Stres: Stres Nedir, Strese Vücut Nasıl Tepki Verir?
STRES
2011 yılını karşılayacağımız şu günlerde, teknolojinin ve tıp gelişmelerinin oldukça ilerlemesine rağmen çaresiz hastalıkların da sayısını arttığını görüyoruz. Acaba tüm bu gelişmelere rağmen bu artışın sebebi nedir?
Günümüz dünyasında hastalıkların arttığı, insanların yalnızlaştığı, duygusal ilişkilerden uzak durduğu, problemler içinde insanların yumak olduğu bir dönemde yaşıyoruz.
Tüm bu olumsuzluklara bakıldığında insanların hayatlarına bir gölge gibi düşen önemli etkilerden birinin de “stres” olduğu bilim adamları tarafından belirtiliyor.
Stres organizmanın tehdit karşısında bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Stresi meydana getiren olaylara da “stres vericiler” denir.
Tehdit ve zorlanmalar karşısında organizma bir dizi tepki geliştirir ve bir tehlike anında savaş ya da kaç tepkisi verir. Bu şekilde başa çıkamayacağına inandığı bu tepkiden uzaklaşmaya çalışır, başa çıkacağına inandığı tepkiyle savaşır ve yeni duruma uyum sağlar.
Stres anında organizmanda bedensel ve psikolojik düzeyde bir dizi olay meydana gelir. Vücut strese karşı birkaç dönemde tepki verir. Vücudun ilk tepkisi, “alarm” tepkisidir. Bu şekilde sinir sistemi uyarılır, sindirim yavaşlar, kalp atışı, kan basıncı, nefes alma hızı ve kan şekeri miktarı artar.
İkinci dönem “direnç” dönemidir. Bu dönemde vücudun direnci normalin üstüne çıkar. Vücut stresle baş edebilmek için kaynaklarını düzenler. Bu süreçte sağlık ve kalp atış hızı normal görülür ancak bu görüntü aldatıcıdır. Vücut bu durumdan kaçmak veya ona uyum sağlamak zorunda olduğundan başka stres vericilere direnci düşer. Örneğin AIDS’li hastaların basit bir soğuk algınlığından ölmeleri gibi. Eğer bu dönem başarıyla aşılırsa beden normal koşullarına döner, başarısız olunursa da beden kuvvetten düşer ve çöker.
Son dönem de “tükenme” dönemidir. Stres verici olay çok ciddi ise ve uzun sürerse organizma tükenme dönemine girer. Uykunun ve dinlenmenin vücudu onardığı söylense bile, devam eden ve başa çıkılamayan stresler karşısında denge bozulur ve uyum enerjisi biter. Tüm bunların ardından tükenme ve bitkinlik dönemi başlar. Bu dönem hastalıklara çok açık olunan bir dönemdir.
Bunlar stresin kısa dönemli etkileri iken stresin uzun süreli olumsuz etkileri de vardır: kronik hastalıklar(baş ağrısı, kalp hastalığı), depresyon, fobiler, kişilik değişikliği, ruhsal hastalıklar, düşünce ve hafıza kusurları, uyku bozuklukları vb. Sonuçta; stres uzun süreli yaşandığı zaman üretkenliğin azalması, zevk alamama, yakın ilişkilerden uzaklaşma vb. ortaya çıkar.
Her ne olursa olsun stres tepkisi ortamda ne olduğuna bağlı olarak değil, insanların onlara verdiği tepkilere bağlı olarak ortaya çıkar. Yani yaşanan olay kendi başına bir belirleyici değildir, stres kişinin kendi içinde yaşadığı etkileşimle ortaya çıkar. O zaman bu kişi aynı şartlarda karşılaştığı ilk yaşantısında neler yaşamıştır? Bugün bu durumlarla baş etme becerileri nasıldır?
Her birimiz yaşantılarımız içinde her gün hatta her an yeni olaylarla, durumlarla, problemlerle ve duygularla karşılaşıyoruz. Bazen aynı olaylarla da karşılıyoruz ancak aynı olaylar olmasına rağmen hepimizin yaşadıkları birbirinden farklı, hatta aynı olayın farklı zamanlarda bize olan etkisi bile farklı olabilmektedir. Öyle ise belli uyarana belirli tepkiler verilir diye bir genelleme yapmak çok gerçekçi değildir.
Bireysel farklılıklarımız, kişilik özelliklerimiz, algılarımız, geçmiş yaşantılarımız, çocukluk dönemlerimiz, olaylara verdiğimiz yorumlar, ihtiyaçlarımız, duygularımız vb. tüm değişkenler stres yaşama ve stresle başa çıkma becerilerimizi etkilemektedir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi her insan aynı koşulları altında bile bir birinden çok farklı tepkiler gösterir. Biri kaygılı ve gerilimliyken diğeri soğukkanlı ve sakin olabilir. Bu da gayet doğaldır. Herkesin kendine özgü bir stresle başa çıkma tarzı vardır. Başa çıkma tarzımızın bazı yönleri sağlıklı ve etkiliyken diğer yönleri daha az etkili ve üstelik sağlığımıza, ilişkilerimize ve performansımıza zararlı olabilir.
Bazıları stresle başa çıkmada: Sigara içmek, alkol almak, yemek vb kullanırken bazıları da strese tepki olarak geri çekilir, içine kapanır, pasifleşir, sorunlarıyla yüz yüze gelmekten kaçınır, bazıları aşırı tepki gösterir, bazıları stres karşısında hiç tepki göstermeyip yaşanan sıkıntıyı içinde biriktirir.
Bireyler farklı yaşantılardan geliyor olsa da, stres ile baş etme konusunda sıkıntı yaşasalar da kendileri için stres faktörlerini, bunların kendilerine olan etkilerini belirleyebilir, bunlarla çalışabilir ve bunlarla nasıl baş edebileceğini öğrenebilir.
Kaynak: Baltaş, A. ve Baltaş Z. (2000) Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Bu yazı, psikolog İlkten Çetin ve Funda Utku Maşraf uzm psikolojik danışman tarafından hazırlanmıştır
2011 yılını karşılayacağımız şu günlerde, teknolojinin ve tıp gelişmelerinin oldukça ilerlemesine rağmen çaresiz hastalıkların da sayısını arttığını görüyoruz. Acaba tüm bu gelişmelere rağmen bu artışın sebebi nedir?
Günümüz dünyasında hastalıkların arttığı, insanların yalnızlaştığı, duygusal ilişkilerden uzak durduğu, problemler içinde insanların yumak olduğu bir dönemde yaşıyoruz.
Tüm bu olumsuzluklara bakıldığında insanların hayatlarına bir gölge gibi düşen önemli etkilerden birinin de “stres” olduğu bilim adamları tarafından belirtiliyor.
Stres organizmanın tehdit karşısında bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Stresi meydana getiren olaylara da “stres vericiler” denir.
Tehdit ve zorlanmalar karşısında organizma bir dizi tepki geliştirir ve bir tehlike anında savaş ya da kaç tepkisi verir. Bu şekilde başa çıkamayacağına inandığı bu tepkiden uzaklaşmaya çalışır, başa çıkacağına inandığı tepkiyle savaşır ve yeni duruma uyum sağlar.
Stres anında organizmanda bedensel ve psikolojik düzeyde bir dizi olay meydana gelir. Vücut strese karşı birkaç dönemde tepki verir. Vücudun ilk tepkisi, “alarm” tepkisidir. Bu şekilde sinir sistemi uyarılır, sindirim yavaşlar, kalp atışı, kan basıncı, nefes alma hızı ve kan şekeri miktarı artar.
İkinci dönem “direnç” dönemidir. Bu dönemde vücudun direnci normalin üstüne çıkar. Vücut stresle baş edebilmek için kaynaklarını düzenler. Bu süreçte sağlık ve kalp atış hızı normal görülür ancak bu görüntü aldatıcıdır. Vücut bu durumdan kaçmak veya ona uyum sağlamak zorunda olduğundan başka stres vericilere direnci düşer. Örneğin AIDS’li hastaların basit bir soğuk algınlığından ölmeleri gibi. Eğer bu dönem başarıyla aşılırsa beden normal koşullarına döner, başarısız olunursa da beden kuvvetten düşer ve çöker.
Son dönem de “tükenme” dönemidir. Stres verici olay çok ciddi ise ve uzun sürerse organizma tükenme dönemine girer. Uykunun ve dinlenmenin vücudu onardığı söylense bile, devam eden ve başa çıkılamayan stresler karşısında denge bozulur ve uyum enerjisi biter. Tüm bunların ardından tükenme ve bitkinlik dönemi başlar. Bu dönem hastalıklara çok açık olunan bir dönemdir.
Bunlar stresin kısa dönemli etkileri iken stresin uzun süreli olumsuz etkileri de vardır: kronik hastalıklar(baş ağrısı, kalp hastalığı), depresyon, fobiler, kişilik değişikliği, ruhsal hastalıklar, düşünce ve hafıza kusurları, uyku bozuklukları vb. Sonuçta; stres uzun süreli yaşandığı zaman üretkenliğin azalması, zevk alamama, yakın ilişkilerden uzaklaşma vb. ortaya çıkar.
Her ne olursa olsun stres tepkisi ortamda ne olduğuna bağlı olarak değil, insanların onlara verdiği tepkilere bağlı olarak ortaya çıkar. Yani yaşanan olay kendi başına bir belirleyici değildir, stres kişinin kendi içinde yaşadığı etkileşimle ortaya çıkar. O zaman bu kişi aynı şartlarda karşılaştığı ilk yaşantısında neler yaşamıştır? Bugün bu durumlarla baş etme becerileri nasıldır?
Her birimiz yaşantılarımız içinde her gün hatta her an yeni olaylarla, durumlarla, problemlerle ve duygularla karşılaşıyoruz. Bazen aynı olaylarla da karşılıyoruz ancak aynı olaylar olmasına rağmen hepimizin yaşadıkları birbirinden farklı, hatta aynı olayın farklı zamanlarda bize olan etkisi bile farklı olabilmektedir. Öyle ise belli uyarana belirli tepkiler verilir diye bir genelleme yapmak çok gerçekçi değildir.
Bireysel farklılıklarımız, kişilik özelliklerimiz, algılarımız, geçmiş yaşantılarımız, çocukluk dönemlerimiz, olaylara verdiğimiz yorumlar, ihtiyaçlarımız, duygularımız vb. tüm değişkenler stres yaşama ve stresle başa çıkma becerilerimizi etkilemektedir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi her insan aynı koşulları altında bile bir birinden çok farklı tepkiler gösterir. Biri kaygılı ve gerilimliyken diğeri soğukkanlı ve sakin olabilir. Bu da gayet doğaldır. Herkesin kendine özgü bir stresle başa çıkma tarzı vardır. Başa çıkma tarzımızın bazı yönleri sağlıklı ve etkiliyken diğer yönleri daha az etkili ve üstelik sağlığımıza, ilişkilerimize ve performansımıza zararlı olabilir.
Bazıları stresle başa çıkmada: Sigara içmek, alkol almak, yemek vb kullanırken bazıları da strese tepki olarak geri çekilir, içine kapanır, pasifleşir, sorunlarıyla yüz yüze gelmekten kaçınır, bazıları aşırı tepki gösterir, bazıları stres karşısında hiç tepki göstermeyip yaşanan sıkıntıyı içinde biriktirir.
Bireyler farklı yaşantılardan geliyor olsa da, stres ile baş etme konusunda sıkıntı yaşasalar da kendileri için stres faktörlerini, bunların kendilerine olan etkilerini belirleyebilir, bunlarla çalışabilir ve bunlarla nasıl baş edebileceğini öğrenebilir.
Kaynak: Baltaş, A. ve Baltaş Z. (2000) Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Bu yazı, psikolog İlkten Çetin ve Funda Utku Maşraf uzm psikolojik danışman tarafından hazırlanmıştır
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Stres: Stres Nedir, Strese Vücut Nasıl Tepki Verir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
5 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
