duygu durum bozukluğu, psikotik bozukluk vb. ) ele alınması tedavi programının başarısını arttıran bir öneme sahiptir.
Rehabilitasyon aşamasında kişilerin ruhsal problemleri çözümlenmeye çalışılır. Tekrar iş gücü kazandırılarak çalışabilecek ve topluma yararlı olacak hale getirilir. Sağlığa zararlı bu alışkanlıklar yerine olumlu hobiler kazanması sağlanır. Kötü arkadaş çevresinden uzaklaşmasına ve kendine destek olacak kişilerle bir arada olmasına çalışılır. Sağlığa zararlı alışkanlıkların tedavisi için hastanelerin psikiyatri bölümlerine veya bu konularla özel olarak ilgilenen gönüllü kuruluşlara başvurmak gerekir.
DS uygulamasıyla madde bağımlısı olduğunu kabul etmeyen, bu alanda hiç tedavi almamış veya tedavisini sürdürememiş ancak suç davranışına çok yakın olan bir gruba ulaşılması mümkün olmuştur. Ancak ülkemizde de yasal yaptırıma sahip kurumlar ile sağlık hizmeti veren kurumların işbirliği içinde etkin olarak çalışacağı bir yapılanmaya gereksinim vardır. Özellikle Avrupa ülkelerinde uygulanan madde bağımlılığı tedavi programları incelendiğinde en çok göze çarpan olgu sağlık hizmetlerinin yanında sivil toplum kuruluşları ve en önemlisi toplumu mücadele ve tedavi aşamasına dâhil etmesidir. Yaratılmış olan ‘’Arındırılmış Toplum’’ uygulamasının temeli işbirlikçi yaklaşarak, hastalık olduğunu kabullenme aşamasında sorumluluğu paylaşmaktır. Bu anlamda madde bağımlılığının Türkiye’de de hastalık olduğunu kabul ederek, tedavi aşamasına sivil toplum kuruluşları ve model toplum yaratılabilmesi güç gözüken bir uygulama değildir.

DS uygulaması; bağımlılığın bir hastalık olduğu konusundaki farkındalığı artırmış ve ‘’madde bağımlılarının tedavi edilmeleri, izlenmeleri ve topluma kazandırılmaları” ilkesini gündeme taşımıştır. Tedavi kurumlarında bu hizmeti veren çalışan sayısının azlığı, uygulamalar konusundaki deneyim eksikliği ve toksikolojik analiz uygulamasındaki yanlışlıklar, hazırlanacak uygun bir yönerge sayesinde standardize edilecek tedavi programı ile telafi edilebilecektir.

KAYNAKÇA:
Altıntoprak,Ender;Akgür,Serap;Hakan,Coşkunol.(2007) .Yasa dışı madde kullanımı Nedeniyle Denetimli serbestlik Uygulanan Kişilerde Tedavi Uygulamaları ve Toksiklojik Analiz.Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ana Bilim Dalı.İzmir.
Çakmak,Duran,(2001).Amatem:Bir Bağımlılık Tedavi Merkezi.İstanbul.
http://www.cte-dsm.adalet.gov.tr/
adresinden 26.11.2008 tarihinde indirilmiştir.
http://www.saglik.gov.tr/TR/
adresinden 25.11.2008 tarihinde indirilmiştir.
(www.mied.uscourts.gov/_probation/Docs/, www.ccsa.ca) adresinden 25.11.2008 tarihinde indirilmiştir.
http://www.saglik.gov.tr/TR/dosyagoster.aspx?DIL=1&BELGEANAH=30991&DOSYAISIM=Amerikada.pdf
Suçin,Sevgi. Amerikada Madde Bağımlılığı İle Mücadele Yöntem Ve Araçları.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler  
► Madde Bağımlılığı Psk.Serap DUYGULU
► Madde Bağımlılığı Psk.Dnş.Nuray BAŞTAN AYDIN
► Madde Bağımlılığı ve Gençlik Psk.Melek SARIÇİÇEK
► Madde Bağımlılığı Nedir? Psk.Erkan KURT
► Gençlerimiz ve Madde Bağımlılığı Psk.Dnş.Kemal TUNCER
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Madde Bağımlılığı Tedavi Programlarına Genel Bir Bakış' başlığıyla benzeşen toplam 40 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
 
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:37
Top