Besin maddelerinin dengeli bir şekilde tüketilmesi hem genel sağlığımız hem de ağız sağlığımızda olumlu değişikliklere yol açar. Dikkatli yeme alışkanlıkları dişlerin korunmasında önemlidir.

Diş sağlığımızı korumada en önemli görevler kalsiyum ve fosfora düşmektedir. Yanlış uygulanan diyet programları oral ve dental enfeksiyonlara karşı direncimizi düşürür. Bunun sonucunda dişeti hastalıkları ve diş çürükleri görülebilir.

Yeni doğmuş bir bebeğin vücudunda ortalama 30gm. kalsiyum bulunur. Bu değer yetişkinlerde 1000-1200 gram arasında değişir. Vücuttaki kalsiyumun %99 u kemik ve dişlerde yerleşmiştir.

Kemik yapımı ve yıkımı yaşa ve bireyin fizyolojik durumuna göre değişir. Büyümenin hızlı olduğu çocukluk ve ergenlik döneminde kemik yapımı da çok hızlıdır. Otuz yaş sonrasında kemik yıkımı ön plana çıkar ve menapozla birlikte kemik yıkım hızı artar. Erkekte yıkım kadına göre daha yavaş gelişir.
Kemik yapım ve yıkım sürecini etkileyen en önemli faktörlerden biri de fiziksel aktivitedir. Düzenli fiziksel aktivite kemik yapım sürecini, hareketsizlik ise yıkımı artırır.

İnsan vücudu açısından kalsiyumun görevi özellikle kemik oluşumu ve diş sağlığı açısından üstlendiği görevleri nedeniyle çok fazladır.

Kanda yer alan kalsiyum kanın pıhtılaşması için önemlidir
Hücre membranının taşıma işlevinde etkindir
Sinir iletimi ve kalp atımının denetimi için gereklidir.
Kalsiyum Eksikliği, başta kemiklerin ve dişlerin zayıflaması sonucu raşitizm, kemik erimesi ve diş çürümesi gibi sorunları ortaya çıkarır. Saç ve tırnaklarda kırılmalar, eklem ağrıları, kas krampları, egzama, kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon, sinirlilik, uykusuzluk ve depresyona neden olabilir.
Kalsiyum yetersizliği ve kemik sağlığı, kemiğin işlevini etkileyen sorunların başlıcaları raşitizm, osteomalasiya ve osteoporosisdir. Raşitizm çocukluk osteomalasiya yetişkin kadınlarda görülür. Bu sorunlar daha çok kalsiyum metabolizmasında önemli rol oynayan D vitamini yetersizliği ile ilgilidir.
Osteoporoz riskini artıran faktörler ,çocukluk ve gençlik döneminde yetersiz kalsiyum alımı, etnik farklılıklar, sigara içimi, aşırı alkol ve kafein tüketimi, hareketsizlik, D vitamini yetersizliği ve zayıflıktır.

D vitamini Kalsiyum emilimini kolaylaştıran en önemli etkenlerden biridir
Gebelik ve emziklilik ve büyüme döneminde kalsiyum gereksinimimiz artar. Gebelikte ve yeni doğan bebeklerde kalsiyum ihtiyacı daha fazladır. Bu nedenle, özellikle gebelikte ve bebeklerde kalsiyum ihtiyacını karşılamaya özen göstererek kalsiyum eksikliği sonucu oluşabilecek gelişim bozukluklarının önüne geçilmelidir.

Amerikan Tıp Enstitüsü Besin ve Beslenme Komitesi verilerine göre günlük kalsiyum ihtiyacı ekteki tabloda yer almaktadır,
0-6 ay
210 mg
19-50 yaş
1000 mg
1-3 yaş
500 mg
51 yaş ve üzeri
1200 mg
4-8 yaş
800 mg
Hamilelik ve emziklilikte
1200 mg
9-18 yaş
1300 mg
Menapozda
1200-1500 mg

UMHS Clinical Care Guidelines Committee July 2009

D vitamini oluşumunun yetersiz olduğu durumlarda gebelik ve emziklilikte günlük 300 mg ek kalsiyum alınması uygun olur
Şeker tüketimi, kolalı içecekler, sigara, fazla miktarda çay ve kahve, aşırı alkol tüketimi, özellikle yapışkan şekerler dişlerin hızla çürümesine neden olurlar.
Kalsiyum kaynakları
Kalsiyum kaynakları belirlenirken emilmeyi etkileyen faktörler de göz önüne alınmalıdır. Yiyecekleri kalsiyumun en iyi, iyi, orta ve zayıf kaynakları olarak sıralayabiliriz
En zengin kalsiyum kaynakları; Süt ve süt ürünleri
Zengin kalsiyum kaynakları; Pekmez, susam, fındık, fıstık, koyu yeşil yapraklı
sebzeler kuru baklagiller, kurutulmuş meyveler
Orta derecede zengin kalsiyum kaynakları; Yumurta, yeşil sebzeler, portakal,limon
Zayıf kalsiyunm kaynakları; Tahıllar, diğer taze sebze ve meyveler ve etlerdir
Florun temel kaynağı sudur. İçme sularındaki flor yoğunluğu 0.7-1.2 mg/lt olduğunda flor yetmezliğine bağlı diş çürümeleri ve kemik bozukluğu sıklığı azalmaktadır. Flor yoğunluğu oranı suda 2mg/lt üzerine çıktığında diş yüzeylerinde sarımsı lekeler görülebilmektedir. Normal diyet günde ortalama 0.25-0.35 mg flor sağlar. Günlük gereksinim yetişkin için 3-4 mg civarıdır.
Florun günlük kullanımı, dengeli beslenme, her gün dişlerin fırçalanması ve dikkatli yeme alışkanlıkları dişlerin korunmasında önemlidir.

Canan Doğan
Beslenme ve Diyet Uzmanı