Toxoplasmosis : Kedilerde Paraziter Bir Hastalık
TOXOPLASMOSİS
Ev kedilerinde yapılan çalışmalarda, özellikle genç hayvanlarda %10-80 oranında pozitiflik saptanmış ve kedilerin dışkısıyla oocyst çıkardığı belirlenmiştir. İnsanlarda yapılan serolojik testlerde de Enfeksiyonun yüksek düzeylerde olduğu görülmüş fakat çok belirgin klinik semptomlar meydana getirmediği bildirilmiştir.
Toxoplasmosiste bulaşma şekilleri farklı olabilmektedir. Dışkı ile atılan oocystlerin sindirim yolu ile alınması bütün ara konaklar ve kediler için başlıca bulaşma şeklidir. Halk arasında yaygın inanışın aksine kedi tüylerinin tek başına hastalık yapma özelliği yoktur. Hastalığın oluşabilmesi için kedinin enfekte olması, parazit ookistlerini dışkıyla atması ve dışkıdaki ookistlerin tüylere, yalama yada başka şekillerde bulaşması ve insanlarında kedileriyle temasla bu ookistleri ağız yoluyla almaları sonucunda enfeksiyon şekillenebilir. Fakat tüylerinde bağırsakta mekanik bir tıkanmaya neden olabileceği unutulmamalıdır. İnsanlarda enfektif oocyst ile bulaşmış suların tüketilmesine bağlı olarak oluşan toxoplasmosis toplu enfeksiyonların nedenidir. İnsanlarda kedilerle bulaşmanın dışında ara konaklarda gelişen kalıcı kistler aracılığıyla da enfekte olabilmektedirler. İnsanlarda özellikle koyunların pişmemiş veya az pişmiş kistli dokularının yenilmesi önemli bulaşma yollarından olup, sığır etinde parazit uzun süre canlı kalamadığı için sığır eti ile bulaşma sınırlıdır. Kan transfüzyonu ve doku transplantasyonu veya çiğ süt tüketimi sonucunda da enfeksiyon şekillenmektedir. Parazitin başka bir gelişme formu olan taşozoitler mide asiditesine dirençsiz olduklarından, enfeksiyon ağız boşluğundaki lezyonlar aracılığı ile gerçekleşmektedir. Et ve etli yemek hazırlama esnasında ele bulaşmış olan taşozoitlerin, gözlerin ovuşturulmasına bağlı olarak konjuktivadan vücuda girebileceği bildirilmiştir.
Primer toxoplasmosisin gebeliğin ilk trimestirinde oluşması halinde fetüse geçiş riski ortalama %25 iken, son trimestirde bu oran %65’e çıkmaktadır Fetal enfeksiyon riski gebelik ilerledikçe artmakta (doğuma yakın %90-100); ancak
klinik tablo erken gebelik dönemlerinde alınan enfeksiyonlarda daha ağır olmaktadır
Kediler, enfekte kedi dışkısı ile atılmış ve tabiatta sporlanmış oocystleri, bulaşık gıda ve sularla ağız yoluyla alarak, ya da doku kisti içeren, ara konakların etlerini yiyerek enfekte olabilmekte, Bununla beraber Toxoplasmosis ile enfekte kediden doğan yavru kediler kongenital olarak enfeksiyonu annelerinden de alabilmektedirler.
T. gondii’ nin gelişme formlarından herhangi birisini alan kediler enfeksiyon belirtilerini 3-24 gün arasında bir sürede gösterirler. İlk enfeksiyondan sonra kediler dışkıları ile oocystleri 1-14 gün boyunca atarlar. Bu ookistler daha sonra sporlanırlar.Sporlanmış oocyst çevre şartlarına karşı dayanıklıdır. Sporlanmış oocystleri gıda aracılığı ile alan insan ve hayvanlarda midede açılan oocystler içerisinden çıkan sporozoitler bağırsak duvarını geçerek kan ve lenf yoluna geçerler ve çeşitli organ ve dokulara yayılırlar. Bu akut dönem kısa bir süre içerisinde gelişen bağışıklıkla birlikte kronik boyuta geçer. Kronik dönemde, başta sinir sistemi olmak üzere, kas ve diğer pek çok doku hücreleri tutulur. Kistler kendilerine özgü, koruyucu bir zar ile çevrilidirler; yerleştiği dokuya da bağlı olmakla birlikte, genellikle hiçbir klinik semptom meydana getirmeden konakçının immun sistemi bozuluncaya kadar kalabilmekte ve immun yetmezlikle birlikte açılarak tekrar akut forma dönüşebilmekte, bazen de kireçleşerek kalsifiye odaklar şeklinde kalabilmektedirler.
Toxoplasmosis de hastalık belirtileri abortlar dışında çok belirgin değildir. Kedilerde hafif seyirli bir enteritis görülebilir. Enfeksiyon özellikle genç kedilerde görülür. Yetişkin kediler de belirti göze çarpmaz. Fakat atipik bir öksürük, solunum güçlüğü , sarılık ve leukopeni ile birlikte akut ateşli hastalık tablosu ortaya çıkmakta, yaşlı kedilerde ise şekillenen kronik tablo genellikle ishal, iştahsızlık, kusma, ataksi, göz bozuklukları şeklinde görülebilmektedir. Bağışıklık sistemi baskılanmamış insanlarda enfeksiyon gizli seyreder. Bazı olaylarda lenfadenopati, ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrısı, şok, encephalopati, choriorethinitis myocarditis, pneumoni veya hepatitis görülebilir. Genellikle semptomlar enfeksiyondan sonraki bir kaç hafta içerisinde ortaya çıkar ve belli bir süre sonra ortadan kalkar, ancak ender olarak lenfadenopati aylarca kalabilir. Enfeksiyondan sonra kalıcı bir bağışıklık şekillenir. Buna karşınbağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda baş ağrısı, dikkat bozukluğu, kişilik değişiklikleri, dimağ bozukluğu, ataksi, kramp, dispnea, ishal ve görme bozuklukları görülebilir. Toplumda en fazla merak edilen ve korkulan gebelikte karşılaşılan toxoplasmosistir.Kadınlar gebelik esnasında enfeksiyonu alabilirler yada, vücutta mevcut olan enfeksiyonun bağışıklık sisteminin zayıflaması ile birlikte enfeksiyonun yenilenmesi sonucu etken fötusa bulaşabilmektedir. Gebeliğin ilk 3. ayında gerçekleşen enfeksiyonda, intrauterin bulaşma riski %25 kadardır ve ciddi tahribatla sonuçlanır; Müteakip dönemde enfeksiyon daha yüksek düzeye çıkabilir. Fakat annenin enfeksiyona karşı bağışıklık kazanması tahribatı azaltmaktadır. Gebeliğin ilk 3 aylık döneminde düşükler, ikinci üç aylık döneminde erken veya ölü doğum ve anomali, son üç aylık dönemde ise sağlıklı doğum, ancak erken bebek ölümleri ile karşılaşılabilir.
Toxoplasmosis'in tanısı genellikle serolojik yöntemlerle IgG ve IgM'lerin tanımlanması esasına dayanmaktadır. Bunun için yaygın olarak ELISA testi kullanılmaktadır.
Hastalığın bir halk sağlığı problemi olarak minimize edilebilmesi için uyulması gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralların başında etlerin çiğ veya az pişmiş olarak tüketilmemesi gerekir. Etlerin 70 ºC'nin üzerindeki ısılarda ve -20 ºC'de 3 gün tutularak olası kistlerin inaktivasyonu sağlanmalıdır. Çiğ etle temastan sonra eller iyice yıkanmalıdır,sebzeler iyice yıkanmalı, kedilere et ve sakatat grubu yiyecekler çiğ olarak verilmemeli,evde kedi dışkıları günlük olarak uzaklaştırılmalıdır. Kadınlar hamile kalmadan önce toxoplasmosis testi yaptırmalı, İmmun sistemin baskılanabileceği durumlarda (uzun sürekortizon ve bazı kanser ilaçları kullanımı gibi) önceden toxoplasmosis testi de yapılmalı, çocuk park ve bahçelerindeki kum havuzlarına sokak kedilerinin girmeleri engellenmeli , hayvan yemlerinin bulunduğu yerlerde kedi bulundurulmamalı, hayvan yem ve sularına kedi dışkısı karışması engellenmelidir.
Toxoplasmosis özellikle kedi sahiplerinin çok fazla merak ettiği, neredeyse kedilerle özdeşleşmiş ve hakkında çok fazla yanlış inanış olan paraziter hastalıklardan birisidir. Hastalığın paraziter bir zoonoz ve halk sağlığı problemi olması hastalık üzerinde daha fazla durulmasına neden olmaktadır..
Bütün dünyada yaygın olan bu hastalığın etkeni Toxoplasma gondii adı verilen bir protozoondur.Özellikle çocuklarda doğmasal ve bağışıklık sistemi herhangi bir nedenle baskılanmış bireylerde fırsatçı bir enfeksiyon olarak ortaya çıkar. Etkenin Son konağı kedilerdir. Arakonakçıları ise insanlarda dahil olmak üzere bütün sıcak kanlı hayvanlar olabilir. Yapılan çeşitli araştırmalar hastalığın dünyada ve ülkemizde insan ve hayvanlarda geniş bir yayılım alanı olduğunu göstermektedir.
Ev kedilerinde yapılan çalışmalarda, özellikle genç hayvanlarda %10-80 oranında pozitiflik saptanmış ve kedilerin dışkısıyla oocyst çıkardığı belirlenmiştir. İnsanlarda yapılan serolojik testlerde de Enfeksiyonun yüksek düzeylerde olduğu görülmüş fakat çok belirgin klinik semptomlar meydana getirmediği bildirilmiştir.
Toxoplasmosiste bulaşma şekilleri farklı olabilmektedir. Dışkı ile atılan oocystlerin sindirim yolu ile alınması bütün ara konaklar ve kediler için başlıca bulaşma şeklidir. Halk arasında yaygın inanışın aksine kedi tüylerinin tek başına hastalık yapma özelliği yoktur. Hastalığın oluşabilmesi için kedinin enfekte olması, parazit ookistlerini dışkıyla atması ve dışkıdaki ookistlerin tüylere, yalama yada başka şekillerde bulaşması ve insanlarında kedileriyle temasla bu ookistleri ağız yoluyla almaları sonucunda enfeksiyon şekillenebilir. Fakat tüylerinde bağırsakta mekanik bir tıkanmaya neden olabileceği unutulmamalıdır. İnsanlarda enfektif oocyst ile bulaşmış suların tüketilmesine bağlı olarak oluşan toxoplasmosis toplu enfeksiyonların nedenidir. İnsanlarda kedilerle bulaşmanın dışında ara konaklarda gelişen kalıcı kistler aracılığıyla da enfekte olabilmektedirler. İnsanlarda özellikle koyunların pişmemiş veya az pişmiş kistli dokularının yenilmesi önemli bulaşma yollarından olup, sığır etinde parazit uzun süre canlı kalamadığı için sığır eti ile bulaşma sınırlıdır. Kan transfüzyonu ve doku transplantasyonu veya çiğ süt tüketimi sonucunda da enfeksiyon şekillenmektedir. Parazitin başka bir gelişme formu olan taşozoitler mide asiditesine dirençsiz olduklarından, enfeksiyon ağız boşluğundaki lezyonlar aracılığı ile gerçekleşmektedir. Et ve etli yemek hazırlama esnasında ele bulaşmış olan taşozoitlerin, gözlerin ovuşturulmasına bağlı olarak konjuktivadan vücuda girebileceği bildirilmiştir.
Primer toxoplasmosisin gebeliğin ilk trimestirinde oluşması halinde fetüse geçiş riski ortalama %25 iken, son trimestirde bu oran %65’e çıkmaktadır Fetal enfeksiyon riski gebelik ilerledikçe artmakta (doğuma yakın %90-100); ancak
klinik tablo erken gebelik dönemlerinde alınan enfeksiyonlarda daha ağır olmaktadır
Kediler, enfekte kedi dışkısı ile atılmış ve tabiatta sporlanmış oocystleri, bulaşık gıda ve sularla ağız yoluyla alarak, ya da doku kisti içeren, ara konakların etlerini yiyerek enfekte olabilmekte, Bununla beraber Toxoplasmosis ile enfekte kediden doğan yavru kediler kongenital olarak enfeksiyonu annelerinden de alabilmektedirler.
T. gondii’ nin gelişme formlarından herhangi birisini alan kediler enfeksiyon belirtilerini 3-24 gün arasında bir sürede gösterirler. İlk enfeksiyondan sonra kediler dışkıları ile oocystleri 1-14 gün boyunca atarlar. Bu ookistler daha sonra sporlanırlar.Sporlanmış oocyst çevre şartlarına karşı dayanıklıdır. Sporlanmış oocystleri gıda aracılığı ile alan insan ve hayvanlarda midede açılan oocystler içerisinden çıkan sporozoitler bağırsak duvarını geçerek kan ve lenf yoluna geçerler ve çeşitli organ ve dokulara yayılırlar. Bu akut dönem kısa bir süre içerisinde gelişen bağışıklıkla birlikte kronik boyuta geçer. Kronik dönemde, başta sinir sistemi olmak üzere, kas ve diğer pek çok doku hücreleri tutulur. Kistler kendilerine özgü, koruyucu bir zar ile çevrilidirler; yerleştiği dokuya da bağlı olmakla birlikte, genellikle hiçbir klinik semptom meydana getirmeden konakçının immun sistemi bozuluncaya kadar kalabilmekte ve immun yetmezlikle birlikte açılarak tekrar akut forma dönüşebilmekte, bazen de kireçleşerek kalsifiye odaklar şeklinde kalabilmektedirler.
Toxoplasmosis de hastalık belirtileri abortlar dışında çok belirgin değildir. Kedilerde hafif seyirli bir enteritis görülebilir. Enfeksiyon özellikle genç kedilerde görülür. Yetişkin kediler de belirti göze çarpmaz. Fakat atipik bir öksürük, solunum güçlüğü , sarılık ve leukopeni ile birlikte akut ateşli hastalık tablosu ortaya çıkmakta, yaşlı kedilerde ise şekillenen kronik tablo genellikle ishal, iştahsızlık, kusma, ataksi, göz bozuklukları şeklinde görülebilmektedir. Bağışıklık sistemi baskılanmamış insanlarda enfeksiyon gizli seyreder. Bazı olaylarda lenfadenopati, ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrısı, şok, encephalopati, choriorethinitis myocarditis, pneumoni veya hepatitis görülebilir. Genellikle semptomlar enfeksiyondan sonraki bir kaç hafta içerisinde ortaya çıkar ve belli bir süre sonra ortadan kalkar, ancak ender olarak lenfadenopati aylarca kalabilir. Enfeksiyondan sonra kalıcı bir bağışıklık şekillenir. Buna karşınbağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda baş ağrısı, dikkat bozukluğu, kişilik değişiklikleri, dimağ bozukluğu, ataksi, kramp, dispnea, ishal ve görme bozuklukları görülebilir. Toplumda en fazla merak edilen ve korkulan gebelikte karşılaşılan toxoplasmosistir.Kadınlar gebelik esnasında enfeksiyonu alabilirler yada, vücutta mevcut olan enfeksiyonun bağışıklık sisteminin zayıflaması ile birlikte enfeksiyonun yenilenmesi sonucu etken fötusa bulaşabilmektedir. Gebeliğin ilk 3. ayında gerçekleşen enfeksiyonda, intrauterin bulaşma riski %25 kadardır ve ciddi tahribatla sonuçlanır; Müteakip dönemde enfeksiyon daha yüksek düzeye çıkabilir. Fakat annenin enfeksiyona karşı bağışıklık kazanması tahribatı azaltmaktadır. Gebeliğin ilk 3 aylık döneminde düşükler, ikinci üç aylık döneminde erken veya ölü doğum ve anomali, son üç aylık dönemde ise sağlıklı doğum, ancak erken bebek ölümleri ile karşılaşılabilir.
Toxoplasmosis'in tanısı genellikle serolojik yöntemlerle IgG ve IgM'lerin tanımlanması esasına dayanmaktadır. Bunun için yaygın olarak ELISA testi kullanılmaktadır.
Hastalığın bir halk sağlığı problemi olarak minimize edilebilmesi için uyulması gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralların başında etlerin çiğ veya az pişmiş olarak tüketilmemesi gerekir. Etlerin 70 ºC'nin üzerindeki ısılarda ve -20 ºC'de 3 gün tutularak olası kistlerin inaktivasyonu sağlanmalıdır. Çiğ etle temastan sonra eller iyice yıkanmalıdır,sebzeler iyice yıkanmalı, kedilere et ve sakatat grubu yiyecekler çiğ olarak verilmemeli,evde kedi dışkıları günlük olarak uzaklaştırılmalıdır. Kadınlar hamile kalmadan önce toxoplasmosis testi yaptırmalı, İmmun sistemin baskılanabileceği durumlarda (uzun sürekortizon ve bazı kanser ilaçları kullanımı gibi) önceden toxoplasmosis testi de yapılmalı, çocuk park ve bahçelerindeki kum havuzlarına sokak kedilerinin girmeleri engellenmeli , hayvan yemlerinin bulunduğu yerlerde kedi bulundurulmamalı, hayvan yem ve sularına kedi dışkısı karışması engellenmelidir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Toxoplasmosis : Kedilerde Paraziter Bir Hastalık" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Cemal KURT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Cemal KURT'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
