Sabit Protetik Restorasyonların Periodontal Dokular Üzerine Etkisi
SABİT PROTETİK RESTORASYONLARIN PERİODONTAL DOKULAR ÜZERİNE ETKİSİ
Protetik restorasyonların periodontal dokular üzerinde, minör dişeti kontur değişikliğinden kemik kaybı ve cep oluşumuna kadar varabilen farklı boyutlarda doku hasarına neden olduğu bilinmektedir ( 1 – 4 ). Yapılan restorasyonun estetiği ve fonksiyonu sağlarken çevre dokulara zarar vermemesi de uzun dönem başarı açısından oldukça önemlidir. Periodontal doku yıkımı, restorasyonun kenar uyumu ( 2, 5, 6 ), dişeti oluğu içine uzanma miktarı( 2 - 4, 6 - 12 ), yüzey pürüzlülüğü ( 2, 14 - 17 ), restorasyonun konturu ( 2,18 ) , gövde dizaynı ( 19, 20 )ve geçici restorasyon( 19, 20 ) ile yakından ilgilidir. Diğer yandan sabit protetik restorasyonların diş kesimi, retraksiyon ipi yerleştirilmesi, ölçü alınması, ve simantasyon gibi yapım aşamalarının da periodontal dokular üzerinde travma oluşturduğu yadsınamaz bir gerçektir ( 6, 19 - 21 ).
Oluşan travmanın miktarı dokunun tolere edebileceği sınırlar içinde ise meydana gelen hasar geri dönüşümlüdür. Normal şartlar altında yapım işlemleri sırasında travmaya uğrayan bağlantı epiteli yeni hücre proliferasyonu ile tamir edilir ( 19 ).
Restorasyon kenarlarının subgingival lokalize olması sonucunda iatrojenik periodontal rahatsızlıklar gelişir. Birçok araştırma supragingival kenar yerleşimini önerse de estetik, dişeti altında çürük, abrazyon ya da restorasyon varlığı ve klinik kron boyu kısa olan dişlerde retansiyonu arttırmak gibi sebepler subgingival çalışmaların daha yaygın olarak uygulanmasına neden olur ( 1, 5, 9,10,11, 20 ). Restorasyon kenarlarının ulaşılamayan bir bölgede yer alması etikili ağız hijyenin sağlanamamasına ve mikroorganizmaların gelişmesi için elverişli, korunaklı alanların yaratılmasına neden olur. Bu durum sağlıklı mikrofloradan hastalık oluşturucu mikrofloraya geçişi kolaylaştırır. Subgingival uygulamaların zararlı etkisini arttıran diğer bir faktör de bu bölgede optimal kenar uyumunun sağlanmasındaki zorluktur. Restorasyon kenarı dişeti altına ne kadar fazla inerse kenar uyumsuzluğu da aynı oranda artacaktır( 4 ). Subgingival olarak yerleştirilmişrestorasyonlarda mikrobiyal dental plağın supragingival sonlananlara oranla daha fazla biriktiği ve buna bağlı olarak da dişeti hastalıklarının daha fazla görüldüğü birçok araştırma ile tesbit edilmiştir ( 3, 11, 19, 20, 22 ). Diş preperasyonunun görüş alanının kısıtlı bir bölgede yapılması, ölçü materyalinin dişeti altında kalan preperasyon bölgesine tam olarak ulaşamaması, restorasyonun oluk içine giren bitim hattında taşkınlıkların ve geniş boşlukların oluşma olasılığını arttırır. Restorasyon kenarının dişeti altında mikroorganizmaların geçişi için fizyolojik bir bariyer oluşturan bağlantı epitelinde ve altındaki bağ dokusunda mekanik irritasyon oluşturacak kadar uzun yapılması hastalık gelişimini hızlandırır. Birçok yazar subgingival restorasyonların bitiş sınırı açısından farklı görüş bildirmişdir. Stein ( 23 ), marjinal bitiş çizgisinin oluk tabanında yer alması gerektiğini, Nevins ( 24 ) ve Silvers ( 25 ) alveol tepesinden 3 mm apikale doğru yerleştirilmesi gerektiğini, Wilson ( 26 ) bağlantı epitelinin koronal en tepe noktasından 0, 5 mm aşağıda yerleştirilmesi gerektiğini, Herlands ( 27 ) ve Weinberg ( 28 ) dişeti kenarının bir miktar altında ve Marcum ( 29 ) dişeti hizasında sonlanması gerektiğinden bahsetmişlerdir.Oluk derinliği, histolojik olarak bakıldığında 0, 5 mm’ den biraz daha fazladır. Gargiulo ( 30 ), kadavralar üzerinde yaptığı otopsiler sonucunda ortalama oluk derinliğini 0, 69 mm, bağlantı epitelini 0, 97 mm ve altındaki bağ dokusu kalınlığını ise 1, 07 mm olarak tesbit etmiştir. Klinik ölçümlerde, uygulanan kuvvete bağlı olarak bağlantı epitelinin bir miktar geçilmesi sonucu oluk derinliği daha fazla çıkabilir. Subgingival uygulamalarda kenar bitiminin oluk içinde 0,5 mm’den daha derinde sonlanmaması ya da diğer bir ifade ile bağlantı epiteline kadar uzanmaması uzun dönem başarı açısından tavsiye edilmektedir ( 6, 9 ). Aksi takdirde m.o ‘lar apikale doğru hareket ederlerken bağlantı epiteli gibi bir bariyer ile karşılaşmayacakları için ataşman kaybı ve dişeti çekilmesi görülecektir ( 6, 9 ). Histolojik çalışmalar, kısa dönemde meydana gelen dişeti çekilmelerinde çekilmeye sebep olan mekanizmanın bağlantı epitelinin travmatize edilmesinden sonraki 7 gün içinde aktive olduğunu göstermektedir. Klinik açıdan değerlendirildiğinde, restorasyonunun daimi olarak yapıştırılmasından 2 hafta sonra restorasyon kenarında dişeti çekilmesi tesbit edilebilir ( 9 ).
Restorasyon yüzeyinin plak retansiyonunu önlemek için mümkün olduğu kadar pürüzsüz ve cilalı olması gerekir ( 13 – 16 ). Özellikle pürüzlü kenarlar, restorasyonun kenar uyumunu bozarak açıkta kalan siman yüzeyinin artmasına neden olur ( 6, 31, 32, 33 ). Siman yüzeyinin pürüzlü genel yapısı bu bölgede plak retansiyonunu arttırarak dişeti iltihaplanmalarına neden olur ( 19, 20 ).
Diş kesimi miktarı üst yapı dizaynını direkt olarak etkiler. Yeterli diş dokusu uzaklaştırılmadığında, özellikle kök yüzeyi açıkta olan dişlerde metal destekli porselen restorasyon yaparken materyal dayanımını sağlamak için servikal bölgede diş konturları normalden daha hacimli yapılmak zorunda kalınır ( 1, 6 ). Bu durum servikal bölgeden bakteri plağının uzaklaştırılmasını zorlaştırarak dişeti iltihabına neden olur ( 18 ).
Geçici restorasyon materyallerinin yüksek polimerizasyon büzülmesi değerlerine sahip olması nedeni ile bu materyallerle ideal kenar uyumunu sağlamak mümkün değildir ( 20 ). Ayrıca, pörözlü yapılarından dolayı geçici restorasyon materyallerinde plak birikimi daimi restorasyon materyallerine oranla daha fazla miktarda gerçekleşir ( 20 ).Periodontal dokularda plak birikimine bağlı olarak oluşabilecek hasar göz önünde bulundurulduğunda, geçici restorasyonların mümkün olduğu kadar kısa süreli kullanılması gerekmektedir ( 19 ).
Sabit protetik restorasyonlarda gövde dizaynı ağız hijyeninin sağlanmasına olanak verecek şekilde hijyenik olmalıdır ( 19 ). Estetik sebeplerden dolayı gövde altlarının konkav yapılarak dişeti üzerine oturtulması gövde diş etrafında plak kontrolünün sağlanamamasına ve yalancı cep oluşumuna neden olur ( 19 ). Periodontal açıdan herhangi bir sorunla karşılaşmamak için gövde yüzeyleri hem bukkolingual hem de mesiodistal olarak konveks hazırlanmalıdır. Gövde altı temizliğinin yapılabilmesi için dişeti ile temas minumum boyutta tutulmalı ve embraşürler geniş açılmalıdır ( 19, 20 ).
Diş kesiminin atravmatik olması sabit protetik restorasyonun başarısında belirleyici bir unsurdur. Diş kesimi sırasında özellikle dişeti oluğu içinde yüksek devirde dönen aletlerle çalışırken bağlantı epiteli çok kolay travmatize edilebilir. Bu amaçla kesim öncesinde oluk tabanına retraksiyon ipi yerleştirilerek bağlantı epitelinin koruma altına alınması tavsiye edilmektedir ( 6 ).Ancak gerek kesim sırasında bağlantı epitelini korumak gerekse ölçü öncesinde ölçünün net çıkmasını sağlamak amacı ile retraksiyon ipi yerleştirirken oldukça hassas çalışılmalıdır ( 19 ). Gereğinden fazla kuvvet uygulanması oluk tabanında bağlantı epitelinin yırtılarak biyolojik genişlik olarak ifade edilen bağlantı epiteli ve altındaki bağ dokusunun toplam yüksekliğinin aşılmasına neden olur. Bu durum ataşman kaybına ve beraberinde dişeti çekilmesine neden olacaktır. Dişeti çekilmesinin miktarı uygulanan mekanik travmanın şiddeti ile doğru orantılıdır ( 6 ). Mekanik travmadan sonra dentogingingival bileşim 2 hafta içinde tekrar reorganize olur. Reorganizasyon için gerekli olan süre beklenmeden ölçü alınması ve restorasyonun bitirilmesi dişeti çekilmesine bağlı olarak restorasyon kenarlarının kısa kalması ile sonuçlanır ( 34 ). Diş kesimi sonrasında travmatize olmuş oluk epitelinden ölçü alınmasını takiben akut abse gelişimini rapor eden bazı vakalar bulunmaktadır ( 35, 36 ). Neden olarak sabit protetik restorasyonun yapım aşamalarında biyolojik genişliğin aşılması ve ölçü materyalinin bu bölgeye kaçarak yabancı cisim reaksiyonunun gelişmesi gösterilmiştir. Ölçü alındıktan sonra oluk tabanında artık ölçü materyali kalabileceği göz önünde bulundurularak oluk tabanı mutlaka kontrol edilmelidir ( 20 ). Aynı sebeplerden dolayı simantasyon işleminden sonra da gerekli kontroller yapılarak siman artıkları dikkatlice temizlenmelidir ( 19 ).
ÖZET
1) Diş kesimi öncesinde oluk tabanına retraksiyon ipi yerleştirilerek bağlantı epiteli koruma altına alınmalıdır.
2) Retraksiyon ipi yerleştirilirken biyolojik genişliğin aşılmasına neden olacak gereksiz kuvvet uygulanılmasından kaçınılmalıdır.
3) Ölçü alındıktan ve simantasyon işlemi gerçekleştirildikten sonra oluk tabanı kontrol edilerek kalıntılar dikkatlice temizlenmelidir.
4) Gerekli önlemler alınsa dahi oluk içinde çalışırken bağlantı epitelinin rahatlıkla travmatize olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle ölçü işleminin reorganizasyon tamamlanıncaya kadar yaklaşık 2 hafta ertelenmesi restorasyonun başarısı açısından oldukça önemlidir.
5) Subgingival çalışmalarda restorasyonun bitiş sınırı biyolojik genişliğe kadar uzanmamalıdır.
6) Diş kesimi yapılırken servikal bölgeden yeterli diş dokusu kaldırılarak plak retansiyonuna neden olan hacimli restorasyonların yapımı engellenmelidir.
7) Plak birikimine bağlı olarak periodontal dokularda oluşabilecek hasar göz önünde bulundurulduğunda, geçici restorasyonların mümkün olduğu kadar kısa süreli kullanılması gerekmektedir
8) Ağız hijyeninin sağlanabilmesi için gövde dişlerin tüm yüzeyleri konveks olarak hazırlanmalıdır.
9) Restorasyon takılmadan önce plak retansiyonuna ve beraberinde dişeti iltihabına neden olabilecek yüzey pürüzlülükleri tamamı ile ortadan kaldırılmalıdır.
Dt. Nilgün ARI
KAYNAKLAR
1) Romanelli J. H. Periodontal considerations in tooth preparation for crowns and bridges. Dent Clin North Am. 1980; 24 ( 2 ): 271- 283.
2) Knoernschild K. L., Campbell S. D. Periodontal tissue responses after insertion of artificial crowns and fixed partial dentures. J Prosthet Dent. 2000; 84 ( 5 ): 492 – 8.
3) Orkin D. A., Reddy J., Bradshaw D. The relationship of the position of crown margins to gingival health . J Prosthet Dent. 1987; 57 ( 4 ): 421 - 424
4) Reeves W. G. Restorative margin placement and periodontal health. J Prosthet Dent. 1991; 66 ( 6 ): 733 – 736.
5) Felton D. A., Kanoy B. E., Bayne S. C., Wirthman B. S. Effect of invivo cown magrin discrepancies on periodontal health. J Prosthet Dent. 1991; 65 ( 3 ): 357 – 64.
6) Harrison J D., Chiche G., Pinault A. Esthetics of anterior fixed prosthodontics . 7 ed. Quintessence publishing Co. 1994; ( 7 ): 143 -159
7) Trivedi S. C., Talim S. T. The response of human gingiva to restorative materials. J Prosthet Dent. 1973; 29 ( 1 ): 73 – 80.
8) Gardner F. M. Margins of complete crowns - Literature review. 1982; 48 ( 4 ): 396 – 400.
9) Goodacre C. J., Campagni W. V., Aquilino S. A. Tooth preparations for complete crowns: An art form based on scientific principles. J Prosthet Dent. 2001;85 ( 4 ): 363 – 376.
10) Richter W. A., Ueno H. Relationship of crown magrin placement to gingival inflammation. J Prosthet Dent. 1973; 30 ( 2 ): 156 – 161.
11) Reitemeier B., Hansel K., Walter M. H., Kastner C., Tautenburg H. Effect of posterior crown margin placement on gingival health. 2002; 87 ( 2 ): 167 – 172.
12) Freilich M. A., Niekrash C. E., Katz R. V., Simonsen R. J. Periodontal effects of fixed partial denture retainer margins : configuration and location. J Prosthet Dent. 1992; 67 ( 2 ): 184 – 190.
13) Libby G., R. Arcuri M. R., La velle W. E., Hebl L. Longevity of fixed partial dentures. J Prosthet Dent. 1997; 78: 127 - 131.
14) Aydın A. K. Evaluation of finishing and polishing techniques on surface roughness of cromium-cobalt castings. J Prosthet Dent. 1991; 65: 763 - 7.
15) Keenan M. P., Shillinburg H. T., Duncanson M. G., Wade C. K. Effects of gold finishing on plaque retention. J Prosthet Dent. 1980; 43: 168-73.
16) Wise M. D., Dykema R. W. The plaque retaining capacity of four dental materials. J Prosthet Dent. 1975; 33 ( 2 ): 178 – 189.
17) Arı N. Farklı oranlarda zeolit ilave edilmiş fosfat bağlantılı revetmanın, dökümün boyutsal değişikliğine ve yüzey pürüzlülüğüne olan etkisi. Yeditepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Master Tezi, İstanbul, 2004.
18) Yuodelis R. A., Weaver J. D., Sapkos S. Facial and lingual contours of artificial complete crown restorations and their effects on the periodontium. J Prosthet Dent. 1973; 29 ( 1 ): 61 – 66.
19) Silness J. Fixed prosthodontics and periodontal health. Dent Clin North Am. 1980; 24 ( 2 ): 317 -329.
20) Wilson T. G., Komman K. S. Fundamentals of periodontıcs. 4 ed. Quintessence publishing Co. 1996; ( 24 ): 469 - 485
21) Donovan T. E., Gandara B. K., Nemetz H. Rewiew and survey of medicaments used with gingival retraction cords. J Prosthet Dent. 1985; 53 ( 4 ): 525 – 531.
22) Newcomb GM. The relationship between the location of subgingival crown margins and gingival inflammation. J Periodontol. 1974; 45: 151-4.
23) Steın R, Glickman I. Prosthetic considerations essential for gingival health. Dent Clin North Am. 1960; 4: 177 – 88.
24) Nevins M, Skorow GM. The intracrevicular restorative magrin, the biologic width, and the maintenance of the gingival margin. Int J Periodontıcs Restorative Dent. 1984; 4: 30 – 49.
25) Silvers J, Johnson GK. Periodontal and restorative considerations for crown lengthening. Quintessence Int. 1985; 16: 883 – 6.
26) Wilson R. D., Maynard G. Intracrevicular restorative dentistry. Int J Periodontics Restorative Den. 1981; 1: 34 – 49.
27) Herlands R, Lucca J, Morris M. Forms, contours and extensions of full coverage in occlusal reconstruction. Dent Clin North Am. 1962; 6: 14 7 - 62.
28) Weinberg LA. Esthetics and the gingiva in full coverage. J Prosthet Dent. 1960; 10: 737 - 44
29) Marcum J. The effect of crown marginal depth upon gingival tissue. J Prosthet Dent. 1967; 17: 479 – 87
30) Garguilo AW, Wentz FM, Orban B. Dimensions and relations of the dento-gingival juction in humans. J Periodontol 1961, 32: 261
31) Konstantoulakis E., Nakajima H., Woody D.R., Miller A. W. Marginal fit and surface roughness of crown made with accelerated casting technique. J Prosthet Dent. 1998; 80: 337 - 45.
32) Cooney J. P., Doyle T. M., Caputo A. A. Surface smoothness and marginal fit with phosphate-bonded investments. J Prosthet Dent. 1979; 41: 411- 417.
33) Ogura H., Raptis C. N., Asgar K. Inner surface roughness of complete cast crowns made by centrifugal casting machines. J Prosthet Dent. 1981; 45: 529 -535.
34) Silness J. Fixed prosthodontics and periodontal health. Dent Clin North Am. 1980; 24: 317 - 329.
35) O'Leary T. J., Standish S. M., Bloomer R. S. Severe periodontal destruction following impression procedures, J Periodontol. 1973; 44 ( 1 ): 43 - 8.
36) Shiloah J., Schuman N. J., Covington J. S., Turner J.E. Periodontal hazards of retained impression materials, Quintessence Int 1988; 19 ( 2 ): 143 – 7.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sabit Protetik Restorasyonların Periodontal Dokular Üzerine Etkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Dt. Nilgün ARI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Dt. Nilgün ARI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
