Akupunkturun Bilimsel Verileri
Akupunkturun bilimsel yöntemlerle incelenmeye başlanması oldukça yenidir. önceleri pek bilinmeyen, sonraları kendi kuramsal temelleri nedeniyle modern bilim paradigmasına uymadığı için batılı bilim çevreleri tarafından mesafeli durulan bu tedavi yöntemi, etkili bir tedavi aracı olarak batı ülkelerinde önce “halk arasında” yaygınlaşmaya başladı. çok sayıda insanın bu uygulamalardan yarar sağladığı ve amerika birleşik devletlerinde her üç kişiden birinin modern tıp dışında bir tedavi yöntemine başvurduğu bilgisinin ortaya konmasından sonra, bilimsel çevrelerin ilgi alanına girdi. 1970-2000 yılları arasında akupunkturla ilgili yedibinden fazla bilimsel araştırma yayınlandı.
Ddoğu tıbbı ile batı tıbbının bazı temel farkları
öncelikle bu temel farklara genel olarak bakarsak; doğu tıbbı ampiriktir ve binlerce yıllık gözleme dayalı tecrübelerden yola çıkar. tıp bir sanat olarak ele alınır. holistik bir yaklaşıma sahiptir ve bilgi sirkülerdir. sağlık ve hastalıklar bir enerji dönüşümü ile açıklanır.
batı tıbbı ise bugünkü bildiğimiz bilimsel yöntemlerle, vakaya dayalı sonuçlardan yola çıkar. tıp giderek daha çok bir teknoloji alanı olarak ele alınır. moleküler ve organsal bir yaklaşıma sahiptir ve bilgi lineerdir. sağlık ve hastalıklar mekanistik bir yaklaşımla mekanizmalar ile açıklanır.
bu köklü farklara rağmen, ortada duran nesnel sonuçlar araştırmacıları kendi donanımları çerçevesinde konuyu anlamaya teşvik etmiştir.
akupunkturun etkileri
1970-1980’lerde yapılan çalşmalarda daha çok hastalıklar üzerindeki öne sürülen etkinin bir plasebo etkisi mi yoksa gerçekten belirli noktalara iğne batırmanın özgün bir etkisi mi olduğu konuları araştırıldı. bunun için “kanıta dayalı tıp” ilkelerine göre tasarlanmış vaka çalışmaları yapıldı. alınan sonuçlar anlamlı çıkınca, bu sefer hangi konularda etkili olduğu üzerinde çalışmalara girişildi. bu dönemde elde edilen bilgiler doğrultusunda kanıtlanmış etkileri şu başlıklar altında toplandı:
1-analjezik etki: çeşitli akut ve kronik ağrılarda, genel anesteziye kadar varan ağrı kesici etkisi geniş bir uygulama alanı bulmuştur. çin’de akupunktur anestezisi ile bir milyonun üzerinde ameliyat gerçekleştirildiği bildirilmiştir.
2-homeostatik etki: akupunktur, vücudun bütün fonksiyonlarıyla dengeli bir çalışma halinde olmasını destekler. ilginç olarak, modern tıp anlayışına göre örneğin ishal ve kabızlık prensip olarak birbirine zıt etkiye sahip iki ayrı ilaçla tedavi edilirken, akupunkturda aynı noktaların iğnelenmesi ile ister ishal olsun, ister kabızlık; kişi istenen aynı normal barsak çalışma düzenine kavuşur.
3-immüniteyi arttırıcı etki: özellikle lenfositler üzerinde düzenleyici rolü belirgindir. hem t-lenfositleri sayıca artırdığı, hem de sitokinler gibi bağışıklık sisteminin çok önemli komponentlerinin seviyesini artırdığı gösterilmiştir. bu nedenle amerika’da kanser ve aids gibi modern yöntemlerle tedavilerin sınırlı olduğu konularda akupunktur desteğine daha çok başvurulmaktadır.
4-sedatif etki: bu etkinin akupunktur uygulanması sırasında artış gösteren endorfine bağlı olduğu sanılmaktadır. sakinleştirici etkisi o kadar belirgindir ki, bazı hastalar tedavi sırasında kısa bir uykuya dalıp uyanırlar.
5-psikolojik etki: yine akupunktur uygulamaları sırasında beyinde serotonin artışının olduğu bulunmuştur. aslında az sayıda çalışmada, beyin kimyasında major etkili olduğu bilinen başka maddelerin de (örneğin dopamin) arttığına dair yayınlar yapılmıştır. psikolojik etkilerin bu maddelerin düzenlenmesi ile ilgili olduğu kabul edilir.
6-motor iyileştirici etki: gerek sinir hasarlarına bağlı hareket kayıplarında, gerekse de sporda performansı artırmak için destekleyici olarak akupunktur etkin bulunmuştur.
7- diğer etkileri: diyabet ve kalp hastalıklarından, göz hastalıklarına, ve gebelik sorunlarına kadar yüzden fazla hastalık üzerinde dünya sağlık örgütü tarafından yapılan geniş çaplı çalışmalarda saptanan birçok faktörün akupunkturun etki mekanizmalarında rol oynadığı kabul edilmektedir.
bu kadar çalışma ve elde edilen olumlu sonuçlar, akupunkturun “ne” olduğuna ilişkin bilgiler vermekle beraber, “nasıl oluyor” sorusu üzerinde başlangıçta yeterince durulmamıştır. son on-onbeş yıldır akupunkturun etki mekanizmalarına olan ilgi ve merak artmaya başlamıştır.
akupunkturun etki mekanizması
yapılan birçok klinik çalışmanın ortaya koyduğu etkilerin mekanizmasını açıklayacak tek bir teoriye henüz ulaşılamamıştır. ancak muhtemel mekanizmalar öneren belli başlı teoriler öne sürülmüştür.
immünite (trigliserid) teorisi: akupunktur uygulanmasından sonra trigliseridlerin seviyesi, bazı hormonların düzeyi, prostaglandinler, lökositlerin sayısı, gamma globulinler, opsoninler, ve bütün antikorların seviyeleri artmaktadır. bu teorinin savunusunun temeli bu verilere dayanmaktadır. akupunktur immün sistemi uyarmaktadır ve etkisi immün sistem üzerinden olmaktadır
endorfin teorisi: akupunktur beyinde endorfin ve benzeri opioid maddelerin salınımını artırmaktadır. özellikle enkefalin artışı daha barizdir. bu teoriye göre ağrı kesici, stres giderici ve kilo verdirici etkileri bu salınıma bağlanmaktadır. hasara uğrayan dokularda açığa çıkan bazı kimyasallar serbest sinir uçlarını uyarırlar ve ağrı uyarısının merkezlere ulaşmasına aracılık ederler. bu aracı maddelerden bazıları, histamin, substance p, kolinesteraz, bradikinin ve prostaglandinlerdir. endorfin hem substans p yi inhibe ederek ağrının iletimini bloke eder, hem de talamus seviyesinde ağrı uyaranını modüle eder.
nörotransmitter teorisi: bu teoride endorfin teorisine benzemekle beraber, bütün nörotransmitterlerin (noradrenalin, serotonin, enkefalin vb.) birlikte bu düzenlemede yer aldıklarını savunur.
dolaşım teorisi: akupunktur uygulanan bölgelerde damarlar üzerinde etkili olan histamin ve nitrik oksit gibi maddeler açığa çıkarlar. bunlar hem lokal etkiye sahiptirler, hem de sistemik olarak kana karışıp vücudun her tarafında etkili olurlar. bu teoriye göre akupunkturun “uzak” etkilerinden bu maddeler sorumludur.
kapı kontrol teorisi: (the gate control theory) bu teoriye göre ağrının algılanması uyarıları düzenleyen sinir sistemi tarafından kontrol edilir. ağrı uyaranı çoğunlukla ince ve yavaş iletim yapan c lifleri ile beyne iletilir. akupunktur iğnesinin ortaya çıkardığı uyarı tipi ise kalın ve hızlı iletim yapan a lifleri ile taşınır. eğer beyine ulaşan uyarılar çok artacak olursa bazı sinyallerin geçişi ve talamusta algılanması engellenir. (adeta bir kapıdan geçen kalabalığın, başkalarının kapıdan içeri geçmesini engellemesine benzetilmiştir).işte bu a lifleri akupunkturla uyarıldıklarında talamusu meşgul etmeye başlarlar. bu nedenle c liflerinden gelen ağrılı uyarılar algılanamaz olur.
motor kapı teorisi: (motor gate theory) bazı felçler akupunkturla tedavi edilebilirler. bu tedavi işlemi, yapışmış kapının tekrar açılmasıyla olabilir. bu kapı omurilikteki ön boynuzla ilişkilidir. kapı bir hastalıkla kapandığında kaslara ulaşan motor uyarılar kesilir. bu teori professor jayasuriya tarfından ileriye sürülmüştür. jayasuriya şöyle demektedir :
"...motor iyileşmeyle beraber olan faktörlerden birisi spindle hücrelerin aktivasyonudur. bunlar gamma motor nöronlar tarafından stimüle edilirler. şayet akupunktur bu nöronları stimüle ederse yük boşalması intrafusal kas liflerini kontrakte eder.bunlarda spindle hücrelerini aktive ederler aynı şekilde kaslar gerilir ve kasılırlar.."
bunların dışında geleneksel iğnelemeden biraz farklı olarak elektro-akupunktur (akupunktur noktalarına düşük voltajlı elektrik akımı verilerek yapılan tedavi) çalışmalarına ilişkin becker adlı bir araştırmacının önerdiği bir teori de şöyledir: becker akupunktur’un uygulandığı yerde bir akım oluşturduğu, oluşan bu akımın dokuları rejenere ettiğini iddia etmiştir. becker’e göre elktriksel uyarı hücrelerin farklılanmasını başlatır, blastosit kitleri meydana getirir. bu hücreler farkılanarak eksikliği olan yerleri yeniler ve tamir ederler. bu oluşum için özle bir elektrik akımı gerkir, bu akım 3-6 nano-amperlik bir doğru akımdır. akupunktur ile iğneleme yapılan yerde bu akım kendiliğinden oluşur.
farklı frekanslarda uygulanan düşük voltajlı akımlarla farklı sonuçların elde edilebildiği de çalışmalarda ortaya konulmuştur. elektro-akupunkturun düşük frekansta (2 hz) uygulanması endomorfin, enkefalinler ve beta endorfin, yüksek frekansta (100 hz) uygulanmasında ise dinorfin ve serotonin salgılanmasına neden oluğu saptanmıştır.
akupunktur noktaları
derideki diğer bölgelerin akupunktur noktalarından farkı nedir? bu soruya cevap bulmak için derinin histolojik incelemeleri yapılmış ve, akupunktur noktalarının reseptör bakımından yoğun olduğu, düşük elektriksel dirence ve yüksek elektriksel potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir.
bu araştırmaların yanısıra, akupunktur noktalarının spesifik etkileri de araştırılmıştır. yani iğnenin herhangi bir deri bölgesine batırılmasıyla, tanımlanmış bir akupunktur noktasına batırılmasının bir fark oluşturup oluşturmadığına bakılmış. bazı çalışmalar kandaki maddelerin kimyasal ölçümleriyle, bazıları da fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme yöntemleriyle izlenmiş. birçok çalışmada tanımlı noktaların özel etkilere sahip olduğu gösterilmiş. hatta çalışmaların birinde “ödüllenme merkezi” olarak bilinen nükleus akkümbens bölgesinde serotonini spesifik olarak artırdığı bulunmuş. bu bölgenin çeşitli madde bağımlılıkları ile sıkı ilşkisi bilindiğinden, halen birçok bağımlının tedavisinde başarıyla kullanılmakta.
akupunkturun güvenilirliği
japonya’da toplam 52000 vakayı kapsayan bir “yan etki” çalışmasında, sadece 72 tane yan etki bildirilmiştir. bu, bilinen bütün ilaçların yan etki potansiyelinden daha düşük bir orandır.
dr. aydın kendirci
Ddoğu tıbbı ile batı tıbbının bazı temel farkları
öncelikle bu temel farklara genel olarak bakarsak; doğu tıbbı ampiriktir ve binlerce yıllık gözleme dayalı tecrübelerden yola çıkar. tıp bir sanat olarak ele alınır. holistik bir yaklaşıma sahiptir ve bilgi sirkülerdir. sağlık ve hastalıklar bir enerji dönüşümü ile açıklanır.
batı tıbbı ise bugünkü bildiğimiz bilimsel yöntemlerle, vakaya dayalı sonuçlardan yola çıkar. tıp giderek daha çok bir teknoloji alanı olarak ele alınır. moleküler ve organsal bir yaklaşıma sahiptir ve bilgi lineerdir. sağlık ve hastalıklar mekanistik bir yaklaşımla mekanizmalar ile açıklanır.
bu köklü farklara rağmen, ortada duran nesnel sonuçlar araştırmacıları kendi donanımları çerçevesinde konuyu anlamaya teşvik etmiştir.
akupunkturun etkileri
1970-1980’lerde yapılan çalşmalarda daha çok hastalıklar üzerindeki öne sürülen etkinin bir plasebo etkisi mi yoksa gerçekten belirli noktalara iğne batırmanın özgün bir etkisi mi olduğu konuları araştırıldı. bunun için “kanıta dayalı tıp” ilkelerine göre tasarlanmış vaka çalışmaları yapıldı. alınan sonuçlar anlamlı çıkınca, bu sefer hangi konularda etkili olduğu üzerinde çalışmalara girişildi. bu dönemde elde edilen bilgiler doğrultusunda kanıtlanmış etkileri şu başlıklar altında toplandı:
1-analjezik etki: çeşitli akut ve kronik ağrılarda, genel anesteziye kadar varan ağrı kesici etkisi geniş bir uygulama alanı bulmuştur. çin’de akupunktur anestezisi ile bir milyonun üzerinde ameliyat gerçekleştirildiği bildirilmiştir.
2-homeostatik etki: akupunktur, vücudun bütün fonksiyonlarıyla dengeli bir çalışma halinde olmasını destekler. ilginç olarak, modern tıp anlayışına göre örneğin ishal ve kabızlık prensip olarak birbirine zıt etkiye sahip iki ayrı ilaçla tedavi edilirken, akupunkturda aynı noktaların iğnelenmesi ile ister ishal olsun, ister kabızlık; kişi istenen aynı normal barsak çalışma düzenine kavuşur.
3-immüniteyi arttırıcı etki: özellikle lenfositler üzerinde düzenleyici rolü belirgindir. hem t-lenfositleri sayıca artırdığı, hem de sitokinler gibi bağışıklık sisteminin çok önemli komponentlerinin seviyesini artırdığı gösterilmiştir. bu nedenle amerika’da kanser ve aids gibi modern yöntemlerle tedavilerin sınırlı olduğu konularda akupunktur desteğine daha çok başvurulmaktadır.
4-sedatif etki: bu etkinin akupunktur uygulanması sırasında artış gösteren endorfine bağlı olduğu sanılmaktadır. sakinleştirici etkisi o kadar belirgindir ki, bazı hastalar tedavi sırasında kısa bir uykuya dalıp uyanırlar.
5-psikolojik etki: yine akupunktur uygulamaları sırasında beyinde serotonin artışının olduğu bulunmuştur. aslında az sayıda çalışmada, beyin kimyasında major etkili olduğu bilinen başka maddelerin de (örneğin dopamin) arttığına dair yayınlar yapılmıştır. psikolojik etkilerin bu maddelerin düzenlenmesi ile ilgili olduğu kabul edilir.
6-motor iyileştirici etki: gerek sinir hasarlarına bağlı hareket kayıplarında, gerekse de sporda performansı artırmak için destekleyici olarak akupunktur etkin bulunmuştur.
7- diğer etkileri: diyabet ve kalp hastalıklarından, göz hastalıklarına, ve gebelik sorunlarına kadar yüzden fazla hastalık üzerinde dünya sağlık örgütü tarafından yapılan geniş çaplı çalışmalarda saptanan birçok faktörün akupunkturun etki mekanizmalarında rol oynadığı kabul edilmektedir.
bu kadar çalışma ve elde edilen olumlu sonuçlar, akupunkturun “ne” olduğuna ilişkin bilgiler vermekle beraber, “nasıl oluyor” sorusu üzerinde başlangıçta yeterince durulmamıştır. son on-onbeş yıldır akupunkturun etki mekanizmalarına olan ilgi ve merak artmaya başlamıştır.
akupunkturun etki mekanizması
yapılan birçok klinik çalışmanın ortaya koyduğu etkilerin mekanizmasını açıklayacak tek bir teoriye henüz ulaşılamamıştır. ancak muhtemel mekanizmalar öneren belli başlı teoriler öne sürülmüştür.
immünite (trigliserid) teorisi: akupunktur uygulanmasından sonra trigliseridlerin seviyesi, bazı hormonların düzeyi, prostaglandinler, lökositlerin sayısı, gamma globulinler, opsoninler, ve bütün antikorların seviyeleri artmaktadır. bu teorinin savunusunun temeli bu verilere dayanmaktadır. akupunktur immün sistemi uyarmaktadır ve etkisi immün sistem üzerinden olmaktadır
endorfin teorisi: akupunktur beyinde endorfin ve benzeri opioid maddelerin salınımını artırmaktadır. özellikle enkefalin artışı daha barizdir. bu teoriye göre ağrı kesici, stres giderici ve kilo verdirici etkileri bu salınıma bağlanmaktadır. hasara uğrayan dokularda açığa çıkan bazı kimyasallar serbest sinir uçlarını uyarırlar ve ağrı uyarısının merkezlere ulaşmasına aracılık ederler. bu aracı maddelerden bazıları, histamin, substance p, kolinesteraz, bradikinin ve prostaglandinlerdir. endorfin hem substans p yi inhibe ederek ağrının iletimini bloke eder, hem de talamus seviyesinde ağrı uyaranını modüle eder.
nörotransmitter teorisi: bu teoride endorfin teorisine benzemekle beraber, bütün nörotransmitterlerin (noradrenalin, serotonin, enkefalin vb.) birlikte bu düzenlemede yer aldıklarını savunur.
dolaşım teorisi: akupunktur uygulanan bölgelerde damarlar üzerinde etkili olan histamin ve nitrik oksit gibi maddeler açığa çıkarlar. bunlar hem lokal etkiye sahiptirler, hem de sistemik olarak kana karışıp vücudun her tarafında etkili olurlar. bu teoriye göre akupunkturun “uzak” etkilerinden bu maddeler sorumludur.
kapı kontrol teorisi: (the gate control theory) bu teoriye göre ağrının algılanması uyarıları düzenleyen sinir sistemi tarafından kontrol edilir. ağrı uyaranı çoğunlukla ince ve yavaş iletim yapan c lifleri ile beyne iletilir. akupunktur iğnesinin ortaya çıkardığı uyarı tipi ise kalın ve hızlı iletim yapan a lifleri ile taşınır. eğer beyine ulaşan uyarılar çok artacak olursa bazı sinyallerin geçişi ve talamusta algılanması engellenir. (adeta bir kapıdan geçen kalabalığın, başkalarının kapıdan içeri geçmesini engellemesine benzetilmiştir).işte bu a lifleri akupunkturla uyarıldıklarında talamusu meşgul etmeye başlarlar. bu nedenle c liflerinden gelen ağrılı uyarılar algılanamaz olur.
motor kapı teorisi: (motor gate theory) bazı felçler akupunkturla tedavi edilebilirler. bu tedavi işlemi, yapışmış kapının tekrar açılmasıyla olabilir. bu kapı omurilikteki ön boynuzla ilişkilidir. kapı bir hastalıkla kapandığında kaslara ulaşan motor uyarılar kesilir. bu teori professor jayasuriya tarfından ileriye sürülmüştür. jayasuriya şöyle demektedir :
"...motor iyileşmeyle beraber olan faktörlerden birisi spindle hücrelerin aktivasyonudur. bunlar gamma motor nöronlar tarafından stimüle edilirler. şayet akupunktur bu nöronları stimüle ederse yük boşalması intrafusal kas liflerini kontrakte eder.bunlarda spindle hücrelerini aktive ederler aynı şekilde kaslar gerilir ve kasılırlar.."
bunların dışında geleneksel iğnelemeden biraz farklı olarak elektro-akupunktur (akupunktur noktalarına düşük voltajlı elektrik akımı verilerek yapılan tedavi) çalışmalarına ilişkin becker adlı bir araştırmacının önerdiği bir teori de şöyledir: becker akupunktur’un uygulandığı yerde bir akım oluşturduğu, oluşan bu akımın dokuları rejenere ettiğini iddia etmiştir. becker’e göre elktriksel uyarı hücrelerin farklılanmasını başlatır, blastosit kitleri meydana getirir. bu hücreler farkılanarak eksikliği olan yerleri yeniler ve tamir ederler. bu oluşum için özle bir elektrik akımı gerkir, bu akım 3-6 nano-amperlik bir doğru akımdır. akupunktur ile iğneleme yapılan yerde bu akım kendiliğinden oluşur.
farklı frekanslarda uygulanan düşük voltajlı akımlarla farklı sonuçların elde edilebildiği de çalışmalarda ortaya konulmuştur. elektro-akupunkturun düşük frekansta (2 hz) uygulanması endomorfin, enkefalinler ve beta endorfin, yüksek frekansta (100 hz) uygulanmasında ise dinorfin ve serotonin salgılanmasına neden oluğu saptanmıştır.
akupunktur noktaları
derideki diğer bölgelerin akupunktur noktalarından farkı nedir? bu soruya cevap bulmak için derinin histolojik incelemeleri yapılmış ve, akupunktur noktalarının reseptör bakımından yoğun olduğu, düşük elektriksel dirence ve yüksek elektriksel potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir.
bu araştırmaların yanısıra, akupunktur noktalarının spesifik etkileri de araştırılmıştır. yani iğnenin herhangi bir deri bölgesine batırılmasıyla, tanımlanmış bir akupunktur noktasına batırılmasının bir fark oluşturup oluşturmadığına bakılmış. bazı çalışmalar kandaki maddelerin kimyasal ölçümleriyle, bazıları da fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme yöntemleriyle izlenmiş. birçok çalışmada tanımlı noktaların özel etkilere sahip olduğu gösterilmiş. hatta çalışmaların birinde “ödüllenme merkezi” olarak bilinen nükleus akkümbens bölgesinde serotonini spesifik olarak artırdığı bulunmuş. bu bölgenin çeşitli madde bağımlılıkları ile sıkı ilşkisi bilindiğinden, halen birçok bağımlının tedavisinde başarıyla kullanılmakta.
akupunkturun güvenilirliği
japonya’da toplam 52000 vakayı kapsayan bir “yan etki” çalışmasında, sadece 72 tane yan etki bildirilmiştir. bu, bilinen bütün ilaçların yan etki potansiyelinden daha düşük bir orandır.
dr. aydın kendirci
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Akupunkturun Bilimsel Verileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Aydın KENDİRCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Aydın KENDİRCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
akupunktur, bilimsel akupunktur, akupunkturun bilimsel kanıtları, modern tıpta akupunktur, doğu tıbbı, çin tıbbı, güncel akupunktur, akupunkturda bilimsel veriler, akupunkturun etkileri
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
