Serebral Lateralite (Beynin Yanallaşması)
Serebral Lateralizasyon (beynin yanallaşması)
Serebral lateralizasyon santral sinir sisteminin iki tarafı arasındaki anatomik veya fonksiyonel farklılıklar anlamına gelmektedir. Hemisferlerden birinin diğerine göre daha ağır olması anatomik bir lateralizasyon, el tercihi fonksiyonel bir lateralizasyon olarak kabul edilmektedir.
Serebral dominans
serebral hemisferlerin bir takım spesifik nörolojik fonksiyonların kazanılması, icrası ve kontrolünde farklı yetenekler göstermeleri veya farklı yetenekler için birinin diğerine üstünlüğü olarak tarif edilir. örneğin motor konuşma merkezi (broca alanı) ve duyusal konuşma merkezi (wernicke alanı) insanların çoğunda sol hemisferde bulunmaktadır. insanlarda sözel fonksiyonlar için sol hemisfer, sözel olmayan ve uzamsal fonksiyonlar için ise sağ hemisfer dominanttır.
el tercihi - cinsiyet ilişkisi
geschwind, galaburda ve behan el tercihinin in utero (ana rahminde) testosteron seviyeleri ile ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir. bu teoriye göre, in utero yüksek testosteron seviyeleri solaklığa sebep olmaktadır. bu araştırmacılar, testosteronun sol hemisfer gelişmesini baskılayarak onun dominantlığını ortadan kaldırdığını yani dominantlığın soldan sağa geçmesine sebep olduğu önermektedirler.
aynı araştırmacılar solaklarda sadece ana rahmindeki gelişim esnasında değil, erişkin hayatta da kan testosteron düzeylerinin sağlaklardan daha yüksek olduğunu rapor etmişlerdir. başka araştırmacılar da onları destekler şekilde anormal dominansa (sağlak olmayan, solaklar ve iki elliler) sahip kişilerde kan testosteron seviyelerinin standart dominansa (sağlaklar) sahip kişilere göre daha yüksek olduğunu göstermişlerdir. bu konuda yapılan çok sayıda çalışma, erkeklerin kadınlara göre daha fazla oranlarda solak olduğunu ortaya koymuştur. erkeklerde sol ellilik insidansı kadınlara göre 1.314 kat fazladır. ayrıca bu çalışmalarda, solak kadınlarda da testosteron seviyesi, sağlak kadınlardan yüksek bulunmuştur.
El tercihi ve genetik
el tercihi ile ilgili olarak 2 genetik model ileri sürülmüştür. bunlar:
1-annett' in "'right shift"' (sağa kayma) teorisi. bu teoriye göre el tercihi aslında şans dağılımı gösteren boy, kilo gibi sürekli bir değişkendir. sağa kaymayı sağlayan right shift (rs+) genidir. bu gen sol hemisfer avantajına ve sağlaklığa sebep olmaktadır. annett bu teorisini bir kitapla ayrıntılı olarak ortaya koymuştur.
2-mcmanus teorisi: mcmanus annett' in süreklilik teorisini reddetmiş. elliliğe sebep olan genleri d ve c genleri olarak ifade etmiştir. d geni sağlaklığı belirlerken, c geni şansa bağlı olarak sağlaklık ya da solaklığa sebep olabilmektedir.
yukarıda sözünü ettiğimiz el tercihi ile cinsiyet arasındaki ilişki de ellilikle genetik bağlantı arasındaki ilişkiyi güçlendirmektedir. tekyumurta ikizlerdeki solaklık oranının çift yumutra ikizlerdeki solaklık oranından daha fazla bulunması, annet'in teorisini destekler görünmektedir. ayrıca aynı cins ikizlerin normal topluma kıyasla daha fazla oranda solak içerdiği bulunmuştur.
genetik ile ellilik arasındaki ilişkiyi kuvvetlendirecek başka çalışmalar da vardır. bazı çalışmalarda siyahlarda solaklık oranının beyazlara kıyasla anlamlı daha fazla olduğu rapor edilmiştir.
el tercihine (dominansına) benzer şekilde göz, kulak ve ayak dominansları da bildirilmiştir.
el tercihi göz tercihi ilişkisi
araştırmalarda, sağ elliler arasında sağ gözlüler oranının sol elliler arasındaki sağ gözlüler oranından fazla olduğu rapor edilmiştir. benzer şekilde, sol göz dominansı oranlarının tam sağlaklarda % 36.1, mix sağlaklarda % 23.3 ve tam solaklarda % 67.6 ve mix solaklarda % 67.6 olduğu belirlenmiştir. sağlakların % 29' unun, solakların ise % 61' inin sol göz dominansına sahip olduğu benzer çalışmalarda bulunmuştur. bunun gibi, sağlakların % 85' inin sağ göz, % 11' inin sol göz ve % 4' ünün her iki göz dominansına sahip olduğu, solakların ise % 67' sinin sağ göz, % 22' sinin sol göz ve % 11' inin her iki göz dominansına sahip olduğu bulunmuştur.
bu çalışmaların sonuçlarına göre el tercihi ile göz tercihi arasında bire bir olmayan, aşikâr ancak zayıf bir ilişkinin varlığını söylemek mümkündür. bu ilişkilerden yola çıkarak göz tercihinin kazanılmış bir faktör olup el tercihinden etkilendiğini ve el tercihine göre şekillendiğini iddia eden yazarlar da olmuştur.
göz tercihi - cinsiyet ilişkisi
9480 erkek ve 8899 kadın ile ilgili cinsiyet-göz tercihi ilişkisi araştırmasında, kadınlarda sol gözlülük insidansı erkeklere göre 1.153 kat daha fazla olarak bulunmuştur. buna göre kadınların sol göz dominansı varlığı ancak bunun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirtilmektedir.
el tercihi, göz tercihi ve hastalıklarla ilişkisi
lateralite çalışmalarında, immün hastalıklar, migren ve gelişimsel öğrenme bozuklukları ile anormal dominansın ilişkisi de incelenmiştir. yapılan bir çalışmada otizmli çocuklarda sol ellilik, sol gözlülük ve çapraz (crossed) el-göz dominansı oranlarının normal topluma göre daha fazla olduğu bulunmuştur. yine şizofren toplumda iki ellilik, sol gözlülük ve çapraz dominans oranının normal topluma kıyasla daha yüksek olduğu bulunmuştur.
ilginç bir biçimde, bedenin sol tarafındaki immün yanıtın da daha güçlü olarak ortaya çıktığı belirlenmiştir. zona hastalığının bu nedenle tek taraflı oluştuğuna ilişkin çalışmalar yayınlanmıştır. ayrıca otoimmün hastalıkların solaklarda daha fazla oranda görüldüğü rapor edilmiştir. bu son bulgu, solaklarda immün sistemin daha fazla çalışmasına atfedilmiştir.
gözde kayma derecesi
iki türk araştırmacı (dane ve gümüştekin) tarafından göz tercihinin skorlanmasına imkan veren basit ve kolay bir yöntem geliştirilmiş ve bu yöntem göz tercihinin sağlak solak şeklinde kesikli değişkenler olmayıp dinamik ve sürekli değişkenler olabileceği fikrini doğurmuştur. bu yöntemle yapılan çalışmada, toplam kayma derecesi sağlaklarda solaklara kıyasla daha uzun olarak bulunmuştur. bunun solaklardaki uzamsal ve sözel olmayan zekâ avantajının sebebi olabileceği iddia edilmiştir.
reaksiyon zamanı
solak sporcularda reaksiyon zamanının daha kısa (daha avantajlı) olduğu ve bunun da solakların sporda daha başarılı olmalarının bir sebebi olabileceği yorumu yapılmıştır.
cinsiyet, göz tercihi ve göz içi basıncı ilişkisi
erkeklerde, sağ ellilerde ve sağ gözlülerde sağ göz içi basıncının sol göz içi basıncından yüksek olduğu saptanmıştır. ayrıca, hem sağ hem de sol göz içi basınçları solaklarda sağlaklara kıyasla anlamlı daha yüksek olarak bulunmuştur. bir başka çalışmada ise göz içi basıncı açısından cinsiyet farkı bulunmuştur. hem sağ ve hem de sol göz içi basınçları kadınlarda aynı yaş erkeklere göre daha yüksek olarak bulunmuştur.
bazı anatomik asimetriler
sağlaklarda sağ, solaklarda ise sol kraniofasial mesafe (kafatasının her iki kenarının orta hatta olan uzaklığı) nin daha küçük ve dar olduğunun tespit edilmesi, bu anatomik asimetrinin insanlarda kulak asimetrisi ile ilişkili olduğu, bunun da beynin yanallaşmasına etki ettiği düşüncesini gündeme getirmiştir. yapılan bazı çalışmalarda, bu düşünceyi destekler nitelikte, sağlaklarda sağ kulak ve solaklarda sol kulak avantajı olduğu bulunmuştur. ayrıca şizofrenlerde bu işitme asimetrisinin azaldığı ve hatta tersine döndüğü görülmüştür.
doğumdan önceki bebeğin normal pozisyonu, baş aşağıda ve sağ yüz kısmı dışa bakacak biçimdedir. dolayısı ile dışarıdan gelecek uyarımlara karşı sağ kulak algılama önceliğine sahiptir. bu pozisyonun da yukarıda sözü edilen dominansinin oluşmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
bunlardan başka, bu güne kadar tıp literatüründe, doğuştan kör olanlarda şizofreni hastalığının hiç görülmemiş olması, görmenin beynin yanallaşmasına etkisi ve bunun da bazı psikiyatrik hastalıklara etkisinin araştırılmaya değer bir soru olarak ortaya sürülmesine yol açmıştır.
hemisferlerin baskın oldukları işlevler
sol hemisfer
soyut (tasarımsal)
analitik l
rasyonel
mantıklı
aritmetik
inisiyatif
aktif, neşeli
sözcük algılama
tekil, detaycı
zaman kavramı gelişmiş
sempatik aktivite
sağ hemisfer
somut
bütünsel
irrasyonel
duygusal, sanatsal, sezgisel
geometri
imajinatif, yaratıcı
irritable
ses algılama
çoğul, bütüncü
anı yaşayan
parasempatik aktivite
dislateralite
işlevler hemisferler arasında iyi dağılmış ve baskınlıklar yeterince gelişmiş ve hemisferler arası bağlantı iyi ise, kişi iyi lateralize kabul edilir. bunların uyumlu, dengeli, iyi performanslı, ruhsal ve fiziksel sağlığının iyi yönde etkilendiği varsayılır. böyle olmadığı durumda yani lateralite bozukluğu durumunda, dislateralite durumundan sözedilir. bununla beraber hiç kimse %100 sağ elli veya %100 sol elli değildir. ayrıca hemisferler arası blokajların neden olduğu dislateralite tabloları da görülebilir.
dislateralitenin neden olabileceği sorunlar:
özellikle okul çağında sık görülen;
-odaklanma zorluğu
-geç kalma
-son dakikada yetişme
-sınav endişesi
-organize olamama,
-konuşma bozuklukları
-yazma bozuklukları
-zayıf gramer
-okuma zorluğu
-not tutma zorluğu
-yaşıt arkadaş edinememe
-çekingenlik
-katılımcı olmama
-unutkanlık
-sık kazalara uğrama
-beceriksizlik, sakarlık
lateralizasyon testleri:
bir kişinin ne oranda lateralize olduğu değişik hareket alışkanlıklarıyla değerlendirilebilir. bunun için standartlaştırılmış şu testler yapılır:
1-göz testleri
2-kulak testi
3-yazan el
4-alkış
5-kol bağlama
6-el bağlama
7-parmak bağlama
8-yürüyüşe başlama
9-merdiven çıkma
10-bacak bacak üstüne atma
bunlara ek olarak, cebe eşya koyma, tekme atma ve top yakalama testleri de kullanılabilir. her bir hareket sağ-sol baskınlığa göre puanlanır ve kişinin lateralite skoru belirlenir.
dislateralizasyon nedenleri: engellenmiş solaklık
6-12 yaş döneminde daha çok öfke eğilimi, kıskançlık, hiperemotivite, disleksia, düz çizgi çizememe, hesap yapamama ve odaklanma zorluğu gibi sorunlara yol açabilmektedir. 18-20 yaş döneminde ise, anksiyete, taşikardi, konstipasyon gibi fonksiyonel rahatsızlıklara neden olabilir.
40-45 yaşlarındaysa atopik egzama, psöriyazis, mide ülseri, diyabet gibi daha organik sorunlara yol açabileceği öönerilmektedir.
dislateralizasyon nedenleri: lateralizasyonun santral blokajı
bu durumda sol hemisfer aktivitesi azalmış belirgin derecede azalmıştır. oluşum nedenleri:a- kraniyal, servikal veya koksiks travmaları, psişik travmalar, geçirilen hastalıklar (viral hepatit, tüberküloz); b- ilaçlar ve toksik maddeler: nöroleptikler, antidepressanlar, anafranil, benzodiazepin, eroin, tütün; c- mesleksel nedenler (sağ hemisferi aktive eder): müzisyen, ressam, aktör
lateral blokajın sonuçları
minör blokajlarda, odaklanma zorluğu, hafıza problemleri, uyku bozuklukları ve yorgunluk gibi belirtiler görülürken, orta düzeyde blokaj, irritabilite, hafif depresyon, menstrüasyon problemleri, fonksiyonel bozukluklar ve fonksiyonel sterilite, ereksiyon sorunu, astım, egzema, kabızlık gibi durumlarla ilişkili olabilir. derin blokajda ise, derin depresyon, ciddi uyku bozukluğu, hafıza kaybı gibi yukarıdaki durumların ağır formları görülebilir.
sonuç
lateralite bozukluğu, toplumda yaygın olarak görülen ve çoğu zaman sebebi tam olarak anlaşılamamış birçok hastalığın hazırlayıcısı ya da sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkabilen klinik bir sorundur. buna rağmen günümüz kilnik tıp uygulamalarında bu konu neredeyse hiç bilinmemekte ve tanı-tedavi algoritmalarında yer almamaktadır. oysa lateralite, dikate alındığında, basit ve pratik uygulamalar ile birçok hastalık için iyileştirici sonuçları olan düzeltilebilir bir bozukluktur.
Serebral lateralizasyon santral sinir sisteminin iki tarafı arasındaki anatomik veya fonksiyonel farklılıklar anlamına gelmektedir. Hemisferlerden birinin diğerine göre daha ağır olması anatomik bir lateralizasyon, el tercihi fonksiyonel bir lateralizasyon olarak kabul edilmektedir.
Serebral dominans
serebral hemisferlerin bir takım spesifik nörolojik fonksiyonların kazanılması, icrası ve kontrolünde farklı yetenekler göstermeleri veya farklı yetenekler için birinin diğerine üstünlüğü olarak tarif edilir. örneğin motor konuşma merkezi (broca alanı) ve duyusal konuşma merkezi (wernicke alanı) insanların çoğunda sol hemisferde bulunmaktadır. insanlarda sözel fonksiyonlar için sol hemisfer, sözel olmayan ve uzamsal fonksiyonlar için ise sağ hemisfer dominanttır.
el tercihi - cinsiyet ilişkisi
geschwind, galaburda ve behan el tercihinin in utero (ana rahminde) testosteron seviyeleri ile ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir. bu teoriye göre, in utero yüksek testosteron seviyeleri solaklığa sebep olmaktadır. bu araştırmacılar, testosteronun sol hemisfer gelişmesini baskılayarak onun dominantlığını ortadan kaldırdığını yani dominantlığın soldan sağa geçmesine sebep olduğu önermektedirler.
aynı araştırmacılar solaklarda sadece ana rahmindeki gelişim esnasında değil, erişkin hayatta da kan testosteron düzeylerinin sağlaklardan daha yüksek olduğunu rapor etmişlerdir. başka araştırmacılar da onları destekler şekilde anormal dominansa (sağlak olmayan, solaklar ve iki elliler) sahip kişilerde kan testosteron seviyelerinin standart dominansa (sağlaklar) sahip kişilere göre daha yüksek olduğunu göstermişlerdir. bu konuda yapılan çok sayıda çalışma, erkeklerin kadınlara göre daha fazla oranlarda solak olduğunu ortaya koymuştur. erkeklerde sol ellilik insidansı kadınlara göre 1.314 kat fazladır. ayrıca bu çalışmalarda, solak kadınlarda da testosteron seviyesi, sağlak kadınlardan yüksek bulunmuştur.
El tercihi ve genetik
el tercihi ile ilgili olarak 2 genetik model ileri sürülmüştür. bunlar:
1-annett' in "'right shift"' (sağa kayma) teorisi. bu teoriye göre el tercihi aslında şans dağılımı gösteren boy, kilo gibi sürekli bir değişkendir. sağa kaymayı sağlayan right shift (rs+) genidir. bu gen sol hemisfer avantajına ve sağlaklığa sebep olmaktadır. annett bu teorisini bir kitapla ayrıntılı olarak ortaya koymuştur.
2-mcmanus teorisi: mcmanus annett' in süreklilik teorisini reddetmiş. elliliğe sebep olan genleri d ve c genleri olarak ifade etmiştir. d geni sağlaklığı belirlerken, c geni şansa bağlı olarak sağlaklık ya da solaklığa sebep olabilmektedir.
yukarıda sözünü ettiğimiz el tercihi ile cinsiyet arasındaki ilişki de ellilikle genetik bağlantı arasındaki ilişkiyi güçlendirmektedir. tekyumurta ikizlerdeki solaklık oranının çift yumutra ikizlerdeki solaklık oranından daha fazla bulunması, annet'in teorisini destekler görünmektedir. ayrıca aynı cins ikizlerin normal topluma kıyasla daha fazla oranda solak içerdiği bulunmuştur.
genetik ile ellilik arasındaki ilişkiyi kuvvetlendirecek başka çalışmalar da vardır. bazı çalışmalarda siyahlarda solaklık oranının beyazlara kıyasla anlamlı daha fazla olduğu rapor edilmiştir.
el tercihine (dominansına) benzer şekilde göz, kulak ve ayak dominansları da bildirilmiştir.
el tercihi göz tercihi ilişkisi
araştırmalarda, sağ elliler arasında sağ gözlüler oranının sol elliler arasındaki sağ gözlüler oranından fazla olduğu rapor edilmiştir. benzer şekilde, sol göz dominansı oranlarının tam sağlaklarda % 36.1, mix sağlaklarda % 23.3 ve tam solaklarda % 67.6 ve mix solaklarda % 67.6 olduğu belirlenmiştir. sağlakların % 29' unun, solakların ise % 61' inin sol göz dominansına sahip olduğu benzer çalışmalarda bulunmuştur. bunun gibi, sağlakların % 85' inin sağ göz, % 11' inin sol göz ve % 4' ünün her iki göz dominansına sahip olduğu, solakların ise % 67' sinin sağ göz, % 22' sinin sol göz ve % 11' inin her iki göz dominansına sahip olduğu bulunmuştur.
bu çalışmaların sonuçlarına göre el tercihi ile göz tercihi arasında bire bir olmayan, aşikâr ancak zayıf bir ilişkinin varlığını söylemek mümkündür. bu ilişkilerden yola çıkarak göz tercihinin kazanılmış bir faktör olup el tercihinden etkilendiğini ve el tercihine göre şekillendiğini iddia eden yazarlar da olmuştur.
göz tercihi - cinsiyet ilişkisi
9480 erkek ve 8899 kadın ile ilgili cinsiyet-göz tercihi ilişkisi araştırmasında, kadınlarda sol gözlülük insidansı erkeklere göre 1.153 kat daha fazla olarak bulunmuştur. buna göre kadınların sol göz dominansı varlığı ancak bunun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirtilmektedir.
el tercihi, göz tercihi ve hastalıklarla ilişkisi
lateralite çalışmalarında, immün hastalıklar, migren ve gelişimsel öğrenme bozuklukları ile anormal dominansın ilişkisi de incelenmiştir. yapılan bir çalışmada otizmli çocuklarda sol ellilik, sol gözlülük ve çapraz (crossed) el-göz dominansı oranlarının normal topluma göre daha fazla olduğu bulunmuştur. yine şizofren toplumda iki ellilik, sol gözlülük ve çapraz dominans oranının normal topluma kıyasla daha yüksek olduğu bulunmuştur.
ilginç bir biçimde, bedenin sol tarafındaki immün yanıtın da daha güçlü olarak ortaya çıktığı belirlenmiştir. zona hastalığının bu nedenle tek taraflı oluştuğuna ilişkin çalışmalar yayınlanmıştır. ayrıca otoimmün hastalıkların solaklarda daha fazla oranda görüldüğü rapor edilmiştir. bu son bulgu, solaklarda immün sistemin daha fazla çalışmasına atfedilmiştir.
gözde kayma derecesi
iki türk araştırmacı (dane ve gümüştekin) tarafından göz tercihinin skorlanmasına imkan veren basit ve kolay bir yöntem geliştirilmiş ve bu yöntem göz tercihinin sağlak solak şeklinde kesikli değişkenler olmayıp dinamik ve sürekli değişkenler olabileceği fikrini doğurmuştur. bu yöntemle yapılan çalışmada, toplam kayma derecesi sağlaklarda solaklara kıyasla daha uzun olarak bulunmuştur. bunun solaklardaki uzamsal ve sözel olmayan zekâ avantajının sebebi olabileceği iddia edilmiştir.
reaksiyon zamanı
solak sporcularda reaksiyon zamanının daha kısa (daha avantajlı) olduğu ve bunun da solakların sporda daha başarılı olmalarının bir sebebi olabileceği yorumu yapılmıştır.
cinsiyet, göz tercihi ve göz içi basıncı ilişkisi
erkeklerde, sağ ellilerde ve sağ gözlülerde sağ göz içi basıncının sol göz içi basıncından yüksek olduğu saptanmıştır. ayrıca, hem sağ hem de sol göz içi basınçları solaklarda sağlaklara kıyasla anlamlı daha yüksek olarak bulunmuştur. bir başka çalışmada ise göz içi basıncı açısından cinsiyet farkı bulunmuştur. hem sağ ve hem de sol göz içi basınçları kadınlarda aynı yaş erkeklere göre daha yüksek olarak bulunmuştur.
bazı anatomik asimetriler
sağlaklarda sağ, solaklarda ise sol kraniofasial mesafe (kafatasının her iki kenarının orta hatta olan uzaklığı) nin daha küçük ve dar olduğunun tespit edilmesi, bu anatomik asimetrinin insanlarda kulak asimetrisi ile ilişkili olduğu, bunun da beynin yanallaşmasına etki ettiği düşüncesini gündeme getirmiştir. yapılan bazı çalışmalarda, bu düşünceyi destekler nitelikte, sağlaklarda sağ kulak ve solaklarda sol kulak avantajı olduğu bulunmuştur. ayrıca şizofrenlerde bu işitme asimetrisinin azaldığı ve hatta tersine döndüğü görülmüştür.
doğumdan önceki bebeğin normal pozisyonu, baş aşağıda ve sağ yüz kısmı dışa bakacak biçimdedir. dolayısı ile dışarıdan gelecek uyarımlara karşı sağ kulak algılama önceliğine sahiptir. bu pozisyonun da yukarıda sözü edilen dominansinin oluşmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
bunlardan başka, bu güne kadar tıp literatüründe, doğuştan kör olanlarda şizofreni hastalığının hiç görülmemiş olması, görmenin beynin yanallaşmasına etkisi ve bunun da bazı psikiyatrik hastalıklara etkisinin araştırılmaya değer bir soru olarak ortaya sürülmesine yol açmıştır.
hemisferlerin baskın oldukları işlevler
sol hemisfer
soyut (tasarımsal)
analitik l
rasyonel
mantıklı
aritmetik
inisiyatif
aktif, neşeli
sözcük algılama
tekil, detaycı
zaman kavramı gelişmiş
sempatik aktivite
sağ hemisfer
somut
bütünsel
irrasyonel
duygusal, sanatsal, sezgisel
geometri
imajinatif, yaratıcı
irritable
ses algılama
çoğul, bütüncü
anı yaşayan
parasempatik aktivite
dislateralite
işlevler hemisferler arasında iyi dağılmış ve baskınlıklar yeterince gelişmiş ve hemisferler arası bağlantı iyi ise, kişi iyi lateralize kabul edilir. bunların uyumlu, dengeli, iyi performanslı, ruhsal ve fiziksel sağlığının iyi yönde etkilendiği varsayılır. böyle olmadığı durumda yani lateralite bozukluğu durumunda, dislateralite durumundan sözedilir. bununla beraber hiç kimse %100 sağ elli veya %100 sol elli değildir. ayrıca hemisferler arası blokajların neden olduğu dislateralite tabloları da görülebilir.
dislateralitenin neden olabileceği sorunlar:
özellikle okul çağında sık görülen;
-odaklanma zorluğu
-geç kalma
-son dakikada yetişme
-sınav endişesi
-organize olamama,
-konuşma bozuklukları
-yazma bozuklukları
-zayıf gramer
-okuma zorluğu
-not tutma zorluğu
-yaşıt arkadaş edinememe
-çekingenlik
-katılımcı olmama
-unutkanlık
-sık kazalara uğrama
-beceriksizlik, sakarlık
lateralizasyon testleri:
bir kişinin ne oranda lateralize olduğu değişik hareket alışkanlıklarıyla değerlendirilebilir. bunun için standartlaştırılmış şu testler yapılır:
1-göz testleri
2-kulak testi
3-yazan el
4-alkış
5-kol bağlama
6-el bağlama
7-parmak bağlama
8-yürüyüşe başlama
9-merdiven çıkma
10-bacak bacak üstüne atma
bunlara ek olarak, cebe eşya koyma, tekme atma ve top yakalama testleri de kullanılabilir. her bir hareket sağ-sol baskınlığa göre puanlanır ve kişinin lateralite skoru belirlenir.
dislateralizasyon nedenleri: engellenmiş solaklık
6-12 yaş döneminde daha çok öfke eğilimi, kıskançlık, hiperemotivite, disleksia, düz çizgi çizememe, hesap yapamama ve odaklanma zorluğu gibi sorunlara yol açabilmektedir. 18-20 yaş döneminde ise, anksiyete, taşikardi, konstipasyon gibi fonksiyonel rahatsızlıklara neden olabilir.
40-45 yaşlarındaysa atopik egzama, psöriyazis, mide ülseri, diyabet gibi daha organik sorunlara yol açabileceği öönerilmektedir.
dislateralizasyon nedenleri: lateralizasyonun santral blokajı
bu durumda sol hemisfer aktivitesi azalmış belirgin derecede azalmıştır. oluşum nedenleri:a- kraniyal, servikal veya koksiks travmaları, psişik travmalar, geçirilen hastalıklar (viral hepatit, tüberküloz); b- ilaçlar ve toksik maddeler: nöroleptikler, antidepressanlar, anafranil, benzodiazepin, eroin, tütün; c- mesleksel nedenler (sağ hemisferi aktive eder): müzisyen, ressam, aktör
lateral blokajın sonuçları
minör blokajlarda, odaklanma zorluğu, hafıza problemleri, uyku bozuklukları ve yorgunluk gibi belirtiler görülürken, orta düzeyde blokaj, irritabilite, hafif depresyon, menstrüasyon problemleri, fonksiyonel bozukluklar ve fonksiyonel sterilite, ereksiyon sorunu, astım, egzema, kabızlık gibi durumlarla ilişkili olabilir. derin blokajda ise, derin depresyon, ciddi uyku bozukluğu, hafıza kaybı gibi yukarıdaki durumların ağır formları görülebilir.
sonuç
lateralite bozukluğu, toplumda yaygın olarak görülen ve çoğu zaman sebebi tam olarak anlaşılamamış birçok hastalığın hazırlayıcısı ya da sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkabilen klinik bir sorundur. buna rağmen günümüz kilnik tıp uygulamalarında bu konu neredeyse hiç bilinmemekte ve tanı-tedavi algoritmalarında yer almamaktadır. oysa lateralite, dikate alındığında, basit ve pratik uygulamalar ile birçok hastalık için iyileştirici sonuçları olan düzeltilebilir bir bozukluktur.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Serebral Lateralite (Beynin Yanallaşması)" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Aydın KENDİRCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Aydın KENDİRCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden |
lateralite, solaklık, sağaklık, beynin yanallaşması, el tercihi, baskın hemisfer, serbral dominans, solak olmak, serebral lateralizasyon, serebral lateralite
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
