Hidatik Kist Hastalığı;köpek Kaynaklı Önemli Bir Paraziter Zoonoz
KÖPEK kaynaklı ÖNEMLİ BİR PARAZİTER ZOONOZ;
hidatiK Kist HASTALIĞI
Çoğunlukla başıboş köpeklerde ve kırsal kesimdeki köpeklerde daha yoğun olarak bulunan parazite, kent merkezlerinde sahipsiz köpeklerin çokluğu ve bunların rehabilitasyonundaki eksiklikler ile sahipli ve sahipsiz köpeklerin park, bahçeler gibi aynı yaşam alanlarını paylaşmaları nedeni ile sahipli köpeklerde de yaygın olarak rastlanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak parazit yumurtaları ile değişik şekillerde temasta bulunan insanlarda da hidatik kist hastalığı riski kaçınılmaz olmaktadır.
Köpeklerde yaygın olarak bulunan cestodlar ;Multiceps multiceps, Echinococcus multilocularis ve Echinococcus granulosus’tur. Bunlar içerisinde en fazla bilinen ve problem oluşturan tür Echinococcus granulosus’tur.
Köpeklerde ergin parazitlerin oluşturduğu hastalığa echinococcosis denir. Kist hidatid, Echinococcus granulosus adı verilen parazitin (tenya) larva formlarının insan ve hayvanlarda oluşturduğu paraziter bir hastalıktır. Bu parazit başta köpekler olmak üzere karnivorların ince bağırsaklarında yaşar İnsan ve hayvanlar için önemli bir parazittir. Köpek ince bağırsağında 3-4 halkalık, 3-4 mm uzunluğa sahip küçük bir tenyadır. Gelişmelerinde tüm insanlar ve memeli hayvanlar arakonakçı rolü oynarlar. Özellikle köpeklerle ilgilenenler, yakın temas halinde olanlarda ve veteriner hekimlerde görülen bir hastalık türüdür.Türkiye’de halen 30.000-35.000 kist hidatikli hastanın yaşadığı tahmin edilmekte ve her yıl yaklaşık 1.300 yeni hasta buna eklenmektedir
Arakonakçıdaki larva formlarına kist hidatik denir. Bu larvalar karaciğer ve akciğer başta olmak üzere çeşitli iç organlara yerleşirler. Köpek bağırsağında bulunan ergin parazit yumurtalarını dışkısıyla dışarı atmaktadır. Koyun, keçi, sığır, gibi hayvanlar ve insanlar bu yumurtaları sindirim sistemi ile ağız yoluyla alarak enfeksiyona yakalanır. Böylece karaciğer ve akciğer başta olmak üzere kalp, böbrek, beyin gibi birçok iç organda parazitin larva formu olan hidatid kistler meydana gelir. Köpekler kistli organları yemek sureti ile tekrar ergin parazitler oluşur. Parazitin ergin formu, sahipsiz sokak köpeklerinde sıkça bulunduğu gibi sahipli köpeklerinde parazitle enfekte olma ihtimali yüksektir. Hastalığın insan ve hayvanlara bulaşmasında birçok yol etkilidir. Enfekte dışkının gıda ve sulara bulaşması, parazit yumurtalarının çevreye yayılması, enfekte dışkının sebze ve meyvelere bulaşması ve bunların iyice yıkanmadan yenmesi, çocukların köpeklerin dışkıladığı kum havuzlarında oynadıktan sonra ellerini ağızlarına götürmeleri bulaşmada etkilidir.
Yaşam süresi kısa olan hayvanlarda fazla belirti göstermeyen kist hidatik hayvanlarda ancak kesimden sonra teşhis edilebilir. Fakat yaşam süresi uzun olan insanlarda yaptığı tıkama ve basınç etkisine bağlı olarak karaciğer bölgesinde ağrı gibi belirtiler ilerleyen dönemlerde görülür. Karaciğerin büyümesi nedeniyle karın şişliği ve karında su toplaması görülür. Akciğerlerdeki kistler solunum yetmezliği nedeniyle zorlanırken yırtılırsa, akciğer dokusuna dağılır ve allerjik reaksiyonlar sonucu anafilaktik şok ve ölüm görülebilir.
Klinik tablo kistlerin yerleştiği organa, yerleşim bölgesine, kistin büyüklüğü ve sayısına göre değişiklik gösterir. Karaciğerdeki kistler iştahta düzensizlik, sindirim problemleri, ishal, sarılık, karaciğerde büyüme ve ağrı; akciğer kistleri öksürük, hırıltı hızlı solunum, solunum güçlüğü, kalpte dolaşım bozukluğu, nabızda değişim, aritmi, şok, beyindeki kistler hareketlerde koordinasyonsuzluk, görme ve çiğneme bozuklukları ve genel kilo kaybı ve durgunluk yapabilir. Kist hidatikte gelişme yavaştır. Bir sene içinde 1 cm çapa ancak ulaşır. Önceleri fazla patojen etki göstermediği halde karaciğer, akciğer gibi organlarda portakal veya çocuk başı büyüklüğüne ulaşabilir.
İnsanlarda teşhis amacıyla klinik bulgulara ek olarak akciğer grafisi, toraks BT,toraks MR, batın USG, alerjik (intradermal test) ve serolojiden (ELISA) yararlanılmaktadır.
Köpekler bu parazit için son konaktır. Echinococcus granulosus ile enfekte köpekler klinik semptom göstermezler. Dışkıyla dışarı atılan parazit halkaları çok küçük olduğu için kolaylıkla görülemezler. Bu parazitin yumurtalarının diğer tenya yumurtalarına morfolojik olarak çok benzemesi nedeni ile gaita muayenesi ile tür tayini yapmak zordur. Fakat bu parazite özgü kopro antijenlerin serolojik olarak tespiti ile hastalık tanımlanabilmektedir.
Halk arasında çoğunlukla inanıldığı gibi kist hidatid hastalığını hayvan kılı değil, kıl üzerindeki parazitin yumurtası yapmaktadır. Köpek dışkısı ile gebe halkalar atılır. Halkanın içinde bulunan binlerce yumurta etrafa saçılır. Otlara, sebzelere, sulara bulaşan bu yumurtalar hayvan ve insanlar tarafından alınır. Bağırsakta yumurtalar açılır. Dolaşım yoluyla karaciğere gelir. Burada bir kısmı kılcal damarlara tutunarak karaciğerde, tutunamayanlar akciğerde, burada da tutunamayanlar akciğer bariyerini aşarak böbrek, beyin, göz gibi diğer organlara giderler. Larva buralarda gelişir. Kistler akciğer, karaciğer gibi yumuşak organlarda iyi geliştikleri halde, kemik iliği, beyin gibi organlarda sınırlı gelişme gösterirler. Karaciğerdeki kistler akciğerlerdekilerden daha fertildir. Koyunlardaki kistlerin % 90’ı fertil, sığırlardaki kistlerin % 80’i infertildir. Bu nedenle hidatidoz koyun yetiştiriciliğinin yaygın olduğu yerlerde çok görülür.
Kontrolsüz yapılan kesimlerde kistli etler, köpeklere verildiğinde köpeklerde E.granulosus gelişir. Bunların yumurtalarını insan ve hayvanlar aldığında bunlarda kist gelişir ve döngü devam eder. Kentlerde kaçak yapılan kesimlerle, sokakta başıboş dolaşan köpekler mezbaha atıklarını alırlar ve şehre dağılırlar. Ergin şerit geliştirirler ve dışkılarıyla yumurtalarını etrafa saçarlar. Çocuklar bunlarla oynarken tüylerine bulaşmış yumurtaları alarak veya toz toprakla oynarken bu yumurtaları alırlar.
Mezbahadan atılan hasta organların imha edilerek köpeklerin yemesi engellenmeli Köpekler erişkin tenyalara karşı ilaçlanmalı. Parazitin köpeklerdeki prepatent süresi 6 hafta olduğu ve bu süreden sonra yumurta saçmaya başladığı için köpekler uygun antiparaziter ilaçlarla 6 haftada bir ilaçlanmalıdır. Çocuklar bu tür hastalılar hakkında bilgilendirilmeli, düzenli ve etkili el yıkama alışkanlığı kazandırılmalıdır. Çocuk oyun parklarına ve bahçelere sahipsiz ve başıboş köpeklerin girmesi engellenmeli ve bu tür hayvanların toplanarak köpek rehabilitasyon merkezlerinde toplanması gerekmektedir. Bu uygulamaların bireysel önlemlerin dışında sistematik olarak belediyeler başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarının da iştirakiyle yapılması bu ve benzeri paraziter hastalıkların asgariye inmesine katkıda bulunacaktır.
Sıkça sorulan sorular:
1.Köpek kılı kist yaparmı?
Köpek kılının tek başına hastalık yapma yeteneği yoktur. Köpeğin bu parazitle enfekte olması, parazit yumurta yada halkalarını dışkı ile dışarı atması nihayetinde bu yumurtların tüylere bulaşması böylece insanlar tarafından bu kıllarla teması ve ağız yoluyla alınması gerekmektedir.
2. Köpeğimde bu parazit varsa nasıl anlarım?
Köpeklerde hastalık klinik semptom meydana getirmediği için klinik muayeneyle anlaşılması zordur. Gaita ile dışarı atılan tenyalar çok küçük olduğu için çıplak gözle görmekte zordur. Veteriner Hekiminizin yapacağı gaita muayenesi ile en azından tenya yumurtalarının cins düzeyinde teşhisi yapılabilir. Daha ileri düzeyde kopro antijenlerin tespiti esasına dayanılarak ELISA ile teşhis yapılabilmektedir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Hidatik Kist Hastalığı;köpek Kaynaklı Önemli Bir Paraziter Zoonoz" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Cemal KURT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Cemal KURT'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
