Öfke Yönetimi
ÖFKE YÖNETİMİ
Öfke, sevgi, hoşlanma, korku, gibi temel duygularımızdan biridir. Öfke, baskı, engellenme, hayal kırıklığı, incinme, korku, haklarımızın çiğnenmesi karşısında gösterilen bir tepkidir. Öfke, yaşanması normal olan, yapıcı bir şekilde ifade edildiğinde sağlıklı ve uyumu kolaylaştıran bir duygudur. Öfke doğal bir duygu olmasına karşın, kontrol edilememesi, iyi yönetilememesi saldırganlığa ve olumsuz davranışlara; okul ve iş hayatında, kişisel ilişkilerde ve genel yaşam kalitesinde sorunlara yol açmaktadır.
Öfke haklı ya da haksız, yararlı ya da yararsız değildir. Öfke sadece vardır. “Öfkelenmekte haklı mıyım” diye sormak “Susamaya hakkım var mı ki? Ne de olsa daha 5 dakika önce su içtim; demek ki susamaya hakkım yok. Zaten şu anda su içemeyeceksem, susamamın ne anlamı var?” demeye benzer. Öfke, hissettiğimiz bir şeydir. Her zaman bir nedeni vardır ve hepimizin her şeyi hissetme hakkı vardır, öfke de buna istisna değildir.
Öfkenin fiziksel, bilişsel ve davranışsal boyutları vardır. Kas gerginliğinin artması, kasların çatılması, yüzün kızarması, terleme, üşüme, uyuşma, boğulma hissi, ağzın kuruması v.b. öfkenin fizyolojik belirtileri arasında sayılmaktadır.
Öfkenin bilişsel boyutu ise nasıl yorumlandığıyla ilgilidir. Bilişsel yaklaşıma göre, öfke bireyin sahip olduğu öfkeye neden olan mantıkdışı inançların sonucu oluşur ve sürdürülür. Kişiyi öfkelendiren olaylar değil, kişinin yaşadığı olayları nasıl yorumladığı, bu olaylar sırasında ne düşündüğüdür. Olaylarla ilgili yerleşmiş inanç, yorum ve değerlendirme kalıpları ve bunlardan türetilen düşünceler bireyin öfke tepkisine yol açmaktadır. Öfkesi çok yoğun olan kişinin davranışlarının altındaki temel mesaj, “Her şey benim istediğim gibi olmalı!”şeklindedir. Öfkeli insanlar kendilerinin ahlaken haklı ve doğru olduklarına inanırlar. Planlarını değiştirmelerine ya da engellenmelerine yol açan her türlü olay/durum, onlar için dayanılmaz bir aşağılanma gibi algılanır. Kendilerinin bu şekilde sıkıntı yaşamamaları gerektiğini düşünürler. Belki başka insanlar sıkıntı çekebilirler ama onlar değil!
Öfkeyle birlikte davranışsal tepkiler de söz konusudur. Öfke ifade tarzları bireysel farklılıklar göstermektedir. Bazıları öfke yaratan düşünce ve duygularını bastırmakta; bazıları çevredeki insanlara veya nesnelere yöneltmekte; bazıları ise öfke yaşantısını veya öfkesini kontrol edebilmektedir.
Hangi durumlarda öfkeleniriz?
Öfkeyle başa çıkma, öfkenin bastırılmasını ve saklanmasını değil, tanınmasını gerektirir. Bireyler ancak öfkelerini tanıdıklarında, öfkelerinin zararlarından kurtulabilirler ve onu kendileri için yapıcı bir şekilde ifade edebilirler.
Çoğu zaman öfkemizden korkmaya, tamamen reddetmeye, yanlış hedeflere yöneltmeye ya da kendimize çevirmeye yönelik davranırız. Bu tür davranışlar öfkenin etkili bir biçimde ifade edilmesini engeller. Öfkemizi verimsiz bir şekilde açığa vurduğumuzda, sonu olmayan ve bizi aşağı doğru iten bir davranış döngüsüne sıkışıp kalırız. Oysa, öfkenin kabul edilmesi, gerçek nedenlerinin araştırılması ve öfkenin kontrol edilmesini (iyi yönetilmesini) sağlayan yöntemler daha etkili yöntemlerdir.
Öfkemize yol açan insanları, olayları yok edemeyeceğimize, onlardan kaçınamayacağımıza, onları değiştiremeyeceğimize göre, yapabileceğimiz şey bu insanlar ya da olaylar karşısında gösterdiğimiz içsel ve dışsal tepkilerimizi kontrol edebilmek, onları yapıcı bir şekilde yönetebilmektir.
Öfke konusunda kendimize sormamız gereken bazı sorular var: “Aslında neye öfkeliyim?” “Sorun ne ve kimin sorunu?” “Kimin, neden sorumlu olduğunu nasıl ayırt edebilirim?” “Öfkemi kendimi güçsüz ve çaresiz hissetmeme yol açmadan nasıl ifade edebiliri?” “Öfkelendiğimde durumumu, savunmaya ya da saldırıya geçmeden ifade etmeyi nasıl öğrenebilirim?” “Öfkelenmek bana yaramıyorsa, zarar veriyorsa başka ne yapabilirim?” Tüm bu sorulara yanıt ararken, amaç öfkemizden kurtulmak ya da geçerliliğinden kuşku duymak değil, öfkemizin kaynaklarını açıklığa kavuşturmak ve ardından, kendi adımıza yeni ve farklı bir eylem benimsemektir.
Öfkeyle etkili bir biçimde başa çıkabilmek için kullanılan yöntemler arasında; Gevşeme, diyafram nefesi, düşüncelerin değiştirilmesi, problemin çözülmeye çalışılması (çözüm yollarının araştırılması, eğer değiştirilemeyecek bir durum ise, çözüm için uğraşmak yerine, sorunla yüzleşilmesi ve durumun kabullenilmesi), iletişim becerilerinin geliştirilmesi, mizahın kullanılması (amaç sorunların gülerek geçiştirilmesi değil, onlarla yapıcı bir şekilde yüzleşebilmektir), çevrenin değiştirilmesi (gün içinde özellikle stresli olacağını bildiğiniz saatlerde, sadece kendiniz için kullanacağınız bir zaman ayırmak), vb sayılabilir.
Öfke, sevgi, hoşlanma, korku, gibi temel duygularımızdan biridir. Öfke, baskı, engellenme, hayal kırıklığı, incinme, korku, haklarımızın çiğnenmesi karşısında gösterilen bir tepkidir. Öfke, yaşanması normal olan, yapıcı bir şekilde ifade edildiğinde sağlıklı ve uyumu kolaylaştıran bir duygudur. Öfke doğal bir duygu olmasına karşın, kontrol edilememesi, iyi yönetilememesi saldırganlığa ve olumsuz davranışlara; okul ve iş hayatında, kişisel ilişkilerde ve genel yaşam kalitesinde sorunlara yol açmaktadır.
Öfke haklı ya da haksız, yararlı ya da yararsız değildir. Öfke sadece vardır. “Öfkelenmekte haklı mıyım” diye sormak “Susamaya hakkım var mı ki? Ne de olsa daha 5 dakika önce su içtim; demek ki susamaya hakkım yok. Zaten şu anda su içemeyeceksem, susamamın ne anlamı var?” demeye benzer. Öfke, hissettiğimiz bir şeydir. Her zaman bir nedeni vardır ve hepimizin her şeyi hissetme hakkı vardır, öfke de buna istisna değildir.
Öfkenin fiziksel, bilişsel ve davranışsal boyutları vardır. Kas gerginliğinin artması, kasların çatılması, yüzün kızarması, terleme, üşüme, uyuşma, boğulma hissi, ağzın kuruması v.b. öfkenin fizyolojik belirtileri arasında sayılmaktadır.
Öfkenin bilişsel boyutu ise nasıl yorumlandığıyla ilgilidir. Bilişsel yaklaşıma göre, öfke bireyin sahip olduğu öfkeye neden olan mantıkdışı inançların sonucu oluşur ve sürdürülür. Kişiyi öfkelendiren olaylar değil, kişinin yaşadığı olayları nasıl yorumladığı, bu olaylar sırasında ne düşündüğüdür. Olaylarla ilgili yerleşmiş inanç, yorum ve değerlendirme kalıpları ve bunlardan türetilen düşünceler bireyin öfke tepkisine yol açmaktadır. Öfkesi çok yoğun olan kişinin davranışlarının altındaki temel mesaj, “Her şey benim istediğim gibi olmalı!”şeklindedir. Öfkeli insanlar kendilerinin ahlaken haklı ve doğru olduklarına inanırlar. Planlarını değiştirmelerine ya da engellenmelerine yol açan her türlü olay/durum, onlar için dayanılmaz bir aşağılanma gibi algılanır. Kendilerinin bu şekilde sıkıntı yaşamamaları gerektiğini düşünürler. Belki başka insanlar sıkıntı çekebilirler ama onlar değil!
Öfkeyle birlikte davranışsal tepkiler de söz konusudur. Öfke ifade tarzları bireysel farklılıklar göstermektedir. Bazıları öfke yaratan düşünce ve duygularını bastırmakta; bazıları çevredeki insanlara veya nesnelere yöneltmekte; bazıları ise öfke yaşantısını veya öfkesini kontrol edebilmektedir.
Hangi durumlarda öfkeleniriz?
- Haksızlığa uğradığımızı düşündüğümüz zaman,
- Hayal kırıklığına uğradığımız zaman,
- Engellendiğimiz zaman,
- Kişiliğimize saldırıya geçildiğini düşündüğümüz zaman,
- Baskı altında olduğumuz zaman,
- Stres altında olduğumuz zaman,
- Kendimizi ifade edemediğimiz zaman.
- Kışkırtıldığımız zaman,
Öfkeyle başa çıkma, öfkenin bastırılmasını ve saklanmasını değil, tanınmasını gerektirir. Bireyler ancak öfkelerini tanıdıklarında, öfkelerinin zararlarından kurtulabilirler ve onu kendileri için yapıcı bir şekilde ifade edebilirler.
Çoğu zaman öfkemizden korkmaya, tamamen reddetmeye, yanlış hedeflere yöneltmeye ya da kendimize çevirmeye yönelik davranırız. Bu tür davranışlar öfkenin etkili bir biçimde ifade edilmesini engeller. Öfkemizi verimsiz bir şekilde açığa vurduğumuzda, sonu olmayan ve bizi aşağı doğru iten bir davranış döngüsüne sıkışıp kalırız. Oysa, öfkenin kabul edilmesi, gerçek nedenlerinin araştırılması ve öfkenin kontrol edilmesini (iyi yönetilmesini) sağlayan yöntemler daha etkili yöntemlerdir.
Öfkemize yol açan insanları, olayları yok edemeyeceğimize, onlardan kaçınamayacağımıza, onları değiştiremeyeceğimize göre, yapabileceğimiz şey bu insanlar ya da olaylar karşısında gösterdiğimiz içsel ve dışsal tepkilerimizi kontrol edebilmek, onları yapıcı bir şekilde yönetebilmektir.
Öfke konusunda kendimize sormamız gereken bazı sorular var: “Aslında neye öfkeliyim?” “Sorun ne ve kimin sorunu?” “Kimin, neden sorumlu olduğunu nasıl ayırt edebilirim?” “Öfkemi kendimi güçsüz ve çaresiz hissetmeme yol açmadan nasıl ifade edebiliri?” “Öfkelendiğimde durumumu, savunmaya ya da saldırıya geçmeden ifade etmeyi nasıl öğrenebilirim?” “Öfkelenmek bana yaramıyorsa, zarar veriyorsa başka ne yapabilirim?” Tüm bu sorulara yanıt ararken, amaç öfkemizden kurtulmak ya da geçerliliğinden kuşku duymak değil, öfkemizin kaynaklarını açıklığa kavuşturmak ve ardından, kendi adımıza yeni ve farklı bir eylem benimsemektir.
Öfkeyle etkili bir biçimde başa çıkabilmek için kullanılan yöntemler arasında; Gevşeme, diyafram nefesi, düşüncelerin değiştirilmesi, problemin çözülmeye çalışılması (çözüm yollarının araştırılması, eğer değiştirilemeyecek bir durum ise, çözüm için uğraşmak yerine, sorunla yüzleşilmesi ve durumun kabullenilmesi), iletişim becerilerinin geliştirilmesi, mizahın kullanılması (amaç sorunların gülerek geçiştirilmesi değil, onlarla yapıcı bir şekilde yüzleşebilmektir), çevrenin değiştirilmesi (gün içinde özellikle stresli olacağını bildiğiniz saatlerde, sadece kendiniz için kullanacağınız bir zaman ayırmak), vb sayılabilir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Öfke Yönetimi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
