Bir Yaşında Hatırlama - Bebeklikte Hafıza
Bebeklik ve Çocuklukta Hafıza
Bebeklik ve çocuklukta hafıza ve hafıza gelişimi oldukça önemli bir gelişim alanıdır. Goswami (2004) Ertelenmiş taklit yöntemi 6 aylıktan 32 aylığa kadar olan bebekleri test etmek için kullanılmıştır. Çünkü bu teknik aynı yaş grubu için genellikle kullanılır. Bunun sonucunda hatırlama hafızasındaki gelişmeler bu dönemde görülmüş olur.Gelişim resminde kısa dönem, birinci yaşına kadar olan uzun dönem ve ikinci alına kadar olan dönem görülür.
1. yaşında hatırlama
BArr,Dowden ve Hayne nin araştırmalarına göre 6 aylık çocuklarda 24 saat gecikmeli hatırlama egzersizi yapılmıştır. 3 aşamalı olan testte kuklanın elindeki eldiveni çekme, eldiveni sallama ve kuklanın elindeki eldiveni değiştirme yapılmıştır. 24 saat sonra 6 aylık bebeklerin %75, bu üç stepten birini yapmış. %25i ise sıralı olarak birden fazla stepi hatırladığının ipuçlarını vermiştir.
9 aylık olduklarında ise hatırlama yeteneğinin gelişimi gözle görülür hale gelmiştir. 2 stepli bir olayı 5 gün sonra hatırlaması test edilmiştir. %45 i hatırlama belirtileri gösterirken %55 i ise göstermemiştir. 9. ay uzun dönem hatırlama hafızası için çok önemli bir dönemdir.
2. ve 3. yaşında hatırlama
Bauer,Wenner,Dropik ve Wewerka tarafından yapılan 2. ve 3. yaştaki uzun dönemli hatırlama çalışması bu konudaki en derin çalışmalardan biridir.
13,16 ve 20 aylık 360 çocuk ile birlikte araştırma yapılmıştır. birer hafta arayla 6 steplik bir çalışma 3 kere tekrar edilmiştir.Daha sonra 1,3,6,9 ve 12 ay sonra tekrar hatırlamaları istenmiştir..
Hatırlamadaki bu gözle görülür gelişimin yanında Bauter (2000) 2 yaşından sonra güçlü bir hafıza olduğunu belirtmiştir. Basitçe büyük çocuklar küçüklerden daha fazla hatırlar.
Çocukların uzun dönemdeki hatırlamasını belirleyen faktörler
Tabiki çocuğun hatırlamasını etkileyen tek faktör yaşı değildir.Örneğin bir olayı hatırlaması o olayın tekrarlanmasına da bağlıdır. Ya da birbiriyle ilişkili olayların sıralamasını hatırlaması birbiriyle ilişkisiz olayları hatırlamasından daha kolay olduğu belirlenmiştir.Olaylara aktif katılım hatırlamada etkin bir faktördür.Ayrıca büyük çocuklarda ipuçları ve küçük hatırlatmalar hatırlamada önemli bir faktördür.
Okul öncesi yıllar
Çocukların konuşmaya başlaması ile geçmişteki olayları sözlü olarak ifade edebildikleri ve hatırladıkları şeyleri sözlü söyleyebildikleri gözlenmiştir.
Çocukların hatırlamadaki gelişimlerine rağmen okul öncesi yaşlardaki çocuklarda organize edilmiş hafızada sıkıntılar yaşadıkları belirlenmiştir. Çocukların 3,4 yaşından önceki olayları hatırlamaması "bebeklik amnesia"sı olarak nitelendirilmiştir. (Goswami 2004)
Sözen (2005) SBST- Sözel Bellek Süreçleri Testi” ile “WMS- Görsel Üretim Alt Testi” arasındaki korelasyonun incelenmesi adlı arastırmasında iliskisel tarama yöntemi kullanılan bu arastırmanın örneklemi 20-68 yaş arası 31 kadın ve erkek denekten oluşmaktadır. Deneklerin cinsiyeti, medeni durumu, yası, örgenim durumu, el tercihi, unutkanlık problemi algılama, dikkat problemi, ilgisini çeken bir seyi sonuna kadar takip edebilme, sözel ögrenme puanı, görsel ögrenme puanı, sözel bellek kendiliginden hatırlama, sözel bellek tanıma ve uzun süreli görsel bellek puanlarının genel dagılımı için frekans ve yüzde; cinsiyete, medeni duruma ve yasa baglı sözel ögrenme puanı için t-testi; görsel bellek ögrenme puanı ile sözel bellek ögrenme puanı; uzun süreli görsel bellek puanı ile sözel bellek tanıma ve sözel bellek kendiliginden hatırlama puanları arasında pearson korelasyon teknikleri uygulanmıstır. Diger puanlar sabit tutuldugunda, deneklerin sözel ögrenme puanları ve görsel ögrenme puanları arasında hafif düzeyde pozitif ve anlamlı bir iliski oldugu, kendiliginden hatırlama puanı ile uzun süreli görsel bellek puanı arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı bir iliski oldugu, sözel tanıma puanları ve uzun süreli görsel bellek puanları arasında orta düzeyde negatif ve anlamlı bir iliski oldugu bulunmustur.
Sünbül, Keskinkılıç, Arslantaş, Yağız (2004) Bu çalışmada, İlköğretim 4. Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan bellek destekleyici tekniklerin, geleneksel öğretime kıyasla öğrenci erişisi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma, 2003-2004 öğretim yılında, Konya İli Çumra Adakale İlköğretim Okulu ve Abdullah Tenekeci İlköğretim Okulu öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Kontrol gruplu öntest-sontest model desenine göre yürütülen araştırmada veri toplama aracı olarak erişi testi kullanılmış, veri analizinde bağımsız t testi tekniğinden yararlanılmıştır. İstatistiksel analizler sonucu, deneysel grupta uygulanan ‘Bellek Destekleyici tekniklerin’, kontrol grubunda uygulanan ‘Geleneksel Öğretime’ kıyasla bilgi düzeyi ve toplam erişide etkili olduğu, buna karşın kavrama düzeyinde ise anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur.
Friedman (2007), Zamanla ilgili (temporal) Meta-Hafıza Gelişimi adlı çalışmasında
geçmişte yaşanan olayların zamanlarını tutan hafızanın özellikleri ve prosesleri ile ilgili 2 çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda, 5 ile 13 yaş arası 178 çocuk ve 40 yetişkin değişik ölçeklerde zamanları nasıl hatırladıkları, temporal hafızanın akılda tutma zaman aralığından nasıl etkilendikleri ve değişik metodların kullanışlılığı hakkında soruları cevaplamıştır.Yetişkinlerde zaman ile ilgili hafızanın özellikleri ile ilgili çok iyi sonuçlar vermiştir.8-12 yaş arası ile daha sonraki yaşlar arasında ise değişik özelikler ve prosesler anlaşılmıştır.
Araştrmacılar bilgi edinmenin doğasını merak etmiş ve araştırmışlardır.Meta hafıza bu araştırmaların parçalarından biridir. Meta-hafıza bilgi edinme ve saklama prosesleri hakkındaki bilgiye denir. Çocuklarda basit anlamda hafıza bilgisi vardır ancak yaş ilerledikçe hafızanın çalışmasını ve hafızanın nasıl geliştirileceğini anlarlar. Örneğin çocuklar anlamlı bağlatıları olan şeyleri ezberlemenin daha kolay olduğunu yada kelime kelime ezberlemektense ana fikri öğrenmenin daha kolay olduğunu farketmişlerdir.
Bilgiyi edinme ve saklama konusunda çok çalışma yapılmış ancak temporal hafıza konusunda çalışma sayısı azdır. Friedman (2001) in yaptığı araştırmalara göre yetişkinlerin olayları hatırlamasında olayın yaşandığı zamanın çok büyük etkisi vardır. Hangi olayın önce olduğu hangi olayın sonra olduğu olayların hatırlanmasını kolaylaştırır. Bunun yanında çocuklar olayların yaşandığı zamanların 4 yaşından itibaren farkındadırlar. 4-6 yaş arasında örneğin olayları zaman skalasına yerleştirebilirler.
Bu konuda bu makalede iki ayrı uygulama yapılmıştır.
İlk uygulamada 91 çocukla çalışılmıştır. Çocuklar 15 dakikalık bir teste tabi tutulmuş ve olayların zamanlarını hatırlamaları konusunda yetenekleri ölçülmüştür. Yetişkinlerde yapılan çalışmalarda yetişkinlerin olayların zamanlarını hatırlama konusundaki proseslere hakim oldukları görülmüştür. Çocuklarla yapılan çalışmalarda ise zaman hafızasının 10 yaşından daha küçük çocuklarda çok anlaşılmadığı kesin bilgiler yerine yaklaşık bilgiler olduğu bulunmuştur.
İkinci çalışmada ise ik çalışmadaki grup ile aynı okuldan seçilen 87 çocuk ile çalışılmıştır. İkinci çalışma çocuğun zaman ile ilgil hafızasında ek bilgiler elde etmek için yapılmıştır.3 ana proses yeniden kurma, parlaklık ve direk geri alma incelenmiştir.
Bu iki çalışma sonucunda yetişkinlerin zaman ile ilgili hafıa ve bunları hatırlama ile ilgili prosesi bilmeleri konusunda daha iyi olduğu çocuklarda da bu mekanizamanın olduğu ancak bu konuda yetişkinlere nazaran daha sınırlı olduğu bulunmuştur.
Bebeklik ve çocuklukta hafıza ve hafıza gelişimi oldukça önemli bir gelişim alanıdır. Goswami (2004) Ertelenmiş taklit yöntemi 6 aylıktan 32 aylığa kadar olan bebekleri test etmek için kullanılmıştır. Çünkü bu teknik aynı yaş grubu için genellikle kullanılır. Bunun sonucunda hatırlama hafızasındaki gelişmeler bu dönemde görülmüş olur.Gelişim resminde kısa dönem, birinci yaşına kadar olan uzun dönem ve ikinci alına kadar olan dönem görülür.
1. yaşında hatırlama
BArr,Dowden ve Hayne nin araştırmalarına göre 6 aylık çocuklarda 24 saat gecikmeli hatırlama egzersizi yapılmıştır. 3 aşamalı olan testte kuklanın elindeki eldiveni çekme, eldiveni sallama ve kuklanın elindeki eldiveni değiştirme yapılmıştır. 24 saat sonra 6 aylık bebeklerin %75, bu üç stepten birini yapmış. %25i ise sıralı olarak birden fazla stepi hatırladığının ipuçlarını vermiştir.
9 aylık olduklarında ise hatırlama yeteneğinin gelişimi gözle görülür hale gelmiştir. 2 stepli bir olayı 5 gün sonra hatırlaması test edilmiştir. %45 i hatırlama belirtileri gösterirken %55 i ise göstermemiştir. 9. ay uzun dönem hatırlama hafızası için çok önemli bir dönemdir.
2. ve 3. yaşında hatırlama
Bauer,Wenner,Dropik ve Wewerka tarafından yapılan 2. ve 3. yaştaki uzun dönemli hatırlama çalışması bu konudaki en derin çalışmalardan biridir.
13,16 ve 20 aylık 360 çocuk ile birlikte araştırma yapılmıştır. birer hafta arayla 6 steplik bir çalışma 3 kere tekrar edilmiştir.Daha sonra 1,3,6,9 ve 12 ay sonra tekrar hatırlamaları istenmiştir..
Hatırlamadaki bu gözle görülür gelişimin yanında Bauter (2000) 2 yaşından sonra güçlü bir hafıza olduğunu belirtmiştir. Basitçe büyük çocuklar küçüklerden daha fazla hatırlar.
Çocukların uzun dönemdeki hatırlamasını belirleyen faktörler
Tabiki çocuğun hatırlamasını etkileyen tek faktör yaşı değildir.Örneğin bir olayı hatırlaması o olayın tekrarlanmasına da bağlıdır. Ya da birbiriyle ilişkili olayların sıralamasını hatırlaması birbiriyle ilişkisiz olayları hatırlamasından daha kolay olduğu belirlenmiştir.Olaylara aktif katılım hatırlamada etkin bir faktördür.Ayrıca büyük çocuklarda ipuçları ve küçük hatırlatmalar hatırlamada önemli bir faktördür.
Okul öncesi yıllar
Çocukların konuşmaya başlaması ile geçmişteki olayları sözlü olarak ifade edebildikleri ve hatırladıkları şeyleri sözlü söyleyebildikleri gözlenmiştir.
Çocukların hatırlamadaki gelişimlerine rağmen okul öncesi yaşlardaki çocuklarda organize edilmiş hafızada sıkıntılar yaşadıkları belirlenmiştir. Çocukların 3,4 yaşından önceki olayları hatırlamaması "bebeklik amnesia"sı olarak nitelendirilmiştir. (Goswami 2004)
Sözen (2005) SBST- Sözel Bellek Süreçleri Testi” ile “WMS- Görsel Üretim Alt Testi” arasındaki korelasyonun incelenmesi adlı arastırmasında iliskisel tarama yöntemi kullanılan bu arastırmanın örneklemi 20-68 yaş arası 31 kadın ve erkek denekten oluşmaktadır. Deneklerin cinsiyeti, medeni durumu, yası, örgenim durumu, el tercihi, unutkanlık problemi algılama, dikkat problemi, ilgisini çeken bir seyi sonuna kadar takip edebilme, sözel ögrenme puanı, görsel ögrenme puanı, sözel bellek kendiliginden hatırlama, sözel bellek tanıma ve uzun süreli görsel bellek puanlarının genel dagılımı için frekans ve yüzde; cinsiyete, medeni duruma ve yasa baglı sözel ögrenme puanı için t-testi; görsel bellek ögrenme puanı ile sözel bellek ögrenme puanı; uzun süreli görsel bellek puanı ile sözel bellek tanıma ve sözel bellek kendiliginden hatırlama puanları arasında pearson korelasyon teknikleri uygulanmıstır. Diger puanlar sabit tutuldugunda, deneklerin sözel ögrenme puanları ve görsel ögrenme puanları arasında hafif düzeyde pozitif ve anlamlı bir iliski oldugu, kendiliginden hatırlama puanı ile uzun süreli görsel bellek puanı arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı bir iliski oldugu, sözel tanıma puanları ve uzun süreli görsel bellek puanları arasında orta düzeyde negatif ve anlamlı bir iliski oldugu bulunmustur.
Sünbül, Keskinkılıç, Arslantaş, Yağız (2004) Bu çalışmada, İlköğretim 4. Sınıf Fen Bilgisi derslerinde uygulanan bellek destekleyici tekniklerin, geleneksel öğretime kıyasla öğrenci erişisi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma, 2003-2004 öğretim yılında, Konya İli Çumra Adakale İlköğretim Okulu ve Abdullah Tenekeci İlköğretim Okulu öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Kontrol gruplu öntest-sontest model desenine göre yürütülen araştırmada veri toplama aracı olarak erişi testi kullanılmış, veri analizinde bağımsız t testi tekniğinden yararlanılmıştır. İstatistiksel analizler sonucu, deneysel grupta uygulanan ‘Bellek Destekleyici tekniklerin’, kontrol grubunda uygulanan ‘Geleneksel Öğretime’ kıyasla bilgi düzeyi ve toplam erişide etkili olduğu, buna karşın kavrama düzeyinde ise anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur.
Friedman (2007), Zamanla ilgili (temporal) Meta-Hafıza Gelişimi adlı çalışmasında
geçmişte yaşanan olayların zamanlarını tutan hafızanın özellikleri ve prosesleri ile ilgili 2 çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda, 5 ile 13 yaş arası 178 çocuk ve 40 yetişkin değişik ölçeklerde zamanları nasıl hatırladıkları, temporal hafızanın akılda tutma zaman aralığından nasıl etkilendikleri ve değişik metodların kullanışlılığı hakkında soruları cevaplamıştır.Yetişkinlerde zaman ile ilgili hafızanın özellikleri ile ilgili çok iyi sonuçlar vermiştir.8-12 yaş arası ile daha sonraki yaşlar arasında ise değişik özelikler ve prosesler anlaşılmıştır.
Araştrmacılar bilgi edinmenin doğasını merak etmiş ve araştırmışlardır.Meta hafıza bu araştırmaların parçalarından biridir. Meta-hafıza bilgi edinme ve saklama prosesleri hakkındaki bilgiye denir. Çocuklarda basit anlamda hafıza bilgisi vardır ancak yaş ilerledikçe hafızanın çalışmasını ve hafızanın nasıl geliştirileceğini anlarlar. Örneğin çocuklar anlamlı bağlatıları olan şeyleri ezberlemenin daha kolay olduğunu yada kelime kelime ezberlemektense ana fikri öğrenmenin daha kolay olduğunu farketmişlerdir.
Bilgiyi edinme ve saklama konusunda çok çalışma yapılmış ancak temporal hafıza konusunda çalışma sayısı azdır. Friedman (2001) in yaptığı araştırmalara göre yetişkinlerin olayları hatırlamasında olayın yaşandığı zamanın çok büyük etkisi vardır. Hangi olayın önce olduğu hangi olayın sonra olduğu olayların hatırlanmasını kolaylaştırır. Bunun yanında çocuklar olayların yaşandığı zamanların 4 yaşından itibaren farkındadırlar. 4-6 yaş arasında örneğin olayları zaman skalasına yerleştirebilirler.
Bu konuda bu makalede iki ayrı uygulama yapılmıştır.
İlk uygulamada 91 çocukla çalışılmıştır. Çocuklar 15 dakikalık bir teste tabi tutulmuş ve olayların zamanlarını hatırlamaları konusunda yetenekleri ölçülmüştür. Yetişkinlerde yapılan çalışmalarda yetişkinlerin olayların zamanlarını hatırlama konusundaki proseslere hakim oldukları görülmüştür. Çocuklarla yapılan çalışmalarda ise zaman hafızasının 10 yaşından daha küçük çocuklarda çok anlaşılmadığı kesin bilgiler yerine yaklaşık bilgiler olduğu bulunmuştur.
İkinci çalışmada ise ik çalışmadaki grup ile aynı okuldan seçilen 87 çocuk ile çalışılmıştır. İkinci çalışma çocuğun zaman ile ilgil hafızasında ek bilgiler elde etmek için yapılmıştır.3 ana proses yeniden kurma, parlaklık ve direk geri alma incelenmiştir.
Bu iki çalışma sonucunda yetişkinlerin zaman ile ilgili hafıa ve bunları hatırlama ile ilgili prosesi bilmeleri konusunda daha iyi olduğu çocuklarda da bu mekanizamanın olduğu ancak bu konuda yetişkinlere nazaran daha sınırlı olduğu bulunmuştur.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bir Yaşında Hatırlama - Bebeklikte Hafıza" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Fatma KIRIMLI TAŞKIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Fatma KIRIMLI TAŞKIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
bir yaş, üç yaş, bebek, bebeklik, bebeklikte hafıza, bebeklikte bellek, bebeklikte beyin, bebeklikte beyin gelişimi, bebekte hafıza, bebek hafızası, bebeklerin hafızası
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
