Fetal Ekokardiografi
Anne Karnında Kalp Hastalığı Tanısı
Hiçbir anne baba çocuklarının hasta olmasını istemez. Ama doğumsal bir kalp hastalığı bulunan bebekler hayata yeniden, pürüzsüz olarak başlayabilir. Toplumdaki 'Doğumsal kalp hastalıklı bebekler ameliyat olsalar da yarım insan olarak kalırlar.' şeklindeki inanış, artık tarihe karışmıştır. Yeter ki aileler, bebeklerinde ortaya çıkabilecek hastalık belirtilerine karşı uyanık olsun; tetkik ve tedavi, sadece çocukla uğraşmak için eğitilmiş, ekibini ve alt yapısını buna uygun kurmuş ehil ellerce, zamanında ve uygun biçimde yapılsın.
Doğumsal kalp hastalığı nedir?
Doğumsal kalp hastalıkları, doğum sırasında bulunan kalbin yapısal bozukluklarıdır. Döllenmeden hemen sonra ve genelde anne daha hamile olduğunu bile farketmeden, bebeğin kalbinin gelişimi ile ilgili bir problem sonucunda, ortaya doğumsal kalp hastalığı ya da defekti ortaya çıkar. Bu defektler, kalbin sağ ve sol tarafında bulunan odaları arasındaki basit 'deliklerden, bu odalardan veya kalp kapaklarından bir ya da daha fazlasının yokluğuna kadar gidebilen çok ciddi bozukluklar şeklinde olabilirler.
Doğumsal kalp hastalıkları, doğum defektleri içinde en sık görülenler olup, gelişmiş ülkelerde doğum sonrası ilk yıl içinde kaybedilen bebeklerdeki ölüm nedenleri arasında en başta gelmektedir. Örneğin A.B.D.'de her yıl 1.000.000'a yakın bebek bu nedene bağlı olarak ölmektedir. Bu sayı, her tür çocukluk çağı kanserine bağlı olarak ölen bebek sayısının neredeyse iki katıdır.
Kimler doğumsal kalp hastalıklı bebek doğurma riskini taşırlar?
Tüm annelerde böyle bir risk vardır. Gelişmiş pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de her 1.000 canlı doğumdan 8'inde doğumsal kalp hastalığının hafif ya da ağır bir çeşidinin bulunma olasılığı vardır. Ailenin ve özellikle annenin daha önce doğmuş doğumsal kalp hastalıklı bir bebeği bulunması durumunda risk daha da artmaktadır.
Doğumsal kalp hastalıklarının nedeni nedir?
Çoğu zaman neden bilinmez. Bozukluğun ardında yatan neden genetik gibi görünse de, bugüne kadar kalp hastalığı ile ilişkili çok az gen bulunabilmiştir. Akraba evliliği sonucunda gördüğümüz doğumsal kalp hastalıkları, özellikle toplumumuzda çok yaygındır. Bebek kalıtsal bir hastalıkla doğmuşsa, bu bebekte kalpte de doğumsal bir problemin bulunma olasılığı oldukça yüksektir. Örneğin Mongol Bebek olarak toplumda ifade edilen Down Sendromu (Trisomi 21) gibi genetik hastalığı bulunan bebeklerde ciddi kalp defektleri bulunur. Öte yandan annede diyabet, fenilketonuri, ciddi alkol kullanımı, lityum kullanımı (depresyon ilaçlarının bazıları), ecstasy türünden uyarıcıların kullanımı, hamilelik sırasında annenin aldığı bazı ilaçlar ve geçirdiği bazı enfeksiyonlar (kızamıkçık) doğumsal kalp hastalığına neden olabilmektedir.
Anne - baba bebeğinde doğumsal kalp hastalığından nasıl şüphelenir?
Özellikle kalıtımsal bir bozukluğu olduğundan yüz ve vücut görünüşünden şüphelenilen bebeklerde, örneğin Mongol dediğimiz Down Sendrom'lu bebeklerde kalpte de bir problem olabileceği mutlaka hatırlanmalıdır.
Anne karnındaki çocuğun kalbi nasıl incelenir?
Yeni doğmuş bebeklerin kalbinin incelendiği ekokardiografi yöntemi ile anne karnındaki bebeklerin kalbindeki bir sorun da bu yolla tespit edilebilir. Kulakla duyulamayacak dalga boyundaki ses dalgaları kullanan ultrason cihazları ve özel bilgisayar programları anne karnındaki bebeklerin kalp sağlığını belirlemektedir. Bu inceleme yöntemine, “fetal ekokardiografi” denilmektedir.
Doğumsal kalp hastalıklarını anlatmaya kalbin yapısı hakkında bilgi vererek başlamak daha doğru olacaktır. Normal bir kalp dört odacıklı;kulakçık adı verilen iki üst odacığı ve karıncık denilen iki alt odacığı bulunuyor. Kulakçık ve karıncıkları birbirinden ayıran bölmelere de septum deniyor.Vücuttan kirli kanı getiren damarlar sağ kulakçığa geliyor,oradan kapak yoluyla sağ karıncığa geçiyor. Akciğer atardamarıyla akciğerlere giderek temizleniyor. Temiz kan akciğerlerden sol kulakçığa dönüyor. Oradan sol karıncığa geçiyor ve aort ana atardamarlarıyla bütün vücuda yayılıyor. Anormallikler de kalbin odacıklarında kalpten çıkan damarlarda kalp kapaklarında ya da septumda oluyor. En sık görülenleri de karıncıklar arasında yada septumda delikler (bunlara ASD,VSD deniyor) damarlarda anormallikler kulakçık ve karıncıklar arasında kapakçıklarda darlıklardır.
Fetal ekokardiografi, hamileliğin hangi döneminden itibaren yapılabilir?
Anne karnının üzerinden yapılan fetal ekokardiografi ile genellikle 20’inci hafta ile 24’üncü hafta arasında iyi görüntü elde edilir. 18’inci haftadan itibaren de fikir edinmek mümkün olabilir. Ancak daha da erken haftalarda bu yöntemle ayrıntılı ve güvenilir sonuç almak zorlaşmaktadır. Bir de doğuma yaklaştıkça -bebeğin çok irileşmesi ve leğen kemiğinin içine doğru ilerlemesi nedeniyle- bu görüntüleme işleminde güçlüklerle karşılaşılabilmektedir.
Fetal ekokardiografik inceleme ne kadar sürer?
İşlem, yaklaşık yarım ile bir saat arasında sürebilir. Ekranda görüntü oluşturabilmeyi olumsuz etkileyen çeşitli nedenler bu süreyi uzatmaktadırlar. Örneğin, bebeğin rahim içindeki duruş şekli, bebeği çevreleyen sıvının çok az veya çok fazla olması, bebeğin yaşı, ikiz veya üçüz gebeliklerin varlığı gibi.
Fetal ekokardiografi ile bütün kalp hastalıkları tanınabilir mi?
Doğduktan sonra hayatı tehdit edebilecek bütün kalp hastalıkları prensip olarak tanınabilir. Yani, kalbin boşluklarının ve giren-çıkan bütün damarların normal oluşmuş olduğu, dört adet kapağın sağlam olduğu, kalbin “büyük odacıkları” arasında büyük bir delik olmadığı gibi konular rahatlıkla görülebilmektedir.
Fetal ekokardiografinin yanılma payı var mıdır?
Her işlemde olduğu gibi bu işlemde de küçük bir yanılma payı vardır. Görüntü almayı güçleştiren ve inceleme süresini uzatan nedenler, yanılmaya da yol açabilir. Ancak “hayatı tehdit eden kalp yapı bozuklukları” söz konusu olduğunda bu yanılmaların payı çok düşüktür. Yani, ana damarların yanlış bölmelerden çıktığı veya kapakların tıkalı olduğu gibi sorunlarda yanılma payı çok düşüktür. Doğumdan sonra acil kalp operasyonu gerektiren hastalıklar fetal ekokardiografi ile güvenilir bir şekilde tanınabilir. Ancak, küçük delikler ve kapaklardaki hafif bozukluklar belirlenemeyebilir.
Doğumdan sonra fark edilen anomaliler
Bazen kalp ile ilgili problemler bebeğin doğumundan sonra fark edilebiliyor. Bebekte ani morarma, kilo alamama ve gelişiminde gerileme, aşırı terleme, meme emerken çok çabuk yorulma hastalığının belirtilerinden olabiliyor. Daha önce tanısı yapılmayan durumlarda ekokardiyografi yöntemiyle bebeğin kalbi incelenebiliyor. Eko probumuzun üzerine jel sürerek göğsün üzerinden kalbin yapısı inceleniyor. Sadece eko yöntemiyle bile ameliyat planlanabiliyor, kimi zaman röntgen ya da EKG çekiliyor. Uygulanan yöntemlerden biride kateter anjiiyo. Kateter adı verilen ince bir plastik boru, anestezi ile uyutulan bebeğin kasığındaki damarlardan kalbine kadar sokuluyor ve boya maddesi veriliyor. Kalbin sine filmleri çekiliyor. Büyük çocuklarda ise 24 saatlik ritim takibi ya da efor testi yapılıyor. Kiminde bebeğe doğar doğmaz müdahale etmek gerekiyor, kiminde altı ay içinde. Ancak damar tersliği gibi ciddi problemlerde acil müdahale hayat kurtarıyor.
Tedavi yöntemlerine gelince her zaman ameliyat şart değil. Bazen ilaçta tedavi edilen hastalar oluyor. VSD dediğimiz kalp deliklerinin ilk 2-5 yaş içinde kapanma olasılığı var. Ama ciddi kalp problemlerinin esas tedavisi cerrahi bazen de Kateter yöntemiyle oluyor damarları ters olan damarların yerleri değiştiriliyor ve koroner damarlar da değiştirilerek tam bir düzeltme yapılabiliyor ve bebek normal kalbe sahip oluyor. Hastalığa göre değişmekle birlikte ameliyat olan çocukların normal günlük aktivitelerini yerine getirmeleri öneriliyor. Ailelere çocukları ile oyun oynaması öneriliyor.
Hangi durumlarda doktorlar fetal ekokardiografiyi gerekli görürler?
Anne karnındaki bebeğin kalbini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bu sebepler üç grupta toplanır:
1. Anne ile ilgili olan sebepler: Gebelikte geçirilmiş çeşitli bulaşıcı hastalıklar, kansızlık, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, bazı bağ dokusu hastalıkları(ör: lupus) ve bazı hormonal hastalıklar …
2. Bebek ile ilgili olan sebepler: Bebekte amniosentez (bebeği çevreleyen sıvıdan örnek alınması) sonucunda kromozomlarla ilgili bir bozukluk belirlenmesi veya ayrıntılı ultrasonda kalp dışı yapısal bir bozukluk görülmesi (örneğin böbrek, parmakların yapısı, yüz ve boyun görünümü, veya bağırsaklarla ilgili) veya bebeğin kalp hızında yavaşlama veya hızlanma şeklinde bozukluklar…
3. Aile ile ilgili olanlar: Sülalede doğumsal kalp anomalisi hikayesi bulunması.
Fetal Ekokardiografi anne ve bebeğine ne gibi yararlar sağlar?
Eğer bebekte bir kalp sorunu varsa, bunun ne olduğunu önceden bilmek açısından çok büyük yararları vardır. Bebeğin sağlıksız bir kalple doğacağından haberdar olmak, daha doğum odasında tedavinin başlamasına olanak kılar. Bu durumlarda günler değil, saatler bile çok önemlidir. İşlem, doğrudan aileyi ilgilendirmektedir. Doğacak bebeğin kalbinin sağlıklı olduğunu bilmenin getireceği güven ve huzur ile gebeliğe devam edebilmenin rahatlığını da sağlamaktadır.
Hiçbir anne baba çocuklarının hasta olmasını istemez. Ama doğumsal bir kalp hastalığı bulunan bebekler hayata yeniden, pürüzsüz olarak başlayabilir. Toplumdaki 'Doğumsal kalp hastalıklı bebekler ameliyat olsalar da yarım insan olarak kalırlar.' şeklindeki inanış, artık tarihe karışmıştır. Yeter ki aileler, bebeklerinde ortaya çıkabilecek hastalık belirtilerine karşı uyanık olsun; tetkik ve tedavi, sadece çocukla uğraşmak için eğitilmiş, ekibini ve alt yapısını buna uygun kurmuş ehil ellerce, zamanında ve uygun biçimde yapılsın.
Doğumsal kalp hastalığı nedir?
Doğumsal kalp hastalıkları, doğum sırasında bulunan kalbin yapısal bozukluklarıdır. Döllenmeden hemen sonra ve genelde anne daha hamile olduğunu bile farketmeden, bebeğin kalbinin gelişimi ile ilgili bir problem sonucunda, ortaya doğumsal kalp hastalığı ya da defekti ortaya çıkar. Bu defektler, kalbin sağ ve sol tarafında bulunan odaları arasındaki basit 'deliklerden, bu odalardan veya kalp kapaklarından bir ya da daha fazlasının yokluğuna kadar gidebilen çok ciddi bozukluklar şeklinde olabilirler.
Doğumsal kalp hastalıkları, doğum defektleri içinde en sık görülenler olup, gelişmiş ülkelerde doğum sonrası ilk yıl içinde kaybedilen bebeklerdeki ölüm nedenleri arasında en başta gelmektedir. Örneğin A.B.D.'de her yıl 1.000.000'a yakın bebek bu nedene bağlı olarak ölmektedir. Bu sayı, her tür çocukluk çağı kanserine bağlı olarak ölen bebek sayısının neredeyse iki katıdır.
Kimler doğumsal kalp hastalıklı bebek doğurma riskini taşırlar?
Tüm annelerde böyle bir risk vardır. Gelişmiş pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de her 1.000 canlı doğumdan 8'inde doğumsal kalp hastalığının hafif ya da ağır bir çeşidinin bulunma olasılığı vardır. Ailenin ve özellikle annenin daha önce doğmuş doğumsal kalp hastalıklı bir bebeği bulunması durumunda risk daha da artmaktadır.
Doğumsal kalp hastalıklarının nedeni nedir?
Çoğu zaman neden bilinmez. Bozukluğun ardında yatan neden genetik gibi görünse de, bugüne kadar kalp hastalığı ile ilişkili çok az gen bulunabilmiştir. Akraba evliliği sonucunda gördüğümüz doğumsal kalp hastalıkları, özellikle toplumumuzda çok yaygındır. Bebek kalıtsal bir hastalıkla doğmuşsa, bu bebekte kalpte de doğumsal bir problemin bulunma olasılığı oldukça yüksektir. Örneğin Mongol Bebek olarak toplumda ifade edilen Down Sendromu (Trisomi 21) gibi genetik hastalığı bulunan bebeklerde ciddi kalp defektleri bulunur. Öte yandan annede diyabet, fenilketonuri, ciddi alkol kullanımı, lityum kullanımı (depresyon ilaçlarının bazıları), ecstasy türünden uyarıcıların kullanımı, hamilelik sırasında annenin aldığı bazı ilaçlar ve geçirdiği bazı enfeksiyonlar (kızamıkçık) doğumsal kalp hastalığına neden olabilmektedir.
Anne - baba bebeğinde doğumsal kalp hastalığından nasıl şüphelenir?
Özellikle kalıtımsal bir bozukluğu olduğundan yüz ve vücut görünüşünden şüphelenilen bebeklerde, örneğin Mongol dediğimiz Down Sendrom'lu bebeklerde kalpte de bir problem olabileceği mutlaka hatırlanmalıdır.
Anne karnındaki çocuğun kalbi nasıl incelenir?
Yeni doğmuş bebeklerin kalbinin incelendiği ekokardiografi yöntemi ile anne karnındaki bebeklerin kalbindeki bir sorun da bu yolla tespit edilebilir. Kulakla duyulamayacak dalga boyundaki ses dalgaları kullanan ultrason cihazları ve özel bilgisayar programları anne karnındaki bebeklerin kalp sağlığını belirlemektedir. Bu inceleme yöntemine, “fetal ekokardiografi” denilmektedir.
Doğumsal kalp hastalıklarını anlatmaya kalbin yapısı hakkında bilgi vererek başlamak daha doğru olacaktır. Normal bir kalp dört odacıklı;kulakçık adı verilen iki üst odacığı ve karıncık denilen iki alt odacığı bulunuyor. Kulakçık ve karıncıkları birbirinden ayıran bölmelere de septum deniyor.Vücuttan kirli kanı getiren damarlar sağ kulakçığa geliyor,oradan kapak yoluyla sağ karıncığa geçiyor. Akciğer atardamarıyla akciğerlere giderek temizleniyor. Temiz kan akciğerlerden sol kulakçığa dönüyor. Oradan sol karıncığa geçiyor ve aort ana atardamarlarıyla bütün vücuda yayılıyor. Anormallikler de kalbin odacıklarında kalpten çıkan damarlarda kalp kapaklarında ya da septumda oluyor. En sık görülenleri de karıncıklar arasında yada septumda delikler (bunlara ASD,VSD deniyor) damarlarda anormallikler kulakçık ve karıncıklar arasında kapakçıklarda darlıklardır.
Fetal ekokardiografi, hamileliğin hangi döneminden itibaren yapılabilir?
Anne karnının üzerinden yapılan fetal ekokardiografi ile genellikle 20’inci hafta ile 24’üncü hafta arasında iyi görüntü elde edilir. 18’inci haftadan itibaren de fikir edinmek mümkün olabilir. Ancak daha da erken haftalarda bu yöntemle ayrıntılı ve güvenilir sonuç almak zorlaşmaktadır. Bir de doğuma yaklaştıkça -bebeğin çok irileşmesi ve leğen kemiğinin içine doğru ilerlemesi nedeniyle- bu görüntüleme işleminde güçlüklerle karşılaşılabilmektedir.
Fetal ekokardiografik inceleme ne kadar sürer?
İşlem, yaklaşık yarım ile bir saat arasında sürebilir. Ekranda görüntü oluşturabilmeyi olumsuz etkileyen çeşitli nedenler bu süreyi uzatmaktadırlar. Örneğin, bebeğin rahim içindeki duruş şekli, bebeği çevreleyen sıvının çok az veya çok fazla olması, bebeğin yaşı, ikiz veya üçüz gebeliklerin varlığı gibi.
Fetal ekokardiografi ile bütün kalp hastalıkları tanınabilir mi?
Doğduktan sonra hayatı tehdit edebilecek bütün kalp hastalıkları prensip olarak tanınabilir. Yani, kalbin boşluklarının ve giren-çıkan bütün damarların normal oluşmuş olduğu, dört adet kapağın sağlam olduğu, kalbin “büyük odacıkları” arasında büyük bir delik olmadığı gibi konular rahatlıkla görülebilmektedir.
Fetal ekokardiografinin yanılma payı var mıdır?
Her işlemde olduğu gibi bu işlemde de küçük bir yanılma payı vardır. Görüntü almayı güçleştiren ve inceleme süresini uzatan nedenler, yanılmaya da yol açabilir. Ancak “hayatı tehdit eden kalp yapı bozuklukları” söz konusu olduğunda bu yanılmaların payı çok düşüktür. Yani, ana damarların yanlış bölmelerden çıktığı veya kapakların tıkalı olduğu gibi sorunlarda yanılma payı çok düşüktür. Doğumdan sonra acil kalp operasyonu gerektiren hastalıklar fetal ekokardiografi ile güvenilir bir şekilde tanınabilir. Ancak, küçük delikler ve kapaklardaki hafif bozukluklar belirlenemeyebilir.
Doğumdan sonra fark edilen anomaliler
Bazen kalp ile ilgili problemler bebeğin doğumundan sonra fark edilebiliyor. Bebekte ani morarma, kilo alamama ve gelişiminde gerileme, aşırı terleme, meme emerken çok çabuk yorulma hastalığının belirtilerinden olabiliyor. Daha önce tanısı yapılmayan durumlarda ekokardiyografi yöntemiyle bebeğin kalbi incelenebiliyor. Eko probumuzun üzerine jel sürerek göğsün üzerinden kalbin yapısı inceleniyor. Sadece eko yöntemiyle bile ameliyat planlanabiliyor, kimi zaman röntgen ya da EKG çekiliyor. Uygulanan yöntemlerden biride kateter anjiiyo. Kateter adı verilen ince bir plastik boru, anestezi ile uyutulan bebeğin kasığındaki damarlardan kalbine kadar sokuluyor ve boya maddesi veriliyor. Kalbin sine filmleri çekiliyor. Büyük çocuklarda ise 24 saatlik ritim takibi ya da efor testi yapılıyor. Kiminde bebeğe doğar doğmaz müdahale etmek gerekiyor, kiminde altı ay içinde. Ancak damar tersliği gibi ciddi problemlerde acil müdahale hayat kurtarıyor.
Tedavi yöntemlerine gelince her zaman ameliyat şart değil. Bazen ilaçta tedavi edilen hastalar oluyor. VSD dediğimiz kalp deliklerinin ilk 2-5 yaş içinde kapanma olasılığı var. Ama ciddi kalp problemlerinin esas tedavisi cerrahi bazen de Kateter yöntemiyle oluyor damarları ters olan damarların yerleri değiştiriliyor ve koroner damarlar da değiştirilerek tam bir düzeltme yapılabiliyor ve bebek normal kalbe sahip oluyor. Hastalığa göre değişmekle birlikte ameliyat olan çocukların normal günlük aktivitelerini yerine getirmeleri öneriliyor. Ailelere çocukları ile oyun oynaması öneriliyor.
Hangi durumlarda doktorlar fetal ekokardiografiyi gerekli görürler?
Anne karnındaki bebeğin kalbini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bu sebepler üç grupta toplanır:
1. Anne ile ilgili olan sebepler: Gebelikte geçirilmiş çeşitli bulaşıcı hastalıklar, kansızlık, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, bazı bağ dokusu hastalıkları(ör: lupus) ve bazı hormonal hastalıklar …
2. Bebek ile ilgili olan sebepler: Bebekte amniosentez (bebeği çevreleyen sıvıdan örnek alınması) sonucunda kromozomlarla ilgili bir bozukluk belirlenmesi veya ayrıntılı ultrasonda kalp dışı yapısal bir bozukluk görülmesi (örneğin böbrek, parmakların yapısı, yüz ve boyun görünümü, veya bağırsaklarla ilgili) veya bebeğin kalp hızında yavaşlama veya hızlanma şeklinde bozukluklar…
3. Aile ile ilgili olanlar: Sülalede doğumsal kalp anomalisi hikayesi bulunması.
Fetal Ekokardiografi anne ve bebeğine ne gibi yararlar sağlar?
Eğer bebekte bir kalp sorunu varsa, bunun ne olduğunu önceden bilmek açısından çok büyük yararları vardır. Bebeğin sağlıksız bir kalple doğacağından haberdar olmak, daha doğum odasında tedavinin başlamasına olanak kılar. Bu durumlarda günler değil, saatler bile çok önemlidir. İşlem, doğrudan aileyi ilgilendirmektedir. Doğacak bebeğin kalbinin sağlıklı olduğunu bilmenin getireceği güven ve huzur ile gebeliğe devam edebilmenin rahatlığını da sağlamaktadır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Fetal Ekokardiografi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Op.Dr.Hakan GÜRBÜZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Op.Dr.Hakan GÜRBÜZ'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
