Parkinson Hastalığı Nasıl Oluşur? Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Parkinson hastalığı nedir?
Parkinson hastalığı merkezi sinir sisteminin harekete ilişkili bazı sistemlerini etkiliyen dejeneratif bir hastalığıdır. Hastalık ilk kez James Parkinson isimli İngiliz bir hekim tarafından “an essay on the shaking palsy” isimli bir kitapta tariff edilmiş ve hastalığın adı Titrek felç olarak konmuş, ancak hastalık daha sonra Parkinson hastalığı olarak anılmıştır.
Hastalığın en temel bulguları hareketlerde yavaşlama, kaslarda sertlik, yürüme gibi bazı otomatik hareketlerin sürdürülmesinde, konuşma, mimiklerde bozulma ve ellerde hakim titremedir. İleri dönem hastalarda akinezi denen tam hareketsizliğe ulaşan durumlar görülebilir.
Hastalarda postural bozukluk görülür. Çoğunlukla öne doğru eğilmiş ve küçük adımlarla yürürler ve o sırada kolları bükülmüş ve yürüme sırasında normal kol sallama bozulmuştur. Yüzleri ifadesiz ve donuklaşmıştır, buna maske yüz denir.
Hastalığın esas belirtileri olan hareketlerdeki yavaşlama bazal ganglionlar denen yapılar ile orta beyinde bulunun siyah cisim (substantia nigra) arasındaki bağlantılarda bozukluk sonucu dopaminerjik yetmezlik ve bunun motor korteks uyarımında azalmaya yol açmasıdır. Hastalığın ikincil belirtileri ilerliyen dönemde ortaya çıkmaya başlar. Bunlar insiyatif kaybı, unutkanlık gibi bozukluklardır.
Parkinson hastalığı iyileşmeyen ve ilerleyici bir hastalıktır. Parkinson hastalığının nasıl ortaya çıktığı, nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir. Ancak ilaçlar, zehirlenme, beyin damar tıkanması, kafa travması gibi nedenlerle de Parkinson hastalığına benzer durumlar ortaya çıkar. Buna sekonder parkinsonizm denir. Nedeni belirsiz klasik belirtilerin olduğu tipine ise primer parkinsonizm veya idiopatik Parkinson hastalığı denir. Parkinson hastalığı belirtileri bazen otonom sinir sistemi (terleme bozuklukları, tansiyon düşmeleri, idrar kaçırma vb) ve piramidal system denilen kas gücünü ve istemli hareketi sağlayan sistemlerin birlikte bulunduğu bazı hastalıklarda da görülür. Bu tür hastalıklara multisistem atrofi (MSA) denmektedir. Bu grup altında tanımlanan bir grup hastalık vardır (Shy-Drager hastalığı, progresif supranükleer palsy ve diğerleri). Gerek sekonder parkinsonsizm gerekse de MSA grubu hastalıklar , idiopatik Parkinson hastalığında faydanılan, L-Dopa tedavisinden yararlanmaz. İdiopatik Parkinson hastalığında hastalığın ilerleme hızı oldukça yavaş iken MSA ve sekonder Parkinson hastalarında bu süreç daha hızlı ve birkaç yıl içinde hastayı yatağa bağlama eğilimindedir.
Parkinson hastalığının belirtileri
Parkinson hastalığının belirtileri motor yani harekete ait ve nonmotor yani hareket sistemi dışındaki belirtileri olmak üzere ikiye ayrılabilir.Nonmotor belirtiler, otonomik sinir sistemi, davranışsal sorunlar, duysal ve uyku bozuklukları gibi hastalığın temel yakınması olan motor sistem etkilenmesine ait belirtilerdir.
Hareketle ilgili (motor) belirtiler:
Titreme (tremor): Hastaların çoğunda görülen ve hastalığının tanınmasını sağlayan en belirgin belirtilerden biridir. Titreme çoğunlukla hastalığın başlangıcında ortaya çıkar fakat %30 kadar hastalığın başlangıcında görülmez daha sonra ortaya çıkar.
Kaslarda donukluk, sertlik (rigor): Kollar, bacaklar veya gövde kaslarında normal tonüsün artış göstermesi ve buna bağlı hareketlerde yavaşlama ortaya çıkar. Bu belirti hekimin muyane sırasında saptadığı bir bulgudur. Rijidite hastada eklemlerde ağrı, kaslarda tutukluk gibi yakınmalara neden olur.
Dik durmada zorluk, eğilme (postural bozukluk): Parkinson hastalarında öne doğru eğik bir duruş (postür) sıklıkla görülür. Nadiren yanlara doğru bükülmeler de olabilir.
Postural refleks kaybı (postüral instabilite): Normal bir kişide vücudun ani pozisyon değişikliklerinde dengeyi sağlamak üzere refleks olarak postürünü ayarlama durumu söz konusudur, buna postüral refleks denir. Parkinson hastalarında postüral reflekslerde azalma görüldüğünden, düşmeler görülebilir. Postüral instabilite ve buna bağlı düşmeler daha çok hastalığın geç evrelerinde görülür.
Asosiye hareketlerde kayıp: Normal bireyler yürürken kollarını iki yanda sallarlar. Yürüme ile parelellik gösteren bu durum asosiye hareketler olarak adlandırılır. Parkinson hastalarında yürüken bir veya iki kolunda birden bu hareketlerde azalma veya kayıp gözlenir.
Bradikinezi (Hareketlerde yavaşlama): Hastalığın en belirgin bulgularından biridir. Hareketi plalama, başlatma ve sürdürme süreçlerindeki gecikme nedeni ile hareketlerde yavaşlama ortaya çıkar. Yürüme, elle yapılan günlük aktivitelerde genel bir yavaşlama ortaya çıkar. Hastalığın ilk belirtilerinden biridir. Birkaç hastamızda, hastadan daha önce yakınları tarafından hastalık farkedilmişti. Bu hastalardan birinde kahvehanede kağıt oyunu veya okey gibi taşla oynanan oyunlar sırasında hastanın yavaş hareketleri, arkadaşları tarafından farkedilmişti. Bu belirti hastanın en çok yakındığı şikayetlerden biridir. Çünkü giyinme, yemek yeme, yazı yazma veya elle yapılan günlük işlerde yavaşlamalara neden olur. Hastaların el yazılarında harflerde küçülme görülür, buna mikrografi denir.
Maske yüz: parkinson hastalarında yüz yani mimik kaslarında da bradikinezi olduğundan ifadesiz, donuk bir yüz görünümü oluşur.
Zihinsel ve ruhsal bozukluklar:
Hastalığın başlangıcında hareketle ilgili belirtiler çok ön planda olduğundan bu tür belirtiler hasta yakınlarının gözünden kaçabilir. Ancak hastalık ilerledikçe bu özellikler daha belirgin hale gelir. Bu belirtiler:
İnsiyatif almada azalma: Hastalığın başlangıcında ilk görülen özelliklerdendir. Hasta sosyal ve iş yaşamından geriye çekilmeye, sorumluluk ve karar alma gibi konuları başkalarına bırakmaya çalışır.
Demans (unutkanlık): Parkinson hastalığı doğrudan bir bunama hastalığı değildir. Ancak zihinsel bazı problemler ortaya çıkar ve hastalık süresi uzadıkça bu belirtiler artmaya başlar ve tedavisi gerekebilir. En sık karşılaşılan zihinsel sorun unutkanlık olmadan, zihinsel işlem hızında, planlama işlevlerinde, zihinsel fleksibilitede azalma, bu işlevler sırasında bazı içsel ve dışsal dürtüleri baskılayabilme, özetleme yeteneklerinde bozulmalardır. Dikkati sürdürmekte sorunlarla karşılaşılır, bu durum yakın bellek bozukluklarına neden olabilir. Hastalığın ilerliyen dönemlerinde bazı hastalarda demans yani bunama gerçekleşebilir. Bir parkinson hastasında bunama gelişme olasılığı o yaştaki bireylere göre 6 kat fazladır. Depresyon da Parkinson hastalarında sık görülen bir ruhsal sorundur.
Parkinson hastalarında, tedavide kullanılan ilaçlara bağlı olarak dürtü kontrolünde güçlük, hiperseksüalite, aşırı yeme, kumar oynama, riske girme gibi davranışlar ve hayal görme görülebilir diğer ruhsal ve zihinsel sorunlardır.
Parkinson hastalarında uyku düzensizlikleri de sık görülür. Bunlardan bazıları hastalık başlamadan ortaya çıkabilir. REM davranış bozukluğu denilen durumda uykunun REM denilen rüyaların görüldüğü döneminde hastalar hareketlenirler, adeta gördükleri rüyaya iştirak ederek saldırgan davarnışlar gösterebilirler. Yatakta bacağını, kolunu sallar, yumruk atabilir, ya da korkuyla kalkıp bilinçsiz hareketler yapabilirler. Uykusuzluk da görülen diğer uyku bozukluğudur.
Diğer belirtiler:
Parkinson hastalığın otonomik sinir sisteminde de değişiklikler görülür. Kabızlık, barsak hareketlerinde düzensizlikler, idrar kaçırma, postüral yani ayağa kalkıldığında tansiyon düşmesi, gözlerde kuruma, ciltte aşırı yağlanma (sebore) bu belirtilerden bazılarıdır.
Parkinson hastalığı merkezi sinir sisteminin harekete ilişkili bazı sistemlerini etkiliyen dejeneratif bir hastalığıdır. Hastalık ilk kez James Parkinson isimli İngiliz bir hekim tarafından “an essay on the shaking palsy” isimli bir kitapta tariff edilmiş ve hastalığın adı Titrek felç olarak konmuş, ancak hastalık daha sonra Parkinson hastalığı olarak anılmıştır.
Hastalığın en temel bulguları hareketlerde yavaşlama, kaslarda sertlik, yürüme gibi bazı otomatik hareketlerin sürdürülmesinde, konuşma, mimiklerde bozulma ve ellerde hakim titremedir. İleri dönem hastalarda akinezi denen tam hareketsizliğe ulaşan durumlar görülebilir.
Hastalarda postural bozukluk görülür. Çoğunlukla öne doğru eğilmiş ve küçük adımlarla yürürler ve o sırada kolları bükülmüş ve yürüme sırasında normal kol sallama bozulmuştur. Yüzleri ifadesiz ve donuklaşmıştır, buna maske yüz denir.
Hastalığın esas belirtileri olan hareketlerdeki yavaşlama bazal ganglionlar denen yapılar ile orta beyinde bulunun siyah cisim (substantia nigra) arasındaki bağlantılarda bozukluk sonucu dopaminerjik yetmezlik ve bunun motor korteks uyarımında azalmaya yol açmasıdır. Hastalığın ikincil belirtileri ilerliyen dönemde ortaya çıkmaya başlar. Bunlar insiyatif kaybı, unutkanlık gibi bozukluklardır.
Parkinson hastalığı iyileşmeyen ve ilerleyici bir hastalıktır. Parkinson hastalığının nasıl ortaya çıktığı, nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir. Ancak ilaçlar, zehirlenme, beyin damar tıkanması, kafa travması gibi nedenlerle de Parkinson hastalığına benzer durumlar ortaya çıkar. Buna sekonder parkinsonizm denir. Nedeni belirsiz klasik belirtilerin olduğu tipine ise primer parkinsonizm veya idiopatik Parkinson hastalığı denir. Parkinson hastalığı belirtileri bazen otonom sinir sistemi (terleme bozuklukları, tansiyon düşmeleri, idrar kaçırma vb) ve piramidal system denilen kas gücünü ve istemli hareketi sağlayan sistemlerin birlikte bulunduğu bazı hastalıklarda da görülür. Bu tür hastalıklara multisistem atrofi (MSA) denmektedir. Bu grup altında tanımlanan bir grup hastalık vardır (Shy-Drager hastalığı, progresif supranükleer palsy ve diğerleri). Gerek sekonder parkinsonsizm gerekse de MSA grubu hastalıklar , idiopatik Parkinson hastalığında faydanılan, L-Dopa tedavisinden yararlanmaz. İdiopatik Parkinson hastalığında hastalığın ilerleme hızı oldukça yavaş iken MSA ve sekonder Parkinson hastalarında bu süreç daha hızlı ve birkaç yıl içinde hastayı yatağa bağlama eğilimindedir.
Parkinson hastalığının belirtileri
Parkinson hastalığının belirtileri motor yani harekete ait ve nonmotor yani hareket sistemi dışındaki belirtileri olmak üzere ikiye ayrılabilir.Nonmotor belirtiler, otonomik sinir sistemi, davranışsal sorunlar, duysal ve uyku bozuklukları gibi hastalığın temel yakınması olan motor sistem etkilenmesine ait belirtilerdir.
Hareketle ilgili (motor) belirtiler:
Titreme (tremor): Hastaların çoğunda görülen ve hastalığının tanınmasını sağlayan en belirgin belirtilerden biridir. Titreme çoğunlukla hastalığın başlangıcında ortaya çıkar fakat %30 kadar hastalığın başlangıcında görülmez daha sonra ortaya çıkar.
Kaslarda donukluk, sertlik (rigor): Kollar, bacaklar veya gövde kaslarında normal tonüsün artış göstermesi ve buna bağlı hareketlerde yavaşlama ortaya çıkar. Bu belirti hekimin muyane sırasında saptadığı bir bulgudur. Rijidite hastada eklemlerde ağrı, kaslarda tutukluk gibi yakınmalara neden olur.
Dik durmada zorluk, eğilme (postural bozukluk): Parkinson hastalarında öne doğru eğik bir duruş (postür) sıklıkla görülür. Nadiren yanlara doğru bükülmeler de olabilir.
Postural refleks kaybı (postüral instabilite): Normal bir kişide vücudun ani pozisyon değişikliklerinde dengeyi sağlamak üzere refleks olarak postürünü ayarlama durumu söz konusudur, buna postüral refleks denir. Parkinson hastalarında postüral reflekslerde azalma görüldüğünden, düşmeler görülebilir. Postüral instabilite ve buna bağlı düşmeler daha çok hastalığın geç evrelerinde görülür.
Asosiye hareketlerde kayıp: Normal bireyler yürürken kollarını iki yanda sallarlar. Yürüme ile parelellik gösteren bu durum asosiye hareketler olarak adlandırılır. Parkinson hastalarında yürüken bir veya iki kolunda birden bu hareketlerde azalma veya kayıp gözlenir.
Bradikinezi (Hareketlerde yavaşlama): Hastalığın en belirgin bulgularından biridir. Hareketi plalama, başlatma ve sürdürme süreçlerindeki gecikme nedeni ile hareketlerde yavaşlama ortaya çıkar. Yürüme, elle yapılan günlük aktivitelerde genel bir yavaşlama ortaya çıkar. Hastalığın ilk belirtilerinden biridir. Birkaç hastamızda, hastadan daha önce yakınları tarafından hastalık farkedilmişti. Bu hastalardan birinde kahvehanede kağıt oyunu veya okey gibi taşla oynanan oyunlar sırasında hastanın yavaş hareketleri, arkadaşları tarafından farkedilmişti. Bu belirti hastanın en çok yakındığı şikayetlerden biridir. Çünkü giyinme, yemek yeme, yazı yazma veya elle yapılan günlük işlerde yavaşlamalara neden olur. Hastaların el yazılarında harflerde küçülme görülür, buna mikrografi denir.
Maske yüz: parkinson hastalarında yüz yani mimik kaslarında da bradikinezi olduğundan ifadesiz, donuk bir yüz görünümü oluşur.
Zihinsel ve ruhsal bozukluklar:
Hastalığın başlangıcında hareketle ilgili belirtiler çok ön planda olduğundan bu tür belirtiler hasta yakınlarının gözünden kaçabilir. Ancak hastalık ilerledikçe bu özellikler daha belirgin hale gelir. Bu belirtiler:
İnsiyatif almada azalma: Hastalığın başlangıcında ilk görülen özelliklerdendir. Hasta sosyal ve iş yaşamından geriye çekilmeye, sorumluluk ve karar alma gibi konuları başkalarına bırakmaya çalışır.
Demans (unutkanlık): Parkinson hastalığı doğrudan bir bunama hastalığı değildir. Ancak zihinsel bazı problemler ortaya çıkar ve hastalık süresi uzadıkça bu belirtiler artmaya başlar ve tedavisi gerekebilir. En sık karşılaşılan zihinsel sorun unutkanlık olmadan, zihinsel işlem hızında, planlama işlevlerinde, zihinsel fleksibilitede azalma, bu işlevler sırasında bazı içsel ve dışsal dürtüleri baskılayabilme, özetleme yeteneklerinde bozulmalardır. Dikkati sürdürmekte sorunlarla karşılaşılır, bu durum yakın bellek bozukluklarına neden olabilir. Hastalığın ilerliyen dönemlerinde bazı hastalarda demans yani bunama gerçekleşebilir. Bir parkinson hastasında bunama gelişme olasılığı o yaştaki bireylere göre 6 kat fazladır. Depresyon da Parkinson hastalarında sık görülen bir ruhsal sorundur.
Parkinson hastalarında, tedavide kullanılan ilaçlara bağlı olarak dürtü kontrolünde güçlük, hiperseksüalite, aşırı yeme, kumar oynama, riske girme gibi davranışlar ve hayal görme görülebilir diğer ruhsal ve zihinsel sorunlardır.
Parkinson hastalarında uyku düzensizlikleri de sık görülür. Bunlardan bazıları hastalık başlamadan ortaya çıkabilir. REM davranış bozukluğu denilen durumda uykunun REM denilen rüyaların görüldüğü döneminde hastalar hareketlenirler, adeta gördükleri rüyaya iştirak ederek saldırgan davarnışlar gösterebilirler. Yatakta bacağını, kolunu sallar, yumruk atabilir, ya da korkuyla kalkıp bilinçsiz hareketler yapabilirler. Uykusuzluk da görülen diğer uyku bozukluğudur.
Diğer belirtiler:
Parkinson hastalığın otonomik sinir sisteminde de değişiklikler görülür. Kabızlık, barsak hareketlerinde düzensizlikler, idrar kaçırma, postüral yani ayağa kalkıldığında tansiyon düşmesi, gözlerde kuruma, ciltte aşırı yağlanma (sebore) bu belirtilerden bazılarıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Parkinson Hastalığı Nasıl Oluşur? Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Prof.Dr.Burhanettin ULUDAĞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Prof.Dr.Burhanettin ULUDAĞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
7 Beğeni 
Yazan Uzman
|
parkinson, demans, bunama, yavaş yürüme, rem davranış bozukluğu, parkinson hastalığı, parkinsonun nedenleri, parkinson belirtileri, james parkinson, titrek felç, hareketlerde yavaşlama, mimiklerde bozulma, ellerde titreme, elde titreme, akinezi, maske yüz, sekonder parkinsonizm, parkinsonizm, primer parkinsonizm, idiopatik parkinson, multisistem atrofi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
