İNSAN YAŞAMINDA DURAKLAMA DEVİRLERİ (KÜLTÜRÜMÜZ VE PSİKOLOJİ)Hüseyin ÇETİNKAYA Nasıl ki devletlerin ilerleme, duraklama, gerileme ve yükselme dönemleri oluyorsa aslında her insanın da bu dönemleri geçirdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Mevlana bunu “hamdım, piştim, yandım…” diye ifade ederken bu sesleniş Yunusta; “Kuru idik, yaş olduk, Ayak idik, baş olduk, Kanatlandık kuş olduk, Uçtuk elhamdülillah.” Şeklinde yankı bulmuş. Ama hem yunus hem Mevlana acaba bu son aşamalara geldikten sonra tekrar duraklayıp, gerilemişler mi? Bunun için evet demek mümkün olmasa gerek. Yalnız çoğu insan için belirli yükselmeyi gösterdikten sonra bir duraklama aşaması söz konusudur. Önemli olan ise bu aşamalara fazla takılmadan dimdik ve doğru bir şekilde bu duraklamanın etkisinden kendimizi kurtarmamız gerekir. Yoksa bu duraklama aşamasında fazla kalıp yavaş yavaş gerileyip çöküş aşamamızı yaklaştırmak içten bile değildir. Zaten insanın başına gelen olumsuzluklara çare bulamaması, genellikle ruhsal ve bedensel açıdan durakladığı zamanlarda ortaya çıkan durumlardır. Bu da vücut askerlerimizin beden ve ruhsal yapımızı her zaman iyi bir şekilde savunması, içten ve dıştan gelen olumsuzlukları geriye püskürtmesi ile gerçekleşecek bir durumdur. Psikoloji’de ilk olarak Psikoanalitik kuramın ortaya attığı savunma mekanizmalarının işlevlerinin biri de bu olsa gerek. Yalnız yine bu kuramın açıkladığı nevrozlar bu savunma mekanizmalarının patolojik kullanılması ile ortaya çıkmaktadır. Bu da bu savunma düzeneklerinin bile duraklama devresinde çökebileceğini ve vücut ülkesinin savunmasız kalacağının göstergesi bir yerde. Esas soru ise şu: yukarıda isimlerini zikrettiğimiz bu insanlar neler yapmışlar da bu şekilde kendilerinin ifade ettikleri aşamalara ulaşmışlar. Varoluşsal olarak kendilerini üst düzeyde desteklemek mi acaba insanı o aşamalara ulaştırmaktadır. Konuyu bu şekilde değerlendirmemiz en gerçekçi durum olsa gerek. Çünkü iki büyük insanının da en baş sıfatları arasında mutasavvıflık gelmektedir. Hayatlarındaki her kare de bunu yansıtmakta aslında. Her ikisi da tasavvuf sahasının başta gelen isimleridir. Bir insanın kendini bu şekilde nasıl destekleyeceğinin cevabını da yine tasavvuf sahasında görmekteyiz. İnsan nasıl ilerler? Nasıl duraklamaz? Bu gibi durumlarda ise bu alanda oldukça öğütler söz konusu. Psikolojiye baktığımızda insanı, varoluş-duyuş- biliş-davranış çemberi içerisinde incelemeye çalışmakta. Bu açıdan bir değerlendirme yapıldığında, daha psikoloji biliminin adından bile bahsedilmezken bu insanlar insanı varoluş açısından ele almışlar. İnsanı en içten tedaviyi amaçlamışlardır. Bu durumda aslında günümüze varoluşçu kuram olarak yansıyan bu kuramın asırlar öncesinden bu gibi gönül erlerinin metodu olduğunu göstermektedir. gerçektende öyle değil mi? insan hayatının gerçek anlamını bulsa, hayatındaki anlamların idrakine varsa, duygusal anlamda, düşünsel anlamda ve davranış olarak da değişme göstermezler mi?. Atalarımız "Balık baştan kokar" sözünü bu şekide değerlendirirsek insan eğer hayatının anlamını tam olarak kavrayamaz ve bu anlamı bulamaz ise duygusal anlamda buhranlarını da tam olarak gideremeyecektir. duygusal buhranını gideremeyen insan düşünsel olarak zihinsel ve fikirsel buhranlarını gideremeyecektir. Düşünsel olarak bir fikir ve zihniyet kargaşası yaşayan insanın davranışlarının da ideal davranış olması beklenmez. " Küpün içinde ne varsa dışınına da o sızar." sözleri ile belki de insanın en temel yaşam anlamının öneminden de bahsetmiş olabilir mi? Ne dersiniz? Mevlana da bu belki bu anlamı bulunca "Kul oldum." demiştir.